Book Title: Uttaradhyayani Part_2
Author(s): Bhadrabahuswami, Shantisuri, 
Publisher: Devchand Lalbhai Pustakoddhar Fund
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600067/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSTi-devacandra lAlabhAI-jainapustakoddhAre-pranthAGkaH 36. zrIjinendradevAnumatapratyekabuddhAdiRSipraNItAni zrutakevalidhuryazrImadbhadrabAhusvAmisUktaniyuktikAni vAdivetAlazrIzAntisUrivaryavivRtAni zrImantyuttarAdhyayanAni / (vibhAgo dvitIyaH) prasedhikA-devacandra lAlabhAI jainapustakoddhArabhANDAgArasaMsthA vikhyAtikArakaH-zAha nagInabhAI ghelAbhAI-javherI, assaikaH kAryavAhakaH / idaM pustamumbaka zAha nagInabhAI ghelAbhAI javherI 426 javherI bAjAra ityanena 'nirNayasAgara' mudraNAspade kolabhATavIthya 23 tame gRhe rAmacandra yesU zeDagedvArA mudrApitaM prakAzitaM c| prathamasa~skAre pratayaH 50..] asya punarmudraNAdyAH sarve'dhikArA etadbhANDAgArakAryavAhakANAmAyattAH sthaapitaaH| [mohamayIpattane. vIrasaMvat 2442. vikramasaMvat 1972. krAiSTasya san 1916. vetanaM 1-12-0 [Rs. 1-12-0] For Private&Personal Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | All Rights Reserved by the Trustees of the Fund. ] Printed by Ramchandra Yesu Shedge at "Nirnaya-Sagar" Press, 23 Kolbbat Lane, Bombay. MMM Published by Shah Naginbhai Ghelabhai Javeri, for Sheth Devchand Lalbhai Jain Pustakoddhar Fund, at the Office of Sheth Devchand Lalbhai J. P. Fund, No. 426 Javeri Bazar, Bombay. For Privale & Personal use only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANCHORRORI-L14 uttarAdhyayaneSu paJcamamadhyayanam / // uktaM caturthamadhyayanaM, sAmprataM paJcamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-anantarAdhyayane 'kAGket guNAn yAvaccharIrasya bheda'ityabhidadhatA maraNaM yAvadapramAdo'nuvarNitaH, tato maraNakAle'pyapramAdo vidheyaH, sa ca maraNavibhAgaparijJAnata eva bhavati, tato hi bAlamaraNAdi heyaM hIyate paNDitamaraNAdi copAdeyamupAdIyate, tathA ca tattvato'pramattatA jAyate, ityanena sambandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasyAnuyogadvAracatuSTayamupavayeM tAvadyAvannAmaniSpannanisAkSepe 'akAmamaraNIyam' iti nAma, tatra ca kAmamaraNapratipakSo'kAmamaraNam , ataH kAmAnAM maraNasya ca nikSepaH / kAryaH, tatra kAmamaraNayonikSepaM pratipAdayitumAha niyuktikRtkAmANa u Nikkhevo cauviho chaviho ya mrnnss| kAmA pubudiTThA pagayamabhippeyakAmehiM // 208 // | vyAkhyA-kAmyanta iti kAmAsteSAM, tuH pUraNe, nikSepazcaturvidhaH, SaDvidhazca maraNasya, bhavatItyubhayatra gamyate, tatra kAmAH pUrvoddiSTAH pUrva-zrAmaNyapUrvakanAni dazavakAlikadvitIyAdhyayane uddiSTAH-kathitAH, tatra teSAmanekadhA varNanAt , yairatra prakRtaM tAn darzayitumAha-prakRtam' adhikRtam , 'abhipretakAmaiH' icchAkAmairiti gAthArthaH uttarAdhya.39 JainEducation For Private & Personal use only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttraadhy.|||1||ssvighN maraNamiti yaduktaM, tatra nAmasthApane pratIte evetyanAdRtya zeSacatuSTayamAha / anye tvatra nAmAdi- akAra bRhaddhattiH SavidhanikSepoddezAbhidhAyinImapi gAthAmadhIyate, tatra nAmasthApane prAgvat , dravyAdicatuSTayAbhivyaJjanArthamAha- maraNA ||22||dvmrnnN kusuMbhAiesu bhAvi Aukkhao muNeyavo / ohe bhavatabbhavie maNussabhavieNa ahigAro // - vyAkhyA-dravyasya maraNaM dravyamaraNaM, kusumbhAdikeSu, AdizabdAdannAdiparigrahaH, yadyasya khakAryasAdhanaM prati samartha / rUpaM tattasya jIvitamiti rUDhaM, tadabhAvastu maraNaM, tatazca kusumbhAde rajanAdi khakAryasAmarthya jIvitaM, tadabhAvastu maraNaM, tathA ca loke mRtaM kusumbhakamaraJjakaM, mRtamannamavyaJjanamityAdhupadizyate, kSetramaraNaM tu yasmin kSetre maraNam-iGginImaraNAdi varNyate kriyate vA, yadA vA tasya zasyAdyutpattikSamatvamupahanyate tadA tat kSetramaraNaM, kAlamaraNaM yasmin kAle maraNamupavarNyate kriyate vA, kAlasya vA grahoparAgAdinA vRSTyAdikhakAryAkaraNam , ete ca sugamatvAttattvato dravyamaraNAbhinnatvAcca niyuktikRtA pRthaga nokte, yattu nikSepagAthAyAM SaDUvidha itivacanAt anayo denAbhidhAnaM tadvivakSitavastuvaiziSTyadarzakaM, na hi tAbhyAM vinA niyatadezatvAdikaM vastuno vaiziSTayamAkhyAtuM zakyamiti, 'bhAve' bhaavvissye| // 221 nikSepe AyuSo-jIvitasya kSayo-dhvaMsaH AyuHkSayo "muNitavyo' jJAtavyo, maraNamityupaskAraH, tadapi ca trividham 1 nAmaMThavaNAdavie khitte kAle taheva bhAve ya / maraNassa u Nikkhevo nAyavvo chavviho eso // 1 // For Privale & Personal use only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HOROSCORMELORERARYANA Ki ohe'tti oghamaraNaM-sAmAnyataH sarvaprANinAM prANaparityAgAtmakaM bhavati, bhavamaraNaM-yannArakAdenarakAdibhavaviSayatayA vivakSitaM, 'tabbhaviya'tti tadbhavikamaraNaM yasminneva manuSyabhavAdau mRtaH punastasminnevotpadya yanmiyate iti vyAkhyAnikAbhiprAyo, vRddhAstu vyAcakSate-'taM bhAvamaraNaM duvihaM-oghamaraNaM tabbhavamaraNaM ca, tathA tadbhavamaraNakharUpaM ca 'jo jammi bhavaggahaNe mrii'| tatra ca 'ohe tabbhavamaraNe' iti pATho lakSyate / iha caiSAM yenAdhikArastamAha-'maNussabhavieNaM'ti manuSyabhavabhAvinA bhavamaraNAntarvartinA manuSyabhavikamaraNenAdhikAraH-prakRtam, iti gAthArthaH // 209 // samprati vistarato maraNavaktavyatAviSayaM dvAragAthAdvayamAhamaraNavibhattiparUvaNa aNubhAvo ceva taha pesggN| kai marai egasamayaM ? kaikhutto vAvi ikkike ? // 210 // maraNaMmi ikkamike kaibhAgo marai sabajIvANaM? / aNusamaya saMtaraM vA ikikaM kicciraM kAlaM ? // 211 // vyAkhyA-tatra maraNasya vibhaktiH-vibhAgastasya prarUpaNA-pradarzanA maraNavibhaktiprarUpaNA, kAryeti zeSaH, anubhAgazca-rasaH, sa ca tadviSayasyAyuHkarmaNaH, tatraiva tatsaMmbhavAt , maraNe hi tadabhAvAtmani kathaM tatsambhava iti bhAvanIyam , eveti pUraNe, tathA pradezAnAM-tadviSayAyuHkarmapudgalAtmakAnAm agraM-parimANaM pradezAgraM, vAcyamiti gamyate, Jain Educational mational For Privale & Personal use only iniwarainelibrary.org Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. akAma bRhadvRttiH maraNAdhya. // 230 // 'kati' kiyanti maraNAni, aGgIkRtya iti zeSaH, mriyate-prANAMstyajati, janturiti gamyate, 'egasamaya'ti subbyatyayAt ekasmin samaye 'kaikhutto'tti katikRtvaH kiyato vArAn , 'vA' samuccaye, apiH pUraNe, 'ekekaMti' ekaikasmin vakSyamANabhede maraNe mriyate iti yojyam , 'maraNe' vakSyamANabheda evaikaikasmin 'katibhAgo'tti katisaGkhyo bhAgo mriyate, 'sarvajIvAnAm' azeSajIvAnAm 'aNusamayaMti pratisamayaM nirantaramitiyAvat , antaraM-vyavadhAnaM sahAntareNa vartata iti sAntaraM, vA vikalpe, kimuktaM bhavati ?-eSu kataranirantaraM sAntaraM vA ?, tathaikaikaM 'kiyaciraM' kiyatparimANaM kAlaM sambhavatIti gAthAdvayAkSarArthaH // 210-211 // bhAvArtha tu khata eva vakSyati niyuktikAraH-tatra ca 'yatho dezaM nirdeza' iti nyAyataHprathamaM dvAramAzrityAhaP|AvIci ohi aMtiya valAyamaraNaM vasaTTamaraNaM ca / aMtosallaM tabbhava bAlaM taha paMDiyaM mIsaM // 212 // chaumatthamaraNa kevali vehANasa giddhapiTTamaraNaM ca / maraNaM bhattapariNNA iMgiNI pAovagamaNaMca // 213 // __ vyAkhyA-iha ca maraNazabdasya pratyekamabhisambandhAt AvIcimaraNam 1 avadhimaraNam 2 'antiyatti ArSatvAdatyantamaraNaM 3 'valAyamaraNaM'ti tata eva valanmaraNaM 4 vazArttamaraNaM ca 5 antaHzalyamaraNaM 6 tadbhavamaraNaM 7 bAlamaraNaM 8 tathA paNDitamaraNaM 9 mizramaraNaM 10 chadmasthamaraNaM 11 kevalimaraNaM 12 'vehANasaM'ti tata eva vaihAyasamaraNaM // 230 // Jain Educa t ion For Private & Personal use only vidinelibrary.org Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 gRdhrapRSThamaraNaM 14 'maraNaM bhattapariNa'tti bhaktaparijJAmaraNam 15 iGginImaraNaM 16 pAdapopagamanamaraNaM 17 cetira gAthAdvayArthaH // 212-213 // sampratyativahubhedadarzanAnmA bhUt kasyacidazraddhAnamiti sampradAyagarbha nigamanamAha-3 sattarasavihANAiMmaraNe guruNo bhaNaMti gunnkliaa| tesiM nAmavibhattiM vucchAmi ahaannuputviie||214|| | vyAkhyA-saptadaza-saptadazasaGkhyAni vidhIyante-vizeSAbhivyaktaye kriyanta iti vidhAnAni-bhedAH 'maraNe' maraNaviSayANi 'guravaH' pUjyAstIrthakRdbhaNabhRdAdayo 'bhaNanti' pratipAdayanti, guNaiH-samyagdarzanajJAnAdibhiH kalitAyuktA guNakalitAH, na tu vayameva ityAkUtaM, vakSyamANagranthasambandhanArthamAha-'teSAM' maraNAnAM nAmnAm-abhidhAnAnAmanantaramupadarzitAnAM vibhaktiH-arthato vibhAgo nAmavibhaktistAM 'vakSye' abhidhAsse, 'athe'tyanantarameva AnupU A-krameNeti gAthArthaH // 214 // yathApratijJAtamAhaaNusamayaniraMtaramavIisanniyaM taM bhaNaMti paMcavihaM / dave khitte kAle bhave ya bhAve ya saMsAre // 215 // vyAkhyA-'aNusamayaM' samayamAzritya, idaM ca vyavahitasamayAzrayaNato'pIti mA bhUddhAntirata Aha-nirantaraM, TUna sAntaram , antarAlAsambhavAt , kiM tadevaMvidham ?-'avIisaMniyaMti prAkRtatvAdA-samantAdvIcaya iva vIcayaH pratisamayamanubhUyamAnAyuSo'parAyurdalikodayAt pUrvapUrvAyurdalikavicyutilakSaNA'vasthA yasmiMstadA''vIci, tatazcA-IX Jain Education HMEnelibrary.org a For Private&Personal Use Only l Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya bRhadvRttiH // 231 // vIcIti saMjJA saMjAtA asmiMstArakAditvAt 'tadasya saJjataM tArakAdibhya itaji' ( pA0 5-2-46 ) tyanenetyAvI| cisaMjJitam, athavA vIciH - vicchedastadabhAvAdavIci tatsaMjJitam, ubhayatra prakramAnmaraNaM, yadvA saMjJitazabdaH pratyekamabhisambadhyate, tatazca anusamayasaMjJitaM - nirantarasaMjJitam avIcisaMjJitamiti ekArthikAnyetAni, 'tadi' yAvIci - | maraNaM ' bhaNanti' pratipAdayanti 'paJcavidhaM' paJcaprakAraM, gaNadharAdaya iti gamyate, anena ca pAratantryaM dyotayati, tadevAha - 'daghe 'ti dravyAvIcimaraNaM 'khette 'tti kSetrAvIcimaraNaM 'kAle'tti kAlAvIcimaraNaM 'bhave ya'tti bhavAvIci - maraNaM ca 'bhAve ya'tti bhAvAvIcimaraNaM ca, saMsAra ityAdhAranirdezaH, tatraiva maraNasya sambhavAt, tatra dravyAvIcimaraNaM | nAma yannArakatiryagnarAmarANAmutpattisamayAt prabhRti nijanijAyuH karmmadalikAnAmanusamayamanubhavanAdvicaTanaM tacca nArakAdibhedAccaturvidham evaM narakAdigaticAturvidhyApekSayA tadviSayaM kSetramapi caturdaiva, tatastatprAdhAnyApekSayA kSetrAvIcimaraNamapi caturdaiva, 'kAla' iti yathA''yuSkakAlo gRhyate, na tvadvAkAlaH, tasya devAdiSvasambhavAt sa ca | devAyuSkakAlAdibhedAccaturvidhaH, tatastatprAdhAnyApekSayA kAlAvIcimaraNamapi caturvidham, evaM narakAdicaturvidhabhavApekSayA bhavAvIcimaraNamapi catudhaiva teSAmeva ca nArakAdInAM caturvidhamAyuHkSayalakSaNaM bhAvaM prAdhAnyenApekSya bhAvAvIcimaraNamapi catudhaiva vAcyamiti gAthArthaH // 215 // adhunA'vadhimaraNamAhaemeva ohimaraNaM jANi mao tANi caiva marai puNo / " akAma maraNAdhya. 5 // 231 // Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-'evameva' yathA''vIcimaraNaM dravyakSetrakAlabhavabhAvabhedataH paJcavidhaM, tthaa'vdhimrnnmpiityrthH| tatvarUpamAha-yAni mRtaH, sampratIti zeSaH, tAni caiva 'marai puNo'tti ArSatvAttivyatyayena mariSyati punaH, kimuktaM bhavati ?-avadhiH-maryAdA, tatazca yAni nArakAdibhavanivandhanatayA''yuHkarmadalikAnyanubhUya mriyate, yadi punastAnyevAnubhUya mariSyati tadA tad dravyAvadhimaraNaM, sambhavati hi gRhItojjhitAnAmapi karmadalikAnAM punargrahaNam , pariNAmavaicitryAd, evaM kSetrAdiSvapi bhAvanIyaM / pazcArddhanA''tyantikamaraNamAha ___ emeva AiyaMtiyamaraNaM navi marai tAi puNo // 216 // __ vyAkhyA-'evameva' avadhimaraNavadAtyantikamaraNamapi dravyAdibhedataH paJcavidhaM, vizeSastvayam-'Navi marai tAi / puNo'tti apizabdasyaivakArArthatvAnnaiva tAni dravyAdIni punamriyate, idamuktaM bhavati-yAni narakAdyAyuSkatayA karmadalikAnyanubhUya mriyate mRto vA na punastAnyanubhUya mariSyati, evaM kSetrAdiSvapi vAcyaM, trINyapi cAmUnyavIcyavadhyAtyantikamaraNAni pratyekaM paJcAnAM dravyAdInAM nArakAdigatibhedena caturvidhatvAviMzatibhedAnIti gAthArthaH // 2 sAmprataM valanmaraNamAhasaMjamajogavisannA maraMtije taM valAyamaraNaM tu / iMdiyavisayavasagayA maraMti je taM vasahaM tu // 217 // Sain Education pronal For Privale & Personal use only M ainelibrary.org Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. akAma bRhadvRttiH // 232 // vyAkhyA-saMyamayogAH-saMyamavyApArAstaisteSu vA viSaNNAH saMyamayogaviSaNNA atiduzcaraM tapazcaraNamAcarituma-18 kSamAH vrataM ca moktumazaknuvantaH kathaJcidasmAkamito muktirastviti vicintayanto mriyante yattadvalatAM-saMyamAniva maraNAdhya. taimAnAnAM maraNaM valanmaraNaM, turvizeSaNe, bhagnavratapariNatInAM tinAmevaitaditi vizeSayati, anyeSAM hi saMyamayogAnAmevAsambhavAt kathaM tadviSAdaH ? tadabhAve ca taditi / pazcArddhana vazArtamAha-indriyANAM-cakSurAdInAM viSayAHmanojJarUpAdaya indriyaviSayAstadvazaM gatAH-prAptA indriyaviSayavazagatAH snigdhadIpakalikA'valokanAkulitapataGgavat niyante yattadazA-maraNaM, kathaJcidravyaparyAyayorabhedAdevamucyate, evaM pUrvatrApi bhAvanIyaM, tuzabda eSAmapyadhyavasAnabhedato vaicitryakhyApanArtha iti gAthArthaH // 217 // antaHzalyamaraNamAhalajjAi gAraveNa ya bahussuyamaeNa vA'vi duccariaMIje na kahati gurUNaM na hu te ArAhagA huMti // 218 // gAravapaMkanibuDDA aDyAraM je parassa na kahaMti / dasaNanANacaritte sasallamaraNaM havai tesiM // 219 // 4 // | vyAkhyA-tatra 'lajayA' anucitAnuSThAnasaMvaraNA''tmikayA 'gauraveNa ca' sAtaddhirasagauravAtmakena, mA bhUnmamA- 232 // locanAhamAcAryamupasarpatastadvandanAdinA taduktatapo'nuSThAnAsevanena ca RddhirasasAtAbhAvasambhavaH iti, 'bahuzrutamadena vA' bahuzruto'haM tatkathamalpazruto'yaM mama zalyamuddhariSyati ? kathaM cAhamasmai vandanAdikaM dAsyAmi ? apabhrA For Privale & Personal use only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 janA hi iyaM mama ityabhimAnena, apiH pUraNe, ye gurukANo 'na kathayanti' nAlocayanti, keSAm ?-'gurUNAm' AlocanArhANAmAcAryAdInAM, kiM tad ?-'duzcaritaM' duranuSThitam iti sambandhaH, 'na hu' naiva 'te' anantaramuktarUpA | ArAdhayanti-avikalatayA niSpAdayanti samyagdarzanAdIni ityArAdhakA bhavanti, tataH kimityAha-gauravaM paGka iva kAluSyahetutayA tasmin nibuDDA-iti prAkRtatvAnnimagnA iva nimanAH takroDIkRtatayA, lajjAmadayorapi prAgupAdAne yadiha gauravasyaivopAdAnaM tadasyaivAtiduSTatAkhyApanArtham , 'aticAram' aparAdhaM ye 'parasya' AcAryAdeH na kathayanti, kiMviSayam ? ityAha-'darzanajJAnacAritre' darzanajJAnacAritraviSayaM, tatra darzanaviSayaM zaGkAdi jJAnaviSayaM kAlAtikramAdi cAritraviSaya samityananupAlanAdi, zalyamiva zalyaM kAlAntare'pyaniSTaphalavidhAnaM pratyavandhyatayA, saha tena sazalyaM taca tanmaraNaM ca sazalyamaraNam-antaHzalyamaraNaM bhavati, 'teSAM' gauravapaGkamanAnAmiti gaathaadvyaarthH| // 218-219 // asyaivAtyantaparihAryatAM khyApayan phalamAha| eyaM sasallamaraNaM mariUNa mahabbhae duraMtaMmi / suiraM bhamaMti jIvA dIhe saMsArakaMtAre // 220 // ___ vyAkhyA-'etad' uktakharUpaM sazalyamaraNaM yathA bhavati tathetyupaskAraH, subvyatyayAdvA etena-sazalyamaraNena 4 'mRtvA'tyaktvA prANAn , ke ?-jIvA iti sambandhaH, kim ?-'suciraM bhramanti' bahu kAlaM paryaTanti, ka ?-saMsAraH kAntAramivAtigahanatayA saMsArakAntAraH tasminniti saNTaGkaH, kIzi ?-mahadbhayaM yasmin tanmahAbhayaM tasmin , tathA Jain Education For Privale & Personal Use Only nelibrary.org Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 233 // Jain Education duHkhenAntaH - paryanto yasya taddurantaM tasmin, tathA 'dIrghe' anAdau keSAJcidaparyavasite ceti tat sarvathA pariharttavyamevaiti bhAva iti gAthArthaH // 220 // tadbhavamaraNamAha mottuM akammabhUmaganaratirie suragaNe a neraie / sesANaM jIvANaM tabbhavamaraNaM tu kesiMci // 229 // vyAkhyA -'muktvA' apahAya, kAn ? - 'akammabhUmaganaratirie' ti sUtratvAt akarmmabhUmijAzca te devakurUttaraku|rvAdipUtpannatayA naratiryaJcazca akarmmabhUmijanaratiryaJcastAn, teSAM hi tadbhavAnantaraM deveSvevotpAdaH, tathA 'suragaNAMzca' suranikAyAn, kimuktaM bhavati ? - caturnikAyavartino'pi devAn, nirayo - narakaH tasmin bhavA nairayikAH, ihApi cazabdAnuvRttestAMzca muktveti sambandhaH, teSAM devAnAM ca tadbhavAnantaraM tiryagmanuSyeSvevotpatteH, 'zeSANAm' etaduddharitAnAM karmmabhUmijanara tirazcAM 'jIvAnAM' prANinAM tadbhavamaraNaM, teSAmeva punastatrotpatteH taddhi yasmin bhave varttate jantustadbhava yogyamevAyurvaddhA punastatkSayeNa mriyamANasya bhavati, tuzabdasteSAmapi saGkhyeyavarSAyuSAmeveti vizeSakhyApakaH, asaGkhayeyavarSAyuSAM hi yugaladhArmikatvAdakarmmabhUmijAnAmiva deveSvevotpAda:, teSAmapi na sarveSAM, kintu 'keSAJcit' tadbhavotpAdAnurUpamevAyuH karmopacinvatAmiti gAthArthaH // 221 // atrAntare pratyantareSu 'motUNa ohi - maraNaM' ityAdigAthA dRzyate, na cAsyA bhAvArthaH samyagavavudhyate, nApi cUrNikRtA'sau vyAkhyAteti upekSyate // samprati vAlapaNDita mizramaraNakha rUpamAha - Mentonal akAma maraNAdhya. 5 // 233 // unelibrary.org Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ avirayamaraNaM bAlaM maraNaM virayANa paMDiyaM viti / jANAhi bAlapaMDiyamaraNaM puNa desavirayANaM // 222 // hai vyAkhyA-viramaNaM virataM-hiMsA'nRtAderuparamaNaM na vidyate tad yeSAM te'mI aviratAH teSAM-mRtisamaye'pi deza viratimapratipadyamAnAnAM mithyAdRzAM samyagdRzAM vA maraNamaviratamaraNaM-bAlamaraNamiti bruvata iti sambandhaH, tathA 'viratAnAM' sarvasAvadhanivRttimabhyupagatAnAM maraNaM 'paNDita'miti prakramAtpaNDitamaraNam , 'viti'tti avate tIrthaka-12 ragaNadharAdayaH, jAnIhi 'bAlapaNDitamaraNa miti mizramaraNaM, punaHzabdaH pUrvApekSayA vizeSa dyotayati, dezAt sarvaviSayApekSayA sthUlapANivyaparopaNAderviratA dezaviratAsteSAmiti gAthArthaH // 222 // evaM caraNadvAreNa bAlAdimaraNatrayamabhidhAya jJAnadvAreNa chadmasthamaraNakevalimaraNe pratipAdayitumAhamaNapajjavohinANI suamainANI maraMti je samaNA / chaumatthamaraNameyaM kevalimaraNaM tu kevlinno||223|| ___ vyAkhyA-manaHparyavajJAnino'vadhijJAninazca, jJAnizabdasya pratyekamabhisambandhAt, zrutajJAnino matijJAninazca | lamriyante' prANAMstyajanti ye 'zramaNAH' tapakhinaH chAdayanti chadmAni-jJAnAvaraNAdIni teSu tiSThantIti chadmasthAH teSAM maraNaM chadmasthamaraNametat , iha ca prathamato manaHparyAyanirdezo vizuddhikRtaprAdhAnyamaGgIkRtya cAritriNa eva tadupajAyata iti khAmikRtaprAdhAnyApekSo vA, evamavadhyAdiSvapi yathAyogaM vadhiyaiva heturabhidheyaH, kevalimaraNaM tu ye keva Jain Educatio n For Privale & Personal use only Mainelibrary.org Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. |linaH - utpanna kevalAH sakalakarmmapudgala parizATato mriyante tajjJeyamiti zeSaH, ubhayatrAbhedanirdezaH prAgvaditi gAthArthaH | // 223 // sAmprataM vaihAyasagRpRSThamaraNe abhidhAtumAha bRhadvRttiH 1 giddhAibhakkhaNaM giddhapiTTa ubbaMdhaNAI vehAsaM / ee dunnivi maraNA kAraNajAe aNuSNAyA // 224 // vyAkhyA- 'gRddhAH ' pratItAste AdiryeSAM zakunikA zivAdInAM tairbhakSaNaM gamyamAnattvAdAtmanaH tadanivAraNAdinA | tadbhakSya karikarabhAdizarIrAnupravezena ca gRtrAdibhakSaNaM, tat kimucyata ityAha- 'giddhapiTTha' tti gRdhaiH spRSTaM - sparzanaM yasmiM - // 234 // aspRSTam, yadivA gRdhrANAM bhakSyaM pRSThamupalakSaNattvAdudarAdi ca marturyasmiMstadvatrapRSTham, sa Alaktaka pUrNikApuTapradAnenApyAtmAnaM gRghrAdibhiH pRSThAdau bhakSayatIti, pazcAnnirdiSTasyApi cAsya prathamataH pratipAdanamatyantamahAsattvaviSayatayA karmanirjarAM prati prAdhAnyakhyApanArtham, 'ubbaMdhaNAi vehAsaMti' ut-UrdhvaM vRkSazAkhAdau bandhanamudbandhanaM tadAdiryasya | tagiribhRguprapAtAderAtmajanitasya maraNasya tadudbandhanAdi ' vehAsa' nti prAkRtattvAdyalope vaihAyasam, uddhaddhasya hi vihAyasyeva bhavanamiti tatprAdhAnyavivakSayetthamuktam / Aha evaM gRpRSThasyApyAtmaghAtarUpatvAdvaihAya sike'ntarbhAvaH, satyametat, kevalamalpasaccairadhyavasAtumazakyatAkhyApanArthamasya bhedenopanyAsaH, nanu - " bhAviyajiNavayaNANaM mamattara hiyANa Natthi hu viseso / attANaMmi paraMmi ya to vajje pIDamubhaevi // 1 // " ityAgamaH, ete cAnantarokte maraNe 1 bhAvita jinavacanAnAM mamatvarahitAnAM nAstyeva vizeSaH / Atmani parasmiMzca tato varjayet pIDAmubhayorapi // 1 // akAma maraNAdhya. // 234 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmavighAtakAriNI, tathA cAtmapIDAheturiti kathaM nAgamavirodhaH 1, ata eva ca bhaktaparijJAnAdiSu pIDAparihArAya 'cattAri vicittAI vigaINijUhiyAI'ityAdisaMlekhanAvidhiH pAnakAdividhizca tatra tatrAbhihitaH, darzanamAlinyaM cobhayatretyAzaDyAha-ete' anantarokke 'dve api' gRdhrapRSThavaihAyasAkhye maraNe 'kAraNajAte' kAraNaprakAre darzanamAlinyaparihArAdike udAyinRpAnumRtatathAvidhAcAryavat anujJAte, tIrthakRdgaNadharAdibhiriti, anena |ca sampradAyAnusAritAM darzayannanyathAkathane zrutAzAtanAyA atidurantatvamAha iti gAthArthaH // 224 // sAmpratamantyamaraNatrayamAhabhattapariNNA iMgiNI pAovagamaMca tiNNi mrnnaaii| kannasamajjhimajeddA dhiisaMghayaNeNa u visiTrA 225 / __ vyAkhyA-bhaktaM-bhojanaM tasya parijJA-jJaparijJayA'nekadhedamasmAbhirmuktapUrvametaddhetukaM cAvadyamiti parijJAna, pratyA-14 khyAnaparijJayA ca "savaM ca asaNapANaM cauvihaM jA ya bAhirA uvahI / abhitaraM ca uvahiM jAvajIvaM ca vosire // 1 // " ityAgamavacanAcaturvidhAhArasya vA yAvajjIvamapi parityAgAtmakaM pratyAkhyAnaM bhaktaparijJocyate, iGgyate-pratiniyatapradeza eva ceSTyate asyAmanazanakriyAyAmitIGginI, pAdaiH-adhaHprasarpimUlAtmakaiH pibati pAdapo-vRkSaH, upa-2 1 catvAri vicitrANi niyUDhavikRtIni / 2 sarva cAzanapAnaM caturvidhaM yazva bAhya upadhiH / abhyantaraM copadhiM yAvajjIvaM ca vyutsRjati / / 3 vAzabdaH pUrvagAthoktasopadhyAhAratyAgasUcArthaH / For Privale & Personal Use Only hainelibrary.org Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ utarAdhya. bRhadvRttiH // 235 // | zabdazcopametivatsAdRzye'pi dRzyate, tatazca pAdapamupagacchati -sAdRzyena prApnotIti pAdapopagamaM, kimuktaM bhavati 1yathaiva pAdapaH kvacit kathaJcinnipatitaH samamasamamiti cAvibhAvayannizcalamevAste, tathA'yamapi bhagavAn yad yathA samaviSama dezeSvaGgamupAGga vA prathamataH patitaM na tattatazcalayati, tathA ca prakIrNakRt - Nicala NippaDikammo Nikkhivae jaM jahiM jahA aMgaM / eyaM pAdovagamaM NIhAriM vA aNIhAriM // 1 // pAtovagamaM bhaNiyaM sama visamo pAyavodha |jaha paDito / NavaraM parappatogA kaMpeja jahA phalatarUva // 2 // caH samuccaye, iha caivaMvidhAnazanopalakSitAni maraNAnyapyevamuktAni ata evAha - trINi maraNAni, etatsvarUpaM ca yathedaM vidheyaM yaccAtra saparikarmma aparikarmma ca | ityAdikaM sUtrakAra evottaratra tapomArganAni triMzattamAdhyayane'bhidhAsyata iti niyuktikRtA noktam / dvAranirdezA! cAvazyaM kiJcidvAcyamitimatvedamAha - ' kaNNasa' tti sUtrattvAt kaniSThaM - laghu jaghanyamitiyAvat, madhyamaM - laghujyeSThayomadhye bhAvi, jyeSTham - atizaya vRddhamutkRSTamityarthaH, eSAM dvandvaH tata etAni, dhRtiH - saMyamaM prati cittakhAsthyaM saMhananaM| zarIrasAmarthyahetuH vajraRSabhanArAcAdi tAbhyAM prAkRtattvAzcaikavacananirdezaH, samAhArAzrayaNAdvA, tuzabdAtsaparikarmmA 1 nizcalo niSpratikarmA nikSipati yadyatra yathA'Ggam / etatpAdapopagamanaM nirdhAraM vA'nirghAram // 1 // pAdapopagamanaM bhaNitaM samo viSamo vA pAdapa iva yathA patitaH / navaraM paraprayogAt kampeta yathA phalataruvat // 2 // akAma maraNAdhya. 5 // 235 // Wainelibrary.org Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C O parikarmatAdibhizca vizeSairviziSTAni-vizeSavanti, idamuktaM bhavati-yadyapi tritayamapyetat "dhIreNa'vi mariyacaM kApu-12 riseNavi avassa mariyacaM / tamhA avassamaraNe varaM khudhIrattaNe mariuM // 1 // saMsAraraMgamajjhe dhiivlsNnddhbddhkcchaato| haMtUNa mohamalaM harAmi ArAhaNapaDAgaM ||2||jh pacchimammi kAle pacchimatitthayaradesiyamuyAraM / pacchA nicchayapatthaM uvemi abbhujayaM maraNaM // 3 // " iti zubhAzayavAneva pratipadyate, phalamapi ca vimAnikatAmuktilakSaNaM trayasyApi samAnaM, tathA coktam-"aiyaM paJcakkhANaM aNupAleUNa suvihio sammaM / vemANito va devo haveja ahavA'vi |sijjhijA // 1 // " tathApi viziSTaviziSTataraviziSTatamadhRtimatAmeva tatprAptiriti kaniSThattvAdistadvizeSa ucyate, tathAhi-bhaktaparijJAmaraNamAryikAdInAmapyasti, yata uktam-"sebAvi ya ajAo save'vi ya pddhmsNghynnvjaa| satve'vi desavirayA paccakkhANeNa u maraMti // 1 // " atra hi pratyAkhyAnazabdena bhaktaparivoktA, tatra prAk pAdapopagamanAderanyathA'bhidhAnAt, iGginImaraNaM tu viziSTataradhRtisaMhananavatAmeva sambhavatItyAryikAdiniSedhata evAvasI 1 dhIreNApi martavyaM kApuruSeNApyavazyaM martavyam / tasmAdavazyamaraNe varameva dhIratvena martuma // 1 // saMsAraraGgamadhye dhRtibalasannaddhabaddhakakSAkaH / hatvA mohamallaM harAmyArAdhanApatAkAm // 2 // yathA pazcime kAle pazcimatIrthakaradezitamudAram / pazcAnnizcayapathyamupaimi abhyudyataM maraNam // 3 // 2 etatpratyAkhyAnamanupAlya suvihitaH samyak / vaimAniko vA devo bhavedathavA'pi sidhyet // 4 // 3 savoM api caayaaH| |sarve'pi ca prathamasaMhananavarjAH / sarve'pi dezaviratAH pratyAkhyAnenaiva niyante // 1 // MCAREERMARCH Jain Education i n al For Privale & Personal use only Sinelibrary.org Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. akAma bRhadvRttiH | // 236 // yate, pAdapopagamanaM tu nAmnaiva viziSTatamadhRtimatAmevetyuktaprAyaM, tatazca vajraRSabhanArAcasaMhananinAmevaitat , uktaM hi"paDhamaMmi ya saMghayaNe vaTuMte selakuDDasAmANe / tesipi ya voccheo coddasapuvINa vocchee // 1 // " kathaM cAnyathaivaMvidhaviziSTadhRtisaMhananAbhAve-'puMzvabhaviyavareNaM devo sAharai ko'vi pAyAle / mA so carimasarIro na veyaNaM kiNpi| maraNAdhya. pAvejA ||1||tthaa 'devo neheNa nayai devAraNaM va iMdabhavaNaM vA / jahiyaM iTThA kaMtA sabasuhA huMti suhabhAvA // 2 // uppaNNe uvasagge dive mANussae tirikkhe ya / save parAjiNittA pAovagayA pariharaMti // 3 // puvAvarauttarehiM dAhiNavAehiM AvaDatehiM / jaha navi kaMpai merU taha jhANAto navi calaMti // 4 // " iti maraNavibhaktikRduktaM mahAsAmarthya sambhavi, kiJca-tIrthakarasevitatvAca pAdapopagamanasya jyeSThatvaM, itarayozcAviziSTasAdhusevitatvAdanyathAtvaM, tathA cAvAdi-"save sabaddhAe savaNNU savakammabhUmIsu / sabagurU sabahiyA save merusu ahisittA // 1 // 1 prathame ca saMhanane vartamAne zailakuDyasamAne / tasyApi ca vyucchedazcaturdazapUrviNAM vyucchede / // 1 // 2 pUrvabhavikavareNa devaH saMharati ko'pi pAtAle / mA sa caramazarIro na vedanAM kAmapi prApnuyAt // 1 // 3 devaH snehena nayati devAraNyaM vendrabhavanaM vA / yatreSTAH kAntAH sarvasukhA bhavanti zubhabhAvAH // 2 // 4 utpannAnupasargAn divyAn mAnuSyakAn tairazcAMzca / sarvAn parAjitya pAdapopagatAH pariharanti // 3 // " // 23 // 15 pUrvAparottarairdakSiNavAtaizcApatadbhiH / yathA nApi kampate merustathA dhyAnAnnApi calanti // 4 // 6 sarve sarvAddhAyAM sarvajJAH sarvakarmabhUmiSu / / sarvaguravaH sarvahitAH sarve meruSu abhiSiktAH // 1 // inbrary.org Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educatio sohiM laddhIhiM sadhe'vi parIsahe parAjittA / save'vi ya titthavarA pAtovagayA usiddhigayA || 2 || avasesA aNagArA tIyapaDuppaNNa'NAgayA sadhe / ketI pAtovagayA paccakkhANiMgiNiM ketI // 3 // " iti kRtaM prasaGgeneti gAthArthaH // 225 // itthaM pratidvAragAthAdvayavarNanAt mUladvAragAthAyAM maraNavibhaktiprarUpaNAdvAramanuvarSiNatam, adhunA'nubhAvapradezAgradvAradvayamAha - sovakkamo a niruvakamo a duviho'NubhAvamaraNami / AugakammapaesRggaNaMtaNaMtA esehiM // 226 // vyAkhyA - sahopakrameNa - apavartana karaNAkhyena vartata iti sopakramazca nirgata upakramAnnirupakramazca dvividho, dvaividhyaM coktabhedenaiva, ko'sau ? - anubhAva - anubhAgaH, ka ? - 'maraNe' ityarthAt maraNaviSayAyuSi tatra hi saptabhiraSTabhi - rvA''karSairgavAmiva maruSu jalagaNDUSagrahaNarUpairyatpudgalopAdAnaM tadanubhAgo'tidRDha ityapavartayitumazakyatayA nirupakramamucyate, yattu pabhiH paJcabhizcaturbhirvA AgRhItaM - dalikaM tadapavartana karaNenopakramyate iti sopakramaM na caitadubhayamapyAyuH kSayAtmani maraNe sambhavati, tathA eti yAti ca ityAyustannibandhanaM karmma AyuH karma tasya vibhaktumazakyatayA prakRSTA dezAH pradezAsteSAmagraM - parimANamAyuH karmmapradezAgram, anantAnantAH - anantAnantasaGkhyA parimitA maraNaprakra| me'pyarthAdAyuH pudgalAstadviSayatvAcca maraNasyaivamupanyAsaH, kimetAvantaH kRtsne'pyAtmani ?, ata Aha-- 'paesehiM' ti 1 sarvAbhiH labdhibhiH (yutAH ) sarvAnapi parISahAn parAjitya / sarve'pi ca tIrthakarAH pAdapopagatAstu siddhiM gatAH ||2|| | avazeSA anagArA atItapratyutpannAgatAH sarve / kecitpAdapopagatAH pratyAkhyAneGginyau kecit // 3 // Jainelibrary.org Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CREAK uttarAdhya. prakramAt subvyatyayAcAtmapradezeSu, Atmapradezo kakastatpradezairanantAnantarAveSTitaH saMveSTitaH, tathA ca vRddhavyAkhyA akAmaidANi padesaggaM-aNaMtANaMtA AugakammapoggalA jehiM egamego jIvapaeso AveDhiya pariveDhito, iti gAthArthaH bRhadvRttiH // 226 // samprati kati niyante ekasamayenetidvAramAha maraNAdhya. // 237 // dunni va tinni va cattAri paMca maraNAi aviiimrnnNmi| kai marai egasamayaMsi vibhAsAvittharaM jaanne||227|| & save bhavatthajIvA maraMti AvIi sayA maraNaM / ohiM ca AiaMtiya dunnivi eyAi bhayaNAe // 228 // ohiM ca AiaMtia bAlaM taha paMDiaMca mIsaM c| chaumaM kevalimaraNaM annunneNaM virujjhaMti // 229 // 6. vyAkhyA-dve vA trINi vA, vAzabdasyottaratrAnuvRtteH catvAri vA paJca vA maraNAni vakSyamANavivakSAtaH prakramA-2 dakasmin samaye sambhavanti, AvIcimaraNe satIti zapaH, anena cAsya satatAvasthitatvametadavivakSayA ca tadvyAdibhedaparikalpanetyAha, kati mriyanta eka samaye ? iti caturthadvArasya vizeSeNa bhASaNaM vibhASaNaM vibhASA-vyAkhyA vividhavA prakArerbhASaNaM vibhASA-bhedAbhidhAnaM tayA vistaraH-prapaJcastaM vistaraM jAnIhi jAnIyAdvA, nigamanametat , prastutamevArtha prakaTayitumAha-'sarve' niravazeSAH, tat kiM muktibhAjo'pItyAha-'bhavasthajIvAH' bhavantyasmin krm-||||237|| 1 idAnI pradezAgram-anantAnantA AyuHkarmapudgalA yairekaiko jIvapradeza AveSTita: pariveSTitaH ERROREOG Jain Educatio n al For Privale & Personal use only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACCCCCCCCAKAR vazavartino jantava iti bhavaH tatra tiSThanti bhavasthAH te ca te jIvAzceti vizeSaNasamAsaH, mriyante, AvIcikamavI-1 |cikaM vA maraNamAzriyeti zeSaH, yadvA vibhaktivyatyayAdAvIcikena maraNena mriyante 'sadA sarvakAlaM, 'ohiM ca'tti | dAavadhimaraNaM, cazabdo bhinnakramaH, tatazca 'AiyaMtiya'nti AtyantikamaraNaM ca, dve apyete 'bhajanayA' vikalpanayA, kimuktaM bhavati ?-yadyapyAvIcimaraNavat avadhyAtyantikamaraNe api catasRSvapi gatiSu sambhavataH tathA'pyAyuHkSayasamaya eva tayoH sambhavAnna sadAbhAvaH, ata AvIcikamaraNameva sadetyuktam , anenAvIcimaraNasya sadAbhAvena loke maraNatvenAprasiddhiH avivakSAyAM heturukta iti bhAvanIyaM / samprati 'donnivi' ityAdi vyaktIkaroti-'ohiM ca AiyaMtiya'tti, cazabdo bhinnakramaH, tato'vadhimaraNamAtyantikamaraNaM ca, 'bAlaM' bAlamaraNaM ca, tathetyuttarabhedApekSayA samuccaye, 'paNDitaM ca' paNDitamaraNaM, 'mizraM ca' bAlapaNDitamaraNaM ca, cazabdAdvaihAyasagRdhrapRSThamaraNe, bhaktaparikSeGginIpAdapopagamanAni ca, 'anyo'nyena' paraspareNa virudhyante, yugapadasambhavAt ,tatra cAviratasyAvadhyAtyantikamaraNayoH anyataradvAlamaraNaM ceti dve, tadbhavamaraNena saha trINi, vazArtena catvAri, kathaJcidAtmaghAte ca vaihAyasagRdhrapRSThayoranyatareNa paJca, AhavalanmaraNAntaHzalyamaraNe api bAlamaraNabhedAveva, yata AgamaH-"bAlamaraNe duvAlasavihe pannate, taMjahA-valAyamaraNe 1 bAlamaraNaM dvAdazavidhaM prajJaptaM, tadyathA-valanmaraNaM 642 For Private Personal use only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akAma uttarAdhya. saTTamaraNe aMtosallamaraNe tabbhavamaraNe giripaDaNe tarupaDaNe jalappavese jalaNappavese visabhakkhaNe satthovahaNaNe vehANase / bRhadvRttiH hai giddhapaTTe"tti, eteSu ca yadyapi giripatanAdiSaTkasya vaihAyasa evAntarbhAvaH tathApi valanmaraNAntaHzalyamaraNayoH prakSepe 4 maraNAdhya. * kathaM noktasaGkhyAvirodhaH?, ucyate, ihAviratasyaiva bAlamaraNaM vivakSitam , uktaM hi-'avirayamaraNaM vAlamaraNaM' anyo||238|| stvekatra saMyamasthAnebhyo nivartanam , anyatra mAlinyamAnaM vivakSitaM. na tu sarvathA viraterabhAva eveti kathaM cAlamaraNe sambhavaH?, tathA chadmasthamaraNamapi viratAnAmeva rUDhamiti noktasaGkhyAvirodhaH, evaM dezaviratasyApi yAdibhaGgabhAvanA kAryA, navaraM bAlamaraNasthAne bAlapaNDitamaraNaM vAcyaM viratasya tvavadhyAtyantikamaraNayoranyatarat paNDitamaraNaM ceti dve, chadmasthakevalimaraNayozcAnyataraditi trINi, bhaktaparijeGginIpAdapopagamanAnAmanyatareNa saha catvAri, kAraNikasya tu vaihAyasagRdhrapRSThayoranyatareNa saha paJca, dRDhasaMyama pratyevamukta, zithilasaMyamasya tvavadhyAtyantikamaraNayoranyatarat , kutazcitkAraNAdvaihAyasagRdhrapRSThayozcAnyataraditi dve, kathaJcicchalyasambhave cAntaHzalyamaraNena saha trINi, palanmaraNena saha catvAri, chadmasthamaraNena tu paJca, paNDitamaraNasya yathoktabhaktaparijJAnAdInAM vA vizuddhasaMyamatvAdasyAbhAva eveti, | // 238 // Aha-viratasyAvasthAdvaye'pi tadbhavamaraNaprakSepe kathaM na SaSThamaraNasambhavaH 1, ucyate, viratasya deveSvevotpAda iti tatrai10 vazArttamaraNamantaHzalyamaraNaM tadbhavamaraNaM giripatanaM tarupatanaM jalapravezo jvalanapravezo viSabhakSaNaM zastropahananaM vaihAyasaM gRdhrapRSThamiti / SANSARGAMAKAC+ For Privale & Personal use only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ votpattyabhAvAnna tadbhavamaraNasambhava iti gAthAzrayArthaH // 227 - 228 - 229 // gataM kati triyanta ekasamaya iti | dvAram, idAnIM katikRtvo mriyate ekaikasmin ? iti dvAramAha | saMkhamasaMkhamaNaMtA kamo u ikkigaMmi apasatthe / sattaTThaga aNubaMdho pasatthae kevaliMmi saI // 230 // vyAkhyA- 'saMkhamasaMkhaM 'ti ArSatvAt saGkhyAH - saGkhyAtAH asaGkhyA- avidyamAnasaGkhyAH anantA - aparyavasitA, vArA iti prakramaH, 'kamo utti kramaH paripATI, tuzabdazca kAyasthiteralpabahutvApekSayA'yaM jJeya iti vizeSadyotakaH, 'ekkekagaMmi'tti ekaikasmin 'aprazaste' bAlamaraNAdau nirUpyamANe, tatra sAmAnyena paJcendriyAviratadezaviratau ca saGkhyAtAH, zeSAH pRthivyudakA zivAyuddhIndriyatrIndriyacaturindriyAH asaGkhyAtAH, vanaspatayo'nantA, ete hi kAyasthityapekSayA yathAkramaM bahubahutara bahutama sthitibhAja itikRtvA / prazaste kati vArA mriyata ityAha- 'sattaTThaga' tti sapta vASTa vA saptASTAste parimANamasyeti saptASTakaH, ko'sau ? - ' anubandhaH ' sAtatyena bhavanaM tanmaraNAnAmiti, tato'ya|martha:-sapta vA aSTa vA vArA mriyate, kva ? - 'prazastake' sarvaviratisambandhini paNDitamaraNe, iha ca cAritrasya niranta| ramavAyasambhavAt tadvata eva ca prazastamaraNabhAvAdarthAd vyavadhAnamapi devabhavairAzrIyate, 'kevalini' yathAkhyAtacA|ritravati samutpanna kevale 'saI'ti sakRdekameva maraNamiti gAthArthaH // 230 // uktaM katikRtvo mriyata ekaikasminniti dvAraM samprati katibhAga ekaikasminmaraNe mriyata iti dvAramAha Jain Educaticational jainelibrary.org Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 239 // Jain Education Inte maraNeM anaMtabhAgo ikkei marai AimaM motuM / aNusamayAI neyaM paDhamacarimaMtaraM natthi // 239 // vyAkhyA- 'maraNe' prAguktarUpe anantabhAga ekaikasmin mriyate, kiM sarvasminnapi ? netyAha - 'Adimam ' AvIci - maraNaM, tasyaivAdyatvAt, 'muktvA' apahAya, iyamatra bhAvanA - zeSamaraNakhAmino hi sarvajIvApekSayA anantabhAga eveti teSvananto bhAgo mriyata ityucyate, AvIcimaraNakhAminastu siddhavirahitAH sarva eva jIvAH, te cAnantA iti - | kRtvA'nantabhAgahInAH sarve jIvA mriyante ityucyate / uktaM katibhAgo mriyate ekaikasminniti dvAram adhunA'nusamayadvAramAha- 'aNusamaya'tti samayaM samayamanu anusamayaM vIpsAyAmavyayIbhAvaH, tatazcAnusamayaM - satatam, 'Adi' prathamamAvIcimaraNaM 'jJeyam' avaboddhavyaM, yAvadAyustasya pratipAdanAt zeSANAM tvAyuSo'ntyasamaya evaikatra bhAvAda - nusamayatAnabhidhAnaM, bahusamayaviSayatvAdanusamayatAyAH, tathA ca vRddhavyAkhyA- "paiDhame jAva AuM gharai sesANaM egasamayaM jahiM marai" na ca 'mAsaM pAyovagayA' ityAgamena virodhaH, tatra pAdapopagamanazabdena nizzreSTatAyA evAbhidhAnAt, maraNasya tu tatrApyAyukhuTisamaya eva sadbhAvAt, tuH puurnne| gatamanusamayadvAram idAnIM sAntaradvAramAha -- tatra prathamacarama yorantaraM - vyavadhAnaM 'nAsti' na vidyate, prathamasyAvIcimaraNasya sadA sambhavAt caramasya bhavApekSayA keva| limaraNasya punarmaraNAbhAvAditi bhAva iti gAthArthaH // 239 // zeSANAmapi kimevamityAha - 1 prathamaM yAvadAyurdhArayati zeSANAmekasamayo yatra mriyate akAma maraNAdhya. 5 // 239 // Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsANaM maraNANaM neo saMtaraniraMtaro u gmo| sAI sapajavasiyA sesA paDhamillugamaNAi // 232 // * vyAkhyA-zeSANAM maraNAnAm-avadhimaraNAdInAM paJcadazAnAM jJeyaH, sahAntareNa-vyavadhAnena vartata iti sA-3 ntaraH, niSkrAnto'ntarAnnirantarazca, tuHzabdasya samuccayArthatvAt , uktaM hi-"tuzabdo vizeSaNapAdapUraNAvadhAraNasamucayeSu" ko'sau ?-gamyate anena vastukharUpamiti gamaH-prarUpaNA, idamuktaM bhavati-yadA'nyataradvAlamaraNAdikaM prApya mriyate mRtvA ca bhavAntare maraNAntaramanubhUya punastadevApnoti tadA sAntaramiti prarUpaNA, yadA tu bAlamaraNAdikamavApya punastadevAvyavahitamApnoti tadA nirantaraM bhavati, tatprarUpakatvAceha gamo'pi sAntaro nirantarazcetyuktaH / samprati gAthApazcArdhana kAladvAramAha-sAdIni ca saparyavasitAni ca sAdisaparyavasitAni 'zeSANi'| SoDaza vakSyamANApekSayA avadhimaraNAdIni, ekasAmayikatAyAsteSAmabhihitatvAt , pravAhApekSayA tu zeSabhaGgopalakSaNametat , pravAhato'pi bhaGgatrayapatitAni zeSamaraNAni sambhavanti, tathA ca vRddhAH-"vAlamaraNANi aNAiyANi 3 vA apajjavasiyANi vA, aNAdiyANi vA sapajavasiyANi, paMDiyamaraNANi puNa sAiyANi sapajavasiyANi" muktyavAptau taducchittisambhavAditi bhAvaH, 'paDhamillugaM'ti prathamakam-AvIcimaraNam 'anAdi' AdirahitaM pravA1 bAlamaraNAni anAdikAni vA aparyavasitAni vA, anAdikAni vA saparyavasitAni, paNDitamaraNAni punaH sAdikAni saparyavasitAni Jain Education For Privale & Personal use only libraryong Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akAma maraNAdhya. bRhaddhRttiH uttarAdhya.|| hApekSayetibhAvaH, pratiniyatAyuHpudgalApekSayA tu sAdyapi sambhavati, upalakSaNatvAcAsyAparyavasitaM ca abhavyAnAM, bhavyAnAM punaH saparyavasitamapIti gAthArthaH // 232 // sampratyatigambhIratAmAgamasya darzayannAtmauddhatyaparihArAyAha bhagavAn niyuktikaarH||240|| save ee dArA maraNavibhattIi vaNNiA kmso|sglnniunne payatthe jiNacaudasapuvi bhAsaMti // 233 // vyAkhyA-'sarvANi azeSANi 'etAni' anantaramupadarzitAni 'dvArANi' arthapratipAdanamukhAni 'maraNavibhakteH' maraNavibhaktyaparanAmno'syaivAdhyayanasya 'varNitAni' prarUpitAni, mayeti zeSaH, 'kamaso'tti prAgvat kramataH, AhaevaM sakalApi maraNavaktavyatoktA uta netyAha-sakalAzca-samastA nipuNAzca-azeSavizeSakalitAH sakalanipuNAH tAn padArthAn iha prazastamaraNAdIn jinAzca-kevalinaH caturdazapUrviNazca-prabhavAdayo jinacaturdazapUrviNo 'bhASante' vyaktamabhidadhati, ahaM tu mandamatitvAnna tathA varNayituM kSama ityabhiprAyaH, svayaM caturdazapUrvitve'pi yacaturdaza pAdAnaM, tatteSAmapi SaTsthAnapatitatvena zeSamAhAtmyakhyApanaparamaduSTameva, bhASyagAthA vA dvAragAthAdvayAdArabhya lakSyanta | iti preryAnavakAza eveti gAthArthaH // 233 // ihaiva prazastAprazastamaraNavibhAgamAhaegaMtapasatthA tiNNi ittha maraNA jiNehi pnnnnttaa|bhttprinnnnaa iMgiNI pAuvagamaNaM ca kmjittuN||234|| SACH (AGRESEARC-RAKA // 24 // Jain Educatio t ional For Private & Personal use only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | vyAkhyA-ekAntena-niyamena prazastAni-lAdhyAni 'trINi' trisaGkhyAni 'atra' eteSvanantarAbhihiteSu maraNeSu maraNAni 'jinaiH' kevalibhiH 'prajJaptAni' prarUpitAni, tAnyevAha-bhaktaparijJA iGginI 'pAyavagamaNaM' ceti pAdapo18 pagamanaM ca, idamapi trayaM kimekarUpamityAha-krameNa-paripATyA jyeSTham-atizayaprazasyaM kramajyeSThaM yathottaraM pradhAnami-13 tibhaavH| zeSamaraNAnyapi yAni prazastAni tepAmatraivAntarbhAvaH, itarANi kAnicit kathaJcit prazastAni, aparANi tu sarvathaivAprazastAnIti gAthArthaH // 234 // iha ca yenAdhikArastadAhaitthaM puNa ahigAroNAyavo hoi maNuamaraNeNaM / muttuM akAmamaraNaM sakAmamaraNeNa mariyavaM // 235 // vyAkhyA-'atra' eteSu maraNepu, punaHzabdo vAkyopanyAsArthaH, adhikAro jJAtavyo bhavati manajamaraNena. kimaktaM / bhavati ?-manuSyabhavasambhavinA paNDitamaraNAdinA, tAnyeva pratyupadezapravRtteH / sampratyuktArthasaMkSepadvAreNopadezasarvakhamAha-muktvA'kAmamaraNaM-bAlamaraNAdyamaprazastaM 'sakAmamaraNena' bhaktaparijJAdinA prazastena martavyamiti gAthArthaH // 235 // gato nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, tacedam aNNavaMsi mahohaMsi, ege tarai duruttaraM / tattha ege mahApaNNe, imaM pnnhmudaahre||1|| ___ vyAkhyA-arNo-jalaM vidyate yatrAsAvarNavaH, arNaso lopazceti (pA05-2-109 vArtika) vapratyayaH sakAralopazca, sa ca dravyato jaladhirbhAvatazca saMsAraH tasmin , kIzi ?-'mahoghaMsi'tti mahAnoghaH-pravAho dravyato jala uttarAdhya.41 For Privale & Personal use only L ibanon Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. vRhaddhRttiH // 241 // sambandhI bhAvatastu bhavaparamparAtmakaH prANinAmatyantamAkulIkaraNahetuH carakAdimatasamUho vA yasmin sa mahaudhaH akAmatasmin , mahattvaM cobhayatrAgAdhatayA'dRSTaparapAratayA ca mantavyaM, tatra kimityAha-'eka' ityasahAyo rAgadvepAdisa-IN maraNAdhya. habhAvavirahito gautamAdirityarthaH, 'tarati' paraM pAramApnoti, tatkAlApekSayA vartamAnanirdezaH, 'duruttaraM'ti vibhaktivyatyayAhuruttare-duHkhenottarituM zakye, duruttaramiti kriyAvizeSaNaM vA, na hi yathA'sau tarati tathA'parairgurukamabhiH | sukhenaiva tIryate, ata eva eka iti, saGkhyAvacano vA, eka eva-jinamatapratipannAH, na tu carakAdimatAkulitaceta-15 so'nye tathA taritumIzata iti, 'tatreti gautamAdau taraNapravRtte 'eka' iti tathAvidhatIrthakaranAmakarmodayAdanuttarAvApta vibhUtiradvitIyaH, kimuktaM bhavati ?-tIrthakaraH, sa hyeka eva bharate sambhavatIti, 'mahApaNNe'tti mahatI-nirAvaraNatayA'parimANA prajJA-kevalajJAnAtmikA saMvit asyeti mahAprajJaH, sa kiM ityAha-'imam' anantaravakSyamANaM hRdi viparivartamAnatayA pratyakSaM prakramAttaraNopAyaM, 'paTuMti spaSTam-asandigdhaM, paThyate ca 'paNhati pRcchayata iti praznaM-praSTavyArtharUpam 'udAhare'tti bhUte lida, tata udAharedU-udAhRtavAna, paThyate ca-'aNNavaMsi mahoghasi ege tiNNe duruttaraMti, atra subvyatyaye vizeSaH, tatazca-arNavAnmahaughAduruttarAt tIrNa iva tIrNaH-tIraprApta iti // 24 // yogaH, eko ghAtikarmasAhityarahitaH, tatre'ti sadevamanujAyAM paripadi, eko'dvitIyaH, sa ca tIrthakRdeva, zeSa prAgvaditi sUtrArthaH // 1 // yadudAhRtavAMstadevAha Jain Education a l For Privale & Personal use only elibrary.org Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtime ya duve hANA, akkhAyA mAraNaMtiyA / akAmamaraNaM ceva, sakAmamaraNaM tahA // 2 // vyAkhyA-santIti prAkRtatvAt vacanavyatyayena sto-vidyate 'ime' pratyakSe, caH pUraNe, paThyate ca 'saMtimee'tti sta ete, makAro'lAkSaNikaH, evamanyatrApi yatra nocyate tatra bhAvanIyaM, 'dve' dvisaGkhaye tiSThantyanayorjantava iti sthAne 'AkhyAte' purAtanatIrthakRdbhirapi kathite, anena tIrthakRtAM parasparaM vacanAvyAhatirupadarzitA, te ca kIdRze ?-'mAraNatie'tti maraNamevAnto-nijanijAyuSaH paryanto maraNAntaH tasmin bhave mAraNAntike, te eva nAmata upadarzayati-17 'akAmamaraNam' uktarUpamanantaravakSyamANarUpaM ca, vakSyamANApekSayA caH samuccaye, eveti pUraNe, 'sakAmamaraNam' uktarUpaM vakSyamANakharUpaM ca tatheti sUtrArthaH // 2 // keSAM punaridaM kiyatkAlaM ca ? ityata Aha bAlANaM akAmaM tu, maraNaM asatiM bhave / paMDiyANaM sakAmaM tu, ukkoseNa satiM bhave // 3 // vyAkhyA-bAlA iva bAlAH sadasadvivekavikalatayA teSAm 'akAmaM tu'tti tuzabdasyaivakArArthatvAt akAmameva maraNamasakRd-vAraMvAraM bhaveta, te hi viSayAbhiSvaGgato maraNamanicchanta eva mriyante, tata eva ca bhavATavImaTanti, 'paNDi tAnAM' cAritravatAM saha kAmena-abhilASeNa vartate iti sakAmaM sakAmamiva sakAmaM maraNaM pratyasaMtrastatayA, tathAtvaM hai cotsavabhUtatvAt tAdRzAM maraNasya, tathA ca vAcaka:-"saJcitatapodhanAnAM nityaM vrataniyamasaMyamaratAnAm / utsavabhUtaM Jain Education For Privale & Personal use only A helibrary.org Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akAma maraNAdhya. uttarAdhya. manye maraNamanaparAdhavRttInAm // 1 // " na tu paramArthataH teSAM sakAmaM-sakAmatvaM, maraNAbhilApasyApi niSiddhatvAd, uktaM hi-"mA mA hu viciMtejA jIvAmi ciraM marAmi ya lahuMti / jai icchasi tariuM je saMsAramahodahimapAraM bRhadvRttiH ||1||"ti, tuH pUrvApekSayA vizeSadyotakaH, tacca 'utkarSaNa' utkarSopalakSitaM, kevalisambandhItyarthaH, akevalino hi // 242 // saMyamajIvitaM dIrghamiccheyurapi, muktyavAptiH itaH syAditi, kevalinastu tadapi necchanti, AstAM bhavajIvitamiti, tanmaraNasyotkarSeNa sakAmatA sakRd' ekavArameva bhavet , jaghanyena tu zeSacAritriNaH saptASTa vA vArAn bhavedityAkUtamiti suutraarthH||3|| yaduktaM-sta ime dve sthAne' tatrAdyaM tAvadAha tathimaM paDhamaM ThANaM, mahAvIreNa desiyaM / kAmagiddhe jahA bAle, bhisaM kUrANi kuvvati // 4 // | vyAkhyA-tatre'ti tayorakAmamaraNasakAmamaraNAkhyayoH sthAnayormadhye 'idam' anantaramabhidhAsyamAnarUpaM 'prathamam' AdyaM sthAnaM, 'mahAvIreNe ti caramatIrthakRtA, 'tatraiko mahAprajJaH' iti mukulitokterabhivyaktyarthametat , 'deshitN'| prarUpitaM, kiM tat ityAha-'kAmepu' icchAmadanAtmakeSu 'gRddhaH' abhikAGkSAvAn kAmagRddho 'yathA' ityupapradarzanArthaH, savAla' ityuktarUpo 'bhRzam' atyartha 'krUrANi' raudrANi, karmANIti gamyate, tAni ca prANavyaparopaNAdIni 'kucha titti karoti-kriyayA'bhinivartayati, zaktAvazaktAvapi krUratayA tandulamatsyavanmanasA kRtvA ca prakramAdakAma eva mriyate iti sUtrArthaH // 4 // idameva grahaNakavAkyaM prapaJcayitumAha 1 mA maiva vicintayeH jIvAmi ciraM mriye ca laghu iti / yadIcchasi tarItuM saMsAramahodadhimapAram // 1 // SSASSAMACASSASSAX // 242 // For Privale & Personal use only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAMECCCCCESARMA je giddhe kAmabhogesu, ege kUDAya gacchai / na me diTTe pare loe, cakkhudiTThA imA ratI // 5 // vyAkhyA-'ya'ityanirdiSTavarUpo gRddhaH, kAmyanta iti kAmAH bhujyanta iti bhogAH tatazca kAmAzca te bhogAzca kAmabhogAH teSu-abhilapaNIyazabdAdiSu, yadvA kAmau ca zabdarUpAkhyau bhogAzca sparzarasagandhAkhyAH kAmabhogAH teSu, uktaM hi-"kAmA duvihA paNNattA-sadA rUvA ya, bhogA tivihA paNNattA, taMjahA-gaMdhA rasA phAsA ya"tti, 'ekaH' kazcit krUrakarmA tanmadhyAt kUTamiva kUTa-prabhUtaprANinAM yAtanAhetutvAnaraka ityarthaH, yathaiva hi kUTanipatito mRgo vyAdhairanekadhA hanyate, evaM narakapatito'pi jantuH paramAdhArmikairiti, tasmai kUTAya, gatyarthakarmaNi dvitIyAcaturthyA (pA. 2-3-12) vityAdinA caturthI, 'gacchati' yAti, yadvA yo gRddhaH 'kAmabhogeSviti kAmeSustrIsaGgeSu bhogeSu-dhUpanavilepanAdipu sa 'ekaH' suhRdAdisAhAyyarahitaH kUTAya gacchati, athavA kUTaM dravyato bhAvatazca, tatra dravyato mRgAdibandhanaM, bhAvatastu mithyAbhASaNAdi, tasmai gacchatItyanekArthatvAt pravartate, sa hi mAMsAdilolupatayA mRgAdivandhanAnyArabhate, mithyAbhASaNAdIni cAsevata iti, preritazca kaizcidvadati-'na meM'iti na mayA 'dRSTaH' avalokitaH, ko'sau ?-paraloko' bhUtabhAvijanmAtmakaH, kadAcidviSayAbhiratirapyevaMvidhaiva syAdata AhacakSuSA-locanena dRSTA-pratItA cakSuddeSTA 'iya'miti tAmeva pratyakSAM nirdizati, ramyate'syAmiti ratiH-sparzanAdi1 kAmA dvividhAH prajJaptAH-zabdA rUpANi ca, bhogAstrividhAH prajJaptAH, tadyathA-ndhA rasAH sparzAzca / Jain Educatio n al For Privale & Personal use only Y lainelibrary.org Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 243 // | sambhogajanitA cittaprahattiH, tasyAyamAzayaH - kathaM dRSTaparityAgato'dRSTaparikalpanayA''tmAnaM vipralabheyamiti sUtrArthaH // 5 // punastadAzayamevAbhivyaJjayitumAha hatthAyA ime kAmA, kAliyA je aNAgayA / ko jANai pare loe ?, atthi vA nasthi vA puNo // 6 // vyAkhyA - hasanti tenAvRtya mukhaM ghnanti vA ghAtyamaneneti hastastam AgatAH - prAptAH hastAgatAH, upamArtho'tra gamyate, tato hastAgatA iva svAdhInatayA, ka ete ? - 'ime' pratyakSopalabhyamAnAH kAmyanta iti kAmAH - zabdAdayaH, | kadAcidAgAmino'pyevaMvidhA eva syurityAha- kAle sambhavantIti kAlikAH - anizcitakAlAntaraprAptayo ye 'anA - gatA' bhAvijanmasambandhinaH, kathaM punaramI anizcitaprAptaya ityAha- ' ko jANaiti uttarasya punaH zabdasyeha sambandhanAt kaH punarjAnAti 1, naiva kazcit, yathA-paraloko'sti nAsti veti, ayaM cAsyAzayaH - paralokasya sukRtA|dikarmaNAM vAsstitvanizcaye'pi ' ko hi hastagataM dravyaM pAdagAmi kariSyatI'ti nyAyataH ka iva hastAgatAn kAmAnapahAya kAlikakAmArthaM yateta, tattvatastu paralokanizcaya eva na samasti, tatra pratyakSasyApravRtteH, anumAnasya tu pravRttAvapi gopAlaghaTikAdidhUmAdabhyanumA navadanyathA'pyupalambhanAnnizcAyakatvAsambhavAnna tatastadastitvanizcayo nAsti - tvanizcayo vA, kintu sandeha eva, na tvayamevaM vivecayati yathA'vAsA api kAmA durantatayA tyaktumucitAH, dura akAma maraNAdhya. 5 // 243 // Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +SCHORSCORRC REACKERAL ntatvaM ca teSAM zalyaviSAdibhirudAharaNaH pratItameva, tathA ca vakSyati-"salaM kAmA visaM kAmA, kAmA AsIviso vmaa| kAme patthemANA, akAmA jati duggatiM // 1 // " na hi viSAdIni mukhamadhurANyapyAyativirasatayA vivakibhina dAhIyante, yadapi paralokasandehAbhidhAnaM tadapi na pApaparihAropadezaM prati bAdhakaM, pApAnuSThAnasyeva caurapAradArikA diSu mahAnarthahetutayA darzanAt , paralokanAstitvAnizcaye ca tatrApi tathAnarthahetutayA sambhAvyamAnatvAvalmIkakarapravezanAdivat prekSAvadbhiH parihartumucitatvAt , na ca paralokAstitvaM prati sandehaH, tannizcAyakAnumAnasya tadaharjAtabAlakastanAbhilASAdiliGgabalotpannasya tathAvidhAdhyakSavadavyabhicAritvena tatra tatra samarthitatvAdityalaM prasaGgeneti sUtrArthaH // 6 // anyastu kathaJcidutpAditapratyayo'pi kAmAn parihartumazaknuvannidamAha jaNeNa saddhi hokkhAmi, iti bAle pagabhai / kAmabhogANurAgeNaM, kesaM sNpddivji||7|| ___ vyAkhyA-jAyata iti jano-lokastena 'sArddha' saha bhaviSyAmi, kimuktaM bhavati ?-bahurjano bhogAsaGgI tadahamapi tadgatiM gamiSyAmi, yadvA 'hokkhAmi tti bhokSyAmi-pAlayiSyAmi, yathA hyayaM janaH kalatrAdikaM pAlayati tathA'ha-| mapi, na hIyAn jano'jJa iti 'bAlaH' ajJaH 'pragalbhate' dhASTraryamavalambate, alIkavAcAlatayA ca khayaMnaSTaH parAnapi nAzayati, na vivecayati yathA-kimunmArgaprasthitenAvivekijanena bahunA'pi ? mama vivekinaH pramANIkRtena ?, khakRta-| 1 zalyaM kAmA viSaM kAmAH, kAmA AzIviSopamAH / kAmAn prArthayanto'kAmA yAnti durgatim // 1 // 2 pramANIkaraNeneti, Jain Education Ic linelibrary.org For Privale & Personal use only onal Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 244 // karmaphalabhujo hi jantavaH, sa caivaM kAmabhogeSu - uktarUpeSu anurAgaH - abhiSvaGgaH kAmabhogAnurAgaH - tena 'klezam ' iha paratra ca vividhavAdhAtmakaM 'sampratipadyate' prApnotIti sUtrArthaH // 7 // yathA ca kAmabhogAnurAgeNa klezaM saMprati|padyate tathA vaktumAha tao daMDaM samArabhata, tasesuM thAvaresu ya / aTThAe ya aNaTThAe, bhUyagAmaM vihiMsai // 8 // vyAkhyA - 'tata' iti kAmabhogAnurAgAt 'se' iti sa ghATavAn daNDyate saMyama sarvakhApaharaNenAtmA aneneti | daNDo - manodaNDAdistaM 'samArabhate' pravartata iti keSu ? - trasyanti - tApAdyupataptau chAyAdikaM pratyabhisarpantIti trasAH - dvIndriyAdayasteSu tathA zItAtapAdyupahatA api sthAnAntaraM pratyanabhisarpitayA sthAnazIlAH sthAvarAsteSu ca, | arthaH- prayojanaM vittAvAtyAdiH tadarthamarthAya casya vyavahitasambandhatvAt anarthAya ca - yadAtmanaH suhRdAdervA nopayujyate, nanu kimanarthamapi kazciddaNDaM samArabhate, evametat tathAvidhapazupAlavat, tatra sampradAyaH - yathaikaH pazupAlaH pratidinaM madhyAhnagate khau ajAsu mahAnyagrodhataruM samAzritAsu tatthuttANato NiviNNo veNuvidaleNa ajodgIrNa| kolAsthibhiH tasya vaTasya patrANi chidrIkurvan tiSThati, evaM tena sa vaTapAdapaH prAyasachidrapatrIkRtaH, annayA tatthego | rAyaputto dAtiyadhADito tacchAyasamassito pecchae ya tassa vaDassa sarvANi patrANi chidritAni, to teNa so 1 tatrottAnako niviSTo veNuvidalena, anyadA tatraiko rAjaputro dAyAdadhATitaH tacchAyAsamAzritaH prekSate ca tasya vaTasya, tatastena sa akAma maraNAdhya. 5 // 244 // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education pasupAlato pucchito- keNeyANi patrANi chiddIkayANi ?, teNa bhaNNai-mayA, eyANi krIDApUrva chidritAni, teNa so bahuNA dabajAeNa vilobheuM bhaNNati - sakkesi jassAhaM bhaNAmi tassa acchINi chiddeuM ?, teNa bhaNNati-chuDu anbhAsattho hou to sakkemi, teNa NayaraM nIto, rAyamaggasanniviTTe ghare Thavito, tassa rAyaputtassa bhAyA rAyA, so teNa maggeNa assavAhaNiyAe Nijai, eeNa bhaNNati - eyassa acchINi pADehitti, teNa ya goliyadhaNuyaeNa tassa NiggacchamANassa dovi acchINi pADiyANi, pacchA so rAyaputto rAyA jAto, teNa ya so pasupAlo bhaNNati - brUhi varaM, kiM te prayacchAmi ?, teNa bhaNNati- majjha tameva gAgaM dehi jattha acchAmi, teNa so diNNo, pacchA teNa tammi paJcaM tagAme ucchU rovio tuMbIto ya, niSphaNNesu tuMvANi gule siddhiuM taM guDatuMbayaM bhuktvA 2 gAyati sa - aTTamahaM ca 1 pazupAlaH pRSTaH - kenaitAni patrANi chidrIkRtAni ?, tena bhaNyate - mayaitAni / tena sa bahunA dravyajAtena vilobhya bhaNyate - zaknoSi yasyAhaM bhaNAmi tasyAkSiNI chidrayitum ?, tena bhaNyate-suSThu abhyAsastho bhaveyaM tadA zaknuyAm tena nagaraM nItaH, rAjamArgasanniviSThe gRhe sthApitaH, tasya rAjaputrasya bhrAtA rAjA, sa tena mArgeNAzvavAhanikayA yAti, etena bhaNyate etasyAkSiNI pAtayeti, tena ca golikadhanuSA tasya nirgacchato dve adhyakSiNI pAtite, pazcAtsa rAjaputroM rAjA jAtaH, tena ca sa pazupAlo bhaNyate tena bhaNyate mama tameva grAmaM dehi | yatra tiSThAmi tena sa ( tasmai ) dattaH, pazcAttena tasmin pratyantagrAme ikSU ropitastumbyazca niSpanneSu tumbAni guDe paktvA tat guDatumbakaM bhuktvA gAyati cAso-aTTamahaM ca anal nelibrary.org Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 245 // sikhijA, sikkhiyaM Na NiratthayaM / aTTamaTTapasAeNa, bhuMjae guDatuMbayaM // 1 // teNa tANi vaDapattANi aNaTThAe chihiyANi, acchINi puNa aTThAe pADiyANi / daNDamArabhata ityuktaM, tatkimasAvArambhamAtra evAvatiSThate ityAha'bhUyagAmaM 'ti bhUtAH - prANinasteSAM grAmaH - samUhastaM vividhaiH prakArairhinasti - vyApAdayati, anena ca daNDatrayavyApAra | ukta iti sUtrArthaH // 8 // kimasau kAmabhogAnurAgeNaitAvadeva kurute ? utAnyadapItyAha hiMse vAle musAvAI, mAIlle pisuNe saDhe / bhuMjamANe suraM maMsaM, seyameyaMti mannai // 9 // vyAkhyA - hiMsanazIlo hiMsraH anantaroktanItyA, tathaivaMvidhazca sannasau 'bAlaH' uktarUpo 'mRSAvAdI'ti alIkabhASaNazIlaH, 'mAile 'ti mAyA - paravaJcanopAyacintA tadvAn 'pizunaH' paradoSodghATaka : 'zaThaH' tattannepathyAdikaraNato'nyathAbhUtamAtmAnamanyathA darzayati, maNDikacauravat, ata eva ca bhuAnaH 'surAM' madyaM 'mAM' pizitaM 'zreyaH' | prazasyatarametaditi manyate, upalakSaNatvAt bhASate ca-'na mAMsabhakSaNe doSo, na madye na ca maithuna' ityAdi, tadanena | manasA vacasA kAyena cAsatyatvamasyoktamiti sUtrArthaH // 9 // punastadvaktavyatAmevAha - kAyasA vayasA matte, vitte giddhe ya itthisu / duhao malaM saMciNai, sisunAguvva maTTiyaM // 10 // 1 zikSeta zikSitaM na nirarthakam / aTTamaTTaprasAdena, bhujyate guDatumbakam // 1 // tena tAni vaTapatrANi anarthAya chidritAni, akSiNI punararthAya pAtite %%* akAma maraNAdhya. 5 // 245 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-'kAyasa'tti sUtratvAt kAyena-zarIreNa vacasA-vAcA upalakSaNatvAt manasA ca 'matto' dRptaH, tatra kAyamatto madAndhagajavat yatastataH pravRttimAn , yadvA'ho'haM balavAn rUpavAn veti cintayan vacasA svaguNAn khyApayan aho'haM sukhara ityAdi vA cintayan , manasA ca madAdhmAtamAnasaH aho'hamavadhAraNAzaktimAniti vA manvAno 'vitte'draviNe 'gRddho' gRddhimAn, cazabdo bhinnakramaH, tataH strISu ca gRddhaH, tatra vitte gRddha iti adattAdAnapari-2 grahopalakSaNaM, tadbhAvabhAvitvAttayoH, strISu gRddha ityanena maithunAsevitvamuktaM, sa hi striyaH saMsArasarvakhabhUtA iti manyate, tathA ca tadvacaH-'satyaM vacmi hitaM vacmi, sAraM vacmi punaH punaH / asminnasAre saMsAre, sAraM saarngglocnaaH||1|| tadabhiratimAMzca maithunAsevyeva bhavati, sa evaMvidhaH kimityAha-'duhato'tti dvidhA-dvAbhyAM rAgadveSAtmakAbhyAM bahirantaHpravRttyAtmakAbhyAM vA prakArAbhyAM, sUtratvAdvividhaM vA ihalokaparalokavedanIyatayA puNyapApAtmakatayA vA, 'malam' aSTaprakAraM karma "saMcinoti' banAti, ka iva kimityAha-'zizunAgo'gaNDUpado'lasa ucyate, sa iva mRttikAM, sa hi snigdhatanutayA bahI reNubhiravaguNDyate, tAmeva cAznIte iti bahirantazca dvidhApi malamupacinoti, tathA'yamapi, etadRSTAntAbhidhAne tvayamabhiprAyo-yathA'sau bahirantazcopacitamalaH kharataradivAkarakaranikarasaMsparzataH zuSyanihaiva klizyati vinAzaM cApnoti, tathA'yamapyupacitamalaH AzukArikarmavazata ihaiva janmani klizyati vinazyati ceti sUtrArthaH // 11 // amumevArtha vyaktIkartumAha Sain Educatie s ational For Privale & Personal use only HDainelibrary.org Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akAma uttarAdhya. bRhadvRttiH // 246 // maraNAdhya, SAMACRACARSA tao puTTho AyaMkeNa, gilANo paritappati / pabhIo paralogassa, kammANuppehI appaNo // 11 // * vyAkhyA-'tato'ttiM takaH tato vA daNDArambhaNAdhupArjitamalataH spRSTaH, kena ?-'AtaGkena' AzughAtinA zUla- visUcikAdirogeNa tattaduHkhodayAtmakena vA 'glAna'iti mando'pagataharSI vA parIti-sarvaprakAraM tapyate, kimuktaM bhavati ?-bahirantazca khidyate, 'prabhIta' iti prakarSaNa trastaH, kutaH ?-'paralogassa'tti paralokAt , subbyatyayena paJcamyarthe 8 SaSThI, kimiti ?-kriyata iti karma-kriyA tadanuprekSata ityevaMzIlaH karmAnuprekSI, yata iti gamyate, kasya ?-AtmanaH, sa hi hiMsAlIkabhASaNAdikAmAtmaceSTAM cintayanna kiJcinmayA zubhamAcaritaM, kintu sadaivAjarAmaravaceSTitamiti | cintayaMzcetasyAtaGkatazca tanAvapi khidyate, bhavati hi viSayAkulitacetaso'pi prAyaH prANoparamasamaye'nutApaH, tathA cAhuH-"bhavitrI bhUtAnAM pariNatimanAlocya niyatAM, purA yadyatkiJcidvihitamazubhaM yauvanamadAt / punaH pratyAsanne mahati paralokaikagamane, tadevaikaM puMsAM vyathayati jarAjIrNavapuSAm // 1 // " iti sUtrArthaH // 11 // amumevArtha vyaktIkartumAha-(granthAnam 6000) suyA me Narae ThANA, asIlANaM ca jA gtii| bAlANaM kUrakammANaM, pagADhA jattha veyaNA // 12 // vyAkhyA--'suya'tti zrutAni-AkarNitAni 'me' iti mayA 'narake' sImantakAdinAni, kAni?-'ThANA' iti 1 prAkRtAnukaraNametaditi pratibhAti / // 246 // For Privale & Personal use only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liGgavyatyayenotpattisthAnAni ghaTikAlayAdIni yeSvatisaMpIDitAGgA duHkhamAkRSyamANAH bahiniSkrAmanti jantavaH, yadvA narake-ratnaprabhAdinarakapRthivyAtmake sthAnAni-sImantakApratiSThAnAdIni kumbhIvaitaraNyAdIni vA, athavA sthAnAnisAgaropamAdisthityAtmakAni, tatkimiyatA'pi paritapyata ityata Aha-'azIlAnAm' avidyamAnasadAcArANAM yA gatirnarakAtmikA sA ca zruteti sambandhaH, kIdRzAnAm ?-'bAlAnAm' ajJAnAM 'krUrakarmaNAM' hiMsramRSAbhASakAdInAM, kIzI gatirityAha-pragADhA nAmAtyutkaTatayA nirantaratayA ca prakarSavatyo 'yatra' yasyAM gatI vedyanta iti vedanA:zItoSNazAlmalyAzlepaNAdayaH, tadayamasyAzayaH-mamaivaMvidhAnuSThAnasyedRzyeva gatiriti sUtrArthaH // 12 // tathA tatthovavAiyaM ThANaM, jahA me tamaNussuyaM / AhAkammehiM gacchanto, so pacchA paritappati // 13 // vyAkhyA-tatre'ti narakeSu upapAte bhavamopapAtikaM 'sthAnaM' sthitiH 'yathA' yena prakAreNa, bhavatIti zeSaH, 'me' mayA tadityanantaroktaparAmarza 'anuzrutam' avadhAritaM, gurubhirucyamAnamiti zeSaH, aupapAtikamiti ca yuvato'sthAyamAzayaH-yadi garbhajatvaM bhavet bhavedapi tadavasthAyAM chedabhedAdinArakaduHkhAntaram , aupapAtikatve tvantarmuhUrtAnantarameva tathAvidhavedanodaya iti kutastadantarasambhavaH ?, tathA ca-'AhAkammehi'ti AdhAnamAdhAkaraNam , Atmaneti gamyate, tadupalakSitAni karmANyAdhAkarmANi, taiH AdhAkarmabhiH-khakRtakarmabhiH, yadvA''patvAt , 'Aheti' AdhAya kRtvA, karmANIti gamyate, tatastaireva karmabhiH 'gacchan' yAna , prakramAnnarakaM, yadvA-'yathAka uttarAdhya.42 For Privale & Personal use only tanelibrary.org Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 247 // mabhiH'gamiSyamANagatyanurUpaiH tIvratIvratarAdyanubhAvAnvitairgacchaMstadanurUpameva sthAnaM, 'sa' iti bAlaH, 'pazcAdi'tyA- akAmayapi hIyamAne 'paritapyate' yathA dhiG mAmasadanuSThAyinaM, kimidAnI mandabhAgyaH karomi ? ityAdi zocata iti maraNAdhya. sUtrArthaH // 13 // amumevArtha dRSTAntadvAreNa dRDhayannAha jahA sAgaDio jANaM, saMmaM hicA mahApahaM / visamaM maggamotiNNo, akkhabhaggaMmi soyh||14|| vyAkhyA-'yathe'tyudAharaNopanyAsArthaH, zaknoti zakyate vA dhAnyAdikamanena voDhumiti zakaTaM tena carati zAkaTikaH-gatrIvAhakaH 'jANaM'ti jAnanavabudhyamAnaH 'samam' upalAdirahitaM hitvA'tyaktvA, kam ?-mahAMzcAsau vistIrNatayA prAdhAnyena ca panthAzca mahApathaH, 'RkpUrabdhaHpathAmAnakSe (pA05-4-74) ityakAraH samAsAntastaM,x 'viSamam' upalAdisaGkalaM 'mArga' panthAnaM 'otinno'tti avatIrNaH-gantumupakrAntaH, paThyate ca-'ogADho'tti tatra cAvagADha ArUDhaH prapanna iti caiko'rthaH, anIte navanItAdikamityakSo-dhUH tasya bhaGgo-vinAzaH akSabhaGgaH tasmin , pAThAntaratazcAkSe bhane, zocate yathA dhig mama parijJAnaM yajAnanapIthamapAyamavAptavAniti sUtrArthaH // 14 // sampratyupanayamAha // 247 // evaM dhamma viukamma, ahamma pddivjiyaa| bAle macamuhaM patte, akkhe bhagge va soyai // 15 // vyAkhyA-eva'miti zAkaTikavad 'dharma' kSAnyAdikaM yatidharma sadAcArAtmaka vA 'viukkamma'tti vyutkramya Jain E ainelibrary.org A For Privale & Personal use only tional Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CONORMALCHASEARCH vizeSeNollaya na dharmo'dharmaH, najU vipakSe'pi vartate iti dharmapratipakSaH, taM-hiMsAdikaM 'pratipadya' abhyupagamya 'bAlaH' abhihitarUpo maraNaM-mRtyustasya mukhamiva mukhaM mRtyumukha-maraNagocaraM 'prApto' gataH, kimityAha-akSe bhanna iva zocati, kimuktaM bhavati ?-yathA-akSabhaGge zAkaTikaH zocati tathA'yamapi khakRtakarmaNAmihaiva mAraNAntikavedanAtmakaM phalamanubhavannAtmAnamanuzocati, yathA hA kimetajjAnatA'pi mayaivamanuSThitamiti sUtrArthaH // 15 // zocanAnantaraM ca kimasau karotItyAha tao se maraNaMtaMmi, bAle saMtassaI bhyaa| akAmamaraNaM maraha, dhutte vA kaliNA jie||16|| ___ vyAkhyA-tata'ityAtakotpattI yacchocanamuktaM tadanantaraM 'se' iti sa maraNamevAnto maraNAntastasmin , upasthita iti zeSaH, 'bAlo' rAgAdyAkulitacittaH 'saMtrasyati' samudvijate vibhetItiyAvat , kutaH ?-'bhayAt ' narakagatigamanasAdhvasAd , anenAkAmatvamuktaM, sa ca kimevaM bibhyat maraNAdvimucyate ? uta netyAha-akAmasya-anicchato maraNamakAmamaraNaM tena, sUtre cArphatvAdvitIyA, 'mriyate' prANAMstyajati, ka iva kIdRzaH san ?-'dhUrta iva' dyUtakAra iva, vAzabdasyopamArthatvAt , 'kalinA' ekena, prakramAt dAyena, jitaH sannAtmAnaM zocati, yathA hyayamekena dAyena jitaH sannAtmAnaM zocati tathA'sAvapItvarairvipAkakaTubhiH saGklezabahulairmanujabhogairdivyasukhaM hAritaH zocanneva mriyata iti sUtrArthaH // 16 // prastutamevArtha nigamayitumAha Jain Education a l For Privale & Personal use only elibrary.org Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akAma uttarAdhya. bRhaddhRttiH // 24 // maraNAdhya. -SCRECCASSALAMOROSCASS eyaM akAmamaraNaM, bAlANaM tu paveiyaM / itto sakAmamaraNaM, paMDiyANa suNeha me // 17 // vyAkhyA-'etad' anantarameva duSkRtakarmaNAM paralokAdvibhyatAM yanmaraNamuktaM tadakAmamaraNaM, bAlAnAmeva, tuzabdasyaivArthatvAt , 'praveditaM' prakarSeNa pratipAditaM, tIrthakRdguNadharAdibhiriti gmyte| paNDitamaraNaprastAvanArthamAha'etto'tti ito'kAmamaraNAdanantaraM 'sakAmamaraNaM paNDitAnAM sambandhi 'zRNuta' AkarNayata 'me' mama, kathayata ityupaskAraH iti suutraarthH||17|| yathApratijJAtamAha| maraNaMpi sapuNNANaM, jahA me tamaNussuyaM / vippasaNNamaNAghAyaM, saMjayANaM vusiimo||18|| vyAkhyA-maraNamapi AstAM jIvitamityapizabdArthaH, 'puNa karmaNi zubhe'ityasmAddhAtoH 'uNAdayo bahula' (pA0 3-3-1)miti bahulavacanAdbhAve kyapi puNyam , uktaM hi-"puNe karmaNi nirdiSTaH zubhavizeSaprakAzako dhAturayam / bhAvapratyayayogAdvibhaktinirdezasiddhametadrUpam // 1 // " saha tena vartanta iti sapuNyAsteSAM na tvanyeSAmapuNyavatAM, kiM sarvamapi ?, netyAha--'yathA' yena prakAreNa 'me' mama, kathayata iti gamyate, tadityupakSepaH, tatropAttam 'anuzrutam' avadhAritaM, bhavadbhiriti zeSaH, suSTha prasannaM maraNasamaye'pyakaluSaM kaSAyakAluSyApagamAn manaH-ceto yeSAM te suprasannamanasaH mahAmunayasteSAM khyAtaM-khasaMvedanataH prasiddhaM suprasannamanaHkhyAtaM, yadvA-'suppasannehi akkhAyaM' atra ca suSThu prasannaiH1 atra pUrvArdhe caturthapaJcamaSaSThAH pAH uttarArdhe'STacAH // 248 // For Privale & Personal use only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApapaGkApagamanenAtyantanirmalIbhUtaiH, zeSatIrthakRdbhiriti gamyate, AkhyAtaM / paThyate ca 'vippasaNNamaNAghAyaMti, tatra yAca vizeSeNa vividhairvA bhAvanAdibhiHprakAraiH prasannA-maraNe'pyapahatamohareNutayA'nAkulacetaso viprasannAH, tatsasambandhi maraNamapyupacArAdviprasannaM, na vidyate AghAtaH tathAvidhayatanayA'nyaprANinAmAtmanazca vidhivat saMlikhita zarIratayA yasmiMstadanAghAtaM, keSAM punaridam ?, ucyate-'saMyatAnAM' samiti-samyaga yatAnAM-pApoparatAnAM, cAritriNAmityarthaH, 'vusImato'tti, ApattvAvazyavatAM vazya ityAyattaH, sa cehAtmA indriyANi vA, vazyAni vidyante 4aa yeSAM te amI vazyavantaH teSAm , ayamaparaH sampradAyArthaH-vasaMti vA sAhuguNehiM vusImaMtaH, ahavA vusImA-saMviggA dAtesiMti etaccArthAt paNDitamaraNameva, tato'yamarthaH-yathaitat saMyatAnAM vazyavatAM viprasannamanAghAtaM ca sambhavati, na tathA'puNyaprANinAm / ante samAhimaraNaM abhavajIvA Na pAveMti'tti vacanAt , viziSTayogyatAbhAjAmeva tatprA ptisambhavAditi suutraarthH|| 18 // yathA caitadevaM tathA darzayitumAhaTUna imaM savvesu bhikkhUmuM, Na imaM savvesu gArisu / nAnAsIlA ya gArasthA, visamasIlA ya bhikkhunno||19|| | vyAkhyA-'ne'tyavadhAraNaphalatvAdvAkyasya naiva 'ida'miti paNDitamaraNaM 'sabesu bhikkhUsutti sUtratvAt sarveSAMka bhikSUNAM paradattopajIvinAM tinAmitiyAvat , kintu keSAJcideva paropacitapuNyAnubhAvavatAM bhAvabhikSaNAM, tathA ca 1 vasanti vA sAdhuguNai: vasImantaH, athavA vazimAnaH saMvinAsteSAmiti / 2 ante samAdhimaraNamabhavyajIvA na prAnavanti Jain Education p ronal For Privale & Personal use only Sinelibrary.org Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. akAma bRhadvRttiH maraNAdhya. // 24 // ACCECONOSAUR gRhasthAnAM durApAstameva, ata evAha-nedaM paNDitamaraNaM 'savesu gArisutti sarveSAmagAriNA gRhiNAM, cAritriNAmeva tatsambhavAt , tathAtve ca teSAmapi tattvato yatitvAd, ubhayatra viSayasaptamyantatayA vA neyaM, yathA caitadevaM tathopapattita Aha-nAnA-anekavidhaM zIlaM-vrataM khabhAvo vA yeSAM te nAnAzIlAH 'agArasthA' gRhasthAH, teSAM hi naikarUpameva zIlaM kintvanekabhaGgasambhavAdanekavidhaM, dezaviratirUpasya tasyAnekadhA'bhidhAnAt , sarvaviratirUpasya ca teSvasambhavAt , 'viSamam' atidurlakSatayA'tigahanaM visadRzaM vA zIlameSAM viSamazIlAH, ke te-bhikSavaH, na hi sarve'pyanidAnino'vikalacAritriNo vA tatkAlaM niyante jinamatapratipannA api, tIrthAntarIyAstu dUrotsAritA eva, teSu hi gRhiNastAvadatyantaM nAnAzIlA eva, yataH-kecidgRhAzramapratipAlanameva mahAvratamiti pratipannAH, anye tu sapta zikSApadazatAni gRhiNAM vratamityAdyanekadhaiva bruvate, bhikSavo'pyatyantaM viSamazIlA eva, yatasteSu keSAJcitpaJcayamaniyamAtmakaM vratamiti darzanam , apareSAM tu kandamUlaphalAzitaiva iti, anyeSAmAtmatattvaparijJAnameveti visadRzazIlatA, na ca teSu kvacidavikalacAritrasambhava iti sarvatra paNDitamaraNAbhAva iti sUtrArthaH // 19 // viSamazIlatAmeva bhikSUNAM samarthayitumAha saMti egehi bhikkhUhi, gArasthA saMjamuttarA / gAratthehi ya savvehiM, sAhavo saMjamuttarA // 20 // vyAkhyA-'santi' vidyante 'ekebhyaH' kupravacanebhyo bhikSubhyaH 'gAratyatti sUtratvAdagArasthAH saMyamena-deza // 249 // Jain da ll For Privale & Personal use only IXMainelibrary.org Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viratyAtmakenottarAH-pradhAnAH saMyamottarAH, kupravacanabhikSavo hi jIvAdyAstikyAdapi bahiSkRtAH sarvathA'cAritriNazceti kathaM na samyagdRzo dezacAritriNo gRhiNastebhyaH saMyamottarAH santu ?, evaM satyagArastheSveva tadastvityata Aha-'agArasthebhyazca sarvebhya' iti anumativarjasarvottamadeza viratiprAptebhyo'pi sAdhavaH saMyamottarAH, paripUrNasaMyama-18 tvAtteSAM tathA ca vRddhasampradAyaH-ego sAvago sAhuM pucchati-sAvagANaM sAhUNaM kimaMtaraM ?, sAhuNA bhaNNatisarisavamaMdaraMtaraM, tato so AulIhUo puNo pucchati-kuliMgINaM sAvagANa ya kimaMtaraM?, teNa bhaNNati-tadeva sarisavamaMdaraMtaraMti. tato samAsAsito, jato bhaNiyaM-"desekkadesavirayA samaNANaM sAvagA suvihiyANaM / jesiM parapAsaMDA matimaMpikalaM na agchati // 1 // " tadanena teSAM cAritrAbhAvadarzanena paNDitamaraNAbhAva eva samarthita iti sUtrArthaH // 20 // nanu kupravacanabhikSavo'pi vicitraliGgadhAriNa eveti kathaM tebhyo'gArasthAH saMyamottarAH, ata Aha cIrAjiNaM nigiNiNaM, jaDI saMghADi muMDiNaM / eyAIpi na tAyaMti, dussIlaM pariyAgataM // 21 // vyAkhyA-cIrANi ca-cIvarANi ajinaM ca-mRgAdicarma cIrAjinaM 'NigiNiNaM ti sUtratvAnnAzyaM 'jaDitti 1 ekaH zrAvakaH sAdhuM pRcchati-zrAvakANAM sAdhUnAM (ca) kimantaram ?, sAdhunA bhaNyate-sarSapamandarAntarama , tataH sa vyAkulIbhUtaH punaH pRcchati-kuliGginAM zrAvakANAM ca kimantaram ?, tena bhaNyate-tadeva sarSapamandarAntaramiti, tataH samAzvastaH, yato bhaNitamdezaikadezaviratAH zramaNAnAM zrAvakAH suvihitAnAm / yeSAM parapASaNDAH zatImapi kalAM nArghanti // 1 // Jain Education Iconal For Privale & Personal use only anelibrary.org Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akAma maraNAdhya. uttarAdhya. bhAvapradhAnatvAnnirdezasya jaTitvaM, saGghATI-vastrasaMhatijanitA 'muMDiNaM'ti yatra zikhA'pi khasamayatazchidyate. tataH prAbRhadvRttiH gvat muNDitvaM, 'etAnyapIti nijanijaprakriyAviracitavrativeSarUpANi liGgAnyapi, kiM punargArhasthyamityapi zabdArthaH kimityAha-naiva trAyante bhavAhuSkRtakarmaNo veti gamyate, kIdRzam -'duHzIlaM' durAcAraM 'pariyAgayaMti // 250 // paryAyAgataM-pravrajyAparyAyaprAptam , ArSatvAcca yAkArasyaikasya lopaH, yadvA-'dussIlaMpariyAgaya'ti makAro'lAkSa |NikaH, tato duHzIlameva duSTazIlAtmakaH paryAyastamAgataM duHzIlaparyAyAgataM, na hi kaSAyakaluSacetaso bahirbakavRttiritikaSTaheturapi narakAdikugatinivAraNAyAlaM, tato na liGgadhAraNAdi viziSTaheturiti sUtrArthaH // 21 // AhakathaM gRhAdyabhAve'pyamISAM durgatiriti ?, ucyate piMDolae va dussIlo, naragAo na muccai / bhikkhAe vA gihatthe vA, suvvae kamati divaM // 22 // vyAkhyA-'piMDolae vatti vAzabdo'pizabdArthaH, tatazca 'piDi saGghAte' piNDyate tattadgRhebhya AdAya saGghAtyata iti piNDaH tamavalagati-sevate piNDAvalago-yaH svayamAhArAbhAvataH paradattopajIvI so'pi, AstAM gRhAdimAnityarthaH, duHzIlaH prAgvat , 'narakAt' svakarmopasthApitAt sImantakAdene mucyate, atra codAharaNaM tathA pA vidhadramakaH, tatra ca-sampradAyaH-rAyagihe Nayare ego piMDolao ujjANiyAe viNiggae jaNe bhikkhaM hiMDai, Na 1 rAjagRhe nagare ekaH piNDAvalagaH udyAnikAyai vinirgate jane bhikSAM hiNDate, na // 25 // For Privale & Personal use only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ayaM tassa keNai kiMci diNNaM, so tesiM vaibhArapavayakaDagasanniviTThANa pavatovari caDiUNa mahatimahAlayaM silaM cAlei, eesiM uvari pADemitti rohajjhAI vicchuTTiUNa tato silAto nivaDito silAtale saMcuNNiyasabakAto yA hai. mariUNa appaiTThANe Narae smuppnno| tarhi kimatra tattvataH sugatiheturityAha-'bhikkhAe vatti bhikSAmatti akati vA bhikSAdo bhikSAko, vA vikalpe, anena yatiruktaH, gRhe tiSThati gRhasthaH sa vA, zobhanaM niraticAratayA samyagbhAvAnugatatayA ca vrataM-zIlaM paripAlanAtmakamasyeti suvrataH, 'krAmati' gacchati 'divaM' devalokaM, mukhyato muktihetutve'pi vrataparipAlanasya divaM krAmatItyabhidhAnaM jaghanyato'pi devalokaprAptiriti khyApanArtham , uktaM hi"avirAhiyasAmaNNassa sAhuNo sAvagassa ya jahaNNo / uvavAto sohamme bhaNito telokadaMsIhi // 1 // " anena vrataparipAlanameva tattvataH sugatiheturityuktamiti sUtrArthaH // 22 // yadvatayogAdhastho'pi divaM kAmati tadvaktumAha agArisAmAiyaMgAI, saDDI kAeNa phAsae / posahaM duhao pakkhaM, egarAI na hAvae // 23 // 1. ca tasmai kenacit kiJciddattaM, sa teSu vaibhAragirikaTakasanniviSTeSu parvatasyopari caTitvA ( Aruhya ) atimahatIM zilAM cAlayati, eteSAmupari pAtayAmIti raudradhyAyI vicchuTya tataH zilAto nipatitaH zilAtale saMcUrNitasarvakAyazca mRtvA'pratiSThAne narake samuttannaH / 2 avirAddhazrAmaNyasya sAdhoH zrAvakasya ca jaghanyena / upapAtaH saudharme bhaNitastrailokyadarzibhiH // 1 // Jan For Private & Personal use only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 251 // vyAkhyA-agAriNo-gRhiNaH sAmAyikaM samyaktvazrutadezaviratirUpaM tasyAGgAni - niHzaGkatAkAlAdhyayanA| NutratAdirUpANi agArisAmAyikAGgAni, 'saGghi'tti sUtratvAt zraddhA - rucirasyAstIti zraddhAvAn, kAyenetyupalakSaNatvAnmanasA vAcAca 'phAsai'tti spRzati sevate, poSaNaM poSaH, sa ceha dharmmasya taM dhatta iti poSadhaH- AhArapopadhAdiH taM 'duhato pakkha' nti tata eva dvayorapi sitetararUpayoH pakSayozcaturdazIpUrNimAsyAdiSu tithiSu ' egarAI' | ti apergamyamAnatvAdeka rAtramapi, upalakSaNatvAccaikadinamapi, 'na hAyae'ti na hApayati-na hAniM prApayati, rAtri| grahaNaM ca divA vyAkulatayA kartumazaknuvan rAtrAvapi poSadhaM kuryAt, iha ca sAmAyikAGgatvenaiva siddheryadasya bhedeno| pAdAnaM tadAdarakhyApanArthamaduSTameva, yadvA-yata evaM gRhastho'pi sutrato divaM krAmati ato'gArI sAmAyikAGgAni spRzet poSadhaM ca na hApayedityupadezaparatayA vyAkhyeyamiti sUtrArthaH // 23 // prastutamevArthamupasaMhartumAha evaM sikkhAsamAvanno, gihavAse'vi subbao / muJcati chavipavvAo, gacche jakkhasalogayaM // 24 // vyAkhyA - ' evam' amunoktanyAyena zikSayA - vratAsevanAtmikayA samApanno - yuktaH zikSAsamApanno gRhavAse' - pi, AstAM pravrajyAparyAya ityapizabdArthaH, 'suvrataH' zobhanatrato mucyate, kutaH ? - chaviH - tvak parvANi ca - jAnukUpa|rAdIni chaviparva tadyogAdaudArikazarIramapi chaviparva tataH, tadanantaraM ca 'gacched' yAyAt yakSA- devAH samAno | loko'syeti salokastadbhAvaH salokatA yakSaiH salokatA yakSasalokatA tAm, iyaM ca devagatAveva bhavatItyarthAdeva akAma maraNAdhya. | // 251 // www.jaintelibrary.org Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gatimiti, anena ca paNDitamaraNAvasare'pi prasaGgato bAlapaNDitamaraNamuktamiti sUtrArthaH // 24 // sAmprataM prastutameva paNDitamaraNaM phalopadarzanadvAreNAha aha je saMvuDe bhikkhU , duNhamegayare siyaa| savvadukkhapahINe vA, devaM vAvi mahiDDie // 25 // ___ vyAkhyA-'athe'tyupapradarzane 'ya'ityanuddiSTanirdeze 'saMvRta'iti pihitasamastAzravadvAraH 'bhikSuriti bhAvabhikSuH, saca dvayoranyataraH-ekataraH 'syAt' bhaved , yayoIyoranyataraH syAt tAvAha-sarvANi-azeSANi yAni duHkhAni kSutapipAseSTaviyogAniSTasaMyogAdIni taiH prakarSaNa-punaranutpattyAtmakena hIno-rahitaH sarvaduHkhaprahINaH, syAditi sambandhaH, yadvA-sarvaduHkhAni prahINAnyasyeti sarvaduHkhaprahINaH, AhitAgyAderAkRtigaNatvAt niSThAntasya paranipAtaH, sa ca siddha eva, tataH sa vA devo vA, apiH sambhAvane, sambhavati hi saMhananAdivaikalyato muktyanavAptau devo'pi syAditi, kIdRg ?-mahatI RddhiH-sukhAdisampadasyeti maharddhika iti sUtrArthaH // 25 // Aha-gRhNImo devo vA syAditi, yatra cAsau devo bhavati tatra kIdRzA AvAsAH ? kIdRzAzca devA ? ityAha uttarAI vimohAI, juimNtaannupuvvso| samAiNNAi jakkhehiM, AvAsAi jasaMsiNo // 26 // dIhAuyA dittimaMtAM, samiddhA kAmarUviNo / ahuNovavannasaMkAsA, bhujjo accimAlippabhA // 27 // 1 maNNayaretti TIkA / 2 riddhimaMtA iti TIkA / Jain Education oma! For Privale & Personal use only Jainelibrary.org Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akAma uttarAdhya. vyAkhyA-'uttarA' uparivartino'nuttaravimAnAkhyAH, sarvoparivartitvAttepA, vimohA ivAlpavedAdimohanIyodayabRhaddhRttiH tayA vimohAH, athavA moho dvidhA-dravyato bhAvatazca. dravyato'ndhakAro bhAvatazca mithyAdarzanAdiH, sa dvividho'pi maraNAdhya. satataratnodyotitatvena samyagdarzanasyaiva ca tatra sambhavena vigato yeSu te vimohAH, dyutiH-dIptiranyAtizAyinI // 252 // vidyate yeSu te dyutimantaH, 'aNupuvaso'tti prAgvadanupUrvataH krameNa vimohAdivizeSaNaviziSTAH, saudharmAdiSu hyanu-14 hattaravimAnAvasAneSu pUrvapUrvApekSayA prakarSavantyeva vimohatvAdIni, 'samAkIrNA' vyAsA 'yaH' devaiH, A-samantA dvasanti teSvityAvAsAH, prAkRtatvAca sarvatra napuMsakatayA nirdezaH, devAstu tatra 'yazakhinaH' zlAghAnvitAH, dIrghasAgaropamaparimitatayA AyureSAmiti dIrghAyuSaH, 'Rddhimanto' ratnAdisampadupetAH, 'samiddhA' atidIptAH, 'kAmarUpiNaH' kAmaH-abhilASastena rUpANi kAmarUpANi tadvantaH, vividhakriyazaktyanvitA ityarthaH, na caitadanuttareSvanupapannaM vizeSaNamiti vAcyaM, vikaraNazaktestatrApi sattvAt , 'adhunApapannasaGkAzAH' prathamotpannadevatulyAH, anuttareSu / hi varNadyutyAdi yAvadAyustulyameva bhavati, 'bhUyo'rcimAliprabhA' iti, bhUyaHzabdaH prAcurye, tataH prabhUtAdityadIpsayo na TekasyaivAdityasya tAdRzI dyutirastIti bhUyograhaNamiti sUtrArthaH // 26 // 27 // upasaMhartumAha * // 25 // tANi ThANAi gacchaMti, sikkhittA saMjamaM tavaM / bhikkhAe vA gihatthe vA, je saMtiparinivvuDA // 28 // vyAkhyA-'tAni' abhihitarUpANi tiSThantyeSu sukRtino jantava iti sthAnAni-AvAsAtmakAni 'gacchanti | CRICKERS REALLOCALARIES Jain Educational For Private & Personal use only inelibrary.org Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAnti, upalakSaNatvAdtA gamiSyanti ca, upalakSaNaM caitat saudharmAdigamanasya, tatrApi teSAM keSAzcidgamanasambhavAt , 'zikSitvA' abhyasya 'saMyama' saptadazabhedaM 'tapo dvAdazabhedaM, ka ityAha-'bhikkhAe vA gihatthe vati prAkRtatvAdvacahanavyatyayena bhikSAko vA gRhastho vA bhAvato yataya evetiyAvat , ata evAha-je'iti ye zAntyA-upazamena parini vRtAH-zItIbhUtA vidhyAtakaSAyAnalAH zAntiparinirvRtAH, yadvA-ye kecana 'santi' vidyante parinirvRtAH, atra ca devo vA syAdityekavacanaprakrame'pi yadbahuvacanAbhidhAnaM tadyAptyarthe, tato na ya eka evezvarAdyanugRhItaH sa eva samyagdarzanAdimAnapi divaM krAmati kintu sarvo'pi ityuktaM bhavatIti sUtrArthaH // 28 // etacAkaye maraNe'pi yathAbhUtA mahAtmAno bhavanti tathA''ha tesiM succA sapujANaM, saMjayANaM vusiimo| Na saMtasaMti maraNaMte, sIlavaMtA bhussuaa|| 29 // vyAkhyA-teSAm ' anantarAbhihitakharUpANAM bhAvabhikSUNAM 'zrutvA' AkaryoktarUpasthAnAvAptimiti zeSaH, kIdRzAm ?-'satpUjyAnAM' satAM pUjArhANAM, satI vA pUjA yeSAM te satpUjAsteSAM 'saMyatAnAM' saMyamavatAM'vusImao'tti prAgvat , 'na saMtrasyanti' nodvijante, kadA ?-maraNe maraNena vA'nto maraNAntastasmin AvIcImaraNApekSayA vA'ntyadamaraNe, prAkRtatvAca paranipAtaH, samupasthita iti zeSaH, 'zIlavantaH' cAritriNo 'bahuzrutA' vividhAgamazravaNAvadAtI KZhong Liu Liu Liu *Yi *Shui ***Shui Zhong Shui Zhong Shui !Liu Zhong Xin uttarAdhya.43 Jain Education on For Private & Personal use only hinelibrary.org Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ akAma dharmaphalamavagacchanto na kutoyata eva maraNAdudvijante, yathA-kAssA. maraNAdhya. yaduktam- "carito nirupakliTostu uttarAdhya. kRtamatayaH, idamuktaM bhavati-ya evAviditadhArmikagatayo'nupArjitadharmANazca ta eva maraNAdudvijante, yathA-kAsmA. bRhadvRttiH bhirmRtvA gantavyamiti, upArjitadharmANastu dharmaphalamavagacchanto na kuto'pyudvijante, yathA-kAsmAbhirmRtvA gantavyaM, yaduktam-"carito nirupakliSTo dharmo hi mayeti nirvRtaH svasthaH / maraNAdapi nodvijate kRtakRtyo'smIti dharmAtmA // 253 // // 1 // " iti sUtrArthaH // 29 // itthaM sakAmAkAmamaraNakharUpamabhidhAya ziSyopadezamAha tuliyA visesamAyAya, dayAdhammassa khaMtie / vippasIija medhAvI, tahAbhUeNa appaNA // 30 // vyAkhyA-'tolayitvA' parIkSyAtmAnaM dhRtidAAdiguNAnvitamiti gamyate, 'vizeSa' prakramAdbhaktaparijJAdikaM| |maraNabhedam 'AdAya' buddhyA gRhItvA'bhyupagamyetiyAvat , dayApradhAno dharmoM dayAdharmo-dazavidhayatidharmarUpaH tasya sambandhinI yA kSAntistayA, upalakSaNatvAt mArdavAdibhizca, 'viprasIdet' vizeSeNa prasanno bhavet , na tu maraNAdudvijeteti bhAvaH, 'medhAvI' maryAdAvartI 'tathAbhUtena' upazAntamohodayena, yadivA-yathaiva maraNakAlAtyAganAkula cetA abhUt maraNakAle'pi tathaivAvasthitena tathAbhUtenAtmanA khayamayamaparakalpo'pi viprasIdet-kaSAyapaGkApagamataH lAkhacchatAM bhajet na tu kRtadvAdazavarSasaMlekhanatathAvidhatapakhivannijAGgalIbhaGgAdinA kaSAyitAmavalambeta medhAvI, kiM kRtvA ?-tolayitvA bAlamaraNapaNDitamaraNe, tatazca 'vizeSa' vAlamaraNAt paNDitamaraNasya viziSTatvalakSaNamAdAyagRhItvA tathA dayAdharmasyeti, cazabdasya gamyamAnatvAt, dayAdharmasya ca-yatidharmasya vizeSa-zeSadhAtizAyitvala // 253 // Jain Education Rion For Private & Personal use only Mainelibrary.org Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educati | kSaNamAdAyeti sambandhaH, kayA viprasIdet ? - kSAntyA, tathAbhUteneti niSkaSAyeNAtmanopalakSita iti sUtrArthaH // 30 // | viprasannazca yat kuryAttadAha tao kAle abhippee, saDDI tAlIsamaMtie / viNaeja lomaharisaM, bheyaM dehassa kaMkhae // 31 // vyAkhyA- 'tata' iti kaSAyopazamAnantaraM 'kAle' maraNakAle 'abhiprete' abhirucite, kadA ca maraNamabhipretam ?, yadA yogA notsarpanti, 'sahi'tti prAgvat zraddhAvAn, tAdRzamiti bhayotthaM 'antike' samIpe gurUNAM maraNasya vA 'vinayed' vinAzayet kam ? - lunAti lIyante vA teSu yUkA iti lomAni teSAM harSo lomaharSastaM - romAJcaM, hA ! mama maraNaM bhaviSyatIti bhayAbhiprAyasamprApyaM, kiM ca- 'bhedaM' vinAzaM 'dehasya' zarIrasya kAdiva kAhlet, tyaktatatparikarmmatvAt, athavA 'tAlisa'nti subvyatyayAt tAdRzo yAdRzaH pravrajyApratipattikAle saMlekhanAkAle vA antakAle'pi tAdRzaH zraddhAvAn san uktaM hi - ' jAe saddhAe Nikkhato, pariyAyadvANamuttamaM / tameva aNupAleja' tti, | IdRzazca parISahopasargajaM lomaharSa vinayediti sambandhaH iti sUtrArthaH // 31 // nigamayitumAha aha kAlaMmi saMpatte, AghAyAya samucchayaM / sakAmamaraNaM marati, tinhamannayaraM muNI // 32 // tibemi vyAkhyA- 'athe 'ti maraNAbhiprAyAnantaraM 'kAla' iti maraNakAle samprApte 'NiSphoiyA ya sIsA' ityAdinA krameNa 1 yayA zraddhayA niSkrAntaH, paryAyasthAnamuttamam / tAmevAnupAlayet / 2 niSpAditAzca ziSyAH ational lainelibrary.org Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. akAma maraNAdhya. bRhadvRttiH // 254 // samAyAte 'AghAyAya'tti ArSatvAt AghAtayan saMlekhanAdibhirupakramaNakAraNaiH samantAd ghAtayan-vinAzayan , kaM?-samucchrayam-antaH kArmaNazarIraM bahiraudArikaM, yadvA-'samussataMti subbyatyayAtsamucchyasyAghAtAya-vinAzAya kAle samprApta iti sambandhanIyaM, kimityAha-sakAmasya-uktanIyA sAbhilASasya maraNaM sakAmamaraNaM tena mriyate, trayANAM-bhaktaparikSeGginIpAdapopagamanAnAmanyatareNa, sUtratvAt sarvatra vibhaktivyatyayaH, 'muniH' tapaskhIti sUtrArthaH // 32 // itiH parisamAptau, bravImIti prAgvat // sAmprataM nayAste'pi pUrvavat / iti zrIzAntyAcAryaviracitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAmakAmamaraNAkhyaM paJcamamadhyayanaM samAsamiti // paJcamamadhyayanaM samAptam // // 254|| Lain Edanima For Privale & Personal use only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GARLOCARS. // uktaM paJcamamadhyayanaM, sAmprataM SaSThamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-anantarAdhyayane maraNavibhaktiruktA, tatrApi cAnantaraM paNDitamaraNaM, taca 'virayANa paMDiyaM baiMti'tti vacanAdviratAnAmeva, na caite vidyAcaraNavikalA iti tatakharUpamanenocyate, ityanena sambandhenAyAtasyAdhyayanasya mahApurasyeva catvAryanuyogadvArANi bhavantItyAdicarcastAvadyAvannAmaniSpannanikSepe kSullakanirgranthIyamiti nAma, tataH kSullakasya nirgranthasya ca nikSepaH kAryaH, tatra kSullakasya vipakSo| mahAn , tadapekSatvAt kSullakasya, iti tannikSepe nikSiptameva tadbhavatItyabhiprAyeNAhanAmaM ThavaNA davie khitte kAle pahANa pai bhAvo / eesi mahaMtANaM paDivakkho khullayA huMti // 236 // vyAkhyA-atra nAmasthApane kSuNNe, mahacchabdazca prakramAt sarvatra gamyate, tatrAgamato jJAtA'nupayukto dravyamahat , noAgamato jJazarIrabhavyazarIratadvayatiriktaM dravyamahad acittamahAskandho daNDAdikaraNena yazcaturbhiH samayaiH sakahAlalokamApUrayati, kSetramahat lokAlokavyApyAkAzaM, kAlamahad anAgatAddhA, pradhAnamahatridhA-sacittamacittaM mitraM ca, tatra sacittaM dvipadaM catuSpadamapadaM ca, tatra dvipadaM tIrthakRt catuSpadaM sarabhaH apadaM padmAdihradotpannaM padmam , acittaM / cintAmaNiH, mizraM tIrthakRdeva rAjyAbhiSekAdiSvalakRtaH, pratimahat yadanyApekSayA mahaducyate, yathA sarpapAcanakazcanakAdvadaramityAdi, bhAvamahat prAdhAnyataH kSAyiko bhAvaH kAlataH pAriNAmiko'nAdyanantajIvAjIvatvAdirUpatvA For Privale & Personal Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 255 // ttasya AzrayataH audayiko bahutarajIvAzrayatvAt tasya, tathA ca vRddhAH-"Asayao odayito bhAvo, taMmi bhAve kSullakanibahutarA jIvA vaTuMti" pAriNAmikAvivakSayA caitat sambhAvyate, ataH pAriNAmika evAzrayato mahAn , azeSa granthIyam. jIvAjIvadravyAzrayatvAt , prastutamarthamAha-eteSAm anantaramuktAnAM nAmAdimahatAM pratipakSo' vipakSaH kSullakAni bhavanti, tatrApi nAmasthApane pratIte, dravyataH paramANuH, kSetrataH AkAzapradezaH, kAlataH samayaH, prAdhAnyataH saci|ttAcittamizrabhedatanidhA, tatra sacittaM dvipadamAhArakaM zarIraM catuSpadaM siMhaH apadaM lavaGgapuSpam , acittaM hIrakaH, mizra janmasamayAnantaramalaDkRtastIrthakRt , pratikSullakamAmalakAdaraM badarAcanaka ityAdi, bhAvakSullakaM kSAyiko bhAvaH, uktaM hi vRddhaiH-"savetthovA jIvA khAie bhAve vaTuMti" sAMsArikasattvApekSaM caitad , anyathaupazamika eva sarva |tayA bhAvakSulakaM sambhavatIti gAthArthaH // itthaM kSullakanikSepamabhidhAya nirgranthanikSepamAhanikkhevo niyaMThami caubiho duvihoya datvami / AgamanoAgamao noAgamato ya so tiviho 237/4 | vyAkhyA-'nikSepo' nyAsaH 'NiyaMThamiti nirgranthe nirgranthaviSayaH 'caturvidho' nAmasthApanAdravyabhAvabhedAt ,|| tatra nAmasthApane kSuNNe, dvividho bhavati dravye AgamanoAgamatazca, tatrAgamataH prAgvat , noAgamatazca 'sa' iti // 255 // nigranthaH 'trividhaH' tribheda iti gaathaarthH|| traividhyamevAha 1 Azrayata audAyiko bhAvaH tasmin bhAve bahutarA jIvA vartante / 2 sarvastokA jIvAH kSAyike bhAve varttante an For Private & Personal use only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ haijANagasarIrabhavie tavatiritte ya niNhagAIsuM / bhAvaMmi niyaMTho khalu paMcaviho hoi nAyavo // 238 // vyAkhyA-'jANagasarIrabhavie'tti jJazarIranirgrantho bhavyazarIranirgranthazca pazcAtkRtapuraskRtanirgranthaparyAyatayA'yaM / ghRtakumbha ityAdinyAyataH prAgvadbhAvanIyaH, tadvayatiriktazca nivAdiSu, AdizabdAt pArthasthAdiparigrahaH, bhAvanigrantho'pyAgamato noAgamatazca, tatrAgamatastathaiva, noAgamatastu khata evAha niyuktikRt-bhAve nirgranthaH, khalu kyAlaGkAre, 'paJcavidhaH' paJcabhedo bhavati jJAtavya iti gAthAthaiH // paJcavidhanirgranthakharUpaM ca vRddhasampradAyAda|vaseyaM, sa cAyam-NoAgamato NiyaMThatte vaTTamANA paJca, taMjahA-pulAe bakuse kusIle NiyaMThe siNAe / pulAto paMcaviho, jo AsevaNaM prati, NANapulAto darisaNapulAo carittapulAto liMgapulAto ahAsuhumapulAgotti / pulAgo NAma asAro, jahA dhannesu palaMjI, evaM NANadaMsaNacarittaNissArattaM jo uveti so pulAgo, liMgapulAgo liMgAu pulAgI hoto, ahAsuhumo ya eesu ceva paMcasuvi jo thovaM thovaM virAheti, laddhipulAo puNa jassa deviMda| 1 noAgamato nirgranthatve vartamAnAH paJca, tadyathA-pulAko bakuza: kuzIlo nimranthaH snAtakaH / pulAkaH paJcavidhaH-ya AsevanAM prati, jJAnapulAko darzanapulAkazcAritrapulAkaH liGgapulAkaH yathAsUkSmapulAka iti / pulAko nAma asAro, yathA dhAnyeSu palajI, evaM jJAnadarzana cAritranissAratvaM ya upaiti sa pulAkaH, liGgapulAko liGgAt pulAkIbhavan , yathAsUkSmazca eteSveva paJcasvapi yaH stokaM stokaM virAdhayati, halabdhipulAkaH punaryasya devendra Jain Education inbelinal For Privale & Personal use only BHAahelibrary.org Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. // 256 // riddhisarisA riddhI, so siMgaNAdiyakajje samuppaNe cakkavadviMpi savalavAhaNaM cuNNeuM samattho / bausA sarIropakaraNabRhadvRttiH | vibhUSA'nuvartinaH RddhiyazaskAmAH sAtagauravAzritAH aviviktaparivArAH chedazabalacArittajuttA NiggaMdhA vausA bhaNNaMti, te paMcavihA, taMjahA - AbhogabakusA aNAbhogavakusA saMbuDabakusA asaMbuDabakusA ahAsuhumabakusA / AbhogabakusA AbhogeNa jo jANato karei, aNAbhogeNa ayANaMto, saMbuDo mUlaguNAisu, asaMvuDo tesu ceva, ahAsuhumabakuso acchAsu pUsiyA avaNeti sarIre vA dhUlimAi avaNNeti / kutsitaM zIlaM yasya paJcasu pratyekaM jJAnAdipu, so kusIlo duviho - paDi sevaNAkusIlo kasAyakusIlo, sammArAhaNavivarIyA paDigayA vA sevaNA paDi - sevaNA paMcasu NANAisu, kasAyakusIlo jassa paMcasu NANAisu kasAehiM virAhaNA kajjati so kasAyakusIloti / 10 rddhisadRzA RddhiH, sa zRGganAditakArye samutpanne cakravarttinamapi sabalavAhanaM cUrayituM samarthaH / bakuzAH chedazabalacAritrayuktA nirmanthA | bakuzA bhaNyante, te paJcavidhAH, tadyathA - AbhogabakuzA anAbhogabakuzAH saMvRtabakuzA asaMvRttabakuzA yathAsUkSmabakuzAH / Abhogabakuzo Abhogena yo jAnan karoti, anAbhogenAjAnan, saMvRto mUlaguNAdiSu, asaMvRtasteSveva, yathAsUkSmabakuzaH akSNoH puSpikAmapanayati zarIrAdvA dhUlyAdikamapanayati / sa kuzIlo dvividhaH - pratisevanAkuzIlaH kaSAyakuzIlaH samyagArAdhanaviparItA pratigatA vA sevanA pratisevanA paJcasu jJAnAdiSu, kaSAyakuzIlo yasya paJcasu jJAnAdiSu kaSAyairvirAdhanA kriyate sa kaSAyakuzIla iti / Jain Education Ctional kSullakanigranthIyam. 6 // 256 // Clinelibrary.org Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RA-OF-%AGACANCECE0 NiyaMTho abhitaravAhiragaMthaNiggato, so uvasaMtakasAto khINakasAto vA aMtomuhuttakAlito, so paMcaviho-paDhamasamayaNiyaMTho apaDhamasamayaniyaMTho, ahavA caramasamayaniyaMTho acaramasamayaniyaMTho ahAsuhamaNiyaMThotti, aMtomu-I huttaNiyaMThakAlasamayarAsIe paDhamasamae paDivajamANo paDhamasamayaniyaMTho, sesesu samayaesu vaTTamANo apaDhamasamayaniyaMTho, carame-aMtime samae vaTTamANo caramasamayaNiyaMTho, acaramA-AdimajjhA, ahAsuhumo eesusvesuvi| siNAto-snAtako mohaNijjAighAtiyacaukammAvagato siNAto bhaNNati, so paMcaviho-acchavI asabalo akammaMso saMsuddhaNANadaMsaNadharo arahA jiNo kevalI, acchavI-avyathakaH, sabalo suddhAsuddho egaMtasuddho asabalo, aMzA-avayavAH karmaNaste avagayA jassa so akammaso, saMsuddhANi NANadaMsaNANi dhAreti jo so saMsuddhaNANadaM| 1 nirgranthaH abhyantarabAhyagranthanirgataH, sa upazAntakaSAyaH kSINakaSAyo vA antarmuhUrttakAlika;, sa paJcavidhaH-prathamasamayanimranthaH aprathamasamayanirgranthaH athavA caramasamayanirgranthaH acaramasamayanirgranthaH yathAsUkSmanirgrantha iti / antarmuhUrttanirgranthakAlasamayarAzau prathamasamayaM pratipadyamAnaH prathamasamayanirgranthaH, zeSeSu samayeSu vartamAno'prathamasamayanimranthaH, carame-antime samaye vartamAnazcaramasamayani granthaH, acaramA-AdimadhyAH, yathAsUkSma eteSu sarveSvapi / mohanIyAdighAticatuSkarmApagataH snAtako bhaNyate, sa paJcavidhaH-acchaviH Tra azabalaH akarmAzaH saMzuddhajJAnadarzanadharaH arhana jinaH kevalI, zabalaH zuddhAzuddhaH ekAntazuddho'zabalaH,-apagatA yasmAt so'karnAzaH, saMzuddhe jJAnadarzane dhArayati yaH sa saMzuddhajJAna JainEducation Kional inelibrary.org Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. kSullakani bRhadvRttiH granthIyam. // 257 // saNadharo, pUjAmahatIti arahA, athavA nAsya rahasyaM vidyata iti arahA, jitakaSAyatvAjinaH, eso paMcaviho sinnaaygo| Aha ca bhASyakRt tattha NiyaMThapulAto bakusakusIlo NiyaMTha pahAto ya / tattha pulAo duviho AsevaNa laddhito ceva // 1 // pulAgavakusakusIlA niyaMThasiNAyagA ya NAyavA / eesiM paMcaNhavi hoi vibhAsA imA kamaso // 2 // tattha pulAto duviho laddhipulAto taheva iyaro vA / laddhipulAto saMghAikaja iyaro ya pNcviho||3|| NANe daMsaNacaraNe liMge ahasuhumae ya nnaaybo| NANe daMsaNacaraNe tesiM tu virAhaNa asaaro||4|| liMgapulAto annaM NikAraNato kareti so liMgaM / maNasA akappiyAINisevao hoyahAsuhumo // 5 // sarIre uvakaraNe vA bAusiyattaM duhA samakkhAyaM / sukkilavatthANi dhare dese save sarIraM mi||6|| AbhogamaNAbhogaM saMbuDamasaMbuDe ahAsuhume / so duviho'vI vauso paMcaviho hoi nnaaybo||7|| Abhoge jANaMto kareti dosaM tahA aNAbhoge / muluttarehi saMbuDo vivarIya asaMbuDo hoti // 8 // acchimuhamajamANo hoi ahAsuhumato tahA bauso / paDisevaNAkasAe hoi kusIlo duhA eso||9|| NANe daMsaNacaraNe tave ya ahasuhumae ya boddhacce / paDisevaNAkusIlopaMcaviho U muNeyavo // 10 // 10 darzanadharaH / eSa paJcavidhaH snAtakaH / 2 bhASyaM prAya etadanugatameveti na saMskRtam // 257 // Can E For Private & Personal use only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education I NANAdI upajIvati ahasuhumo ahA imo muNeyaco / sAtijaMto rAgaM vaccati eso tavacaraNI // 11 // emeva kasA mivi paMcaviho hoi U kusIlo u / koheNaM vijjAti pauMjae eva mANAdI // 12 // meva samavisAvaM puNa deti U caritaMmi / maNasA kohAINi u karei aha so ahAsumo // 13 // paDhamADhamA carime acarima suhume ya hoMti NiggaMthe / acchavi assabale yA akammasaMsuddha arahajiNo // 14 // teca saMyamazruta pratisevanAtIrthaliGgalezyopapAtasthAna vikalpataH sAdhyAH, ete pulAkAdayaH paJca nirgranthavizeSAH | ebhiH saMyamAdibhiranugama vikalpaiH sAdhyA bhavanti, tatra saMyame tAvat pulAkabakuzakuzIlAH eeM tiSNivi dosu saMjamesu - sAmAite cheovaTThAvaNIe ya, kasAyakusIlA dosu - parihAravisuddhIe suhumasaMparAe ya iti sampradAyaH / / | prajJaptistvAha - kasAyakusIle NaM pucchA ?, sAmAiyasaMjame vA hujjA, jAva suhumasaMparAyasaMjame vA hujjA, No ahakkhAya saMjame hujjA, NiyaMThA siNAyagA ya ee do'vi ahakkhAyasaMjame" pulAgavakusapaDi sevaNAkusIlA ya ukkoseNaM abhinnadaayadharA kasAyakusIlanirgranthau caturdazapUrvadharau / jaghanyena pulAkasya zrutamAcAravastu navamapUrve, 1 ete trayo'pi dvayoH saMyamayoH - sAmAyike chedopasthAnIye ca, kaSAyakuzIlA dvayoH - parihAravizuddhau sUkSmasaMparAye ca / kaSAyakuzIlaH pRcchA, sAmAyikasaMyame vA bhavet yAvatsUkSmasaMparAyasaMyame vA bhavet, na yathAkhyAtasaMyame bhavet, nirmanthAH snAtakAzcaite dvaye'pi yathAkhyAtasaMyame / pulAkabakuzaprati sevanA kuzIlAzcotkRSTenAbhinnadazapUrvadharAH / onal inelibrary.org Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. ek kSullakani granthIyam. bRhadvRttiH // 258 // bakuzakuzIlanigranthAnAM zrutamaSTI pravacanamAtaraH, zrutApagataH kavalI snAtaka iti smprdaayaabhipraayH| prajJatyabhiprA- yastu-"pulAe NaM bhaMte ! kevatiyaM suyaM ahijejA ?, goyamA ! jahaNNeNaM Navamassa puccassa taiyaM AyAravatthu, ukkoseNaM nava putvAiM ahijejA" / idAnI pratisevanA-paJcAnAM mUlaguNAnAM rAtribhojanasya ca parAbhiyogAdvalA kAreNa anyatamat pratisevamAnaH pulAko bhavati, maithunamevetyeke, prajJaptistu-"pulAe NaM pucchA, jAva mUlaguNe paDise sevemANe paMcaNhaM AsavANaM annayaraM paDisevejA, uttaraguNe paDisevemANe dasavihassa paJcakkhANassa annayaraM paDi sevejA" bakuzo dvividhaH-upakaraNabakuzaH zarIrabakuzazca, tatropakaraNAbhiSvaktacitto vividhavicitramahAdhanopaka6 raNaparigrahayuktaH vizeSayuktopakaraNakAGkhAyukto nityaM tatpratikArasevI bhikSurupakaraNabakuzo bhavati, zarIrAbhiSvaktacitto vibhUSArtha tatpratikArasevI zarIrabakuzaH / pratisevanAkuzIlo mUlaguNAnavirAdhayannuttaraguNeSu kAJcidvirAdhanAM pratisevate, prajJaptistu-"bakuse NaM pucchA, jAva No mUlaguNapaDisevae hojA, uttaraguNapaDisevae hujjA, paDiseva 47-4-% 258 // 4 1 pulAko bhadanta ! kiyat zrutamadhIyeta?, gautama ! jaghanyena navamasya pUrvasya tRtIyamAcAravastu, utkarSeNa nava pUrvANi adhiiyet| 2 pulAkaH pRcchA, yAvat mUlaguNAn pratisevamAnaH paJcAnAmAzravANAmanyataraM pratiseveta, uttaraguNAn pratisevamAno dazavidhasya pratyAkhyAnasyAnyatarat pratiseveta / 3 bakuzaH pRcchA, yAvanno mUlaguNapratisevako bhavet uttaraguNapratisevako bhavet pratisevanA Jan Ed For Private & Personal use only :-10- 2 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAMkusIle jahA pulAe" kaSAyakuzIlanirgranthasnAtakAnAM pratisevanA nAsti / tIrthamidAnI, sarveSAM tIrthaGkarANAM tIrtheSu bhavanti, eke tvAcAryA manyante-pulAkabakuzapratisevanAkuzIlAstIrthe nityaM, zeSAstu tIrthe'tIrthe vA / 'liGgamiti liGgaM dvividhaM-dravyaliGgaM bhAvaliGgaM ca, bhAvaliGgaM pratItya sarve nirgranthaliGge bhavanti, dravyaliGgaMpratItya bhaajyaaH| lezyAH pulAkasyottarAstisro lezyA bhavanti, bakuzapratisevanAkuzIlayoH sarvA api, kaSAyakuzIlasya parihAravizuddhestisra uttarAH, sUkSmasamparAyasya nirgranthasnAtakayozca zukleva kevalA bhavati, ayogaH zailezIpratipanno'lezyo bhavati, prajJaptistu-"pulAe NaM pucchA, jAva tisu lesAsu hojA, taMjahA-teulesAe pamhalesAe sukkalesAe, evaM bausassavi, evaM paDisevaNAkusIlassavi / kasAyakusIle pucchA, jAva chasu lesAsu hoja"tti / upapAtaH pulAkasyotkRSTasthitiSu deveSu sahasrAre, bakuzapratisevanAkuzIlayoAviMzatisAgaropamasthitiSvacyute kalpe, kapAyakuzIlanirgranthayostrayastriMzatsAgaropamasthitiSu sarvArthasiddhe, sarveSAmapi jaghanyaM palyopamapRthaktvasthitiSu saudharme, prajJaptistu "kaisAyakusIle jahA pulAe, NavaraM ukkoseNa aNuttaravimANesu, NiyaMThe NaM evaM ceva, jAva vemANiesu uvavajamANe ajahaNNamaNukkoseNaM / 1. kuzIlo yathA pulAkaH / 2 pulAko bhadanta ! pRcchA, yAvattisRSu lezyAsu bhavet , tadyathA-tejolezyAyAM padmalezyAyAM zuklalezyAyAm , evaM bakuzasyApi, evaM pratisevanAkuzIlasyApi / kaSAyakuzIle pRcchA ?, yAvat SaTsu lezyAsu bhavet iti / 3 kaSAyakuzIlo yathA pulAkaH, navaramutkarSeNa anuttaravimAneSu, nimrantha evameva, yAvadvaimAnikeSUtpadyamAnaH ajaghanyotkRSTe KZhong Liu Liu Liu Liu Liu Liu Liu Liu Liu Liu Liu ntarAbhya.44 Jain Education anal For Privale & Personal Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 259 // aNuttaravimANesu uvavajati," snAtakasya nirvANamiti / sthAnam-asaGkhyeyAni saMyamasthAnAni kaSAyanimittAni kSullakAnabhavanti, tatra sarvajaghanyAni saMyamalabdhisthAnAni pulAkakaSAyakuzIlayoH, tau yugapadasaGkhyeyAni sthAnAni granthIyam. gacchataH, tataH pulAko vyucchidyate, kapAyakuzIlastato'saGkhyeyAni sthAnAnyekAkI gacchati, tataH kaSAyakuzIlapratisevanAkuzIlabakuzA yugapadasaGkhayeyAni sthAnAni gacchanti, tato bakuzo vyucchidyate, tato'pyasaMkhyeyAni 6 sthAnAni gatvA pratisevanAkuzIlo vyucchidyate, tato'saGkhayeyAni sthAnAni gatvA kapAyakuzIlo vyucchidyate, ata: UrddhamakaSAyasthAnAni gatvA nirgranthaH pratipadyate, so'pyasaGkhayeyAni sthAnAni gatvA vyucchidyate, prajJaptistu-"NiyaMThassa NaM bhaMte ! kevaiyA NaM saMjamaThANA pannattA ?, goyamA ! ege ajahaNNamukkosae saMjamaThANe paNNatte" ata eva Urddhamekameva sthAnaM gatvA snAtako nirvANaM prApnoti, eSAM saMyamalabdhiruttarottarasyAnantaguNA bhavatIti epa sampradAyaH / bhASyakAro'pyAha saMyama suya paDisevaNa titthe liMge ya lesa uvavAe / ThANaM ca pati viseso pulAgamAINa joejA // 1 // pulAga bakusakusIlA sAmAiyacheyasaMjame hoMti / hoti kasAyakusIlo parihAre suhumarAge ya // 2 // // 259 // NiggaMtho ya siNAto ahakhAe saMjame muNeyaco / dasapuvadharukkosA paDiseva pulAya bausA ya // 3 // 1. nAnuttaravimAneSu utpdyte|2 nirgranthasya bhadanta ! kiyanti saMyamasthAnAni prajJaptAni ?, gautama ! ekaM ajaghanyotkRSTaM saMyamasthAnaM prajJaptam an For Private & Personal use only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ K C cohasaputvadharAto kasAyaNiyaMThA ya hoti NAyacA / vavagayasuto ya kevali mUlAsevIpulAo y||4|| cittalavatthAsevi balAbhiogeNa so bhavati bauso / mUlaguNa uttaraguNe sarIravauso muNeyavo // 5 // NhAya kasAyakusIle niggaMthANaM ca natthi paDisevA / savesuM titthesaM hoMti pulAgAdi ya NiyaMThA // 6 // liMge u bhAvaliMge sorsi davaliMga bhynnijaa| lesAu pulAgassa ya uvarillAto bhave tiNi // 7 // basapaDisevagANaM savA lesAu hoti nnaayvaa| parihAravisuddhINaM tiNhuvarillA kasAe u||8|| NiggaMthasuhumarAge sukkA lesA tahA siNAesuM / selesiM paDivaNNo lesAtIe muNeyavo // 9 // pulAgassa sahassAre sevagabausANa acue kappe / sakasAyaNiyaMThANaM sabaDhe pahAyago siddho // 10 // pulAgakusIlANaM savajahaNNAI hoti ThANAiM / volINehiM asaMkhehiM hoi pulAgassa vocchittii||11|| kasAyakusIlo uvariM asaMkhijjAI tu tattha ThANAI / paDisevaNabause vA kasAyakusIlo tao'saMkhA // 12 // vocchiNNe u bauso uvariM paDisevaNA kasAo ya / gaMtumasaMkhijjAI chijai paDisevaNakusIlo // 13 // uvari gaMtuM chijjati kasAyasevI tato hu so nniymaa| uddhaM egaThThANaM NiggaMthasiNAyagANaM tu||14|| atra ca yatpulAkAdInAM mUlottaraguNavirAdhakatve'pi nirgranthatvamuktaM tajaghanyajaghanyatarotkRSTotkRSTatarAdibhedataH saMyamasthAnAnAmasaGkhyatayA tadAtmakatayA ca cAritrapariNateriti bhAvanIyaM / yaMdapyeSAM saMyamitve'pi paDalezyAbhidhAnaM FACEAECSCRCRA Jain Education Oional For Privale & Personal use only allainelibrary.org Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. tadapyAdyAnAM bhAvaparAvRttimapekSya 'AgaurabhAvamAyAe vA se siyA palibhAgamAyAe vA se siyA' ityAdyAgamanAmA kSullakaniiNyAdaviruddhameva, ityalaM prasaGgeneti // samprati niyuktiranusriyate, tatra ca 'bhAve ninthaH khaluH paJcavidho bhavati bRhadvRttiH jJAtavyaH' ityanena bAhyAbhyantarahetukA nirgranthabhedA uktAH, sAmprataM tvAntarasaMyamasthAnanibandhanAMstadbhedAnAha- IInthIyam. // 26 // ukoso u niyaMTho jahannao ceva hoDa nnaayto| ajahannamaNakosA haMti NiyaMThA asaMkhijjA // 239 // ___ vyAkhyA-utkRSyata ityutkarSaH sa evotkarSakaH, ko'rthaH ?-utkRSTo nirgrantho, jaghanyakazcaiva bhavati jJAtavyaH, tathA hai| hai 'ajahaNNamaNukosa'tti ajaghanyA anutkRSTA bhavanti nirgranthAH asaGkhayeyAH, saMyamasthAnApekSayA ca nirgranthAnAM jaghanyatvamutkRSTatvamajaghanyAnutkRSTatvaM vA jJeyaM, tathA ca vRddhAH-jo ukkosaesu saMjamahANesu baTTati so ukosagaNiyaMTho bhaNNati, evaM jahaNNao jahaNNaesu, seso ajahannamaNukkosa'tti gAthArthaH // iha ca nirgato granthAnnirgrantha iti grantha-||4 hai meva bhedAbhidhAnadvAreNAhaduviho ya hoi gaMtho bajjho abhitaro ya naaybo| aMtoya caudasaviho dasahA puNa bAhiro gaMtho 240 vyAkhyA-'dvividhazca' dvibhedo bhavati athyate-badhyate kaSAyavazagenAtmaneti granthaH, athavA praznAti-badhnAtyA // 26 // 1 AkArabhAvamAdAya (mAtrayA) vA sA (tasyAH) syAt pratibhAgamAdAya (mAtrayA) vA sA syAt / 2 ya utkRSTeSu saMyamasthAneSu varttate 4 *sa utkRSTakanimrantho bhaNyate, evaM jaghanyo jaghanyakeSu, zeSA ajaghanyotkRSTAH JainEducation For Private & Personal use only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LALAMSALARAMSARDAS tmAnaM karmaNeti granthaH, tadvaividhyamevAha-bahirbhavo bAhyo'bhyantarazca 'jJAtavyaH' avaboddhavyaH, tatra ca 'aMto tti antaHzabdo'dhikaraNapradhAnamavyayaM, caH pUraNe, tatazcAntariti madhye yo grantho'bhyantara ityarthaH, sa kimityAha-'catudazavidhaH' caturdazabhedo 'dazadhA' dazaprakAraH, punaHzabdo vizeSadyotakaH, 'bAhiro'tti vAyo grantha iti gAthArthaH / / tatrAntarasya caturdaza bhedAnAhakoho mANo mAyA lobhe pije taheva dose ya / micchatta veaarai rai hAsa soge ya duggaMchA // 241 // vyAkhyA-krodhaH' aprItilakSaNaH, 'mAnaH' ahamitipratyayahetuH, 'mAyA' khaparavyAmohotpAdakaM zAThyaM, 'lobho' dravyAdyabhikAGkA, 'prema' priyeSu prItihetuH, tathaive'tyAntaragrantharUpa eva, ko'sau ?-'doSazca' upazamatyAgAtmako vikAro, dveSa ityarthaH / iha ca yadyapi prema mAyAlobharUpaM dveSazca krodhamAnAtmakaH tathApi tayoH pRthagupAdAnaM kathaJcit sAmA-1 nyasya vizeSebhyo'nyatvakhyApanArtha, 'mithyAtvaM' tattvArthAzraddhAnaM, taca paDDiH sthAnarbhavati, tAni ca nAsti na nitya ityAdIni, taduktam-"Natthi Na Nico Na kuNati kayaM Na veeti Natthi NevANaM / Natthi ya mokkhovAo chammicchatassa tthaannaaii||1||" 'vedaH' strIvedAdistridhA, 'aratiH' saMyame'prItiH, 'ratiH' asaMyame prItiH, Aha ca-"ItthIveyAIo tiviho veo ya hoi boddhayo / aratIya saMjamaMmI hoi ratI saMjame yaavi||1||" 'hAso' vismayAdiSu 1 nAsti na nityo na karoti kRtaM na vedayati nAsti nirvANam / nAsti ca mokSopAyaH SaD mithyAtvasya sthAnAni // 1 // 2 strIvedAdikatrividho vedazca bhavati boddhavyaH / aratizca saMyame bhavati ratiH asaMyame cApi // 1 // For Privale & Personal use only rebra Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2- 8-22 kSullakanigranthIyam bRhadvRttiH uttarAdhya. vakravikAzAtmakaH, 'zoka' iSTaviyogAt mAnasaM duHkhaM, 'bhayam' ihalokabhayAdi saptadhA, tathA cAha-"ihaparaloyA dANe AjIvasiloya taha akamhA ya / maraNabhayaM sattamayaM vibhAsameesi vocchAmi // 1 // ihalogabhayaM ca imaM jaM hamaNuyAio srisjaaiio| bIhei jaM tu parajAiyANaM paraloyabhayameyaM // 2 // AyANattho bhaNNati mA hIrijatti : // 26 // tassa jaM bIhe / AyANabhayaM taM tU AjIvomeNa jiive'hN||3|| asilogabhayaM ayaso hoti akamhAbhayaM tu aNi|mittaM / mariyavassa u bhIe maraNabhayaM hoi eyaM tu // 4 // " 'jugupsA' asnAnAdimalinatanusAdhuhIlanA, tathA cAha-aNhANamAiehiM sAdhuM tu duguMchati duguMche'ti gAthArthaH // sAmprataM bAhyagranthabhedAnAhakhettaM vatthU dhaNadhannasaMcao mittnaaisNjogo| jANasayaNAsaNANi a dAsIdAsaM ca kuviyaM c||242|| vyAkhyA-kSetraM' setvAdi, 'vAstu' khAtAdi, dhanaM-hiraNyAdi, dhAnyaM ca-zAlyAdi tayoH saJcayo-rAzirdhanadhAnyasaJcayaH, mitrANi ca-sahavarddhitAni jJAtayazca-khajanAH taiH saMyogaH-sambandho mitrajJAtisaMyogaH, yAnAni ca 1 ihaparalokAdAnAni AjIvAzlokI tathA'kasmAcca / maraNabhayaM saptamakaM vibhASAmeteSAM vakSyAmi // 1 // ihalokabhayaM cedaM yanmanu| jAditaH sadRzajAtito / bibheti yattu parajAtibhyaH paralokabhayametat // 2 // AdAnamartho bhaNyate mA hArSIditi tasmAdyadvibheti / AdAnabhayaM tattu AjIvo'vame na jIviSyAmyaham // 3 // azlokabhayamayazo bhavatyakasmAdbhayaM tvanimittam / marttavyAttu bhIte maraNabhayaM bhavatyetattu // 4 // 2 anAnAdikaiH sAdhuM tu jugupsate jugupsA / // 26 // Jain Educati o nal For Privale & Personal Use Only library Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAMGEXXXX zivikAdIni zayanAni ca-palyaGkAdIni AsanAni ca-siMhAsanAdIni yAnazayanAsanAni, caH samuccaye, dAsyaHaGkapatitAH dAsA api tathAvidhA eva anayoH samAhAraH, caH prAgvat , 'kuviyaM ca'tti kupyaM ca-vividhaM gRhopaskarAtmakam / atra ca dhanadhAnyasaJcayo mitrajJAtisaMyogazceti dvau zeSAzcASTeti dazavidho bAhyagrantha iti gaathaarthH||4 nigamayitumAha___ sAvajagaMthamukkA abhitarabAhireNa gaMtheNa / esA khalu nijuttI khuDDAganiyaMThasuttassa // 243 // vyAkhyA-sahAvadhena-doSeNa vartata iti sAvadyaH sa cAsau granthazca sAvadyagranthastena muktAH sAvadyagranthamuktAH, anena ca rajoharaNamukhavastrikAvarSAkalpAderdazavidhabAhyagranthAntargatatve'pi dharmopakaraNatvenAnavadyatayA'muktAvapi |nigranthatvamuktam , evaM ca mA bhUtkasyacidyAmoho-bAhyenaiva sAvadyagranthena muktA ityAha-AbhyantaravAhyena granthena, na tu bAhyenaiva, muktA iti zeSaH, 'eSA' anantaroktA 'khalu' nizcitaM niriti-nizcitAdhikA vA yuktirasyAmiti niyuktiH-nAmaniSpanna nikSepaniyuktirityarthaH, kasyetyAha-khuDDAgaNiyaMThasuttassa'tti kSullakanirgranthanAmakaM sUtraM tasyeti gAthArthaH // ityukto nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, tasya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarA|dhyayanasUtre 'muniH sakAmamaraNaM mriyate' ityuktaM, sa ca mananAnmuniriti jJAnyeva, ye tvajJAninaste kimityAha jAvaMtavijA purisA, savve te dukkhasaMbhavA / luppaMti bahuso mUDhA, saMsAraMmi aNaMtae // 1 // Jain Education For Privale & Personal use only nelibrary.org Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSullakanigranthIyam. uttarAdhya. vyAkhyA-yAvanto' yatparimANA vedanaM vidyA-tattvajJAnAtmikA na vidyA avidyA-mithyAtvopahatakutsita jJAnAtmikA tatpradhAnAH puruSAH avidyApuruSAH, avidyamAnA vA vidyA yeSAM te avidyApuruSAH, iha ca vidyAzabdena bRhadvRttiH prabhUtazrutamucyate, na hi sarvathA zrutAbhAvaH jIvasya, anyathA ajIvatvaprApteH, uktaM hi-"sabajIvANapi yaNaM // 262 // akkharassa'NaMtabhAgo NicughADito, jadi so'vi Avarijeja to NaM jIvo ajIvattaNaM pAvejA" / 'sarve'akhilAH |'te'ityavidyApuruSA, 'dukkhasaMbhava'tti duHkhasya sambhavo yeSu te duHkhasambhavAH, yadvA duHkhaM karoti duHkhayati tato duHkhayahai tIti duHkha-pApaM karma tataH sambhavaH-utpattiryeSAM te duHkhasambhavAH, evaMvidhAH santaH kimityAha-'lupyante' dAri dyAdibhirvAdhyante 'bahuzaH' anekazo 'mUDhA' hitAhitavivecanaM pratyasamarthAH, ka ?-saMsaraNaM-tiryagnarakAdiSu bhaveSu bhramaNaM saMsAraH tasmin , kIzi ?-'anantake' avidyamAnAnte, anena cAnantasaMsArikatAdarzanena tAdRzAM paNDitamaraNAbhAva uktaH, adhyayanArthApekSayA tu nirgranthasvarUpajJApanArtha tadvipakSa ukta iti bhAvanIyam / iha cAyamudAharaNa-18 sampradAyaH-ego godho dogacceNa vAito gehAo Niggato, savaM puhaviM hiMDiUNa jAhe Na kiMci lahati tAhe puNa 1 sarvajIvAnAmapi cAkSarasyAnantabhAgo nityodghATitaH, yadi so'pi Atriyeta tadA jIvo'jIvatvaM prApnuyAt / 2 eko godhaH (alasaH) daurgatyena pAtito gRhAnirgataH, sarvAM pRthvI hiNDayitvA yadA na kiJcit labhate tadA puna SCORRUSSDAON // 22 // Jain Education For Privale & Personal use only vommainelibrary.org Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ravi paraM jato Niyatto, jAva egami pANavADagasamIve gAmadevakuliyAe egarattiM vAsovagato jAva pecchai tAva lAdevauliyAo ego pANo niggato cittaghaDahatthagato, so egapAse ThAtiUNaM taM viyaDaghaDaM bhaNati-lahu gharaM sajehi, Ti evaM jaM jaM so bhaNati taM ciya ghaDo karei, jAva sayaNijaM, itthIhiM saddhiM bhoge bhuMjati, jAva pahAe pddisaahrti|| teNa goheNa so diTTho, pacchA ciMtei-kiM majjha bahueNa bhamieNa ?, etaM ceva olaggAmi, so teNa olaggio, ArAhito bhaNati-kiM karemi ? tti, teNa bhaNNati-tumha pasAeNa ahaMpi evaM ceva bhoge bhuMjAmi, teNa bhaNNatidakiM vijaM geNhasi ? utAhu vijAe'bhimaMtiyaM ghaDaM geNhasi ?, teNa vijAsAhaNapuracaraNabhIruNA bhogatisieNa ya| 10 rapi gRhaM yataH ( tataH) nivRttaH, yAvadekasya cANDAlapATakasya samIpe grAmadevakulikAyAmekarAtraM vAsamupagataH, yAvatprekSate tAvaddevakulikAtaH ekaH pANaH (cANDAlaH) nirgatazcitraghaTahastagataH, sa ekasmin pArzve sthitvA taM vikRta (sAdhita ) ghaTaM bhaNati-laghu gRha sajjaya, evaM yadyatsa bhaNati tadeva ghaTaH karoti, yAvacchayanIyaM, strIbhiH sArdha bhogAn bhunakti, yAvatprabhAte pratisaMrati / tena godhena sa dRSTaH, pazcAt cintayati-kiM mama bahunA bhrAntena ?, enamevAvalagAmi, sa tenAvalagitaH, ArAddho bhaNati-kiM karomIti ?, tena bhaNyatetava prasAdena ahamapyevameva bhogAna mule, tena bhaNyate-kiM vidyA gRNAsi utAho vidyayA'bhimatritaM ghaTaM gRhNAsi ?, tena vidyAsAdhanapurazcaraNabhIruNA bhogatRSitena ca Sain Education C onal For Privale & Personal use only Sinelibrary.org Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462-% uttarAdhya. granthIyam. bRhadvattiH // 26 // AAAAAAGO bhaNNati-vijAbhimaMtiyaM ghaDayaM dehi, teNa se vijAe abhimaMtiUNa ghaDo diNNo, so taM gahAya gato sagAma, tatthala baMdhUhiM sahavAsehiMvi samaM jahAruiyaM bhavaNaM viguruviyaM, bhoge tehiM saha bhuMjato acchati, kammaMtA ya se sIdiumAraddhA, gavAdao ya asaMgovijamANA pralayIbhUtAH, so ya kAlaMtareNa atitosaeNa taM ghaDaM khaMdhe kAUNa eyassa pabhAveNa ahaM baMdhumajjhe pamoyAmi, AsavapIto paNacito, tassa pamAeNa so ghaDo bhaggo, so ya vijAkao uva|bhogo NaTTho, pacchA te gAmeyagA pralayIbhUtavibhavAH parapesAIhiM dukkhANi aNubhavaMti, jati puNa sA vijA gahiyA hotA tato bhaggevi ghaDe puNovi kreNto| evaM avijANarA dukkhANi saMbhUtAH klizyante, nAgArjunIyAstu paThanti"te save dukkhamajiyA" iha ca makAro'lAkSaNikaH, arjitam-upArjitaM duHkhaM yaiste'rjitaduHkhAH, prAkRtatvAnniSThAntasya paranipAtaH, zeSaM prAgvat , yadvA yAvanto 'vidyApuruSA' vidyApradhAnAH puruSAste sarve 'aduHkhasambhavAH' avidya-| / 1 bhaNyate-vidyAmimazritaM ghaTaM dehi, tena tasmai vidyayA'bhimatrya ghaTo dattaH, sa taM gRhItvA gataH svaprAma, tatra bandhubhiH sahavAsibhirapi | samaM yathArucitaM bhavanaM vikumvitaM, bhogAMstaiH saha bhujAnastiSThati, karmakarAzca tasya sIditumArabdhAH, gavAdayazcAsaMgopyamAnAH pralayIbhUtAH, | // 26 // sa ca kAlAntare atitoSeNa taM ghaTa skandhe kRtvA etasya prabhAveNAhaM bandhumadhye pramode, pItAsavaH praNarttitaH, tasya pramAdena sa ghaTo bhagnaH, sa ca vidyAkRta upabhogo naSTaH, pazcAt te grAmeyakAH pralayIbhUtavibhavAH parapraiSAdibhirduHkhAnyanubhavanti, yadi punaH sA vidyA gRhItA'bhaviSyattadA bhanne'pi ghaTe punarapyakariSyat / evamavidyAnarA duHkhAni ( samanubhavantaH) kizyante / n al For Privale & Personal Use Only wrow.jainelibrary.org Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnaduHkhotpattayaH, amumevArtha vyatirekeNAha-mUDhA' ajJAnA''kulitamataya eva lupyante bahuzaH saMsAre'nantaka iti, kAkA vA vyAkhyeyaM, dRzyante hi yAnapAtriNa ihaiva mohAyAlupyamAnAH, tathA ca vRddhAH-jahA samudde vANiyA dubAyAhayajANavattA disAmUDhA khaNeNa aMtojalagayapaccayamAsAeUNa bhinnapoyA mahAvItikallolehiM vujjhamANA kummagamagarAIhiM viluppaMti, evaM te'vi avijA bahuso mUDhA sArIramANasehiM mahAdukkhehiM viluppantIti sUtrArthaH / yatazcaivaM tato yatkRtyaM tadAha samikkha paMDie tamhA, pAsa jAipahe bahU / appaNA saccamesejA, mittiM bhUehiM kappae // 2 // | vyAkhyA-'samIkSya' Alocya 'paNDito' hitAhitavivekabhAk 'ta(ja)mha'tti yasmAdevamavidyAvanto lupyante tasmAt, pAThAntaratazca tasmAt , samIkSya medhAvI-maryAdAvartI, kiM tat samIkSyetyAha-pAzA-atyantapAravazyahetavaH kalatrA|disambandhAsta eva tIvramohodayAdihetutayA jAtInAm-ekendriyAdijAtInAM panthAna:-tattApakatvAnmArgAH pAzajAtipathAH tAn 'bahUn' prabhUtAn avidyAvatAM viluptihetUn , kimityAha-'AtmanA khayaM na tu paroparodhAdinA, sadbhayo -jIvAdibhyo hitaH-samyag rakSaNaprarUpaNAdibhiH satyaH-saMyamaH sadAgamo vA tameSayet-gaveSayet , eSayaMzca satyaM kiM kuryAd ityAha-'maitrI' mitrabhAvaM 'bhUteSu' pRthivyAdiSu jantuSu 'kalpayet ' kuryAt , paThyate vA-'attaThThA saccamesejjA' __ 1 yathA samudre vaNijo durvAtAhatayAnapAtrA digmUDhAH kSaNena jalAntargataparvatamAsAdya bhinnapotA mahAvIcikallolairuhyamAnAH kUrmamakarAdibhivilRpyante, evaM te'pyavidyAmUDhAH bahuzo zArIramAnasairmahAduHkhaiH vilupyante / Jain Education For Privale & Personal use only jainelibrary.org Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. kSullakani granthIyam bRhadvRttiH // 264 // iha ca yasmAdavidyAvantaH saMsAre lupyante tasmAt 'mayyeva nipatatvetajagahuzcaritaM hi yat / matasucaritayogena, sa vai kalyANabhAjanam // 1 // iti zAkyAdiparikalpitAvidyAparihAreNAtmArthameva, na tu parArtha, satyameSayed , aparakatasyAparatrAsaGkramaNena parArthAnuSThAnasyAnarthakatvAd , anyat prAgvaditi sUtrArthaH // aparaM camAyA piyA pahusA bhAyA, bhajA puttA ya orasA / nAlaM te mama tANAya, luppaMtassa sakammuNA // 3 // | eyamadaM sapehAe, pAse samiyadaMsaNe / chiMda gehiM siNehaM ca, Na kaMkhe puvvasaMthavaM // 4 // vyAkhyA-tatrAdyasUtrapUrvAdha spaSTaM, navaraM snuSA-vadhvaH, putrAzca urasi bhavA aurasAH khayamutpAditAH, AstAM jAtaputrAdayaH, kimityAha-nAlaM' na samarthAH 'te' mAtrAdayo mama 'trANAya' rakSaNAya, kathaMbhUtasya ?-'lupyamAnasya' chidyamAnasya, kena ?-'khakarmaNA' khakRtena jJAnAvaraNAdinA, kimuktaM bhavati ?-vakarmavihitAM bAdhAmanubhavataH ete mAtrAdayo na trANAyeti, evamAtmakamanantaroktamartha-vastu 'sapehAe'tti prAkRtatvAt saMprekSayA-samyagabuddhyA svaprekSayA vA, 'pAse'tti pazyedavadhArayet , zamitaM darzanaM prastAvAt mithyAtvAtmakaM yena sa tathoktaH, yadivA samyak itaM-gataM jIvAdipadArtheSu darzanaM-dRSTirasyeti samitadarzanaH, ko'rthaH?-samyagdRSTiH san , tatazca 'chiMda'tti chindyAt , sUtratvAttibyatyayaH, evaM sarvatrAnucyamAno'pyayaM bhAvanIyaH, 'gRddhiM' viSayAbhikAGkSAM 'snehaM ca' khajanAdiSu prema 'na' naiva 'kAGkSad' abhilaSed, apergamyamAnatvAt kAjhedapi na, kiM punaH kuryAditi bhAvaH / pUrvasaMstavaM pUrvaparicayame // 264 // For Private & Personal use only Malayainelibrary.org Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAdikaM, yato na zAkheva phalamA mantrameyaM caina--11) mamAta, tathA maNayanta prasyante vA kagrAmoSito'yamityAdikaM, yato na kazcidiha paratra vA trANAya khakarmaNA vilupyamAnasya dharma vineti bhAva iti / sUtradvayArthaH // amumevArtha vizeSato'nUdyAsyaiva phalamAha gavAsaM maNikuMDalaM, pasavo dAsaporusa / savvameyaM caittA NaM, kAmarUvI bhavissasi // 5 // vyAkhyA-gAvazcAzcAzca gavArtha, 'gavAzvaprabhRtIni ceti (pA02-4-11) samAhAraH, tatra gAvo-vAhadohopalakSitAH azvAH-turagAH, pazutve'pyanayoH pRthagupAdAnaM atyantopayogitvena prAdhAnyAt, tathA maNayazca-marakatAdayaH kuNDalAni ca-karNAbharaNAni maNikuNDalam , upalakSaNaM caitaccheSAlaGkArANAM varNAdInAM ca, pazyanti prasUyante vA pazavaH-ajaiDakAdayaH, dAsAzca-gRhajAtAdayaH porusaM ti sUtratvAt puruSANAM samUha ityarthaH, 'puruSAdvadhavikArasamahe'tyA|dinA Dhaki pauruSeyaM ca-padAtyAdipuruSasamUho dAsapauruSeyaM, yadvA 'dAsaporusaM'ti dAsapuruSANAM samUho dAsapauruSa. puruSAda Dhaka na bhavati, grahaNavatA prAtipadikena tadantavidherabhAvAt , 'save' niravazeSa 'etad anantaroktaM yasyA hitvA. saMyamamanupAlyetyabhiprAyaH, kimityAha-'kAmarUpI' abhilaSitarUpavikaraNazaktimAna bhaviSyasi. Dadeva X vaikriyakaraNAdyanekalabdhiyogAt paratra ca devabhAvAvApteriti sUtrArthaH // punaH satyakharUpameva vizeSata Aha thAvara jaMgamaM ceva, dhaNaM dhaNaM uvakkharaM / paJcamANassa kammahiM, nAlaM dukkhAu moyaNe // 6 // abbhatthaM sabao savvaM, dissa pANe piyaaye| na haNe pANiNo pANe, bhayaverAo uvre||7|| 1 puruSAdvadhavikArasamUhatenakRteSu iti bhASyakAraprayogAt 2 naiSA vyAkhyAtA uttarAdhya.45 Jain Educatio n al For Privale & Personal Use Only T r ibrary.org Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 265 // - , vyAkhyA--' abbhatthaM'ti adhyAtmamAtmani yadvartate, yadivA adhyAtmaM-manaH tasmiMstiSThatyadhyAtmasthaM, sUtratvAdvarNa| lopaH, tacceha prastAvAt sukhAdi 'sarvataH ' iSTasaMyogAniSTasaMprayogAdihetubhyo jAtamiti gamyate, 'sarva' niravazeSaM 'dRSTvA ' | priyatvAdikharUpeNAvadhArya, tathA 'pANe'tti casya gamyamAnatvAt prANAMzca prANinazca 'piyAdae' tti Atmavat sukhapriyatvena priyA dayA-rakSaNaM yeSAM tAn priyadayAn priya AtmA yeSAM tAn priyAtmakAn vA, dRSTvA ityatrApi sambandhanIyaM, | tataH kimityAha - ' na hanyAt' nAtipAtayet upalakSaNatvAnnApi ghAtayet na vA ghnantaM samanujAnIyAt prANina iti jAtAvekavacanaM, pAThAntaratazca - prANinAM prANAn - indriyAdIn kIdRzaH san ? ityAha- bhayaM ca uktakharUpaM, vairaM capradveSaH bhayavairamiti samAhArastasmAduparato nivRttaH san yadivA - adhyAtma sthazabdasyAbhipretaparyAyatvena rUDhatvAda|dhyAtmasthaM - yadyasyAbhimataM tacca sukhameva, 'sarvata' iti sarvAbhyo digbhyaH sarvebhyo vA mano'bhimatazabdAdibhyo jAtaM sarva zArIraM mAnasaM ca yathA taveSTaM tathA'nyeSAmapi prANinAmityupaskAraH, 'dRSTvA' avadhArya, ihApi casya gamyamA| natvAt prANAn prANaprANyabhedopacArAt priyadayAMca, dRTvetyatrApi yojyate, anyat prAgvaditi sUtrArthaH // itthaM | prANAtipAtalakSaNAzravanirodhamabhidhAya zeSAzravanirodhamAha - , AyANaM narayaM dissa, nAyaijja taNAmavi / doguMchI appaNI pAte, dinnaM bhuMjeja bhoyaNaM // 8 // vyAkhyA - AdIyata ityAdAnaM - dhanadhAnyAdi " kRyalyuTo 'nyatrApI" ti ( kRtyalyuTo bahulam pA0 3-3-113 ) kSullakanigranthIyam. 6 // 265 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaNi lyuda, ArSatvAdAdAnIyaM vA, narakakAraNatvAnnarakaM dRSTvA, kimityAha-'nAdadIta' na gRhIta na khIkuryAditiyAvat, 'taNAmavi'tti tRNamapi, AstAM rajatarUpyAdi, kathaM tarhi prANadhAraNamityAha-'doguMchI'tyAdyadha, jugupsate AtmAnamAhAraM vinA dharmadhurAdharaNAkSamamityevaMzIlo jugupsI, AtmanaH iti Atmasambandhini pAtre-bhAjane prApte| vA bhojanasamaya iti zeSaH, 'dattaM' nisRSTaM, gRhasthairiti gamyate, 'bhujeja'tti bhuJjIta bhojanam-AhAraM, anenAhArasyApi bhAvato'khIkaraNamAha, jugupsizabdena tadapratibandhadarzanAt, tatazca parigrahAzravanirodha uktaH, tadevaM 'tanmadhyapatitastadhaNena gRhyata' iti nyAyAt mRSAvAdAdattAdAnamaithunAtmakAvatrayanirodha uktaH, yadvA 'satyamicchediti satyazabdena sAkSAtsaMyamamapi vadatA mRSAvAdanivRttirAkSiptA, taddvAreNApi tasya satyatvAt , AdAnamityAdinA tu sAkSAdadattAdAnaviratiruktA, AdAnaM hi grahaNameva rUDhaM, taccAdattasyeti gamyate, taM 'narakaM' narakahetuM dRSTvA nAdadIta tRNamapyadattamitIhApi gamyate, 'gavAsa'mityAdinA tu parigrahAzravanirodhaH, tannirodhAbhidhAnAca nAparigRhItA strI bhujyata itikRtvA maithunAzravanirodho'pyukta eva / nanvevaM svayaM tyaktagavAdiparigrahasya parakIyaM cAnAdadAnasya kathaM prANavRttiH, ityAha-jugupsyAtmanaH pAtre dattaM bhuJjIta bhojanamiti, pAtragrahaNaM tu vyAkhyAdvaye'pi mA bhUt niSparigrahatayA pAtrasyApyagrahaNamiti kasyacid vyAmoha iti khyApanArtha, tadaparigrahe hi tathAvidhalabdhyAdyabhAvena pANibhoktRtvAbhAvAhibhAjana eva bhojanaM bhavet , tatra ca bahudoSasambhavaH, tathA ca zayyambhavAcArya:-"pacchA Sain Education a l For Privale & Personal use only Polnelibrary.org Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSullakani granthIyam. uttarAdhya. kammaM purekamma, siyA tattha Na kappai / eyamaDheM Na bhuMjaMti, NiggaMthA gihibhAyaNe // 1 // " itistraarthH|| paJcAzravaviramaNAtmake saMyama ukte yathA pare vipratipadyante tathA darzayitumAha na bRhadvRttiH ihamege u mannati, appaccakkhAya pAvagaM / AyariyaM vidittA NaM, samvadukkhA vimuccai // 9 // // 266 // vyAkhyA-'ihe'tyasmin jagati muktimArgavicAre vA 'eke' kecana kapilAdimatAnusAriNaH 'tuH' punararthe 'manyante' abhyupagacchanti, upalakSaNatvAtprarUpayanti ca, yathA 'apratyAkhyAya' anirAkRtya 'pApakaM' prANAtipAtAdiviratimakRtvaiva 'Ayariya'ti sUtratvAt ArAdyAtaM sarvakuyuktibhya ityArya-tattvaM tad 'viditvA' jJAtvA 'sarvaduHkhebhya' AdhyAtmikAdhibhautikAdhidaivikalakSaNebhyaH khaparibhASayA zArIramAnasebhyo vA 'mucyate' pRthag bhavati, tathA cAha|"paJcaviMzatitattvajJo, yatra tatrAzrame rtH| zikhI muNDI jaTI vApi, mucyate nAtra sNshyH||1||" yadvA''caraNamAcahai ritaM tattakriyAkalApaH, pAThAntaratazca-'AcArika' nijanijAcArabhavamanuSThAnameva, tadviditvA-khasaMvedanato'nubhUya / sarvaduHkhAdvimucyate, evaM sarvatra jJAnameva muktyaGgaM, na caitacAru, na hi rogiNa ivauSadhAdiparijJAnato bhAvarogebhyo jJAnAvaraNAdikarmabhyo mahAvratAtmakapaJcAGgopalakSitAM kriyAmananuSThAya muktiH // te caivamanAlocayanto bhavaduHkhAkulitA vAcAlatayaivamAtmAnaM khasthayanti, tathA cAha 1 pazcAtkarma puraHkarma syAttatra na kalpate / etadartha na bhukhate, nirgranthA gRhibhAjane // 1 // 2 arthato yugmarUpatvAnnAtra sUtrArtha iti, evamagre'pi / 266 // JainEducationload For Private & Personal use only Linelibrary.org Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %AARAKAR bhaNaMtA akaritA ya, bNdhmokkhpinnnninno| vAyAviriyametteNaM, samAsAseMti appagaM // 10 // vyAkhyA-'bhaNantaH'pratipAdayantaH, prakramAt jJAnameva muktyaGgamiti, 'akurvantazca' muktyupAyamanuSThAnaM, bandhamokSauuktarUpI tayoH pratijJA-abhyupagamaH tadvantaH, sUtratvAcenA nirdeza, asti bandho'sti ca mokSa ityevaMvAdina eva kevalaM, na tu tathA'nuSThAyinaH, vAci vIryam-AtmazaktirvAgvIya vAcAlateti yAvat , tadevAnuSThAnazUnyaM vAgvIryamAnaM tena 'samAzvAsayanti' vijJAnAdeva vayaM muktigAmina iti svAsthyaM prApayanti, kam ?-AtmAnamiti suutraarthH|| yathA caitanna cAru tathA khata evAha na cittA tAyae bhAsA, kao vijANusAsaNaM? / visaNNA pAvakammahiM. bAlA paMDiyamANiNo // 11 // __ vyAkhyA-na' naiva 'citrA' prAkRtasaMskRtAdirUpA AryaviSayaM jJAnameva muktyaGgamityAdikA vA 'trAyate' rakSati, pApebhya iti gamyate, ketyAha-bhASyata iti bhASA-vacanAtmikA, syAdetat-acinyo hi maNimantramahauSadhInAM prabhAva ityaghorAdimatrAtmikA vAk trANAya bhaviSyatItyAha, kuto ? vidantyanayA tattvamiti vidyA-vicitramantrAtmikA tasyA anuzAsanaM-zikSaNaM vidyAnuzAsanaM trAyate pApAdbhavAdvA 1, na kuto'pi, tanmAtrAdeva muktI zeSAnuSThAna vaiyarthyaprasaGgAditi bhAvaH / ata eva ye tadapi trANAyeti vadanti te yAdRzAstadevAha-vividham-anekaprakAraM sannAnAmamA viSaNNAH, keSu ?-'pAvakammahiMti pApakarmasu pApahetuSu hiMsAdhanuSThAneSu, satataM tatkAritayeti bhAvaH, yadvA| Sain Education Conal For Privale & Personal use only nelibrary.org Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 267 // viSaNNA-viSAdaM gatAH pApakarmmabhiH - pApAnuSThAnaiH yathA kathamevamanuSThAyino vayaM bhaviSyAma iti, paThanti ca - 'visannA | pAvakiJcehiM'ti tathaiva, kutasta evaMvidhA ityAha- 'bAlA' rAgadveSAkulitAH paNDitamAtmAnaM manyante ityevaMzIlAH | paNDitamAninaH, ye hi bAlAH paNDitamAninazca na syuste svayaM samyagajAnAnAH paraM pRccheyuH tadupadezatazca tAni parihareyuH na tu viSaNNA evAsIran, ye tu bAlAH paNDitamAninaHzca te svayamajAnAnA api jAnAnamanyamAtmanyabhimAnato'nupAsamAnA evaMvidhA eva bhavantIti sUtrArthaH // sAmprataM sAmAnyenaiva muktipathaparipanthinAM dopadarzanAyAha je kei sarIre sattA, vaNNe rUve ya savvaso / maNasA kAyavakkeNaM, savve te dukkha saMbhavA // 12 // vyAkhyA - ye kecit 'zarIre ' zarIraviSaye 'saktA' baddhAgrahAH, ka ? ityAha- 'varNe' susnigdhagauratvAdike 'rUpe ca' susaMsthAnatAyAM, cazabdAt sparzAdiSu, vastrAdyabhiSvaGgopalakSaNaM caitat, 'saghaso 'ti sUtratvAt sarvathA - sarvaiH svayaMkaraNakAraNAdibhiH prakAraiH, manasA kathaM varNAdimanto vayaM bhaviSyAma ? ityabhisandhinA, vacasA rasAyanAdipraznAtmakena, cazabdAt kAyena ca rasAyanAdyupayogena, eveti pUraNe, paThyate ca - ' kAyavakkeNaM' ti kAyazca zarIraM vAkyaM ca| vacanaM kAyavAkyaM tena, 'sarve' niravazeSA gurupAdukAto muktiH nAsti vA muktirityAdivAdino'pi na kevalamAryAdi Jain Education therational kSullakanigranthIyam 6 // 267 // winelibrary.org Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viditvA duHkhAdvimuktiritivAdina eveti bhAvaH, 'te' iti ye apratyAkhyAya pApamityAdivAdino 'duHkhasambhavAH' ihAnyajanmani ca duHkhabhAjanaM iti sUtrArthaH // yathA caite duHkhabhAjanaM tathA darzayannupadezasarvakhamAha AvaNNA dIhamahANaM, saMsAraMmi aNaMtae / tamhA savvadisaM passa, appamatto parivvae // 13 // vyAkhyA-'ApannAH' prAptAH 'dIrgham' anAdyanantamadhvAnamivAdhyAnam-utpattipralayarUpaM, anyAnyabhavabhramaNenaikatrAvasthiterabhAvAt , kva?-'saMsAre' narakAdigaticatuSTayAtmake 'anantake' avidyamAnAnte, aparyavasitAnantakA|yikAdyupalakSitatveneti garbhaH, 'tamha'tti yasmAdevamete muktiparipanthino duHkhasambhavAH tasmAt 'sabadisaM'ti sarvadizaH-prastAvAdazeSabhAvadizaH, tAzca pRthivyAdyaSTAdazabhedAH, uktaM ca-puDhavi jalajalaNavAyA mUlA khaMdhaggaporabIyA y|| viticaupaNiditiriyA ya NArayA devasaMghAyA // 1 // saMmmucchimakammAkammabhUmigaNarA thNtrddiivaa| bhAvadisA dissai8 jaM saMsArI NiyamameyAhiM // 2 // " 'pazyan ' avalokayan 'apramattaH' pramAdavirahitaH, yathaiSAmekendriyAdInAM virAdhanA na bhavati tathA 'parivrajeH' saMyamAdhvani yAyAH, yadvA-saMsArApannAnAM sarvadizaH pazya, dRSTvA cApramatto-nidrAdinamAdaparihArato yathaitAsu na paryaTasi tathA parivrajeH suziSyeti sUtrArthaH // yathA cApramattena paribajitavyaM tathA darzayitumAha 1pRthvI jalajvalanavAtA mUlAni skandhAnaparvabIjAni ca / dvitricatuSpaJcendriyatiryaJcazca nArakA devasaMghAtAH ||shaa saMmUcchimakarmAkarmabhU| miganarAstathA''ntaradvIpAH / bhAvadizaH dizyate yatsaMsArI niyamAdetAbhiH // 2 // Jain Education a l For Privale & Personal use only linelibrary.org Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadvRttiH kSullakanigranthIyam. uttarAdhya. bahiyA uDDamAyAya, nAvakaMkhe kayAivi / puvvakammakkhayahAe, imaM dehamudAhare // 14 // vyAkhyA-'bahiya'tti bahiH, ko'rthaH ?-bahirbhUtaM bhavAditi gamyate, UvaM sarvoparisthitam arthAnmokSamAdAya gRhItvA mayaitadartha yatitavyamiti nizcitya buddhayA sampradhAryetiyAvat , athavA bahiH-Atmano bahirbhUtaM dhanadhAnyAdi // 268 // 1 Urdhvam-apavargamAdAya-gRhItvA, heyatvenopAdeyatayA ca jJAtvetiyAvat , 'nAvakAGket ' viSayAdikaM nAbhilapet , na kacidabhiSvaGgaM kurvIteti tAtparya, 'kadAcidapi' upasargaparISahAkulitatAyAmapi, AstAmanyadA, evaM sati zarIradhAraNa* mapyayuktameva, etaddhAraNe satyAkAGkSAsambhavAt , tasyApi cAtmano bahirbhUtatvAt ata Aha-pucetyAdyarddha, pUrva-pUrvakAlabhAvi taca tatkarma ca pUrvakarma tasya kSayaH tadarthamimaM-pratyakSaM 'dehaM zarIraM 'samuddhareda' ucitAhArAdibhogataH paripAlayet, taddhAraNasya vizuddhihetutvAt , tatpAte hi bhavAntarotpattAvaviratirapi syAt, uktaM ca-"sarvattha saMjamaM saMjamAto appANameva rkkhejaa| mucati ativAyAto puNo visohI Na yAviratI // 1 // " tataH zarIroddharaNamapi nirabhiSvaGgatayaiva vidheyamiti sUtrArthaH // yathA ca dehapAlane'pi nAbhiSvaGgasambhavaH tathA darzayitumAha vivicca kammaNo heu, kAlakhI parivvae |maayN piMDassa pANassa, kaDaM laDUNa bhakkhae // 15 // vyAkhyA-vivicya' pRthakRtya 'karmaNo' jJAnAvaraNAdeH 'hetum' upAdAnakAraNaM mithyAtvAviratyAdi, kAlam1 sarvatra saMyama saMyamAdAtmAnameva rakSet / mucyate'tipAtAt punarvizuddhirna cAviratiH // 1 // // 26 // For Privale & Personal use only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BEHLISHEDROOMSACROSCAM anuSThAnaprastAvaM kAzta ityevaMzIlaH kAlakAsI, 'parivraje riti pUrvavat , paThanti ca vigiMca kammuNo heu'nti atra &ca 'vevigdhi' parityajetyupadezAntaratayA vyAkhyeyaM, mAtrAM yAvatyA saMyamanirvAhastAvatI, jJAtveti gamyate, kasya ? piNDasya' odanAderannasya 'pAnasya ca' AyAmAdeH, khAdyakhAdyAnupAdAnaM ca yateH prAyastatparibhogAsambhavAt , kRtam-AtmArthameva nirvartitaM, gRhibhiriti gamyate, prakramAtpiNDAdikameva 'labdhvA' prApya 'bhakSayed abhyavaharediti suutraarthH|| kadAcidbhuktazeSaM dhArayato'bhiSvaGgasambhavaH syAdityAha sannihiM ca na kugvijA, levamAyAya sNje| pakkhI pattaM samAyAya, niravekkho parivvae // 16 // vyAkhyA-samyaga-ekIbhAvena nidhIyate-nikSipyate'nenA''tmA narakAdiSviti sannidhiH-prAtaridaM bhaviSyatItyAdyabhisandhito'tiriktAzanAdisthApanaM taM ca na kurvIta, cazabdaH pUrvApekSayA samuccaye, 'levamAyAya'tti lepaH-zakaTAkSAdiniSpAditaH pAtragataH parigRhyate, tasya mAtrA-maryAdA, mAtrAzabdasya maryAdAvAcitvenApi rUDhatvAt , yathoktam-"IpadarthakriyAyoge, maryAdAyAM paricchade / parimANe dhane ceti, mAtrAzabdaH prakIrtitaH // 1 // " lepamAtratayA, kimuktaM bhavati ?-lepamekaM maryAdIkRtya na khalpamapyanyat sannidadhIta, yadvA parimANArtho'yaM mAtrAzabdaH, lakSaNe tRtIyA, tato'yamarthaH-lepamAtrayeti yAvatA pAtramupalipyate tAvatparimANamapi sannidhiM na kurvIta, AstAM bahumityabhiprAyaH, 'saMyato' yatiH, kimityevaM pAtrAdyupakaraNasannidhirapi na kartavya ityAha-pakkhi'tti pakSIva pakSI, yathA pakSI JainEducationa tional Ninelibrary.org IKI Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. kSullakaniInthIyam. bRhaddhRttiH // 26 // patantaM trAyata iti patraM-pakSasaJcayaM 'samAdAya' gRhItvA vrajati, evaM bhikSurapi 'patte'tti pAtramupalakSaNatvAccheSopakaraNaM cAdAya parivrajediti sambandhaH, kIDag ?-'nirapekSo' nirabhilASaH, tasya vA vinAzAdau zokAkaraNato nira|pekSo-nirabhiSvaGgaH, tathA ca pratidinamasaMyamapalimanthabhIrutayA pAtrAdyupakaraNasannidhikaraNe'pi na doSa ityarthaH, athavA yadi lepamAtrayA'pi sannidhiM na kurvIta kathamAgAmini dine bhoktavyamityAha-pakSIva nirapekSaH, pAtraM patadrahAdibhAjanamarthAttanniryogaM ca samAdAya brajed-bhikSArtha paryaTed , idamuktaM bhavati-madhukaravRttyA hi tasya nirvahaNaM, tatkiM tasya sannidhinA ? iti suutraarthH|| samprati yaduktaM kRtaM labdhvA bhakSayediti, tatra kathaM tallAbha iti tadupAyamAhayadvA-yaduktaM 'nirapekSaH parivrajediti tadabhivyaktIkartumAha esaNAsamio laz2a, gAme aniyaocare / appamatto pamattehiM, piMDavAtaM gavesae // 17 // vyAkhyA-eSaNAyAm-utpAdanagrahaNagrAsaviSayAyAM samyagitaH-sthitaH samitaH eSaNAsamitaH, prAdhAnyAca ihaiSaNAyA evopAdAnaM, prAyastadbhAve IryAbhASAdisamitisambhava iti jJApanArtha vA, anena nirapekSatvamuktaM, 'lajU'tti lajjA-saMyamastadupayogAnanyatayA yatirapi tathoktaH, ApatvAcaivaM nirdezaH, grAme upalakSaNatvAnnagarAdau ca 'aniyataH' aniyatavRttiH 'cared' viharet , anenApi nirapekSataivoktA / caraMzca kiM kuryAdityAha-'apramattaH' pramAdarahitaH san 'pamattehiti pramattebhyo gRhasthebhyaH, te hi viSayAdipramAdasevanAt pramattA ucyante, "piNDapAtaM' bhikSAM 'gvessyed'| // 269 // Jain Education I onal For Private & Personal use only vidinelibrary.org Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASOSARARSISSASSISK anveSayediti sUtrArthaH // itthaM prasaktAnuprasaktyA saMyamakharUpamuktaM, taduktau ca nimranthakharUpaM, sampratyatraivAdaro-11 tpAdanArthamAha evaM se jyAhu aNuttaranANI aNuttaradasI aNuttaranANadaMsaNadhare / arahA NAyaputte bhayavaM vesAlIe viyaahie||19|| ttibemi|| ___ vyAkhyA-'evam' amunA prakAreNa 'se' iti bhagavAn 'udAhu'tti udAhRtavAn 'anuttarajJAnI' sarvotkRSTajJAnavAn / nanu cAnuttarajJAnIti matvarthIyena na bhavitavyaM, bahuvrIhiNaiva tadarthasyoktatvAt , satyam , anuttarajJAnazabdo'yaM gaurakharazabdavat saMjJAprakAra eva, kevalajJAnavAcakatvAt asya, tato gaurakharavadaraNyamityAdivanna doSaH, nAsyottaramastItyanuttaraM tathA pazyatItyanuttaradarzI, sAmAnyavizeSagrAhitayA ca jJAnadarzanayorbhedaH, yata uktam-"jaM sAmaNNaggahaNaM dasaNameyaM visesiyaM nANaM"ti, anuttare jJAnadarzane yugapadupayogAbhAve'pi labdhirUpatayA dhaarytiitynuttrjnyaandrshndhrH| nanu prAguktAbhyAM vizeSaNAbhyAmasyArthasyoktatvAt kathaM na paunaruktyam ?, ucyate, asyAnyAbhiprAyatvAt , atra hi anuttarajJAnyanuttaradIti bhedAbhidhAnena jJAnadarzanayobhinnakAlamAha, tatazca mA bhUdupayogavallabdhidvayamapi bhinnakAlabhAvIti vyAmoha ityupadizyate jJAnadarzanadharaH, arhati devAdibhyaH pUjAmityarhan , sa cArthAttIrthakRt , jJAtaH-udA 1 yatsAmAnyagrahaNaM darzanametat vizeSitaM jJAnam // 1 // For Private & Personal use only an Education Teen Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. rakSatriyaH sa ceha prastAvAt siddhArthaH tasya putro jJAtaputraH-vartamAnatIrthAdhipatirmahAvIra itiyAvat 'bhagavAn kSullakani samagraizcaryAdimAn , 'vesAlIya'tti vizAlAH-ziSyAH tIrtha yazaHprabhRtayo vA guNA vidyante yasyeti vizAlikaH "ini bRhadvRttiH ThanA" (ata ini ThanI pA05-2-115) viti Than , yadvA vizAlebhyaH-uktakharUpebhyo hita iti hitArthe ThanpratyayaH nthIyam. // 270 // (tasmai hitam pA05-1-5), tatazca vizAlIyaH 'viyAhie'tti vyAkhyAtA sadevamanujAsurAyAM parSadi vizeSeNA-15 nanyasAdhAraNAtmakenAkhyAtA-kathayitA, kecittvadhIyate-'evaM se udAhu arihA pAse purisAdANIe bhagavaM vesAlIe buddhe pariNivvue'tti spaSTameva, navaramarhanniti sAmAnyoktAvapi prakramAt mahAvIraH, pazyati samastabhAvAn keva-18 |lAlokenAvalokata iti pazyaH, tathA puruSazcAsau puruSAkAravartitayA AdAnIyazca AdeyavAkyatayA puruSAdAnIyaH, |puruSavizeSaNaM tu puruSa eva prAyastIrthakara iti khyApanArtha, puruSairvA''dAnIyo jJAnAdiguNatayA puruSAdAnIya iti / sUtrArthaH // itiH parisamAptau, bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, samprati nayAH, te ca puurvvdvaacyaaH| iti zrIzAhantyAcAryaviracitAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM SaSThamadhyayanaM samAsamiti // // // // // x // 27 // // iti zrIzAntyAcAryAyaTIkAyAM zrIkSullakanirgranthIyaM SaSThamadhyayanaM samAptam // Jain Education For Private & Personal use only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // vyAkhyAtaM kSullakanirgranthIyaM paSThamadhyayanaM sAmprataM saptamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - ihAnantarAdhyayane nirgranthatvamuktaM tacca rasagRddhiparihArAdeva jAyate, sa ca vipakSe'pAyadarzanAt, taca dRSTAntopanyAsadvAreNaiva parisphuTaM bhavatIti rasagRddhidoSadarzakora bhrAdidRSTAntapratipAdakamidamadhyayanamArabhyate, ityanenAbhisambandhenAyAtasyAdhyayana| syopakramAdidvAracatuSTayamupavarNya tAvadyAvannAmaniSpanna nikSepe urazrIyamiti nAma, ata uranikSepamAhanikkhevo u urabbhe cauviho duviho ya hoi davvaMmi / AgamanoAgamao noAgamao a so tiviho / vyAkhyA- 'nikSepaH' nyAsaH, tuH pUraNe, 'urabhre' urabhraviSayaH 'caturvidhaH' catuSprakAraH, nAmasthApanAdravyabhAvabhedAt, tatra nAmasthApane kSuNNe eva iti dravyorabhramAha - dvividho bhavati 'dravya' iti dravyaviSayaH, AgamanoAgamataH, | tatrAgamata urabhrazabdArthajJaH tatra cAnupayuktaH, noAgamataH punaH, casya punararthatvAt, 'sa' iti dravyorabhraH 'trividhaH ' | tribheda iti gAthArthaH // traividhyamevAha jANagasarIrabhavie tabairitte a so puNo tiviho / egabhavia baddhAU abhimuhao nAmagoe a // 245 // vyAkhyA - jJazarIrorana uranazabdArthajJasya siddhazilAtalagataM zarIramucyate, bhavyazarIrorabhrastu yastAvadurabhrazabdArtha na jAnAti kAlAntare ca jJAsyati tasya yaccharIraM, 'tadvyatiriktazca' tAbhyAM - jJazarIrabhavyazarIrorabhrAbhyAM vyatirikto uttarAdhya.46 Jain Education hal bnal -% Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bhinnaH tadvayatiriktaH, caH samuccaye, 'sa' tadvayatiriktaH punaH 'trividhaH' tribhedaH, traividhyamevAha-ekasmin bhave tasmi-Ta aurabhrIbRhadvRttiH nevAtikrAnte bhAvI ekamaviko-yo'nantara eva bhave urabhratayotpatsyate, tathA sa evorabhrAyurvandhAnantaraM baddhamAyurane-II yAdhya. 7 18/neti baddhAyuSka ucyate, tRtIyamAha-'abhimuhato nAmagoe yatti ArSatvAdabhimukhanAmagotrazca, tatrAbhimukhe-sa-14 // 27 // mmukhe antarmuhUrtAnantarabhAvitayA nAmagotre urabhrasambandhinI yasya sa tathoktaH, antarmuhUrtAnantaramevorabhrabhavabhAvIti gAthArthaH // bhAvorabhramadhyayananAmanibandhanaM cAhaurabhAuNAmagoyaM veyaMto bhAvao u orabbho / tatto samuTThiyamiNaM urabbhijanti ajjhayaNaM // 246 // | vyAkhyA-urabhra-UraNakaH tasyAyuzca nAma ca gotraM corabhrAyurnAmagotraM, yadudayAdurabhro bhavati, 'vedayan' anubhavan 'bhAvato' bhAvamAzrityorabhraH, tuzabdaH paryAyAstikamatametaditi vizeSaNArthaH, 'tato' bhAvorabhrAda dRSTAntatayehAbhidheyA tsamutthitam-utpannamidamiti prastutaM,yasmAditi gamyate, 'urambhijati urabhrIyaM grahAditvAcchaiSikaThapratyayaH 'itIti / tasmAd adhyayanaM prAguktaniruktamucyata iti zeSa iti gaathaarthH|| urabhrasyaiva ceha prathamamucyamAnatvAdbahuvaktavyatvAcetyamuktam , anyathA hi kAkiNyAdayo'pi dRSTAntA ihAbhidhIyante eva, tathA cAha niyuktikRtorabbhe a kAgiNI aMbae a vavahAra sAgareM ceva / paMcee diTuMtA urabbhijaMmi ajjhayaNe // 247 // -SANGALORE // 27 // JainEducation For Privale & Personal use only melibrary.org Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ChecruiRECOGAR vyAkhyA-'urabhra' uktarUpaH 'kAkiNiH' viMzatikapardakAH 'urabbhe ya'tti cazabdasya bhinnakramatvAt kAkiNizca |'aMbae yatti AmrakaM ca-AmraphalaM, vyavahArazca-krayavikrayarUpo vaNigdhaH , casya gamyamAnatvAt , sAgarazca-samudraH, caH sarvatra samuccaye, evo'vadhAraNe, bhinnakramazcaivaM yojyate-paJcaivaite na tu nyUnAdhikAH 'dRSTAntA' udAharaNAni 'urbhriiye'| urabhrIyanAmnyadhyayana iti gaathaarthH|| samprati yadarthasAdhAdurabhrasya dRSTAntatA tadupadarzanAyAha AraMbhe rasagiddhI duggatigamaNaM ca paccavAo ya / uvamA kayA urabbhe urabbhijjassa nijuttI // 248 // hI vyAkhyA-ArambhaNaM ArambhaH-pRthivyAdhupamardaH, raseSu-madhurAdiSu gRddhiH-abhikAGkSA rasagRddhiH, durgatigamanaM ca narakatiryagAdiSu ca paryaTanaM, pratyapAyazcehaiva zirazchedAdiH, vakSyati hi "siraM chettUNa mujati'tti zirazchedAdAtaraudropagatasya durgatipAte duHkhAnubhavanAdirupamA-sAdRzyopadarzanarUpA, prakramAdebhirevArambhAdibhirathaiH kRtA' vihitA |'urabhre' urabhraviSayA, idamuktaM bhavati-sAmpratakSiNo hi viSayAmiSagRnavastAMstAnArambhAnArabhante, Arabhya copacitakarmabhiHkAlazaukarikAdivadihaiva duHkhamupalabhya narakAdikAM kugatimApnuvantItyuracodAharaNatA ihopadayate, kAkiNyAdisAdharmyadRSTAntopalakSaNaM caitad, 'urabhrIyasya niyukti'riti nigamanametaditi gaathaarthH|| ityavasito nAmaniSpananikSepaH, samprati sUtrAlApakanikSepAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavatItyataH sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedam jahA''esaM samuddissa, koi poseja elayaM / oyaNaM javasaM dejA, posenjAvi sayaMgaNe // 1 // JainEducation brary.org Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 272 // HAMARCOALMORRORDCRA vyAkhyA-'yathe'tyudAharaNopanyAse, Adizyate-AjJApyate vividhavyApAreSu parijano'sminnAyAta ityAdezaH-a auradhIbhyarhitaH prAhuNakastaM 'samuddizya' Azritya yathA'sau sameSyati samAgatazcainaM bhokSyata iti 'kazcit ' paralokApAya yAdhya, 7 nirapekSaH 'poSayet ' puSTaM kuryAt 'elakam ' UraNakaM, kathamityAha-'odanaM' bhaktaM, tadyogyazeSAnnopalakSaNametat , yavasaM' mudmASAdi 'dadyAt' tadagrato Dhaukayet , tata eva poSayet , punarvacanamAdarakhyApanAya, apiH sambhAvane, sambhAvyata evaivaMvidhaH ko'pi gurukarmeti, 'svakAGgaNe' khakIyagRhAGgaNe, anyatra niyuktakAH kadAcinnaudanAdi dAsyantIti khakAGgaNa ityuktaM, yadi vA 'posejA visayaMgaNetti vizantyasmin viSayo-gRhaM tasyAGgaNaM viSayAGgaNaM tasmin , athavA viSayaM-rasalakSaNaM vacanavyatyayA viSayAnvA gaNayan-saMpradhArayan dharmanirapekSa iti bhAvaH, ihodAharaNaM sampradAyAdavaseyaM, jahego UraNago pAhuNayaNimittaM posijati, so pINiyasarIro suNhAto haliddAdikayaMgarAgo kayakaNNacUlato kumAragA ya taM nANAvihehiM kIlAvisesehiM kIlAveMti, taM ca vacchago evaM lAlijamANaM daTTaNa mAUe NeheNa ya goviyaM dohaeNa ya tayaNukaMpAe mukkamavi khIraM Na pibati roseNaM, tAe pucchio bhaNati-ammo ! esa NaMdiyago sohiM 1 yathaika UraNakaH prAghUrNakanimittaM poSyate, sa pInazarIraH susnAto haridrAdikRtAGgarAgaH kRtakarNacUlakaH kumArAzca taM nAnAvidhaiH / // 272 // krIDAvizeSaiH krIDayanti, taM ca vatsa evaM lAlyamAnaM dRSTvA mAtrA snehenaiva gopitaM dohakena ca tadanukampayA muktamapi kSIraM na pibati roSeNa, tayA pRSTo bhaNati-amba ! eSa nanditakaH sarvai. Jain Education A one For Privale & Personal use only www.jainelibrary:org Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %A4%AC% EC% eehi amhasAmisAlehi aDDehi javasajogAsaNehiM taduvaogehiM ca alaMkAravisesehiM alaMkArito putta iva paripAlijati, ahaM tu maMdabhaggo sukkANi taNANi kAhevi labhAmi, tANivi Na pajattagANi, evaM pANiyaMpi, Na yamaM ko'vi lAleti / tAe bhaNNati-putta ! | AuracinnAI eyAI, jAiM carai nNdio| sukattaNehiM lADhAhi, eyaM dIhAulakkhaNaM // 249 // | __ jahA Auro mariukAmo jaM maggati patthaM vA apatthaM vA taM dijati se, evaM so gaMdito mArijihiti jadA tadA pecchihisi, iti sUtrArthaH // tato'sau kIdRzo jAtaH ? kiM ca kurute ? ityAha tao sa puDhe paribbUDhe, jAyamede mahoyare / pINie vipule dehe, AdesaM parikaMkhae // 2 // vyAkhyA-tata'ityodanAdidAnAddhetau paJcamI, 'sa' ityurabhraH 'puSTa' upacitamAMsatayA puSTibhAk 'parivRDhaH prabhuH 1retarasmatsvAmizyAlairADhyairyavasayogyAzanaistadupayogaizvAlaGkAravizeSairalakRtaH putra iva paripAlyate, ahaM tu mandabhAgyaH zuSkANi tRNAni kadApi labhe, tAnyapi na paryAptAni, evaM pAnIyamapi, na ca mAM ko'pi lAlayati / tayA bhaNyate-putra ! AturacihnAni etAni, | yAni carati nandikaH / zuSkatRNairyApayaitat dIrghAyurlakSaNam // 1 // yathA Aturo martRkAmo yanmArgayati pathyamapathyaM vA taddIyate tasmai, | evaM sa nandiko mArayiSyate yadA tadA prekSayiSye ACC For Privale & Personal use only M Jain Edutana nelibrary.org Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HOSAUGALAS uttarAdhya. samartha itiyAvat 'jAtamedA' upacitacaturthadhAtuH ata eva 'mahodaraH' bRhajjaTharaH 'prINitaH' tarpitaH, ythaasmymup-4|| aurabhIDhaukitAhAratvAt , ebhireva ca hetubhiH 'vipule' vizAle 'dehe' zarIre sati "yasya ca bhAvena bhAvalakSaNa"miti (pA0 bRhadvRttiH yAdhya.7 2-3-37) saptamI, kimityAha-AdezaM 'pratikAGkSati' pratipAlayati, pAThAntarataH 'parikAGkSati' icchati, na cAsya tattvataHpratipAlanamicchA vA sambhavati, ataH pratikAtIva pratikAGkatItyupamArtho'vagantavyaH, evaM parikAsatItyatrApi, iti sUtrArthaH // sa kimevaM cirasthAyI syAdityAha jAva na ejjati Aeso, tAva jIvati se'duhI / aha pattaMmi Aese, sIsaM chettUNa bhujjati // 3 // vyAkhyA-'yAvaditi kAlAvadhAraNe 'neti' nAyAti, ko'sau?-AdezaH, tAvat nottarakAlaM 'jIvati' prANAn * dhArayati, 'se'duhi'tti akAraprazleSAt sa ityurabhro'duHkhI sukhI san , athavA vadhyamaNDanamivAsyaudanadAnAdinIti tattvato duHkhitaivAsyeti duHkhI, 'aha pattaMmi Aese' athAnantaraM 'prApte' Agate Adeze zritA asmin prANA iti ziraH tacchittvA-dvidhA vidhAya bhujyate, tenaiva svAminA pAhuNakasahiteneti zeSaH / samprati sampradAyazeSamanu // 273 // striyate-tato so vacchago taM naMdiyagaM pAhuNagesu Agaesu vadhijamANaM daheM tisito'vi bhaeNaM mAUe thaNaM NAbhi 1 tataH sa vatsastaM nanditakaM prAghUrNakeSvAgateSu vadhya (hanya)mAnaM dRSTvA tRSito'pi bhayena mAtuH stanyaM nAbhi A ROSSESSAX Jain Education For Privale & Personal use only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lasaMti, tAe bhaNNati-kiM putta! bhayabhIto'si?, heNa paNhuyapi maMNa piyasi, teNa bhaNNai-amma ! kato me thaNAbhilAso?, NaNu so varAto gaMdito aja kehivi pAhuNaehiM AgaehiM mamaM aggato viNiggayajIho vilolanayaNo |vissaraM rasaMto attANo asaraNo mArito, tabbhayAto kato me pAumicchA ?, tato tAe bhaNNati-putta ! NaNu tadA ceva te kahiyaM, jahA-AuraciNNAiM eyAiM0, esa tesiM vivAgo annuptto| esa diTuMto iti suutraarthH|| itthaM dRSTAntamabhidhAya tamevAnuvadan dArTAntikamAha jahA khalu se orabbhe, AesAe smiihie| evaM bAle ahammiDhe, Ihati nirayAuyaM // 4 // vyAkhyA-'yathA' yena prakAreNa 'khalu' nizcayena 'sa' iti prAguktakharUpa urabhraH 'AdezAya' AdezArtha 'samIhitaH' kalpitaH san yathA'yamasmai bhavitetyAdezaM parikAGkSati ityanuvartate, 'evam' amunaiva nyAyena 'bAlaH' ajJo'dharmo-dharmavipakSaH pApamitiyAvat sa iSTaH-abhilaSito'syetyadharmiSThaH, AhitAnyAderAkRtigaNatvAdiSTazabdasya paranipAtaH, yadvA 10 laSyati, tayA bhaNyate-kiM putra! bhayabhIto'si ?, snehena prasnutAmapi mAM na pibasi, tena bhaNyate-amba ! kuto me stanyAbhilASaH ?, nanu sa varAko nandiko'dya keSvapi prAghUrNakeSvAgateSu mamAgrato vinirgatajihvoM vilolanayano visvaraM rasan atrANo'zaraNo mAritaH, tadbhayAkuto me pAtumicchA?, tatastayA bhaNyate-putra ! nanu tadaiva tubhyaM kathitaM, yathA-AturacihAnyetAni0, epa teSAM vipAko'nuprAptaH / / eSa dRssttaantH| Jain Education Bonal For Privale & Personal use only Milinelibrary.org Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. .. bRhadvRttiH // 27 // SOURCENGAMACROCHACKS dharmaguNayogAdadharmo'tizayenAdharmo'dharmiSThaH, Ihata ivehate vAJchatIva tadanukUlacAritayA, kiM tat ?-'narakAyuSka auradhInarakajIvitamiti sUtrArthaH // uktamevArtha prapaJcayitumAha yAdhya. 7 hiMse vAle musAvAI, aDANaMmi vilovae / aNNadatta hare teNe, mAI kaNhuhare saDhe // 5 // itthIvisayagiDe ya, mahAraMbhapariggahe / jhuMjamANe suraM maMsaM, parivUDhe paraMdame // 6 // ayakakkarabhoI ya, tuMdile ciya lohie / AuyaM narae kaMkhe, jahA''esaM va ele||7|| vyAkhyA-hinastItyevaMzIlo hiMsraH-khabhAvata eva prANavyaparopaNakRt 'bAlaH' ajJaH, pAThAntarazca krudhyati-he-13 tumantareNApi kupyatItyevaMdharmA krodhI, mRSA-alIkaM vadati-pratipAdayatItyevaMzIlo mRSAvAdI, "adhvani' mArge |'vilumpati' muSNAtIti vilopakaH, yaH pathi gacchato janAn sarvasvaharaNato luNTati, 'aNNadattahari'tti anyebhyo dattaM-rAjAdinA vitIrNa harati apAntarAla evAcchinattyadattaharaH, anyairvA'dattam-anisRSTaM harati-Adatte anyAdattaharaH-grAmanagarAdiSu cauryakRt , ata eva 'bAlaH' ajJaH, vismaraNazIlasmaraNArthametaditi na paunaruktyaM, sarvAvasthAsu vA bAlatvakhyApanArtha, pAThAntarazca 'stenaH' stainyenaivopakalpitAtmavRttiH, yadvA-anyAdattaharaH anyAdattaM granthicchedA- // 274 // dinopAyenApaharati stenaH kSatrAdikhananeneti vizeSo, 'mAyIM' vaJcanaikacittaH, 'kaNhuharaH' kaNhu kasyArtha hariSyAmItyevamadhyavasAyI 'zaThaH' vkraacaarH| tathA striyazca viSayAzca strIviSayAH teSu gRddhaH-abhikAGkSAvAn strIviSayagRddhaH, Jain Education anal For Private&Personal Use Only elibrary.org Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SCREER5-15ASCIENCE caH prAgvat , mahAn-aparimitaH ArambhaH-anekajantUpaghAtakRyApAraH parigrahazca-dhAnyAdisaJcayo yasya sa tathoktaH, 'bhujAnaH' abhyavaharan , 'surAM' madirAM, 'mAMsaM' pizitaM, 'parivUDhe'tti parivRDhaH prabhurupacitamAMsazoNitatayA takriyAsamartha itiyAvat , ata eva parAn-anyAn damayati-yatkRtyAbhimatakRtyeSu pravartayatIti parandamaH, kiMca-ajaHchAgastasya karkara-yaccanakavadbhakSyamANaM karkarAyate tacceha prastAvAnmedodanturamatipakkaM vA mAMsaM tadbhojI vA, ata eva / 'tundilaH' jAtabRhajaTharaH, citam-upacayaprAptaM lohitaM-zoNitamasyeti citalohitaH, zeSadhAtUpalakSaNametat , 'AyuH' jIvitaM, 'narake' sImantakAdau kAGkSati tadyogyakArambhitayA, kamiva ka iva ? ityAha-'jahAesaM va | eDae'tti Adezamiva yathaiDakaH-uktarUpaH / iha ca 'hiMse' ityAdinA sAdhezlokenArambha uktaH, 'bhuMjamANe sura'mityA6 dinA cArdhadvayena rasagRddhiH, 'AyuSka'mityAdinA cArdhena durgatigamanaM, tatpratipAdanAcArthataH pratyapAyAbhidhAnamiti ra suutrtryaarthH|| idAnIM yaduktam 'Ayurnarake kAGkSatI'ti, tadanantaramasau kiM kuruta ityAha,-yadvA sAkSAdaihikApAyadarzanAyAha AsaNaM sayaNaM jANaM, vitte kAmANi bhujiyA / dussAhaDaM dhaNaM hicA, bahuM saMciNiyA rayaM // 8 // tato kammagurU jaMtU, paccuppaNNaparAyaNe / aevva AgayA 'kaMkhe, maraNaMtaMmi soyati // 9 // 1 AgayAesetti ttiikaa| SCRECALL Jain Educatio n al For Private&Personal Use Only lainelibrary.org Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 275 // vyAkhyA-AsanaM zayanaM yAnamiti prAgvat , navaraM bhuktveti sambandhanIyaM, 'vitte'tti vittaM dravyaM, 'kAmAn' mano-18 aurabhrIjJazabdAdIn 'bhuktvA' upabhujya,duHkhenAtmanaH pareSAM ca duHkhakaraNena suSThu-AdarAtizayenAhRtam-upArjitaM duHkhAhRtaM,yadvA yAdhya. 7 prAkRtatvAt duHkhena saMhiyate-mIlyate smeti duHsaMhRtaM 'dhanaM' dravyaM hitvA' AsanAdyupabhogena dyUtAdyasadvayayena ca tyaktvA, tathA ca mithyAtvAdikarmabandhuhetusambhavAd 'bahu' prabhUtaM 'saJcitya' upAya 'rajaH' aSTaprakAraM karma, tataH kimityAha-2 'tato'tti tato rajaHsaJcayAt tako vA saJcitarajAH, karmaNA gururiva guruH adhonarakagAmitayA karmaguruH, "jantuH' prANI 'pratyutpannaM' vartamAnaM tasminparAyaNaH-taniSThaH pratyutpannaparAyaNaH, etAvAneva loko'yaM,yAvAnindriyagocaraH' iti nAstikamatAnusAritayA paralokanirapekSa itiyAvat , 'aeva'tti ajaH-pazuH, sa ceha prakramAdurabhrastadvat 'AgayAese'tti prAkRtatvAdAgate-prApte Adeze-pAhuNake, etena prapaJcitajJavineyAnugrahAyoktamevorabhradRSTAntaM smArayati, kimityAha'maraNAnte' prANaparityAgAtmani, avasAne zocati, kimuktaM bhavati ?-yathA''deze Agate urabhra uktanItyA zocati, tathA'yamapi dhiGa mAM viSayavyAmohata upArjitagurukarmANaM, hA ! kedAnI mayA gantavyamityAdipralApataH khidyate, atyantanAstikasyApi prAyastadA zokasambhavAditi sUtradvayArthaH // anenaihikApAya uktaH, samprati pArabhavikamAha- // 275 // tao Au parikkhINe, cutadehA vihiNsgaa| AsuriyaM disaM bAlA, gacchaMti avasA tamaM // 10 // vyAkhyA-tataH' zocanAnantaraM 'tako vA' upArjitagurukA 'Au'tti AyuSi tadbhavasambandhini jIvite Jain Education Interational For Privale & Personal use only Lainelibrary.org Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'parikSINe' sarvathA kSayaM gate, kadAcidAyuHkSayasyA''vIcimaraNena prAgapi sambhavAdevamucyate, 'cyutaH' bhraSTo 'dehAt' zarIrAt , pAThAntaratastu 'cyutadeho' apagatehatyazarIraH 'vihiMsakaH' vividhaprakAraiH prANighAtakaH, "AsuriyaMti avidyamAnasUryAm , upalakSaNatvAdrahanakSatravirahitAMca, dizyate nArakAditvenAsyAM saMsArIti dika tAm, arthAt bhAvadizam , athavA raudrakarmakArI sarvo'pyasura ucyate, tatazcAsurANAmiyamAsurI yA tAmAsurIyAM dizaM, narakagatimityarthaH, 'bAlaH' ajJo gacchati-yAti 'avazaH' karmaparavazo, vacanavyatyayAca sarvatra bahuvacananirdezo vyAptikhyApa nArtho vA, yathA naika evaMvidhaH kintu bahava iti, 'tamaM'ti tamoyuktatvAt tamaH, devagaterapyasUryatvasambhavAt tadvayavicchedAya dizo vizeSaNaM, tato'rthAnnarakagatim , uktaM hi-"NicaMdhayAratamasA vavagayagahacaMdasUraNakkhattA" ityAdikharUpakhyApakaM vA dvitIyaM vyAkhyAnamiti sUtrArthaH // samprati kAkiNyAgradRSTAntadvayamAha jahA kAgiNIe heLaM, sahassaM hArae naro / apatthaM aMbagaM bhocA, rAyA rajaM tu hArae // 11 // vyAkhyA-'yathA' ityudAharaNopanyAsArthaH, 'kAkiNyAH' uktarUpAyAH 'he'ti hetoH kAraNAt 'sahasraM' dazazatAtmakaM, kArSApaNAnAmiti gamyate, 'hArayet' nAzayet 'naraH' puruSaH / atrodAharaNasampradAyaH 1 nityAndhakAratamasA vyapagatagrahacandrasUryanakSatrAH / ROCHOCOLANCHOCOM Jain Educat i onal For Privale & Personal use only Malainelibrary.org Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R bRhaddhRttiH uttarAdhya. ego damago. teNa vittiM kareMteNa sahassaM kAhAvaNANa ajiyaM, so ya taMgahAya sattheNa samaM sagihaM patthito. teNa auradhIbhattaNimittaM rUvago kAgiNIhi bhinno, tato diNe diNe kAgiNIe bhuMjati, tassa ya avasesA egA kAgaNI, sA yAdhya,7 vissAriyA, satthe pahAvie so ciMteti-mA me rUvago bhidiyo hohittiNaulagaM egastha goveuM kAgiNINimittaM // 276 // daNiyatto, sAvi kAgiNI anneNa haDA, sovi Naulato aNNeNa diThTho ThavijaMto, sovi taM ghettUNa NaTo, pacchA so |gharaM gato soyati / esa diTuMto, tathA 'apathyaM' ahitam 'Amrakam' AmraphalaM 'bhuktvA' abhyavahRtya 'rAjA' iti nRpatiH 'rAjyaM pRthivIpatitvaM, i'tuH' avadhAraNe bhinnakramazca, tena hArayedeva, sambhavatyeva asyApathyabhojino raajyhrnnmitykssraarthH| bhAvArthastu vRddhasampradAyAdavaseyaH, sa cAyam 1 eko dramakaH, tena vRtti kurvatA sahasraM kArSApaNAnAmarjitaM, sa ca tad gRhItvA sArthena samaM svagRhaM prasthitaH, tena bhaktanimittaM rUpyakaH kAkiNIbhyo bhinnaH, tato dine dine kAkiNyA bhuGkte, tasya cAvazeSA ekA kAkiNI, sA vismRtA, sArthe pradhAvite sa cintyti-|||276|| * mA me rUpyako bhettavyo bhaviSyatIti nakulakamekatra gopayitvA kAkiNInimittaM nivRttaH, sA'pi kAkiNI anyena hRtA, so'pi nakula ko'nyena dRSTaH sthApyamAnaH, so'pi taM gRhItvA naSTaH, pazcAtsa gRhaM gataH zocati / eSa dRSTAntaH / AECRECIRCRACROREOGARAM Jain Education intencional For Privale & Personal use only payainelibrary.org Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jahA kassai raNo aMbAjiNNeNa visUiyA jAyA, sA tassa vejehiM mahatA jatteNa tigicchiyA, bhaNito ya-1 jadi puNo aMbANi khAsi to viNassati, tassa ya atIva pIyANi aMbANi, teNa sadese save aMbA ucchaadiyaa|| aNNayA assavAhaNiyAe Niggato saha amaceNa, asseNa avahario, asso dUraM gaMtUNa parissaMto Thito, egami vaNasaMDe cayacchAyAte amacceNa vArijamANo'vi NiviThTho, tassa ya hetu aMvANi paDiyANi, so tANi parAmusati, pacchA agghAti, pacchA cakkhiuM Niddhahati, amacco vArei, pacchA bhakkheuM mto| iti suutraarthH|| itthaM dRSTAntamabhidhAya dArzantikayojanAmAha evaM mANussagA kAmA, devakAmANa aMtie / sahassaguNiyA bhujo, Au~ kAmA ya digviyA // 12 // ___ vyAkhyA-evaM' kAkiNyAmrakasadRzA manuSyANAmamI mAnuSyakAH, gotrapratyayAntatvAt "gotracaraNAduni"ti 1 yathA kasyacit rAjJa AmrAjIrNena visUcikA jAtA, sA tasya vaidyairmahatA yatnena cikitsitA, bhaNitazca-yadi punarAmrANi khAdi-19 pyasi tadA vinaddhayasi, tasya cAtIva priyANi AmnANi, tena svadeze sarvANyAmrANyutsAditAni / anyadA azvavAhanikAyai nirgataH shaa-hai| mAtyena, azvenApahRtaH, azvo dUraM gatvA parizrAntaH sthitaH, ekasmin vanakhaNDe cUtacchAyAyAmamAtyena vAryamANo'pi niviSTaH, tasya cAdhastAt AmrANi patitAni, sa tAni parAmRzati, pazcAdAjighrati, pazcAt svAdayituM nispRzati, amAtyo vArayati, pazcAdbhakSayitvA mRtH| baibaibaimeimei riki* uttarAdhya.47 Ilonal For Privale & Personal use only nelibrary.org Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 277 // (pA04-3-126) vuJ 'kAmAH' viSayAH, 'devakAmAnA' devasambandhinAM viSayANAm 'antike' samIpe, antikopAdAnaM ca dUre'navadhAraNamapi syAditi, kimityevam ?, ata Aha- 'sahasraguNitAH' sahasraistADitA 'bhUyaH' atizayena bahu, bahUn vArAnityarthaH, manuSyAyuH kAmApekSayeti prakramaH, anenaiSAmatibhUyastvaM sUcayan kArSApaNasahasrarAjya tulyatAmAha, 'AyuH ' jIvitaM, kAmAzca - zabdAdayaH, 'diviya'tti divi bhavA divyAH "ghuprAgapAgudakpratIco yadi ti ( pA0 4-2-101) yat ta eva divyakAH, iha cAdau 'devakAmANa aMtie' tti kAmamAtropAdAne'pi 'AuM kAmA ya diviya'tti AyuSo'pyupAdAnaM tatratyaprabhAvAdInAmapi tadapekSayaivaMvidhatvakhyApanArtha, yadvA 'sUcanAt sUtra' miti pUrvatrApyAyuSaH sUcitatvAdadoSa iti sUtrArthaH // manuSyakAmAnAmeva kAkiNyAtraphalopamatvaM bhAvayitumAha agavAsAnajyA, jA sA paNNavao ThiI / jAI jIyaMti dummehA, jANa vAsasyAue // 13 // vyAkhyA - anekAni - bahUni tAni cehAsaGghayeyAni varSANi - vatsarANi teSAM nayutAni - saGkhyAvizeSANi varSanayu| tAnyanekAni ca tAni varSanayutAni ca anekavarSanayutAni " kharo'nyo'nyasya " iti prAkRtalakSaNAt sakArAkAradIrgha - tvam evamanyatrApi kharAnyatvaM bhAvanIyaM, yadivA'nekAni varSanayutAni yeSu tAnyanekavarSanayutAni, ubhayatrArthAt palyopamasAgaropamANItiyAvat, nayutAnayanopAyastvayam -- caturazItivarSalakSAH pUrvAGga, taca pUrvAGgena guNitaM pUrva, pUrva (krameNaikAnnaviMzativArAn) caturazItilakSAhataM nayutAGgaM, nayutAGgamapi caturazItilakSAbhitADitaM nayutaM, kaivamucyata ityaa| aurazrI yAdhya. 7 // 277 // Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha-'yA seti prajJApakaH ziSyAn pratyevamAha-yA sA bhavatAmasmAkaM ca pratItA, prakarSaNa jJAyate vastu satattvamanayeti prajJA-heyopAdeyavivecikA buddhiH sA vidyate'syAsau prajJAvAn , 'atizAyane matupa' atizayazcAsyA heyopAdeyayoH hAnopAdAnanibandhanatvamihAbhimataM tatazca kriyAyA apyAkSiptatvAt yadivA nizcayanayamatena kriyArahitA prajJA'pyaprajJaiveti prajJayaiva kriyA''kSipyate tataH prajJAvAn jJAnakriyAvAnityuktaM bhavati, tasya prajJAvataH sthIyate'nayA'rthAt | devabhava iti sthitiH-devAyuH, adhikRtatvAt divyakAmAzca, tAni ca kIdRzItyAha-yAnyanekavarSenayutAni diva sthiterdivyakAmAnAM ca viSayabhUtAni 'jIyante' hAryante, taddhetubhUtAnuSThAnAnAsevaneneti bhAvaH, pAThAntarato 'hAra-13 yanti vA,' ke te ?-duSTA-viparyayAdidopaduSTatvena medhA-vastusvarUpAvadhAraNazaktireSAM te durmedhasaH, viSayairjitA jantava iti gamyate, kadA punastAni durmedhaso viSayIyanta ityAha-Une varSazatAyuSi, anenAyupo'lpatvAt manuSyakAmAnAmapyalpatAmAha, yadivA prabhUte hyAyupi pramAdenakadA hAritAnyapi punarjIyeran , asmiMstu saMkSiptAyuSyekadA hAritAni hAritAnyeva, bhagavatazca vIrasya tIrthe prAyo nyUnavarSazatAyuSa eva jantava itItthamupanyAsaH, ayaM cAtra bhAvArthaH-alpaM manuSyANAmAyurviSayAzceti kAkaNyAmraphalopamAH, devAyurdevakAmAzcAtiprabhUtatayA kArSApaNasahasra1 bhUmanindAprazaMsAsu, nityayoge'tizAyane / saMbandhe'sti vivakSAyAM, bhavanti matubAdayaH // 1 // ityukteH Jain d i For Privale & Personal use only Lainelibrary.org Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 278 // Jain Education rAjyatulyAH, tato yathA dramako rAjA ca kAkaNyAmraphalakRte kArSApaNasahasraM rAjyaM ca hAritavAn, evamete'pi durgedhaso'lpatara manuSyAyuHkAmArthe prabhUtAn devAyuH kAmAn hArayantIti sUtrArthaH // samprati vyavahArodAharaNamAhajahA yatiNi vaNiyA, mUlaM ghetUNa niggayA / egottha labhate lAbhaM, ego mUleNa Agao // 14 // vyAkhyA- 'yathA' iti prAgvat, 'caH' pratipAditadRSTAntApekSayA samuccaye, trayo 'vaNijaH' pratItAH 'mUlaM' rAzi nIvImitiyAvat gRhItvA 'nirgatAH' svasthAnAtsthAnAntaraM prati prasthitAH, prAptAzca samIhitaM sthAnaM, tatra ca gatAnAm 'eko' vaNikkalAkuzalaH 'atra' eteSu madhye 'labhate' prApnoti 'lAbha' viziSTadravyopacayalakSaNam, 'ekaH' teSvevAnyataro yastathA nAtinipuNo nApyatyantAnipuNaH samUleNe'ti mUladhanena yAvat gRhAnnItaM tAvataivopalakSitaH | 'AgataH' svasthAnaM prApta iti sUtrArthaH // tathA -- ego mUlapi hAritA, Agao tattha vANio / vavahAre ubamA esA, evaM dhamme vijANaha // 15 // vyAkhyA- 'ekaH' anyataraH pramAdaparo dyUtamadyAdiSvatyantamAsaktacetAH 'mUlamapi' uktarUpaM 'hArayitvA' nAzayitvA 'AgataH' prAptaH svasthAnamityupaskAraH, evaM sarvatrodAharaNasUcAyAM sopaskAratA draSTavyA, 'tatra' teSu madhye vaNik | eva vANijaH / atra ca sampradAyaH - terrate vANissa tinni puttA, teNa tesiM sahassaM sahassaM dinnaM kAhAvaNANaM, bhaNiyA ya-eeNa vahari - 1 yathaikasya vaNijastrayaH putrAH, tena tebhyaH sahasraM sahasraM dattaM kArSApaNAnAM bhaNitAzca - etena vyavahRtya 196% aurazrI yAdhya. 7 // 278 // Melibrary.org Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAMRAKAR UNa ettieNa kAleNa ejAha, te taM mUlaM ghettUNa NiggayA saNagarAto, pithappithesu paTTaNesu ThiyA, tatthego bhoyaNacchAyaNavajaM jUyamajjamaMsavesAvasaNavirahito vihIe vavaharamANo vipulalAbhasamanito jAto, bitito puNa mUlamavi devaMto lAbhagaM bhoyaNacchAyaNamallAlaMkArAdisu uvabhuMjati, Na ya acAdareNa vavaharati, tatito na kiMci saMvavaharati. kevalaM jayamajamaMsavesagaMdhamalataMbolasarIrakiyAsu appeNeva kAleNa taM dacaM NiviyaMti, jahAvahikAlassa spurmaagyaa| tattha jo chinnamUlo so sabassa asAmI jAto, pesae uvacarijati, bitito gharavAvAre Niutto bhattapANasaMtuTTo Na dAyavabhottavesu vavasAyati, tatito gharavittharassa sAmI jaato| keti puNa kahaMti-tinni vANiyagA patteyaM 2 vavaharaMti, tatthego chinnamUlo pesattamuvagato, keNa vA saMvavahAraM kareu ?, acchinnamUlo puNaravi vANijAe bhavati, iyaro baMdhusahito modae, esa dittuNto| 1 iyatA kAlenAgacchata / te tanmUlyaM gRhItvA nirgatAH khanagarAt , pRthak pRthak pattaneSu sthitAH, tatraiko bhojanAcchAdanavarja tamadyamAMsavezyAvyasanavirahito vIthyAM vyavaharan vipulalAbhasamanvito jAtaH, dvitIyaH punaH mUlamapi dravyAyamANo lAbhaM bhojanAcchAdanamAlyAlaGkArAdiSpabhute, na cAtyAdareNa vyavaharati, tRtIyo na kiJcitsaMvyavaharati, kevalaM dyUtamadyamAMsavezyAgandhamAlyatAmbUlazarIrakriyAsu alpenaiva kAlena tadvyaM niSThitamiti, yathAvadhikAlena svapuramAgatAH / tatra yazchinnamUlaH sa sarvasyAsvAmI jAtaH, preSye upacaryate, dvitIyo gRhavyApAre 8 niyukto bhaktapAnasaMtuSTo na dAtavyabhoktavyeSu vyavasyati, tRtIyo gRhavistArasya svAmI jAtaH / kecitpunaH kathayanti-trayo vaNijaH pratyeka pratyekaM vyavaharanti, tatraikazchinnamUlaH preSyatvamupagataH, kenaiva saMvyavahAraM karotu ?, acchinnamUla: punarapi vANijyAyai bhavati, itaro bandhusahito modate, eSa dRSTAntaH / 20 maviddavaMto mUlo pesattasuvagato, pattharasa sAmI jAto / ke vitito gharavAyAre nnihaalss| Jain Educationautantational For Privale & Personal use only ontinumainelibrary.org Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. aurabhI bRhadvRttiH yAdhya. 7 // 279 // | samprati sUtramanusriyate-'vyavahAre' vyavahAraviSayA 'upamA' sAdRzyaM 'eSA' anantaroktA 'evaM' vakSyamANanyAyena | |'dharme' dharmaviSayAmevopamA 'vijAnIta' avabudhyadhvamiti sUtrArthaH // kathamityAha mANusattaM bhave mUlaM, lAbho devagaI bhave / mUlaccheeNa jIvANaM, naragatirikkhattaNaM dhuvaM // 16 // vyAkhyA-'mAnuSatvaM' manujatvaM bhavet' syAt mUlamiva mUlaM, svargApavargAtmakataduttarottaralAbhahetutayA, tathA lAbha iva lAbhaH manujagatyapekSayA viSayasukhAdibhirviziSTatvAt 'devagatiH' devatvAvApsirbhavet , evaM ca sthite kimityAha-'mUlacchedena' mAnuSatvagatihAnyAtmakena 'jIvAnAM prANinAM 'narakatiryaktvaM' narakatvaM tiryaktvaM ca tadvatyAtmakaM 'dhruvaM' nizcitam , ihApi sampradAyaH-ti nni saMsAriNo sattA mANussesu AyAtA, tatthego maddavajavAdiguNasaMpanno majjhimAraMbhapariggahajutto kAlaM kAUNa kAhAvaNasahassamUlatthANIyaM tameva mANussattaM paDilahati, vitito puNa sammaiMsaNacarittaguNasupariTrito sarAgasaMjameNa laddhalAbhavaNiya iva devesu uvavanno, tatito puNa hiMse bAle musAvAtI icetehiM puvabhaNitehiM sAvajajogehiM vaTTiuMchinnamUlavaNiya iva NAragesu tiriesu vA uvavajatitti suutraarthH|| 1 trayaH saMsAriNaH sattvA mAnuSeSvAyAtAH, tatraiko mArdavArjavAdiguNasaMpanno madhyamArambhaparigrahayuktaH kAlaM kRtvA kArSApaNasahasramUlasthA|nIyaM tadeva mAnuSatvaM pratilabhate, dvitIyaH punaH samyagdarzanacAritraguNasuparisthitaH sarAgasaMyamena labdhalAbhavaNigiva devepUtpannaH, tRtIyaH punarhisro bAlo mRSAvAdIyetaiH pUrvabhaNitaiH sAvadyayogaiH vartitvA chinnamUlavaNigiva nArakeSu tiryakSu votpadyate iti / // 279 // Jain Educati o nal For Privale & Personal Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathA mUlacchedena narakatiryaktvaprAptiH tathA svayaM sUtrakRdAha duhao gatI bAlassa, AvatI vahamUliyA / devattaM mANusattaM ca, jaM jie loluAsaDhe // 17 // vyAkhyA- 'duhato 'ti dvidhA dviprakArA, gamyata iti gatiH, sA ceha prakramAnnarakagatistiryaggatizca, kasyetyAha'vAlasya' dvAbhyAM rAgadveSAbhyAmAkulitasya, 'AvaI 'tti AgacchatyApatati vadhaH - prANighAtaH, upalakSaNatvAnmahArambhamahAparigrahAnRtabhASaNamAyAdayazca mUlaM kAraNaM yasyAH sA vadhamUlikA, yadivA-dvidhA gatirvAlasya, bhavatIti gamyate, tatra ca gatasya 'Avai'tti Apat, sA ca kIdRzItyAha - vadho - vinAzastADanaM vA mUlam - AdiryasyAH sA vadham|likA, vadhagrahaNAcchedabhedAtibhArAropaNAdiparigrahaH, labhante hi prANino naraka tiryakSu vividhA vadhAdyApadaH, kimi - | tyevam ?, ata Aha-- 'devatvaM' devabhavaM 'mAnupatvaM' manujabhayaM 'yad' yasmAt 'jito' hArito 'lolayAsaDhe 'tti lolatA| pizitAdilAmpaTyaM tadyogAjjanturapi tanmayatvakhyApanArtha lolatetyuktaH, zAThyayogAcchaThaH - vizvastajanavaJcakaH, tato lolatA cAsau zaThazca lolatAzaThaH, iha ca lolatA paJcendriyavadhAdyupalakSaNaM, tathA ca narakahetutvAbhidhAnametat, yaduktam- "mahAraMbhayAe mahApariggahayAe kuNimAhAreNaM paMceMdiyavaheNaM jIvA NerayAuyaM NiyacchaMti" zaTha ityanena tu zATyamuktaM tacca tiryaggatihetuH, uktaM ca - "mAyA tairyagyonasye" ( tattvArthe a0 6-sU0 17 ) ti, atazcAyamAzayaH 1 mahArambhatayA mahAparigrahatayA mAMsAhAreNa paJcendriyavardhana jIvA nairayikAyurniyamayanti / Jain Education national Winelibrary.org Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhaddhRttiH // 28 // |-yato'yaM bAlo lolatAzaThaH tato narakagatitiryaggatinibandhanAbhyAM lolatAzaThatvAbhyAM devatvamanujatve hAritasyA-4 aurabhIsyoktarUpA dvividhaiva gatiH sambhavati, evaM ca mUlacchedena jIvAnAM narakatiryaktvamucyate, mUlaM hi manuSyatvaM lAbhazca | devatvam , ubhayorapi tayohAraNAditi sUtrArthaH // punarmUlacchedameva samarthayitumAha yAdhya. 7 tato jie saI hoi, duvihaM duggatiM gate / dullahA tassa ummajjA, aDAe sucirAdavi // 18 // vyAkhyA-tataH' devatvamAnupatvajayanAt tako vA bAlaH 'jiya'tti vyavacchedaphalatvAdvAkyasya jita eva 'satitti sadA bhavati "dvividhAM' nArakatiryagbhedAM, dunindAyAM, duSTA-ninditA gatirdurgatistAM gataH' prAptaH, sadAjitatvamevAbhivyanakti-'durlabhAH' duSprApAH 'tasyeti devamanujave hAritavato bAlasya 'ummajatti sUtratvAdunmajanamunmajA-narakatiryaggatinirgamanAtmikA, syAdetat-ciratarakAlenonmajA'sya bhaviSyati, ata Aha-addhAyAM' kAle arthAdAgAminyAM, kiM svalpAyAmeva 1, ityAha-sucirAdapItyaddhAzabdenaiva kAlAbhidhAnAt sucirAcchabdaH prabhUtatvamevAha, tato'yamarthaH-anAgatAddhAyAM prabhUtAyAmapi, bAhulyAcetthamuktam , anyathA hi kecidekabhavenaiva tata uddhRtya muktimapyAmuvantyeveti sUtrArthaH // itthaM pazcAnupUrvyapi vyAkhyAGgamiti pazcAdukte'pi mUlahAriNyupanaya- 8/ // 20 // ye mUlapravezinyabhidhAtumAha-yadvA vipakSApAyaparijJAnatayaivopAdeye pravRttiriti pazcAduktamapi mUlahAriNamAdAvupadazyaitadAha mupada For Privale & Personal use only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FAC-AAAAAACK evaM jiyaM sapehAe, tuliyA bAlaM ca paMDiyaM / mUliyaM te pavissaMti, mANusaM joNimiti je // 19 // vyAkhyA-'evam' uktanItyA 'jie'tti subvyatyayAjitaM lolatayA zATyena ca devamanujatve hAritaM baalmi| prakramaH, 'sapehAe'tti samprekSya samyagAlocya, tathA tolayitveva tolayitvA-guNadoSavattayA paribhAvya. yadivaivaM ji samyag-aviparItA prekSA-buddhiH samprekSA tayA tolayitvA, kam ?-'bAlaM' casya bhinnakramatvAt 'paNDitaM ca tadvipara tam,athavA manuSyadevagatigAminam , iha ca dvitIyavyAkhyAyAmevaM jitamiti bAlasya vizeSaNaM, na tu paNDitasya, mbhavAt , tathA ca sati mUle bhavaM maulika-mauladhanaM te pravezayantIva pravezayanti, mUlapravezakavaNikasadRzAsta ityara prAyaH, ye kimityAha-'mANussaM'ti manuSyANAmiyaM mAnuSI tAM yonim' utpattisthAnam 'AyAnti' Agacchanti / bAlatvaparihAreNa paNDitatvamAsevamAnA ye ta iti sUtrArthaH // yathA ca mAnuSIM yonimAyAnti tathA cAha vemAyAhiM sikkhAhiM, je narA gihi suvvayA / uviti mANusaM joNI, kammasacA hu pANiNo // 20 // ___ vyAkhyA-vividhA mAtrA-parimANamAsAM vimAtrAH-vicitraparimANAH tAbhiH parimANavizeSamAzritya visa zIbhiH 'zikSAbhiH' prakRtibhadrakatvAdyabhyAsarUpAbhiH, uktaM hi-"cauhiM ThANehiM jIvA maNuyAuM baMdhaMti, tNjhaa| pagatibhaddayAe pagativiNIyayAe sANukkosayAe amacchariyAe"tti 'ye'ityavivakSitavizeSAH 'narAH' purussaa| 1 caturbhiH sthAnarjIvA manujAyurvananti, tadyathA-prakRtibhadrakatayA prakRtivinItatayA sAnukrozatayA amtsrityaa| Jain Education international Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2-%-26 uttarAdhya. bRhaddhRttiH // 28 // 'gRhiNazca' te gRhasthAH 'suvratAzca' dhRtasatpuruSavratAH, te hi prakRtibhadrakatvAdyabhyAsAnubhAvata eva na vipadyapi viSI-2 aurazrIdanti sadAcAraM vA nAvadhIrayantItyAdiguNAnvitAH, idameva ca satAM vrataM, laukikA apyAhuH-"vipadyuccaiH stheyaM yAdhya.7 padamanuvidheyaM ca mahatAM, priyA nyAyyA vRttimalinamasubhaGge'pyasukaram / asanto nAbhyAH suhRdapi na yAcyastanu-4 dhanaH, satAM kenoddiSTaM viSamamasidhArAvratamidam ? // 1 // " AgamavihitavratadhAraNaM tvamISAmasambhavi, devagatihetutayaiva tadabhidhAnAt , ta IdRzAH kimityAha-upayanti 'mANusaM'ti mAnuSI-mAnuSasambandhinI 'yonim' uktarUpAM karmaNA-manovAkAyakriyAlakSaNena satyA-avisaMvAdinaH karmasatyAH, 'huH' avadhAraNe, tataH karmasatyA eva santaH, tadasatyatAyAstiryagyonihetutvenoktatvAt , tathA ca vAcakaH-"dhUrtA naikRtikAH stabdhA, lubdhAH kArpaTikAH shtthaaH| vividhAM te prapadyante, tiryagyoniMduruttarAm // 1 // " ityAdi, pAThAntaratazca karmasu' arthAnmanuSyagatiyogyakriyArUpeSu sattA-abhiSvaGgavantaH karmasaktAH prANinaH-jIvAH, iha ca naragrahaNe'pi prANigrahaNaM devAdiparigrahArthamiti na punaruktam / yadivA-vimAtrAdibhiH zikSAbhirye narA gRhisuvratAH yattadornityAbhisambandhAt te mAnuSI yonimupayAnti, kimityevam ?, ata Aha-'kammasaccA hupANiNo'tti huzabdo yasmAdarthe, yasmAt satyAni-avandhyaphalAni // 28 // karmANi-jJAnAvaraNAdIni yeSAM te satyakarmANaH prANinaH, nirupakramakarmApekSaM caitaditi suutraarthH|| samprati labdhalAbhopanayamAha -4-SCRECRACCORRC Jain Education Artional For Privale & Personal use only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jesiM tu viulA sikkhA, mUliyaMte aticchiyaa| sIlavaMtA savisesA, ahINA jaMti devayaM // 21 // __vyAkhyA-'yeSAM tu' yeSAM punaH 'vipulA' niHzaGkitatvAdisamyaktvAcArANuvratamahAvratAdiviSayatvena vistIrNA 'zikSA' grahaNAsevanAtmikA, astIti gamyate, mUle bhavaM maulika-mUladhanamiva mAnuSatvaM, ta evaMvidhAH, viuddi yatti atiTTiyatti aticchiyatti pAThatraye'pi atikrAntAH-ullacitavanta ityarthaH, yadvA'tikramya-ullavaya, kIdRzAH *santaH ?-zIlaM-sadAcAraH aviratasamyagdRzAM viratimatAM tu dezasarvaviramaNAtmakaM cAritraM tadvidyate yeSAM te zIla vantaH, tathA saha vizeSeNa-uttarottaraguNapratipattilakSaNena varttanta iti savizeSAH, ata eva 'adInAH' kathaM vayamamunatra bhaviSyAma iti vaiklavyarahitAH pariSahopasargAdisambhave vA na dainyabhAja ityadInAH 'yAnti' prAnavanti, devabhAvo devatA saiva daivataM / nanu tattvato muktigatireva lAbhaH, tatkimiha tatparihArato devagatirukteti ?, ucyate, sUtrasya trikAlaviSayatvAt , muktezcedAnI viziSTasaMhananAbhAvato'bhAvAddevagatezca "chevaTTeNa u gammai cattAri u jAva AdimA kappA" iti vacanAcchedaparivartisaMhananinAmidAnIMtanAnAmapi sambhavAdevamuktamiti sUtrArthaH // prastutamehaivArtha nigamayannupadezamAha evaM adINavaM bhikkhaM, agAriM ca vijaanniyaa| kahanna jiccamelikkhaM, jiccamANo na saMvide // 22 // 1 sevArtena tu gamyate catvAro yAvadAdimAH kalpAH Jain Educatio n al For Privale & Personal use only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 282 // vyAkhyA- 'evam' amunA nyAyena lAbhAnvitaM 'adINava'nti dIvatau dInavantaM na tathA'dInavantam - adInaM, dainyarahitamityarthaH 'bhikSu' yatim ' agAriNaM' ca gRhasthaM 'vijJAya' vizeSeNa tathAvidhazikSAvazAddevamanujagAmitvalakSaNena 'jJAtvA' avagamya, yatamAna iti zeSaH, 'katham ? kena prakAreNa ?, na kathaJcidityarthaH, 'nuH' vitarke, 'jicaM ' ti sUtratvAt jIyeta -hAryeta vivekI, tatpratikUlaiH kaSAyodayAdibhiriti gamyate, 'IdRkSam' antaroktaM devagatyAtmakaM lAbhaM 'jiccamANoti vAzabdasya gamyamAnatvAjIyamAno vA -hAryamANaH, taireva kaSAyAdibhiH 'na saMvide'tti sUtratvAnna saMvitte na jAnIte yathA'hamebhirjIye iti, kathaM nvitIhApi yojyate, tato'yamarthaH - kathaM nu na saMvitte ? saMvitta eva, jAnIta eva jJaparijJayA, pratyAkhyAnaparijJayA ca tannirodhaM prati pravartata eva, ityevaM ca vadan kAkkopadizati-yata evaM tato yUyamapyevaM jAnAnA yathA na devagatilakSaNaM lAbhaM jIyedhvaM kaSAyAdibhistathA yatadhvaM kathaJcijjIyamAnAzca samyagra | vijJAya tatpratIkArAyaiva pravartadhvamiti yadvA-evamadInavantaM bhikSumagAriNaM ca vijJAya yatamAno 'jiccaM 'ti jIyate| hAryate atiraudrairindriyAdibhiH AtmA taditi jJeyaM, tacceha prakramAnmanuSyadevagatilakSaNam, 'elikkhaM'ti sucyatyayA| dIdRkSo'bhihitArthAbhijJaH kathaM nu jIyamAno na saMvitte ?, api tu saMvitta eva, saMvidAnazca yathA na jIyeta tathA yatetetyabhiprAyaH / athavA - evamadInavantaM bhikSumagAriNaM ca labdhalAbhaM vijJAya yatamAnaH kathaM nu 'jiccaM 'ti ArSatvAjjIyate-hAryate, viSayAdibhiriti gamyate, IdRkSaM devagatilakSaNaM lAbhamiti zeSaH, ayamAzayo - yadi labhamAnA na vijJAtAH Jain Education Inn aurazrI yAdhya. 7 // 282 // helibrary.org Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -C4OCOCCASSAMACHAROSAROKES syu bho vA na tathAvidhastadA jayanamapi syAt , yadA tu labhamAnau bhikSvagAriNau dRzyete lAbhazca devatvalakSaNaH tadA kathamayaM jAnAno'pi janturjIyate ?, ata Aha-jIyamAno na saMvitte, kimuktaM bhavati ?-yadyasau jIyamAno 4 jAnIyAttadA tadupAyaparatayA na jIyeta, yadA tvasau viSayavyAmohato na jAnIte tadA jIyata eveti kimatracitram ? iti sUtrArthaH // samudradRSTAntamAha jahA kusagge udayaM, samuddeNa samaM miNe / evaM mANussagA kAmA, devakAmANa aMtie // 23 // vyAkhyA-'yathA' iti dRSTAntopanyAse, kuzo-darbhavizeSastasyAgraM-koTiH kuzAgraM tasmin 'udakaM' jalaM, tatkimityAha-'samudreNa' iti 'tAtsthyAttavyapadeza' itinyAyAt samudrajalena 'sama' tulyaM 'minuyAt' paricchindyAt , tathA kimityAha-'evam ' uktanIyA 'mAnuSyakAH kAmAH' manuSyasambandhinaH kAmA-vipayAH, mAnuSyavizeSaNaM tu teSAmevopadezArhatvAdviziSTabhogasambhavAca, 'devakAmAnAM' divyabhogAnAm 'antike' samIpe, kRtA iti zeSaH, dUrasthitAnAM hi na samyagavadhAraNamityevamAha, kimuktaM bhavati ?-yathA'jJaH kazcit kuzAgrasthitaM jalavindumAlokya samudravanmanyate, evaM mUDhAzcakavAdimanuSyakAmAn divyabhogopamAn adhyavasyanti, tattvatastu kuzAgrajalabindoriva samudrAnmanuSyakAmAnAM divyabhogebhyo mahadevAntaramiti sUtrArthaH // uktamevArtha nigamayannupadezamAha kusaggamittA ime kAmA, sanniruiMmi Aue / kassa he purA kAuM, jogakkhemaM na saMvide? // 24 // RESTOS satarAvya.48 nelibrary.org Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aurabhrI uttarAdhya. yAdhya. 7 bRhadvRttiH // 283 // vyAkhyA-kuzAgrazabdena kuzAgrasthito jalavindurupalakSyate, tanmAtrAH-tatparimANAH 'ime' iti pratyakSAH 'kAmAH' prakRtatvAnmanuSyaviSayAH, kadA ya ityAha-sanniruddhe' atyantasaMkSipte, yadvA sam-ekIbhAvena niruddhe-adhyavasAnAdibhirupakramaNakAraNairavaSTabdhe 'AyuSi' jIvite, anena manuSyAyuSo'lpatayA sopakramatayA vA kAmAnAmalpatvamuktaM, samRddhaghAdyalpatopalakSaNaM caitad , asmiMstvartha ukte divyakAmAstu jaladhijalatulyA ityarthAdgamyate, 'kassa he'ti sUtratvAt kaM hetuM-kAraNaM 'purA kAuMti tata eva puraskRtya-Azritya, alabdhasya lAbho-yogo labdhasya ca paripAlanaM |-kSemo'nayoH samAhAro yogakSema, ko'rthaH ?-aprAptaviziSTadharmaprAptiM prAptasya ca paripAlanaM 'na saMvitte' na jAnIte, jana iti zeSaH, tadasaMvittau hi manuSyaviSayAbhiSvaGga eva hetuH,te ca dharmaprApyadivyabhogApekSayaivaMprAyAH, tatastattyAgato viSayAbhilASiNApi dharma eva yatitavyamityabhiprAyaH, yadvA-yataH kuzAgramAtrA-darbhaprAntavadatyalpA ime kAmAH, te'pi na palyopamAdiparimitI drAdhIyasyAyuSi, kintu 'sanniruddhe' saMkSipte AyuSi, tataH 'kassa he'ti kasmAddhetoH puraskRtyeva puraskRtya mukhyatayA'GgIkRtya, asaMyamamiti zeSaH, yogakSemam' uktarUpaMna saMvitte, bhAvArthastvabhihita eveti sUtrArthaH // itthaM dRSTAntapaJcakamuktaM, tatra ca prathamamurabhradRSTAntena bhogAnAmAyatAvapAyabahulatvamabhihitam , Ayatau cApAyabahulamapi yanna tucchaMna tatparihatuM zakyata iti kAkiNyAmraphaladRSTAntatastucchatvaM, tucchamapi ca lAbhacchedAtmakavyavahAravijJatayA''yavyayatolanAkuzala eva hAtuM zakta iti vaNigvyavahArodAharaNam , AyavyayatolanA'pi ca // 28 // Jain Education Interational For Privale & Personal use only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathaM kartavyeti samudradRSTAntaH, tatra hi divyakAmAnAM samudrajalopamatvamuktaM, tathA ca tadupArjanaM mahAnAyo'nu-12 pArjanaM tu mahAn vyaya iti tattvato darzitameva bhavati // iha ca yogakSemAsaMvedane kAmAnivRtta eva bhavatIti tasya doSamAha___iha kAmAniyahassa, attaTTe avarajjhati / sucA neyAuaM maggaM, jaM bhujo paribhassati // 25 // ___ vyAkhyA-'iha' iti manuSyatve jinazAsane vA, prApta iti zeSaH, kAmebhyo'nivRttaH-anuparataH kAmAnivRttaH tasyAtmano'rtha AtmArthaH-arthyamAnatayA khargAdiH 'aparAdhyati' anekArthatvAddhAtUnAM nazyati, yadvA-AtmaivArtha | AtmArthaH sa evAparAdhyati, nAnyaH kazcidAtmavyatirikto'rthaH sAparAdho bhavati, ubhayatra durgatigamaneneti bhAvaH / Aha-viSayavAJchAvirodhini jinAgame sati kathaM kAmAnivRttisambhavaH ?, ucyate, "zrutvA' AkarNya 'naiyAyika nyAyopapannaM 'mArga' samyagdarzanAdikaM muktipathaM yad bhUyaH' punarapi parinazyati, kAmAnivRttita iti zeSaH, ko'bhiprAyaH ?-jinAgamazravaNAt kAmanivRttiM pratipanno'pi gurukarmatvAt pratipatati, ye tu zrutvApi tadapratipannAH zravaNaM |ca yeSAM nAsti te kAmAnivRttA evetibhAvaH / yadvA-yadasau kAmAnivRttaH san zrutvA naiyAyika mArga bhUyaH paribhra-18 |zyati-mithyAtvaM gacchati tadasyAtmArtha eva gurukarmAparAdhyati, anena mA bhUtkasyacinmUDhasya siddhAntamadhItyApyu For Privale & Personal use only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 284 // Jain Education tpathaprasthitAn vilokya siddhAnta eva doSa iti tadanaparAdhitvamuktaM, paThyate ca - 'patto NeyAuyaM' ti spaSTamiti sUtrArthaH // yastu kAmebhyo nivRttastasya guNamAha iha kAmA niyahassa, antaTThe nAvarajjhati / pUtidehaniroheNaM, bhave devetti me suyaM // 26 // vyAkhyA--iha kAmebhyo nivRttaH kAmanivRttaH tasyAtmArthaH - khargAdiH 'nAparAdhyati' na bhrazyati, AtmalakSaNo vA'rtho na sAparAdho bhavati, kiM punarevaM ?, yataH - pUtiH - kuthito dehaH - arthAdaudArikaM zarIraM tasya nirodhaH - abhAvaH pUtideha - nirodhaH tena 'bhavet ' syAt, prakRtatvAt kAmanivRtto 'devaH' saudharmmAdinivAsI suraH, upalakSaNatvAt siddho vA, 'itI' tyetat mayA 'zrutam' AkarNitaM, paramagurubhya iti gamyate, anena khargAdyavAptiH AtmArthAnaparAdhe nimittamuktamiti sUtrArthaH // tatazca yadasAvApnoti tadAha DI jutI jaso vanno, AuM suhamaNuttare / bhujjo jattha maNussesuM, tattha se uvavajjati // 27 // vyAkhyA- 'RddhiH' kanakAdisamudAyaH 'dyutiH' zarIraMkAntiH 'yazaH' parAkramakRtA prasiddhiH 'varNaH' gAmbhIryAdiguNaiH zlAghA gaurAdirvA 'AyuH' jIvitaM 'sukhaM' yathepsitaM viSayA ( granthAgram 7000 ) vAsAvAlhAdaH, na vidyate uttaraM - pradhAnamasmAdityanuttaram, idaM ca sarvatra yojyate, 'bhUyaH' punaH, devabhavApekSametat, tatrApi dhanuttarANyevaitAnyasya sambhavanti'yatra' yeSu 'manuSyeSu' manujeSu 'tatra' teSu 'se' tti so'thazabdArtho vA, tato'nantaram 'utpadyate ' jAyata iti sUtrArthaH // National aurazrI yAdhya. 7 // 284 // inelibrary.org Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educati evaM kAmAnivRttyA yasyAtmArtho'parAdhyati sa bAlaH itarastu paNDita ityarthAduktam // samprati punaranayoreva sAkSAt - svarUpaM phalaM copadarzayannupadezamAha - bAlassa parasa bAlattaM, ahammaM paDivajiA / ciccA dhammaM ahammiTThe, naraesUvavajjai // 28 // dhIrassa parasa dhIrataM, savvadhammANuvattiNo / ciccA adhammaM dhammiTThe, devesu uvavajaI // 29 // tuliANa bAlabhAvaM, abAlaM ceva paMDie / caiUNa bAlabhAvaM, abAlaM sevae muNI // 30 // tibemi // vyAkhyA- 'bAlasya' ajJasya 'pazya' avadhAraya 'bAlatvam ' ajJatvaM, kiM tadityAha - 'adharma' dharmavipakSaM viSayAsaktirUpaM 'pratipadya' abhyupagamya, paThyate ca - 'paDivajjiNo' tti pratipAdino'vazyaM pratipadyamAnasya tyaktvA' apa| hAya 'dharma' viSayanivRttirUpaM sadAcAraM 'ahamiTTe'tti prAgvat 'narake' sImantakAdAvupalakSaNatvAt anyatra vA durgatAvutpadyate // tathA dhIH buddhistayA rAjata iti dhIraH - dhImAn parISahAdyakSobhyo vA dhIraH tasya 'pazya' prekSakha 'dhIratvaM' dhIrabhAvaM, sarva dharma kSAntyAdirUpamanuvartate tadanukUlAcAratayA khIkuruta ityevaMzIlo yastasya sarvadharmAnuvartinaH, dhIratvamevAha - ' tyaktvA' hitvA adharma - viSayAbhiratirUpamasadAcAraM 'dhammiTThe'tti iSTadharmmA, yadivA - atizayena dharmavAniti, iSThani "vinmatortugi" ( pA0 5 -3 - 65 ) ti matublope dharmiSTha iti deveSUpapadyata ityAha // yatazcaivamato yadvidheyaM tadAha - 'tolayitvA' iti prAgvat 'bAlabhAvaM' vAlatvam 'avAlaM'ti bhAvapradhAnatvAnnirdezasyAvAlatvaM dhIratvaM, 'caH' samuccaye, eveti prAkRtatvAdanukhAralopaH 'evam' anantaroktaprakAreNa 'paNDitaH' buddhimAn national jainelibrary.org Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. aurabhrI tyaktvA 'bAlabhAvaM' vAlatvam 'abAlaM'ti avAlatvaM sevate' anutiSThati 'muniH' yatiriti sUtratrayArthaH // 'itiH' 4 parisamAptau, bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, samprati nayAH, te'pi prAgvadeveti sUtrArthaH // iti zrIzAntyAcAryaviracitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAmuranIyamadhyayanaM samAptam // bRhadvRttiH yAdhya.7 // 285 // ROMCHARMirr0CSC // iti zrIzAntyAcAryavihitaziSyahitAvRttiyutamurabhrIyAkhyaM saptamamadhyayanaM samAptam // // 28 // Jain Education S trona For Privale & Personal use only relibrary.org Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // vyAkhyAtaM urazrIyAkhyaM saptamamadhyayanaM sampratyaSTamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - anantarAdhyayane rasagRddhe|rapAyabahulatvamabhidhAya tattyAga uktaH, sa ca nirlobhasyaiva bhavatIti iha nirlobhatvamucyate, ityanena sambandhenAyA| tasyAsyAdhyayanasyAnuyogadvAracarcA prAgvad yAvannAmaniSpannanikSepe kApilIyamiti nAma, ataH kapilanikSepamAhanikkhevo kavilaMmI cauviho duviho ya davaMmi / AgamanoAgamao noAgamao ya so tiviho 250 vyAkhyA - 'nikSepaH' nyAsaH 'kapile' kapilaviSayaH 'caturvidhaH' catuSprakAro nAma sthApanAdravya bhAvabhedAt, tatrAdye pratIte, 'dvividhaH' dvibhedo bhavati 'dravya' iti dravyaviSayaH, dvaividhyamevAha - Agamato noAgamataH, tatrAgamato jJAtA'nupayukto noAgamatazca sa 'trividhaH ' tribheda iti gAthArthaH // traividhyamevAhajANagasarIrabhavie tavatiritte ya so puNo tiviho / egabhaviavaddhAua abhimuhao nAmagoe a 251 vyAkhyA - kapilazabdArthajJazarIraM pazcAtkRtaparyAyaM jJazarIramityucyate, tadeva dravyakapilo, 'bhaviya'tti bhavyazarIraM | puraskRta kapilazabdArthajJatAtmakaparyAyaM dravyakapilaH, tathyatiriktazca sa tadvyatiriktadravyakapilaH punaH 'trividhaH' tribhedaH, traividhya mevAha - ekabhaviko buddhAyu ko'bhimukhanAmagotrazceti gAthArthaH // bhAvakapilamAhakavilA uNAmagoyaM veyaM to bhAvao bhave kavilo / tatto samuTTiyamiNaM ajjhayaNaM kAviliti // 252 // Jain Education National ainelibrary.org Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 286 // vyAkhyA - kapilAyurnAmagotraM vedayan ' anubhavan 'bhAvataH ' bhAvamAzritya bhavet kapilaH, 'tataH' tasmAt samutthitam 'idaM' prastutam adhyayanaM 'kAvilijaM tti kApilIyamiti, ucyata iti zeSa iti gAthArthaH // kathaM punaridaM | kapilAtsamutthitamityAha kosaMbI kAsavajasA kavilo sAvatthi iMdadatto ya / ibbhe ya sAlibhadde dhaNasiTTi paseNaI rAyA // 253 // kavilo nicciyaparivesiAi AhAramittasaMtuTTe / vAvArio (ya) duhi mAsehiM so niggao ratiM // 254 // dakkhipaNe patthaMto baddho a tao a appio raNNo / rAyA se dei varaM kiM demI keNa te attho ? // 255 // jahA lAho tahA loho, lAhA loho pavaDDati / domAsakayaM kajjaM, koDievi na niTTiyaM // 256 // koDiMpi demi ajjetti bhaNai rAyA pahiTTamuhavaNNo so'vi caiUNa koDiM samaNo jAo samiapAvo257 chammAse chaumattho aTThArasa joyaNAi rAyagihe / balabhaddappamuhANaM ikkaDadAsANa paMcayame // 258 // aisese uppapaNe hohI aTTo imoti nAUNaM / addhANagamaNacittaM karei dhammaTTayA gIyaM // 259 // AsAmakSarArthaH sugama eva, navaraM 'niciyaparivesiyAe'tti naityikapariveSikayA-pratidinaniyuktabhaktadAbhyA vAvAritotti vyApArito - niyuktaH 'duhiM mAsehiM'ti dvAbhyAM mASakAbhyAM, "tAdarthye caturthI" (vArttikam) 'dakkhi kApilI yAdhya. 8 // 286 // Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNaMti prAkRtatvAdakSiNAM 'pahaTTamuhavaNNa'tti prahRSTaH-praharSavAn mukhavarNo-mukhacchAyA yasya sa tathA, mukhasya prahRSTasvAdupacArAttadvo'pi prahRSTa uktaH, yadvA prahRSTamukhasyeva mukhavaNrNo yasya sa tathA, mayUravyaMsakAditvAt samAsaH, mAnasatvAca harSAdInAM mukhasyApi prahRSTatvaM rUDhita iti bhAvanIyam / 'ikkaDadAsANaM'ti ikkaDadAsajAtInAm 'atizeSe' atizaye 'hohI aTo imo'tti bhaviSyati arthaH-prayojanam 'ayaM' pUrvasaGgatikacaurazatapaJcakapratibodhalakSaNa iti jJAtvA ca 'addhANagamaNacitta'ti adhyA-mArgastadgamane cittam-abhiprAyo'dhvagamanacittaM tatkarotIva karoti, tattvato hi kevalitvenAmanaskatvAnna tasyAbhiprAyakaraNasambhavaH, 'dhammaTTaya'tti ApatvAddharmArtha-tattvAvabodhatasteSAM dharmaH syAdityevamartha 'gIyaMti casya gamyamAnatvAdgItaM ca-kharagrAmAnugatagItikAnibaddhamidamevAdhyayanaM karotIti yogaH, vartamAnanirdezastu sUtrasya trikAlagocaratAmAha, yadivA-'gIta'miti kharAdyanugamanena zabditamidamiti gamyate / bhAvArthaH kathAnakAdavaseyaH, tatra ca sampradAyaH teNaM' kAleNaM teNaM samaeNaM kosaMbIe NayarIe jitasattU rAyA, kAsavo baMbhaNo cohasavijAThANapArago, rAyaNo bahumato, vittI se uvakappiyA, tassa jasA NAma bhAriyA, tesiM putto kavilo NAma, kAsavo taMmi kavile khuDDa 1 tasmin kAle tasmin samaye kauzAmbyAM nagaryA jitazatrU rAjA, kAzyapo brAhmaNaH caturdazavidyAsthAnapAragaH, rAjJo bahumataH, vRttistasmai upakalpitA, tasya yazA nAma bhAryA, tayoH putraH kapilo nAma, kAzyapastasmin kapile kSullaka 6 an Edu For Privale & Personal use only anelibrary.org Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kApilI yAdhya.8 uttarAdhya. bhalae ceva kAlagato, tAdhe taMmi mae taM payaM rAyaNA aNNassa maruyagassa diNNaM, so ya AseNa chatteNa ya dharijamA paNa vaccai, taM daTTaNa jasA paruNNA, kavileNa pucchiyA, tAe siTuM-jahA piyA te evaMvihAe iDDIe NigacchiyAio, bRhadvRttiH teNa bhaNNati-kathaM ?, sA bhaNati-jeNa so vijAsaMpaNNoM, so bhaNai-ahaMpi ahijAmi, sA bhaNai-ihaM tuma // 287 // macchareNa Na koi sikkhaveti, vaca sAvatthIe nayarIe piimitto iMdadatto NAma mAhaNo so te sikkhAvehitti / so gato tassa sagAsaM, teNa pucchito-kao'si tumaM?, teNa jahAvattaM kahiyaM, so tassa sagAse ahi jiuM pytto| tattha sAlibhaddo NAma ibbho, so se teNa uvajjhAeNa NecatiyaM davAvito, so tattha jimito 2 ahijai, dAsaceDI ya taM parivesei / so ya hasaNasIlo tIe saddhiM saMpalaggo, tIe bhaNNai-tume me pIto, Na ya te kiMcivi, Navari mA 1 eva kAlagataH, tadA tasmin mRte tatpadaM rAjJA'nyasmai marukAya (brAhmaNAya ) dattaM, sa cAzvena chatreNa ca dhriyamANena brajati, taM dRSTvA yazAH praruditA, kapilena pRSTA, tayA ziSTaM yathA pitA tavaivaMvidhayA RddhyA nirgatavAn , tena bhaNyate-katham ?, sA bhaNati-yena sa vidyAsaMpannaH, sa bhaNati-ahamapyadhIye, sA bhaNati-iha tvAM matsareNa na ko'pi zikSayati, braja zrAvastyAM nagaryA pitRmitramindradatto nAma | brAhmaNaH sa tvAM zikSayiSyatIti / sa gatastatsakAzaM, tena pRSTaH-kuto'si tvaM ?, tena yathAvRttaM kathitaM, sa tatsakAze'dhyetuM pravRttaH / tatra zAlibhadro nAma ibhyaH, atha sa tena upAdhyAyena naityikaM dApitaH, sa tatra jimito 2'dhyeti, dAsaceTI ca taM pariveSayati / sa ca hasanazIlastayA sAdhU saMpralagnaH, tayA bhaNyate-tvaM me priyaH, na ca tava kiJcidapi, navaraM mA // 287 // to'si tvaM ?, tanAta, baja zrAvastyAM nayA ?, sA bhaNati For Privale & Personal use only wwar jainelibrary.org Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rusiMjAsi, pottamulaNimittaM ahamaNNehiM 2 samaM acchAmi, iyarahAhaM tujjha ANAbhojA / aNNayA dAsINa maho | dukkara, sA teNa samaM NiviNiyA, NidaM sA na lahai, teNa pucchiyA-kato te aratI 1, tIe bhaNNati - dAsImaho uvaTTito, mamaM pattapuSphAimolaM Natthi, sahIjaNamajjhe viguppissaM, tAhe so adhitiM pagato, tAe bhaNNati - mA addhitiM karehiM, ettha ghaNoNAma siTTI, appabhAe ceva jeNaM paDhamaM vaddhAvei se do suvaNNae mAsae dei, tatthimaM gaMtU taM vaddhAvehi, AmaMti teNa bhaNiyaM / tIe lobheNa mA aNNo gacchihitti atipabhAe pesito, vacato ya ArakSiyapurisehiM gahito baddho ya / tato pabhAe paseNaissa raNNo uvaNIto, rAiNA pucchito, teNa sabhAvo kahito, rAyaNA bhaNito-jaM maggasi taM demi, so bhaNati - viciMtiuM maggAmi, rAyaNA tahatti bhaNie aso 1 ruSaH, potamUlyanimittamahamanyairanyaiH samaM tiSThAmi itarathA'haM tavAjJAbhojyA / anyadA dAsInAM maho Dhaukate, sA tena samaM nirvi NNA, nidrAM sA na labhate, tena pRSTA-kutaste'ratiH ?, tayA bhaNyate-dAsImaha upasthitaH mama patrapuSpAdimUlyaM nAsti, sakhIjanamadhye viju - gupsye tadA so'dhRtiM pragataH, tayA bhaNyate - mA'dhRtiM kArSIH atra dhano nAma zreSThI, atiprabhAta eva yaH enaM prathamaM vardhayati tasmai dvau suvarNamApakau dadAti, tatremaM gatvA tvaM vardhApaya, omiti tena bhaNitaM / tathA lobhena mA'nyo gama ityatiprabhAte preSitaH, vrajaMzvArakSakapurupairgRhIto baddhazca / tataH prabhAte prasenajito rAjJaH upanItaH, rAjJA pRSTa:, tena sadbhAvaH kathitaH rAjJA bhaNitaH - yanmArgayasi taddadAmi sa bhaNati - | vicintya mArgayAmi, rAjJA tatheti bhaNite azo Jain Educationtional Sainelibrary.org Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kApilI bRhaddhattiH yAdhya.8 uttarAdhya. garvaNiyAe ciMteumAraddho-kiM dohiM mAsehi sADigAbharaNe paDivAsigA jANavAhaNAujANovabhogA mama vayassANaM pavAgayANa gharaMbhajAcauTTayaM jaMcaNNaM uvaujjaM?, evaM jAva koDIeviNa tthaaeti|ciNtNto suhajjhavasANo saMvegamAvaNNo jAI sariUNa sayaMbuddho sayameva loyaM kAUNa devayAdiNNagahiyAyArabhaMDago Agato rAyasagAsaM.rAyaNA bhnnnnti(288 tAkiM ciMtiyaM ?, so bhaNati-'jahA lAbho tahA lobho' kaNThyaH, rAyA bhaNati-koDiMpi demi ajotti bhaNati rAyA pahaTTamuhavaNNo / so'vi caiUNa koDi jAto samaNo samiyapAvo // 1 // chammAsA chaumattho Asi / itto ya rAyagihassanayarassa aMtarA aTThArasajoyaNAe aDavIe balabhaddapAmokkhA ikkaDadAsA NAma paMca corasayA acchaMti, NANeNa jANiyaM-jahA te saMvujjhissaMti, tato paTTito saMpatto ya taM paesaM, sohieNa (sAhieNa)ya diTTho kovi etitti Asa 1. kavanikAyAM cintayitumArabdhaH-kiM dvAbhyAM mAsAbhyAM zATikAbharaNe prativezikA yAnavAhanAtodyAnAmupabhogA (nAni udyAnopabhogAH) mama vayasyAnAM parvAgatAnAM gRhaM bhAryopakaraNaM yaccAnyat upayojyam , evaM yAvat koTyA'pi na tiSThati / cintayan zubhAdhyavasAnaH saMvegamApanno jAtiM smRtvA svayaMbuddho locaM svayameva kRtvA devatAdattagRhItAcArabhANDaka Agato rAjasakAzaM, rAjJA bhaNyate-kiM cintitam ?, sa bhaNati-yathA lAbhastathA lobhaH0 ( lAbhAllobhaH pravardhate / dvimAsakanakenArthaH koTyA na nivarttate // 1 // ) / rAjA bhaNati-koTImapi 6 dadAmi Arya iti bhaNati rAjA prahRSTamukhavarNaH / so'pi tyaktvA koTI jAtaH zramaNaH zamitapApa: // 1 // SaNmAsAn chadmastha AsIt / itazca rAjagRhasya nagarasya antarA ( avakAze) aSTAdazayojanAyAmaTavyAM balabhadrapramukhA ikkaDadAsA nAma pazca caurazatAni tiSThanti, jJAnena jJAtaM-yathA te saMbhotsyante, tataH prasthitaH saMprAptazca taM pradezaM, zodhitena ( zodhakena ) ca dRSTaH ko'pyetItyAsa For Privale & Personal use only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daNIbhUto, nAo jahA samaNagotti, amhaM paribhaviuM Agacchati,roseNa va gahito seNAvaisamIvaM NIto, teNa bhaNNati -muyaha eyaMti, te bhaNaMti-khellAmo eteNaMti, tehiM bhaNNati-naccasu samaNagotti, so bhaNai-bAyaMtago Natthi, tAhe tANavi paMcavi corasayANi tAle kuTuMti, so'vi gAyati dhuvagaM, "adhuve asAsayaMmI, saMsAraMmi dukkhpuraae| kiM NAma taM hoja kammayaM ? jeNAhaM duggaI Na gacchejA // 1 // " evaM savattha silogantare dhuvagaM gAyati 'adhuvetyAdi, tattha kei paDhamasiloge saMbuddhA, kei bIe, evaM jAva paMcavi sayA saMbuddhA pbtiytti| ityabhihitaH sampradAyo'vasitazca nAmaniSpanno nikSepaH, samprati sUtrAnugame'skhalitAdiguNopetaM sUtramucAraNIyaM, taccedam adhuve asAsayaMmi saMsAraMmi dukkhapaurAe / kiM nAma hoja taM kammayaM? jeNAhaM duggaI na gcchejjaa||1|| vyAkhyA-sa hi bhagavAn kapilanAmA khayaMvuddhazcaurasaGghAtasambodhanAyemaM dhruvakaM saGgItavAn , dhruvakalakSaNaM cedam 10 nIbhUtaH, jJAto yathA zramaNaka iti, asmAn parAbhavitumAgacchati, roSeNa ca gRhIta: senApatisamIpaM nItaH, tena bhaNyate-muJcanamiti, te bhaNanti-krIDAma eteneti, tairbhaNyate-nRtya zramaNaketi, sa bhaNati-vAdako nAsti, tadA tAnyapi paJcApi caurazatAni tAlAna kuTTaya|nti, so'pi gAyati dhruvakam-adhruve azAzvate saMsAre pracuraduHkhe / kiM nAma tadbhavetkarma ? yenAhaM durgatiM na gaccheyam // 1 // evaM sarvatra zlokAntare dhruvakaM gAyati adhruvetyAdi, tatra kecit prathamazloke saMbuddhAH kecihitIye, evaM yAvatpazcApi zatAni saMbuddhAni pravrajitAH iti / uttarAdhya.49 Jain Educat For Privale & Personal use only Inelibrary.org Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 289 // jaMgijai purva ciya puNa puNo sabakavabaMdhesu / dhuvayaMti tamiha tivihaM chappAyaM caupayaM dupayaM // 1 // " tatra dhruvo-ya/ kApilIekAspadapratibaddho na tathA'dhruvaH tasmin , saMsAra iti sambandhaH, bhrananti hyasmin anekeSu uccAvacasthAneSu jantavaH, teSAM / yAdhya.8 kacidanutpannapUrvavAbhAvAd, uktaM ca vAcakaiH-"raGgabhUmirna sA kAcicchuddhA jagati vartate / vicitraiH karmanepathyaryatra sattvaina nATitam // 1 // " iti, zAzvataM-nityam avidyamAnaM zAzvatamasminniti azAzvatastasmin , saMsAra eva, azAzvataM hi sakalamiha rAjyAdi, tathA ca hArilavAcakaH-'ca laMrAjyaizcarya dhanakanakasAraH parijano, nRpAdvAlubhyaM ca calamamarasaukhyaM ca vipulam / calaM rUpA''rogyaM calamiha caraM jIvitamida, jano dRSTo yo vai janayati sukhaM so'pi hi calaH // 1 // " yadvA-dhruvo-nityo na tathA'dhruvastasmin , evaM ca kiyakAlAvasthAyitvamapyAzayeta ata AhazazvadbhavanAcchAzcataH na tathA'zAzvatastasmin , zazvadbhayane hi dyAdikSaNAvasthitirapi sambhavet , taniSedhe tu tayAra api niSedhAtpayauyArthatayA taDitsampAtavat kSaNamAtrAvasthAyinItyuktaM bhavati, ekArtha vA padadvayam , upadezatvAdatizayakhyApakatvAcana paunaruktyaM, ka punaH IdRzi?-saMsaranyasmin karmavazavartino jantava iti saMsArastasmin , 'dukkhapaurAe'tti praburANyeva pracurakANi-prabhUtAni duHkhAni zArIramAnasAni yasmin sa tathA tasmin ,prAkRtatvAca sUtra evaM // 28 // |nirdazaH, yadvA duHkhAnAMpracuraH Ayo-lAbho yasminsa tathA tasmin, 'ki'miti prazne? 'nAme'ti saMbhAvanAyAM vAkyAlaGkAra 1 yadgIyate pUrvameva punaH punaH sarvakAvyabandheSu / dhruvakamiti tadiha trividha SaTpadaM catuSpadaM dvipadaM (c)||1|| www. Jain Education n brary.org ational Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vA 'bhavet syAt tat kriyata iti karma tadeva karmakam - anuSThAnaM, yat kIdRgityAha -- yena karmaNA ' hetau ( pA02-3 (23) tRtIyA' ahamityAtmAnaM nirdizati, 'durgatiM' narakAdikAM 'Na gaccheja'ti na gaccheyaM-na yAyAM paThanti ca - 'jeNAdhaM duggaI to muveja'tti sugamam atra bhagavataDitasaMzayatve'pi muktigAmitayA durgatyasattve'pi ca pratibodhyapUrvasaGgatikApekSamityamabhivAnaM, nAgArjunIyAstu prathamapadamevaM paThanti - 'adhuvaMni mohagahaNae' tatra muhyate'nena jAnannapi janturiti moho- darzanamohanIyAdiH tena gahano-gupiTho mohagahanaH sa eva mohagahanakastasminniti sUtrArthaH // evaM ca bhagavatodgIte te'pyenameva dhruvakaM pratyudgAyanti tAlaM ca kuTTayanti, taizca pratyudgIte bhagavAnAha - vijahittu putrvasaMjogaM na sihaM kahiMci kuvvijA / asiNeha siNehakarehiM dosapausehi muccaI bhikkhU ||2|| vyAkhyA- 'vihAya' vizeSeNa - tadananusmaraNAdyAtma kena hitvA yaktvA, kamityAha - purA paricitA mAtRpitrAdayaH pUrvazabdenocyante tata taiH upalakSagatvAdanyaiva vajanadhanAdibhiH saMyogaH - sambandhaH pUrvasaMyogataM, tataH kimityAhana 'sneham' abhiSvaGgaM kacidvAye'bhyantare vA vastuni 'kuvijja'tti kurvIta, tathA ca ko guNa ityAha- 'asiNeha' tti prAkRtatvAdvisarjanI va lope'le haH - avidyamAnapratibandhaH, 'siNehakarehiM'ti sucyatyayAdorgamyamAnatvAca lehakareSvapi - lehakaraNazIleSvapi putrakalatrAdivu, AstAmanyeSvityapizabdArthaH, 'dopapadaiH' aparAdha sthAnaiH 'mucyate' tyajyate, kimuktaM bhavati ? - niraticAracAritro bhavati, amuktaleho hi kalatrAdyabhiSvaGgAt dopapadamaticArarUpa mAnuyAd, 'nikSu' Jain Education Monal Atelibrary.org Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. riti sAdhuH, pAThAntaratazca 'doSapradoSaiH' tatra doSaiH-ihaiva manastApAdibhiH pradoSaizca-paratra narakagatyAdibhiriti kApilIbRhaddhRttiH sUtrArthaH // punaryadasau kRtavAMstadAha yAdhya. to nANadaMsaNasamaggo hiyanissesAe ya savvajIvANaM / tesiM vimokkhaNaTThAeN bhAsai muNivaro vigayamoho3 // 29 // hai| vyAkhyA-'to'tti tato'nantaraM, bhASate munivara iti sambandhaH, saca kIdRga ?-jJAyate'nena vizeSAtmanA vastviti / jJAnaM, dRzyate'nena sAmAnyarUpeNa vastviti darzanaM, tAbhyAM prastAvAt kevalAbhyAM samagraH-samanvitaH, yadivA prAkRtatvAtsamagre-paripUrNa jJAnadarzane yasyAsau samagrajJAnadarzanaH, kimarthamasau bhApata ityAha-hiyaNissesAe' iti sUtratvAt hitaH-pathyo bhAvA''rogyahetutvAt niHzreyaso-mokSaH, hitazcAsau niHzreyasazca hitaniHzreyasastasmai, yadvA prAkRtatvAdeva nizzeSa-samastaM hitaM-samyagjJAnAdi, tasyaiva tattvato hitatvAt , tato nizzeSaM ca taddhitaM ca nizzeSahitaM ! tasmai, kathaM nAma nizzeSahitAvAptiH syAditi, cazabdo bhinnakramaH, teSAmityatra yojyate, kepAm ?-'sarvajIvAnAm ' azeSaprANinAM 'teSAM' ca paJcazatasaGkhyacaurANAM vimokSaNam-aSTavidhakarmaNaH pRthakaraNaM tadevArtha:-prayojana vimokSaNArthastasmai-tannimittaM, bhApate iti vartamAnanirdezaH prAgvat , yadvA-'bhavati sa nAmAtItaH prApto yo nAma, C // 29 // vartamAnatva'mitivacanAt tasyApi tadA vartamAnataiveti tatkAlatvasya vivakSitatvAnna doSaH, 'munivaraH' munipradhAnaH, vigato-vinaSTo moho yasya yasmAdvA sa tAdRk / iha ca vigatamohavacanena cAritramohanIyAbhAvato yathAkhyAta CRACA-SACRACKCARRC Jan Ede For Private & Personal use only awranrainesbrary.org Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAritramuktaM / nanu 'hiyaNissesAe ya saJcajIvANaM' tItyuktau tasi vimokkhaNaTThAe~' ityatiricyate, na, tAnevoddizyAsya bhagavataH pravRttiriti pradhAnatvAt punastadvimokSaNArthatA'bhidhAnaM, dRzyate hi-'brAhmaNA AyAtA vaziSTho'pyAyAta' iti sAmAnyoktAvapi punaH pradhAnasyAbhidhAnamiti sUtrArthaH // yadasau bhASate tadAha savvaM gaMthaM kalahaM ca vippaja he tahAvihaM bhikkhU / savvesu kAmajAesu pAsamANona lippaI tAI // 4 // vyAkhyA-'sarvam' azeSaM 'granthaM' bAhyamAbhyantaraM ca, tatra bAhyaM dhanAdi, AbhyantaraM mithyAtvAdi, kalahahetutva | kalahaH-krodhastaM, cazabdAnmAnAdIMzca, abhyantaragrantharUpatve'pi caiSAM pRthagupAdAnaM bahudoSakhyApanArtha, 'vippajaha'tti viprajahyAta-parityajet 'tathAvidha miti karmabandhahetuM, na tu dharmopakaraNamapItyabhiprAyaH, pAThAntaratazca-tathA-| vidho, 'bhikSaH' yatistasyaivaivaMvidhadharmAhatvAdevamabhidhAnam , anyoktyA vA ta evaivamucyante, tatazca kiM syAdityAha-'sarveSu' azeSeSu 'kAmajAteSu' manojJazabdAdInAM prakAreSu samUheSu vA 'pAsamANo'tti pazyan prekSamANo, vipAkakaTakAtmakaM tadviSayaM dopamiti gamyate, na 'lipyate' karmaNA nopadihyate, kAmadoSajJasya teSu prAyaH pravRtterabhAvAditi bhAvaH, tAyate trAyate yA rakSati durgatarAtmAnam ekendriyAdiprANino vA'vazyamiti tAyI trAyI veti | sUtrArthaH // itthaM granthatyAgino guNamabhidhAya vyatireke doSamAhabhogAmisadosavisanne hiyanisseyasavuddhi voccatthe / bAle ya maMdie mUDhe bajjhai macchiyA va khelami // 5 // 1 vipajjatthe pra0 in da For Private & Personal use only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 291 // 4-MACOCA vyAkhyA-bhujyanta iti bhogAH-manojJAH zabdAdayaH te ca te AmiSaM cAtyantagRddhihetutayA bhogAmiSaM tadeva 3 kApilIdUpayatyAtmAnaM duHkhalakSaNavikArakaraNe na bhogAmipadovattasmin vizeSeNa sanno-nimano bhogAmiSadopaviSaNNaH, yadvA- ... bhogAmiSasya doSA bhogAmipadoSAH te ca tadAsaktaya vicitraklezA apayotpattI ca tatvAlanopAyaparatayA vyAku kAyAdhya.8 lavAdayastairviSaNNo-vivAdaM gato bhogAbhiSadopaviSagNaH, Aha ca-"jayA ya kukuDuvassA, kutatIhi vihammai / hatthIva baMdhaNe vaddho, sa pacchA paritappai // 1 // puttadAraparikiNNo, mohsNtaannsNttaa| paMkosaNgo jahA NAgo, sa pacchA pritppti||2||"tti / 'hiyaNislesabuddhivocatthetti hitaH-ekAntapathyo niHzreyaso-mokSaH anayoH karmadhAraye hitaniHzreyasaH, yadvA hito-yathAbhilASitaviSayAvApyA'bhyudayaH niHzreyasaH sa eva tayordvandvaH, tatazca tatra tayorvA 'buddhiH' tatprApyupAyaviSayA matiH tasyAM viparyayavAn sA vA viparyastA yasya sa hitaniHzreyasabuddhiviparyastaH | viparyastahitaniHzreyasabaddhiI, viparyastazabdasya tu paranipAtaH prAgvat , yadvA viparyastA hite niHzeSA buddhiyasya sa tathA, bAlazca-ajJaH 'maMdie'tti sUtratvAnmando-dharmakAryakaraNaM pratyanudyataH 'mUDho' mohAkulitamAnasaH, sa evNvidhH| kimityAha-vadhyate' lipyate'rthAjJAnAvaraNAdikarmaNA makSiketra 'khele' zleSmaNi, rajaseti gamyate, idamuktaM bhavati // 29 // 1 yadA ca kukuTumbasya kutatibhihinyate / hastIva bandhane baddhaH sa pazcAttaritapyate // 1 // putradAraparikIgo mohasaMtAnasaMtataH / pakAvasano yathA nAgaH sa pazcAtparitapyate // 2 // Jain Educati o nal For Privale & Personal use only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yathA'sau tasnigdhatAgandhAdibhirAkRSyamANA tatra majati, mamA ca revAdinA badhyate, evaM janturapi bhogAmiSe manaH karmaNeti sUtrArthaH // nana yadyevamamI bhogAH karmabandhakAraNaM kiM naitAn sarve'pi jantavastyajantItyAhadupparicayA ime kAmA no sujahA adhIrapurisehiM / aha saMti subbayA sAhU je taraMti ataraM vaNiyA va // 6 // I vyAkhyA-duHkhena-kRcchega parityajyante-parihiyanta iti duSparityajAH 'ime' pratyakSata upalabhyamAnAH 'kAmAH' bhogAH 'no' naiva 'sujaha'tti sUtratvAta sukhena-anAyAsena hIyanta iti suhAnAH-sutyajAH, viSasampRktasnigdhamadhurAnavad, kaiH?-'adhIrapuruSaiH' abuddhimadbhirasattvairvA naraiH, puruSagrahaNaM tu ye tAvadalpavedodayatayA sukhenaiva saktAraH sambhavanti tairapyamIna sukhena yajyante, AstAmatidAruNavIpaNDakavedodayA''kulitaH strInapuMsakairiti / yaceha duSparityajA ityuktvA punarna suhAnAH ityuktaM tadatyanta dustyajatAkhyApakaM prazcitajJapineyAnuprAhakaM veti apunaruktameva, adhIragrahaNana tu dhIraiH sutyajA evetyucyate, ata evAha-'atha' ityupanyAse 'santi' vidyante zobhanAni samyagjJAnAdhiSThitatvena vratAni-hiMsAviramaNAdIni yeSAM te suvratAH, zAntyA vopalakSitAH suvratAH zAntisuvratAH, iha ca santIti zeSaH, sAdhayanti pauruSeyIbhiH kriyAbhiktimiti sAdhavaH, ye kimityAha-ye 'taranti' parapArAvAptyA'tikAmanti, kam ?'ataraM' tarItumazakyaM viSayagaNaM bhavaM vA, ka iva?-vaNija itra, vAzabdasyahevArthatvAt , yathA hi vaNijo'taraM nIrAdhi yAnapAtrAdinopAyena taranti evamete'pidhIrA vratAdinoktarUpamataram , adhIrarevoktanItito'sya dutaratvAt , paThanti Jain Education a l For Privale & Personal use only I relibrary.org Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A uttarAdhya. kApilI yAdhya.8 bRhadvRttiH // 292 // STROSAGARMGACASSAL ca-je taraMti vaNiyA va samudda'miti, spaSTam , uktaM ca kenacit-"viSayagaNaHkApuruSaM karoti vazavarttinaM na stpurussm|| vanAti mazakameva hi lUtAtanturna mAtaGgam // 1 // " iti sUtrArthaH // kiM sarve'pi sAdhavo'taraM taranti uta netyAhasamaNA mu ege vadamANA pANavahaM miyA ajANatA / maMdA nirayaM gacchaMti bAlA pAviyAhiM ditttthiihiN||7|| | vyAkhyA-zrAmyanti-muktyartha khidyanta iti zramaNAH-sAdhavaH 'mu' ityAtmanirdezArthatvAdvayamiti 'eke' kecana tIrthAntarIyAH 'vadamAnAH' khAbhiprAyamuddIpayanto 'bhAsanopasambhASAjJAnayatnavimatyupanimantraNeSu vadaH' (pA01-3-47)4 ityanena bhAsane AtmanepadaM,prANA-uktarUpAsteSAMvadho-ghAtastamajAnanta iti sambandhaH, mRgA iva muMgAHprAgvat , ajAnanta iti jJaparijJayA ke prANinaH ? ke ca teSAM prANAH ? kathaM vA vadhaH ? ityanavabudhyamAnAH pratyAkhyAnaparijJayA ca tadvadhamapratyAcakSANAH, anena ca prathamatratamapi na vidanti AstAM zeSANItyuktaM bhavati, ata eva mandA iva mandA mithyAtvamahArogagrastatayA 'nirayaM' pAThAntarato 'narakaM vA' pratItaM gacchanti-yAnti, bAlA iva bAlA-heyopAdeyavivekavikalatvAt 'pAviyAhi ti prApayanti narakamiti prApikAstAbhiH, yadvA-pApA eva pApikAstAbhiH, parasparavirodhAdidoSAt kharUpeNaiva kutsitAbhiH, 'na hiMsyAt sarvabhUtAnI'tyAdyabhidhAya 'zvetaM chAgamAlabheta vAyavyAM dizi bhUtikAma' ityAdiparasparaviruddhArthAbhidhAyinIbhiH, pApahetubhirvA pApikAbhidRSTibhiH-darzanAbhiprAyarUpAbhiH 'brahmaNe brAhmaNamAlabheta, indrAya kSatriyaM, marudbhayo vaizya, tapase zUdraM, tathA ca-'yasya buddhirna lipyeta, hatvA sarvamidaM jagat / // 292 // Jain Education for For Privale & Personal use only Ninelibrary.org Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HESA-5SAR AkAzamiva paGkena, na sa pApena lipyate // 1 // ' ityAdikAbhirdayAdamavahiSkRtAbhiH, tadvahiSkRtAnAM hi vividhavalkalaveSAdidhAriNAmapi na kenacitpApAt paritrANaM, tathA ca vAcakaH-"carmavalkalacIrANi, kuurcmunnddjttaashikhaaH| na vyapohanti pApAni, zodhako tu dayAdamau // 1 // " iti suutraarthH|| ata evAha sUtrakRtna hu pANavahaM aNujANe mucceja kayAi savvadukkhANaM / evamAriehimakkhAyaM jehiM imo sAhudhammo pannatto8 vyAkhyA-'na hu' naiva 'prANavadhaM prANaghAtaM, mRSAdhupalakSaNaM caitat , 'aNujANe'tti apizabdasya lupsanirdiSTatvAt hai anujAnannapi, AstAM kurvan kArayan vA, 'mucyeta'tyajyeta , sambhAvane liT (Ga), tato muktisambhAvanA'pi nAstItyuktaM / bhavati, 'kadAcit ' kasmiMzcidapi kAle, kairmucyeta? ityAha-savvadukkhANaM ti duHkhayantIti duHkhAni- karmANi sarvANi ca tAni duHkhAni ca sarvaduHkhAni taiH, subvyatyayAcca tRtIyArthe SaSThI,yadvA sarvaduHkhaiH-narakAdigatibhAvibhiHzArIramAnasaiH klezaiH, tataHprANAtipAtanivRttA eva zramaNAsta eva cAtaraM taranti na vitara ityuktaM bhavati, kimetat tvyvocyte| ityAha-vAriehiti 'evama uktaprakAreNA''yaH-sakalaheyadharmebhyo dUraM yAtaistIrthakarAdibhirAcAryoM AkhyAtakathitaM, ye kIdRza ityAha-'yaiH' AryairAcAryairvA'yaM 'sAdhudharmo' hiMsAnivRttyAdiH 'prajJaptaH' prarUpitaH, ayamityanena / cAtmani vartamAnaM teSAM prajJApyacaurANAM pratyakSaM sAdhudharma nirdizatIti sUtrArthaH // yadyevaM tataH kiM kRtyam ? ityAhapANe ya nAivAijjA se samiyatti vuccaI taaii| tao se pAvayaM kammaM nijAi udagaM va thlaao||9|| Jain Educat i on For Privale & Personal use only Mainelibrary.org Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kApilI uttarAdhya. bRhadvRttiH // 293 // yAdhya.8 vyAkhyA-'pANe ya NAtivAejatti cazabdo vyavahitasambandhaH, tatazca prANAn-indriyapaJcakAdIn nAtipAtayet , yastviti gamyate, cazabdAta kAraNAnumatyorapi niSedhaH, sRpAvAdAdinivRttyupalakSaNaM caitat , kimiti prANAnAtipAtayedityAha-se'tti yaH prANAnnAtipAtayitA sa 'samitaH' samitimAn iti 'ucyate' abhidhIyate, kIdRzaH san ? ityAha-trAyI' ityavazyaM prANitrAtA, samitatve'pi ko guNaH ?, ucyate-'tataH' iti tasmAt samitAt 4aa se' ityatha 'pApakama' azabhaM karma jJAnAvaraNAdi niryAti' nirgacchati. paThanti ca-'NigNAItti atra dezIpadatvAdadhogacchati, kimiva ?-udakamiva, kutaH?-'sthalAda' atyunnatapradezAt , anena ca pUrvavaddhasya karmaNo'bhAva uktaH, na lipyate trAyIti ca baddhamAnasyeti na paunaruktyaM, pApagrahaNaM cAsyAvazyaMtayA'bhAvakhyApaka, puNyasya hi |saMhananAdidoSAnmuktyanavAtevAyatpattau sambhavo'pi syAt , anyathA hi puNyasyApi varNanigaDaprAyatayA vinirgama eva vinimuktiriti suutraarthH|| yaduktaM-'prANAnnAtipAtayediti tadeva spayitumAha jaganistiehiM bhUehiM tasanAmehiM thAvarehiM ca / no tesimArabhe daMDa maNasAvayasAkAyasA ceva // 10 // vyAkhyA-jagat-lokastasmin nizritAni-AzritAni jagannidhitAni teSu bhUteSu' jantuSu 'tasanAmesu'tti trasanAmakammodayavatsu dvIndriyAdiSu 'sthAvarepu' tannAmakarmodayavarti pRthivyAdiSu, caH samuccaye, 'no' naiva 'tersi' ti teSu rakSaNIyatvena pratItepu 'Arabheta' kuryAt daNDanaM daNDaH sa cehAtipAtAtmakastaM, "maNasAvayasAkAyasA ceva' ca baddhamAnayo'pi syAt tadeva spA // 29 // Sain Educa t ional Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAUSSOISESSUOSIS tti ArSatvAt manasA vacasA kAyena, cazabdaH zeSabhaGgopalakSakaH, tatazca-yathA manasA vacasA kAyena ca daNDa nArabhate tathA nA''rambhayet na cArabhamANAnapyanyAnanumanyata, 'evaH' avadhAraNe bhinnakramazca, ata eva no itya6 sthAnantaraM yojitaH, paThyate ca-'jagaNissiyANa bhUyANaM, tasANaM thAvarANa ya / No tesimArabhe daMDaM'ti gatArthameva, apare tu 'jagaNissiehI'tyAdi tRtIyAntatayaivAdhIyate, tatra ca jaganizritairbhUtaistrasaiH sthAvaraizca hanyamAno'pIti zeSaH, naiva teSvArabheta daNDam , ujjayanIzrAvakayutravat , atra ca sampradAyaH-ujeNIe sAvagasuto corehiM hariuM mAlayake sUyagArassa hatthe vikkI to, lAvage mArayasu, Na mArayAmIti hatthIpAdattAsaNasIsArakkhaNaM karaNaM ceti / sa evaM prANatyAge'pi sattvAnaparodhI, evamanyairapi yatitavyamiti sUtrArthaH // uktA mUlaguNAH, sampratyuttaraguNA vAcyAH, tevapyeSaNAsamitiH pradhAneti tAmAha suDesaNA u NaccA NaM tattha Thaveja bhikkhU appAgaM / jAtAe ghAsamesijA rasagiddhe na siyA bhikkhAe 11 da vyAkhyA-zuddhAH--zuddhimatyo doparahitA ityarthaH, tAzca tA epaNAzva-udgamaipaNAdyAH zuddhaiSaNAH, epaNAH sapta saMspR yAdyAH, tadyathA-'saMsahamasaMsaTTA uddhaDa taha appalebaDA cev| uggahiyA paggahiyA ujjhiyadhammAya sttmiy||1||'tti MI 1 ujjayinyAM zrAvakasutazcaurairhatvA mAlavake sUpakArANAM haste vikrItaH, pArApatAn mAraya, na mArayAmIti hastipAdatrAsanaM zIrSA rakSaNaM karaNaM ca / 2 saMsRSTA'saMsRSToddhRtA tathA'salepA caiv| avagRhItA pragRhItojhitadharmA ca satamikA // 1 // Jain Education mal For Privale & Personal use only library Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 uttarAdhya. bRhadvRttiH // 294 // E%AC-CGAR etAsu ca zuddheSaNAH paJca, jinakalpikApekSametat , uktaM hi tadadhikAre-paMcasu gaho dosu abhiggaho'tti, etAzca kApilI'jJAtvA' avabudhya, kimityAha-'jJAnasya phalaM virati'riti 'tatre'tyeSaNAsu 'sthApayet' nivezayet , bhikSata ityevaM yAdhya.8 dharmA tatsAdhukArI ceti bhikSuH san 'AtmAnaM' khaM, kimuktaM bhavati ?-aneSaNAparihAreNaiSaNAzuddhameva gRhNIyAt , tadapi kimarthamityAha-'jAyAe'tti yAtrAyai saMyamanirvahaNanimittaM 'ghAsaM'ti grAsameSayed-gaveSayet , uktaM hi-"jaha sagaDakkhovaMgo kIrati bharavahaNakAraNA NavaraM / taha guNabharavahaNatthaM AhAro baMbhayArINaM ||1||'ti, eSaNAzuddhamapyAdAya kathaM bhoktavyamiti grAsaiSaNAmAha-raseSu-snigdhamadhurAdiSu gRddho-gRddhimAn rasagRddho 'na syAt' na bhavet, 'bhikkhAe'tti bhikSAdo bhikSAko vA, anena rAgaparihAra uktaH, dveSaparihAropalakSaNaM caitat , tatazca rAgadveSarahito bhuJjItetyuktaM bhavati, yaduktam-"rAgaddosa vimutto bhujejjA NijarApehI"ti, sUtragarbhArthaH // amRddhazca raseSu / yatkuryAttadAhapaMtANi ceva sevijA sIyapiMDaM purANakummAsaM / adu bukkasaM pulAgaM vA javaNaTThA nisevae maMthu // 12 // vyAkhyA-'prAntAni' nIrasAni, annapAnAnIti gamyate, cazabdAdantAni ca, evo'vadhAraNe, sa ca bhinnakramaH // 294 // 1 paJcasu graho dvayorabhigraha iti / 2 yathA zakaTAkSopAGgaH kriyate bhAravahanakAraNAt navaram / tathA guNabharavahanArthamAhAro brahmacAriNAm / 3 rAgadveSavimukto bhujIta nirjarAprekSI / JainEducational For Private & Personal use only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAjya. 50 Jain Education sevijjA ityasyAnantaraM draSTavyaH, tatazca prAntAnyantAni ca sevetaiva na tvasArANIti pariSThApayed, gacchanirgatApekSayA vA prAntAni caiva seveta, tasya tathAvidhAnAmeva grahaNAnujJAnAt kAni punastAnItyAha - 'sIyapiMDaM' ti zItalaH piNDaH- AhAraH, zItazvAsau piNDazca zItapiNDastaM, zIto'pi zAlyAdipiNDaH sarasa eva syAt ata Aha-- 'purANA:' prabhUtavarSaghRtAH 'kulmASAH' rAjamASAH, ete hi purANA atyantapUtayo nIrasAzca bhavantItyetadbrahaNam, upalakSaNaM caitat purANamudgAdInAM, 'adu' iti athavA 'bukasaM' muddramApAdinakhikA niSpannamannamatinipIDitarasaM vA 'pulAkam' asAraM vallacanakAdi, vA samuccaye, 'javaNa'tti yApanArthe - zarIranirvAhaNArtha, vA samuccaye, uttaratra yokSyate, 'sevae' tti sevetopabhuJjIta, yApanArthamityanenaitat sUcitaM - yadi zarIrayApanA bhavati tadaiva niSeveta, yadi tvativAto||drekAdinA tadyApanaiva na syAttato na niSevetApi, gacchagatApekSametat, tannirgatazcaitAnyeva yApanArthamapi niSeveta, mandhuM vA vadarAdicUrNam, atirUkSatayA cAsya prAntatvaM, seveteti sambandhaH, paThyate ca - ' javaNaTThAe Nisevae maMthu ' ti, tathaiva navaraM manthumityatra cazabdo luptanirdiSTo draSTavyaH, asAravastUpalakSaNaM cobhayatra manthugrahaNaM, punaH kriyA'bhidhAnaM ca na sakRdevAvAptAnyamUni seveta kintvanekadhA'pItikhyApanArthamiti sUtrArthaH // yaduktaM- 'zuddhaiSaNAkhAtmAnaM sthApayediti, tadviparyaye bAdhakamAha je lakkhaNaM ca suviNaM ca aMgavijjaM ca je pauMjaMti / na hu te samaNA vucchaMti evaM AyariehiM akkhAyaM // 13 // onal ainelibrary.org Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kApilI uttarAdhya. bRhadvRttiH // 295 // 1-964 yAdhya.8 vyAkhyA-'ye' iti prAgvat , 'lakSaNaM ca'zubhAzubhasUcakaM puruSalakSaNAdi, rUDhitaH tatpratipAdakaM zAstramapi lakSaNaM, tadyathA-asthivarthAH sukhaM mAMse, tvaci bhogAH striyo'kSiSu / gatau yAnaM khare cAjJA, sarva sattve pratiSThitam // 1 // 'khapnaM ce'tyatrApi rUDhitaH svapnasya zubhAzubhaphalasUcakaM zAstrameva, tadyathA-'alaGkatAnAM dravyANAM, vaajivaarnnyostthaa| vRSabhasya ca zuklasya, darzane prAmuyAdyazaH // 1 // mUtraM vA kurute khapne, purIpaM cApi lohitam / prabudhyeta tadA kazcilabhate so'rthanAzanam // 2 // ' 'aMgavijaM ca'tti aGgavidyAM ca ziraprabhRtyaGgasphuraNataH zubhAzubhasUcikA 'siraphuraNe kira rajaM' ityAdikAM vidyA, praNavamAyAbIjAdivarNavinyAsAtmikAM vA, yadvA-aGgAni-ajhavidyAvyAvarSiNatAni |bhaumAntarikSAdIni vidyA 'hali ! 2 mAtaGginI khAhA' ityAdayo vidyAnuvAdaprasiddhAH, tatazcAGgAni ca vidyAzcAGgavidyAH, prAgvad vacanavyatyayaH, 'caH' sarvatra vAzabdArthaH, ye prayuJjate-vyApArayanti, punarye ityupAdAnaM lakSaNAdibhiH pRthak sambandhasUcanArtha, tatazca pratyekamapi lakSaNAdIni ye prayuJjate, na tu samastAnyeva, te kimityAha-'na hu' naiva nAte' evaMvidhAH 'zramaNAH' sAdhavaH 'ucyante' pratipAdyante, iha ca puSTAlambanaM vinatadyApAraNata evamucyate, anyathA karavIralatAbhrAmakatapakhino'pyevaMvidhatvApatteH, evamAryaiH AcAryairvA 'AkhyAtaM' kathitam , anena yathAvasthitavastuvAaditayA''tmani parApavAdadoSaM vyapohata iti sUtrArthaH // te caivaMvidhA yadavAmuvanti tadAha-- iha jIviyaM aniyamittA panbhaTThA samAhijogehiM / te kAmabhogarasagiddhA uvavajaMti Asure kAe // 14 // | // 295 // Jan Education For Private & Personal use only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vyAkhyA-'iha' asmin janmani 'jIvitaM' asaMyamajIvitam 'aniyamya' dvAdazavidhatapovidhAnAdinA'niyanya pAprabhraSTAH' cyutAH, kebhyaH ?-'samAhiyogehiti samAdhiH-cittasvAsthyaM tatpradhAnA yogAH-zubhamanovAkkAyavyApArAH samAdhiyogAH, yadvA samAdhizca-zubhacittaikAgratA yogAzca-pRthageva pratyupekSaNAdayo vyApArAH samAdhiyogAH tebhyaH. aniyavitAtmanAM hi pade pade tabhraMzasambhava iti, 'te' anantaramuktAH kAmabhogeSu abhihitakharUpeSu rasaH-atyantAsaktirUpastena gRddhAH-teSvabhikAnAvantaH kAmabhogarasagRddhAH, yadvA rasAH-pRthageva zRGgArAdayo vA, bhogAntargatatve'pi caiSAM pRthagupAdAnamatigRddhiviSayatAkhyApanArtham 'upapadyante' jAyante 'Asure' asurasambandhini kAye, asuranikAye ityarthaH, idamuktaM bhavati-evaMvidhAH kiJcit kAdAcitkamanuSThAnamanutiSThanto'pyasureSvevotpadyante iti suutraarthH|| tato'pi cyutAste kimApnuvantItyAha tatto'viya uvahittA saMsAraM bahuM pariyaDaMti / bahukammalevalittANaM bohI hoi sudullahA tesiM // 15 // __vyAkhyA-'tato'pi ca' asuranikAyAd 'udRtya' tatparityAgenAnyatra gatvA 'saMsAraM' caturgatirUpaM bahuzabdasya 'bahupUpe ghRtaM zreya' ityAdiSu vipulavAcino'pi darzanAdbaI-vipulaM vistIrNamitiyAvat , bahuprakAraM vA caturazItiyo| nilakSatayA 'aNupariyati'tti anupariyanti, sAtatyena paryaTantItyarthaH, paThanti ca-'aNucaraMti'tti spaSTaM, kiMca-bahani 1 aNupariyaMti iti TIkA RACKGROCARRANCY Sain Educa t ional For Privale & Personal use only ainelibrary.org Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya- bRhaddhRttiH // 296 // ca tAnyanantatayA karmANi ca-kriyamANatayA jJAnAvaraNAdIni bahukarmANi tAni lepa iva lepo bahukarmaNAM vA kApilIlepa-upacayo bahukarmalepastena lipsA-upacitA bahukarmalepalipsAsteSA 'bodhiH' pretya jinadharmAvAptiH bhavati jAyate 'sudurlabhA' atizayadurApA, 'teSAm' iti ye lakSaNAdi prayuJjate, paThanti ca-'bohI jattha sudulahA tesiM'ti yAdhya.8 bodhiryatra-saMsAre sudurlabhA teSAm-anupariyatAmiti yojanIyaM, yatazcaivamuttaraguNavirAdhanAyAM doSastatastadArAdhanAyAmeva yatitavyamitibhAvaH iti sUtrArthaH // Aha-kimamI dravyazramaNA jAnanto'pyevaM lakSaNAdi prayuJjate ?, ucyate, lobhataH, ata eva tadAkulitasyAtmano duSpUratAmAha| kasiNaMpi jo ima loyaM paDipunnaM daleja egassa / teNAvi se Na saMtusse ii duppUrae ime AyA // 16 // vyAkhyA-'kRtsnamapi' paripUrNamapi 'yaH' surendrAdiH 'imaM' pratyakSaM 'loka' jagat 'paripUrNa' dhanadhAnyahiraNyAdibhRtaM 'daleja'tti dadyAt , kiM bahubhyaH ? ityAha-'ekassa'tti ekasmai kasmaicit kathaJcidArAdhitavate, 'tenApi' dhanadhAnyAdibhRtasamastalokadAyakena, hetau tRtIyA, 'se' iti sa 'na santuSyet' na hRSyet , kimuktaM bhavati ?-mamaitAvaddadatA'nena paripUrNatA kRteti na tuSTimApnuyAt , uktaM hi-"na vahnistRNakASTheSu, nadIbhirvA mhoddhiH| na caivAtmA'rthasAreNa, zakyatarpayituM kacit // 1 // yadi syAdratnapUrNo'pi, jambUdvIpaH kathaJcana / aparyAptaH praharSAya, lobhAtasya | // 296 // jinaiH smRtH||2||" 'itiH' evamarthe, evam-amunoktanyAyena duHkhena-kRcchreNa-pUrayituM zakyaH duSpUraH duSpUra eva Jain Education n al For Privale & Personal use only Jalainelibrary.org Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAXASARAMA duSpUrakaH 'imetti ayaM pratyakSaH 'AtmA' jIvaH, etadicchAyAH paripUrayitumazakyatvAditi sUtrArthaH // kimiti na santuSyatIti khasaMviditaM hetumAha- . jahA lAbho tahA lobho lAbhA lobho pavaDDati / domAsakayaM kajaM koDIevi na nihiyaM // 17 // ___ vyAkhyA-'yathA' yena prakAreNa 'lAbhaH' arthAvAptiH 'tathA' tena prakAreNa 'lobhaH' gAyamabhikAGketiyAvat , bhavatIti zeSaH, kimevamityAha-lAbhAllobhaH 'pravardhate' prakarSaNa vRddhiM bhajate, iha ca lAbhAllobhaH pravarddhata iti vacanAdyathA tathetyatra vIpsA gamyate, tatazca-yathA yathA lAbhastathA tathA lobho bhavatItyuktaM bhavati, lAbhAllobhaH pravarddhata ityapi kuta ityAha-dvAbhyAM-dvisaGkhyAbhyAM mASAbhyAM-paJcaraktikAmAnAbhyAM kriyate-niSpAdyata iti dvimASakRtam , ArSatvAdvartamAnakAle ktaH, 'kArya' prayojanaM, taceha dAsyAH puSpatAmbUlamUlyarUpaM 'koTyA'pi' suvarNazatalakSAtmikayA 'na niSThitaM na niSpannaM, taduttarottaravizeSavAJchAta iti sUtrArthaH // samprati yaduktaM-'dvimASakRtaM kArya koTyA'pi na niSThita miti, tatra tadaniSThitiH strImUleti tatparihAryatopadarzanAyAhano rakkhasIsa gijjhejA gaMDavacchAsu NegacittAsu / jAo purisaM palobhittA khellaMti jahA va dAsehiM // 18 // | vyAkhyA-'no' naiva rAkSasya iva rAkSasyaH-striyaH tAsu, yathA hi rAkSasyo raktasarvakhamapakarSanti jIvitaM ca prANinAmapaharanti evametA api, tattvato hi jJAnAdInyeva jIvitaM ca arthazca (sarvakhaM) tAni ca tAbhirapahiyanta eva, tathA auraXNXXMARRC Jain Educat i onal For Privale & Personal use only V jainelibrary.org Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhyaca hArila:-"vAtodbhUto dahati hutabhugdehamekaM narANA, matto nAgaH kupitabhujagazcaikadehaM tathaiva / jJAnaM zIlaM vinayavi- kApilI bhavaudAryavijJAnadehAn , sarvAnarthAn dahati vanitA''muSmikAnahikAMzca // 1 // " 'gijjhejatti gRddhayed-abhikAGkSAbRhadvRttiH yAdhya.8 vAn bhavet , kIdRzISu ?-'gaMDavacchAsutti gaNDaM-gaDu, iha copacitapizitapiNDarUpatayA galatpUtirudhirArdratAsa297|| mbhavAca tadupamatvAdgaNDe kucAvuktau te vakSasi yAsAM tAstathAbhUtAstAsu, vairAgyotpAdanArtha cetthamuktaM, tathA'nekA-12 ni-anekasaGkhyAni caJcalatayA cittAni-manAMsi yAsAM tA anekacittAstAsu, Aha ca-"anyasyAGke lalatira vizadaM cAnyamAliGgaya zete, anyaM vAcA capayati hasatyanyamanyaM ca rauti / anyaM dveSTi spRzati kazati proNute vA'nyamiSTaM, nAryo nRtyattaDita iva dhik caJcalAzcAlikAzca // 1 // " tathA 'jAo'tti yAH 'puruSa' manuSyaM, kulInamapIti gamyate, 'pralobhya' tvameva me zaraNaM tvameva ca prItikRdityAdikAbhirvAgbhirvipratArya krIDanti, 'jahA va'tti vAzabdasyaivakArArthatvAd yathaiva dAsaiH, ehyAgaccha mA yAsIrityAdivitathoktiprabhRtibhiH krIDAbhirvilasantIti | sUtrArthaH // punastAsAmevAtiheyatAM darzayannAhanArIsu no pagijjhijjA itthIviSpajahe aNagAre / dhammaM ca pesalaM NacA tattha Thaveja bhikkhu appANaM // 19 // // 297 // ___ vyAkhyA-'nArISu' strISu 'no' naiva 'pragRdhyet' prazabda AdikarmaNi tato gRddhimArabhetApi na, kiM punaH kuryAditi bhAvaH, 'itthI vippajahe'tti striyo vividhaiH prakAraiH prakarSeNa ca jahAti-tyajatIti strIviprajahaH, uNAdayo bahu Xxxkokar Jain Educatie dational For Private & Personal use only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSASARA%A9%%A4%A lamiti (pA.3-3-1) bahulavacanAcchaH, yadvA-'itthi'tti striyo 'vippajahe'tti viprajahyAt, pUrvatra ca nArIgrahaNAnmanuSyastriya evoktA, iha ca devatiyaksambandhinyo'pi tyAjyatayocyante iti na paunaruktyamupadezatvAdvA, 'anagAraH' prAgvat, kiM punaH kuryAdityAha-'dharmameva brahmacaryAdirUpaM, casyAvadhAraNArthatvAt , 'pezalam' iha paratra caikAntahitatvenAtimanojaM 'jJAtvA' avabudhya, 'tatra' iti dharme 'sthApayet' nivezayed 'bhikSuH' yatiH AtmAnaM viSayAmilApaniSedhata iti sUtrArthaH // adhyayanArthopasaMhAramAhaii esa dhammeakkhAe kvilennNcvisuddhpnnnnennN| tarihiMtije u kAhiMtitehiM ArAhiyA duve logu20ttimi vyAkhyA-'iti' anena prakAreNa 'eSaH' anantaramuktarUpaH 'dharmaH' yatidharmaH AGiti sakalatatva rUpAbhivyAptyA khyAtaH-kathitaH AkhyAtaH, kenetyAha-'kapilena' ityAtmAnameva nirdizati, pUrvasaGgatikatvAdamI madacanataH pratipadyantAmiti, 'caH' pUraNe, 'vizuddhaprajJena' nirmalAvabodhena, ato'rthasiddhimAha-'tarihiMtitti tariSyanti, bhavArNavamiti zeSaH, 'ye' ityavizeSAbhidhAnaM, 'tuH' pUraNe, tato vizeSata eva tariSyanti, ye 'kariSyanti' anuSThAsyanti, prakramAdamuM dharmam , anyacca 'taiH' 'ArAdhito' saphalIkRtau 'dvau' dvisaGkhyau loko, ihalokaparalokAvityarthaH, iha mahAjanapUjyatayA paratra ca niHzreyasAbhyudayaprAtyeti suutraarthH|| 'itiH' parisamAptau bravImi iti nayAzca praagvditi|| iti zrIzAntyAcAryaviracitAyAM ziSyahitAyAM vizeSaTIkAyAmidamaSTamamadhyayanaM vyAkhyAtaM kApilaM nAma // * nelibrary.org Jain Education 11 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. namipranajyAdhya.9 bRhadvRttiH // 298 // atha navamamadhyayanam / | // uktamaSTamamadhyayanaM, sAmprataM navamamArabhyate-asya cAyamabhisambandhaH-anantarAdhyayane nirlobhatvamuktam , hai iha tu tadanuSThiteH ihaiva devendrAdipUjopajAyata iti dayate, ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyAnuyogadvAracatuSTa yavarNanaM pUrvavadyAvannAmaniSpanna nikSepe'nvarthAnugataM namipravrajyetinAma, ato namaHpravrajyAyAzca nikSepo vAcya ityubhayanikSepAbhidhAnAyAha niyuktikRt nikkhevo u namimi cauviho dH||260|| jaanng0|| 261 // namiAunAmagoyaM veyaMto bhAvato namI hoi / tassa ya khalu pavajA namipavAjaMti ajjhayaNaM // 262 // pavajAnikkhevo cauviho annatithigA dave / bhAvaMmi u pavajjA AraMbhapariggahaccAo // 263 // ra vyAkhyA-'nikSepaH' nyAsaH, 'tuH' pUraNe, 'namau' namiviSayaH 'caturvidhaH' caturbhedo nAmAdiH, tatra ca nAmasthApane sugame, 'dvividhaH' vibhedo bhavati 'dravye' dravyaviSayaH, tamevAha-AgamanoAgamataH, tatrAgamato jJAtA'nupayuktaH, noAgamatazca sa 'trividhaH' tribhedaH, 'jANagasarIrabhavie tabairitte yatti namizabdasya pratyekamabhisambandhAt jJazarIranamibhavyazarIranamistadvayatiriktanamizca, 'sa' tadvayatiriktanamirbhavet trividhaH-ekabhaviko baddhAyuSko'bhimukhanAmagotrazca, // 298 // JainEducation international For Private & Personal use only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ etatsvarUpaM ca prAgvat , tathA namyAyurnAmagotraM vedayan bhAvato namirbhavati, 'tasya' nameH 'khalu' iti vAkyAlaGkAre, 'pravrajyA' vakSyamANakharUpA, ihAbhidhIyata ityupaskAraH, atazca 'namipravrajyeti namipravrajyAkhyamidamadhyayanameva prastutamucyata iti zeSaH, pravrajyAnikSepazcaturvidho nAmAdiH, nAmasthApane prAgvat , anyAni ca tAnyanahatpraNItatIrthAdanyatvena tIrthAni ca-nijanijAbhiprAyeNa bhavajaladheH taraNaM prati karaNatayA vikalpitatvenAnyatIrthAni teSu bhavA anyatI|rthikAH, adhyAtmAderAkRtigaNatvATTaka, teca zAkyasarajaskAdayaH, 'dravye' vicArya, pravrajyeti sambandhaH, pravrajyAyogAca ta eva pravrajyetyucyate, yathA daNDayogAt puruSo'pi daNDa iti, iha cAnyatIrthikazabdena vivakSitabhAvavikalataiva sUcitA, tato'nyatIrthyAH khatIrthyA vA pravrajyAparyAyazUnyA dravyapravrajyeti bhaNyante, ata evAha-bhAve tu vicAryamANe pravrajyA Arambhazca-pRthivyAdhupamardaH parigrahazca-mUrchA ArambhaparigrahI tayostyAgaH-parihAraH ArambhaparigrahatyAgaH, na tu bahirveSadhAraNAdyeveti gAthAcatuSTayArthaH // iha ca yadyapi namipravrajyaiva prakrAntA, tathApi yathA'yaM pratyekabuddhastathA'nye'pi karakaNDAdayastrayastatsamakAlasuralokacyavanapravrajyAgrahaNakevalajJAnotpattisiddhigatibhAjaH iti prasaGgato |vineyavairAgyotpAdanArtha tadvaktavyatAmapi vivakSuridamAha niyuktikRtkarakaMDa kaliMgesu, paMcAlesu ya dummuho / namIrAyA videhesu, gaMdhAresu ya naggaI // 264 // vasabhe a iMdakeU valae aMbe a pupphie bohii| karakaMDu dummuhassA namissa gaMdhArarapaNo a // 265 // JainEducationpatil For Private & Personal use only Fainelibrary.org Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. *** bRhaddhRttiH // 29 // mihilAvaissa NamiNo chammAsAyaMka vijpddiseho| kattia sumiNagadaMsaNaahimaMdaranaMdighose a266 / namiprava dunnivi namI videhA rajAiM payahiUNa pviaa| ego namititthayaro ego patteyabuddho a // 267 ||jyaadhy.9 jo so namititthayaro so sAhassiya parivvuDo bhayavaM / gaMthamavahAya pavai puttaM rajje ThaveUNaM // 26 // bIovi namIrAyA rajaM caiUNa guNasayasamaggaM / gaMthamavahAya pavai ahigAro ettha biieNaM // 269 // 3 pupphuttarAu cavaNaM pavajA hoi egsmennN| patteyabuddhakevali siddhi gayA egasamaeNaM // 270 // seaM sujAyaM suvibhattasiMgaM, jo pAsiA vasahaM gutttthmjhe| riddhiM ariddhiM samupehiA NaM, kaliMgarAyAvi samikkha dhammaM // 271 // jo iMdakeuM samalaMkiyaM tu, daTuM paDataM paviluppamANaM / riddhiM ariddhiM samupehiA NaM, paMcAlarAyAvi samikkhadhammaM // 272 // vuddhiM ca hANi ca sasIva daTuM, pUrAvaregaM ca mahAnaINaM / aho aNicaM adhuvaM ca naccA, paMcAlarAyAvi samikkha dhammaM // 273 // *****54-5* // 29 // *** Jain Education international For Privale & Personal use only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SRUS bahuANaM sadayaM succA, egassa ya asaddayaM / valayANa namIrAyA, nikkhaMto mihilAhivo // 274 // jo cUarukkhaM tu maNAbhirAmaM, samaMjarIpallavapupphacittaM / riddhiM ariddhiM samupehiA NaM, gaMdhArarAyAvi samikkha dham // 275 // jayA rajaM ca raTuM ca, puraM aMteuraM thaa| sabameaM pariccaja, saMcayaM kiM karesimaM ? // 276 // jayA te peie raje, kayA kiccakarA bahU / tesiM kiccaM pariccajja, aja kiccakaro bhavaM // 277 // jayA savaM pariccaja, mukkhAya ghaDasI bhavaM / paraM garahasI kIsa ?, attanIsesakArae // 278 // mukkhamaggaM pavannesu, sAhasu baMbhayArisu / ahiatthaM nivArito, na dosaM vattu marihasi // 279 // ___etadarthastu prAyaH sampradAyAdavaseya iti tAvat sa evocyate-caMpAnayarIe dahivAhaNo rAyA, ceDagadhUyA paumAvatI devI, tIse dohalo-kihAhaM rAyaNNevatyeNa NevatthiyA ujANakANaNANi viharejA ?, sA ullagasarIrA jAyA, rAyA pucchati, tAdhe rAyA ya sA ya jayahathimi ArUDhA, rAyA chattaM dharei, gayA ujANaM, paDhamapAusaM ca, sIyalaeNaM / 1 campAnagaryA dadhivAhano rAjA, ceTakaduhitA padmAvatI devI, tasyA dauhRdaH-kathamahaM rAjanepathyena nepathyitA udyAnakAnanAni vihareyaM ?, sA kSINazarIrA jAtA, rAjA pRcchati, tadA rAjA ca sA ca jayahastini ArUDhA, rAjA chatraM dhArayati, gatodyAnaM, prathamaprAvRT ca, zItalena +CRCH Jain Education H ellional For Private & Personal use only rAhinelibrary.org Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 30 // INCREASEASE maTTiyAgaMdheNaM hatthI abbhAhatovaNaM saMbharati, niyaTTo vaNAbhimuho payAto, jaNo Na tarati olagiuM, dovi aDaviM namipranapavesiyAI, rAyA vaDarukkhaM pecchai, deviMbhaNai-eyassa vaDassa heTeNa jAhittiti tA tumaM sAkhaMgaNhejAsi, tAe paDi jyAdhya.9 suyaM, Na tarati,rAyA dakkho teNa sAhAgahiyA, so uttiNNo, NirANaMdogato cNpN| sAvi ya itthiyA NIyA NimmANusaM aDaviM,jAva tisAyito pecchati dahaM mahatimahAlayaM, tattha oinno abhiramati hatthI, imAvi saNiyaM 2 uiNNA talA-14 gAto, na disAto jANai ekkAe disAe sAgAraM bhattaM paJcakkhAittA pahAviyA, jAva dUraMgayA tAva tAvaso diTTho, tassa mUlaM gayA, abhivAtito, pucchati-kato'si ammo ihaM AgayA ?, tAhe kahei-ahaM ceDagassa dhUyA, jAva ihaM hatthiNA ANIyA, so ya tAvaso ceDaganiyallato, teNa AsAsiyA-mA bIhehitti, tAhe se vaNaphalANi dAUNaM ekAe | 1 mRttikAgandhena hastyabhyAhato vanaM smarati, nivRtto vanAbhimukhaH prayAtaH, jano na zaknotyavalagituM, dvAvapyaTavIM pravezitI, rAjA || vaTavRkSaM prekSate, devI bhaNati-etasya vaTasyAdhastanena yAsyatIti tattvaM zAkhAM gRhNIyAH, tayA pratizrutaM, na zaknoti, rAjA dakSastena zAkhA gRhItA, sa uttIrNo, nirAnando gatazcampAm / sA'pi ca strI nirmAnuSAM nItA aTavI, yAvattRSitaH prekSate hRdaM mahAtimahAlayaM, tatrAvatIrNo'bhiramate hastI, iyamapi zanaiH avatIrNA taDAkAt , na dizo jAnAti ekayA dizA sAkAraM bhaktaM pratyAkhyAya pradhAvitA, yAvadUraM gatA // 30 // tAvattApaso dRSTaH, tasya mUlaM gatA, abhivAditaH, pRcchati-kuto'si amba ! ihAgatA?, tadA kathayati--ahaM ceTakasya duhitA, yAvadatra hastinA''nItA, sa ca tApasazceTakasya nijakaH, tenAzvAsitA-mA bhaiSIriti, tadA tasyai vanaphalAni dttvaikyaa| Jain Education interational For Privale & Personal use only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARREA disAe aDavIo NINiyA, ettohiMto halacchittA bhUmI taM na akkamAmo, eso daMtapurassa visato daMtacakko rAyA, tAto aDavIto NiggayA, dantapure ajANaM mUle pavaiyA, pucchiyAe gambho Na akkhAto, pacchA NAe mayaharikANaM Aloeti, viyAyA samANI saha NAmamuddAe kaMbalarayaNeNa ya susANe ujjhati, pacchA masANapANo, teNa gahito, bhajAe appito, avakinnatotti nAmaMkayaM, sA ajAtIe pANIe samaM metiM karei,sAajA tAhi saMjaIhiM pucchiyAkahiM gambho ?, bhaNai-mayago jAto, tA me ujjhito, so tattha saMvahati / tAhe dAragarUvehi samaM ramai, so tANi DikkarUvANi bhaNai-ahaM tumbhaM rAyA mamaM karaM deha, so lukkhakacchUe gahito, tANi bhaNai-mamaM kaMDUyaha, tAhe se karakaMDutti nAma kayaM, so tAe saMjaIe aNuratto, sAya se moyae dei, jaMca bhikkhaM laTuM lahei / saMvaDDio so susANaM / 1 dizA'TavyA niSkAzitA, ato halakRSTA bhUmiH tAM nAkramAmahe, eSa dantapurasya viSayo dantacakro rAjA, tasyA aTavyA nirgatA, dantapure AryANAM mUle pravrajitA, pRSTayA garbho nAkhyAtaH, pazcAjjJAte mahattarikAbhya Alocayati, vijAtA satI saha nAmamudrayA kambalaratnena ca zmazAne ujjhati, pazcAt zmazAnacANDAlaH, tena gRhItaH, bhAryAyai arpitaH, avakIrNaka iti nAma kRtaM, sA''ryA tayA cANDAlyA samaM maitrI karoti, sA''ryA tAbhiH saMyatIbhiH pRSTA-ka garbhaH ?, bhaNati-mRto jAtastato mayojjhitaH, sa tatra saMvardhate / tadA dArakarUpaiH samaM ramate, sa tAni DimbharUpANi bhaNati-ahaM yuSmAkaM rAjA mahyaM kara datta, sa rUkSakacchA gRhItaH, tAni bhaNati-mAM kaNDUyata, tadA tasya karakaNDUriti nAma kRtaM, sa tasyAM saMyatyAmanuraktaH, sA ca tasmai modakAn dadAti, yacca bhikSA laSTAM labhate / saMvRddhaH sa zmazAnaM R CANCER uttarAdhya.51 Sain Education a l For Privale & Personal use only n inelibrary.org Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - namiprana jyAdhya.9 uttarAdhya. rakkhaMti, tattha do saMjayA taM masANaM keNati kAraNena atigatA, jAka emastha vaMsakuDaMge daMDagaM pecchaMti, tattha ego badalidaMDalakkhaNaM jANati, so bhaNati-jo eyaM daMDagaM giNhati so rAyA hotitti, kiMtu paDicchiyavotti jAva annANi catvAri aMgulANi vaDati tAhe joggotti / taM teNaM mAyaMgaceDaeNaM suyaM, ekkeNa dhijAieNa ya, tAdhe so ghijAiyigo // 301 // 18 appasAgAriyaM tassa cauraMgulaM khaNiUNa chiMdei, teNa ya ceDaeNa diTTho, so uddAlio, so teNa dhijAieNa karaNe dANIto bhaNai-dehi daMDagaM, so bhaNai-mama masANe, Na demi, dhijjAio bhaNio-annaM giNha. so nnicdd| bhaNati ya-eeNa mama kajaMti, so dArago na dei, tAhe so dArago pucchio-kiM na dehi , bhaNaI ya-ahaM eyassa daMDagassa pahAveNa rAyA hohAmitti, tAhe kAraNiyA hasiUNaM bhaNaMti-jayA tumaM rAyA hojjAsi tayA eyassa tuma 1 rakSati, tatra dvau saMyatau taM zmazAnaM kenacitkAraNenAtigato, yAvadekatra vaMzajAlyAM daNDaM prekSAte, tatraiko daNDalakSaNaM jAnAti, sabhaNatidAya enaM daNDaM gRhNIyAt sa rAjA bhavatIti, kiM tu pratIkSitavya iti yAvadanyAMzcaturo'GgulAna vardhate, tadA yogya iti / tattena mAtaGgaceTena | zrutam , ekena dhigjAtIyena ca, tadA sa dhigjAtIyo'lpasAgArike tasya caturo'GgulAn khAtvA chinatti, tena ca ceTena dRSTaH, so'pahRtaH, sa dhigjAtIyena tena karaNaM nIto bhaNati-dehi daNDaM, sa bhaNati-mama zmazAne, na dadAmi, dhigjAtIyo bhaNita:-anyaM gRhANa, sa | necchati, bhaNati ca-etena mama kAryamiti, sa dArako na dadAti, tadA sa dArakaH pRSTaH-kiM na dadAsi ?, bhaNati ca-ahametasya daNDasya | prabhAveNa rAjA bhaviSyAmIti, tadA kAraNikA hasitvA bhaNanti-yadA tvaM rAjA'bhaviSyastadaitasmai tvaM // 30 // Jain Educati o nal For Privale & Personal use only www.ainelibrary.org Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PASKATASARAS gomaM dejAsi, paDivaNNo so, teNa dhijjAieNa anne dhijjAiyA gahiyA-jahA eyaM mArittA harAmo, taM tassa piyaae| dAsayaM, tANi tinniviNaTrANi jAva kaMcaNapuraM gayANi / tattha rAyA marai aputto, Aso ahiyAsito, tassa bAhiM suyaMtassa mUlaM Agao, payAhiNIkAUNa Thito, jAva NAyarA picchaMti lakkhaNajuttaM, jayajayasaddo kato, NaMdItaraM AhayaM, imovi jaMbhaMto uTTio, vIsattho AsaM vilaggo, pavesijjai, mAyaMgo tti dhijAigA Na deMti pavesaM, tAhe teNa daMDarayaNaM gahiyaM, taMjaliumAraddhaM, te bhIyA ThiyA, tAhe teNa vADahANagA hariesA dhijjAiyA kayA, uktaM ca-"dadhivAhanaputreNa, rAjJA tu krknnddnaa|vaatthaankvaastvyaashcnnddaalaa braahmnniikRtaaH||1||" tassa ya gharanAmaM avakinnagotti, pacchA se taM ceva ceDagakayaNAmaM patir3hiyaM karakaMDutti / tahiM so dhijAtito Agato, dehi mama gAma, bhaNati-18 1 grAmamadAsyaH, pratipannaH saH, tena dhigjAtIyena anye dhigjAtIyAH svapakSIkRtAH-yathainaM mArayitvA harAmaH, tattasya pitrA zrutaM, te trayo'pi naSTA yAvatkAJcanapuraM gatAH / tatra rAjA mRtaH aputraH, azvo'dhivAsitaH, tasya bahiHsuptasya mUlamAgataH, pradakSiNIkRtya sthitaH yAvannAgarAH prekSante lakSaNayuktaM, jayajayazabdaH kRtaH, nandItUryamAhatam , ayamapi jRmbhamANa utthitaH, vizvasto'zvaM vilagnaH, pravezyate, mAtaGga iti dhigjAtIyA na dadati pravezaM, tadA tena daNDaranaM gRhItaM, tajjvalitumArabdhaM, te bhItAH sthitAH, tadA tena vATadhAnakA harikezA dhigjAtIyAH kRtAH / tasya ca gRhanAmAvakIrNaka iti, pazcAt tasya tadeva ceTakakRtaM nAma pratiSThitaM karakaNDUriti / tatra sa dhigjAtIya AgataH, dehi mahyaM prAma, bhaNati Jain Education in For Privale & Personal use only ibrary.org Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. namiprana bRhadvRttiH jyAdhya.9 // 302 // jo te rucati, so bhaNai-mama caMpAe gharaM, to tahiM dehi, tAhe dadhivAhaNassa lehei-dehi mama egaM gAma, ahaM tujhaM rucai gAma vA nagaraM vA taM demi, so ruTTho duTTamAyaMgo appANaM Na jANaitti,jo mamaM lehaM deitti / dUeNa paDiAgaeNa kahiyaM, karakaMDU kuvito, caMpA rohiyA, juddhaM vaTTati, tAe saMjaIe suyaM, mA jaNakkhao hohititti karakaMDUM osArittA rahassaM bhidiyatti, esa tava piyatti, teNa tANi ammApiyaro pucchiyANi, tehiM sabbhAvo kahito, mANeNaM Na na osarai, tAhe sA caMpaMaigayA, raNNo gharaM atIti,NAyA pAyapaDiyAo dAsIo paruNNAto, rAyaNAvi suyaM, so'vi Agato, vaMdittA AsaNaM dAUNa taM gambhaM pucchati, sA bhaNai-eso jo esaNayaraM rohittA acchai, tuho Niggato, milito, dovi rajANi tassa dAUNa dahivAhaNo pctito| karakaMDU ya mahAsAsaNo jAto, so ya kira goulappito, 1 yastubhyaM rocate, sa bhaNati-mama campAyAM gRhaM, tattatra dehi, tadA dadhivAhanAya lekhayati-dehi mahyamekaM grAmam , ahaM tubhyaM yadrocate grAmo vA nagaraM vA taddadAmi, sa ruSTo duSTamAtaGga AtmAnaM na jAnAtIti, yo mahyaM lekhaM dadAtIti / dUtena pratyAgatena kathitaM, karakaNDUH kupitaH, campA ruddhA, yuddhaM vartate, tayA saMyatyA zrutaM, mA janakSayo bhaviSyatIti karakaNDUmapasArya rahasyaM bheditavatI-eSa tava piteti, tena tau mAtApitarau pRSTau, tAbhyAM sadbhAvaH kathitaH, mAnena nApasarati, tadA sA campAmatigatA, rAjJo gRhameti, jJAtA pAdapatitA dAsyaH | praruditAH, rAjJApi zrutaM, so'pyAgato, vanditvA''sanaM dattvA taM garbha pRcchati, sA bhaNati-eSa ya etannagaraM ruddhA tiSThati, tuSTo nirgato, mIlito, dve api rAjye tasmai dattvA dadhivAhanaH prabajitaH / karakaNDUzca mahAzAsano jAtaH, sa ca kila gokulapriyaH // 30 // Jain Education For Privale & Personal use only Belibrary.org Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aNegANi tassa goulagANi jAyANi jAva sarayakAleNa egaM govacchayaM ghoragattaM seyaM taM pecchai, bhaNati ya- eyassa mAMyaraM mA duhejjAhi, jayA vaddhito hujjA tayA aNNANaM gAvINaM duddhaM pAejAha, te govA parisuNaMti, so uccattavisANo khaddhavasabho jAto, rAyA pecchati, so juddhikao jAto, puNo kAleNa rAyA Agato pecchati - mahAkAyaM juNNaM vasabhaM, paDaehiM parighaTTayaMtaM, gove pucchai - kahiM so basahotti ?, tehiM so dAito, pecchaMtao visAyaM gato, aNiccayaM ciMtito saMbuddho 'seyaM sujAyaM 0' suttaM, 'goiMgaNassa 0 ' gAhA, 'porANa 0 ' gAthA 1 // ito paMcAlesu jaNavaesa kaMpillapuraM nayaraM, tattha dummuho rAyA, so ya iMdakeuM pAsati logeNa mahijaMtaM aNegakuDa bhI sahassapaDimaMDiyAbhirAmaM, puNo a viluttaM paDiyaM ca muttapurIsANa majjhe, so'vi saMbuddho pacatito 'jo iMdakeuM suyalaMkiyaM tu' so'vi viharati 2 // 1 anekAni tasya gokulAni jAtAni yAvaccharatkAla ekaM govatsaM ghoragAtraM zvetaM taM prekSate, bhaNati ca-- etasya mAtaraM mA dhaukSiSTa, yadA vRddho bhavet tadA'nyAsAM gavAM dugdhaM pAyayeta, te gopAH pratizRNvanti, sa uccaviSANaH samarthavRSabho jAtaH, rAjA pazyati, sa yuddha ekako jAtaH, punaH kAlena rAjA''gataH pazyati -- mahAkAyaM jIrNa vRSabhaM hrasvamahiSIbhiH parighaTyamAnaM, gopAn pRcchati ka sa vRSabha iti ?, taiH sa darzitaH, pazyan viSAdaM gataH, anityatAM cintayan saMbuddhaH 'zvetaM sujAtaM 0' sUtraM 'goSThAGgaNasya 0 ' gAthA 'purANa' gAthA 1 // itaH pAJcAleSu janapadeSu kAmpIlyapuraM nagaraM, tatra durmukho rAjA, sa cendraketuM pazyati lokena mahyamAnamanekapatAkAsahasraparimaNDitAbhirAmaM, punazca viluptaM patitaM ca mUtrapurISayormadhye, so'pi saMbuddhaH pravrajitaH 'ya indraketuM svalaGkRtaM tu0 ' so'pi viharati 2 // Jain Educationational ainelibrary.org Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namipatra jyAdhya.9 uttarAdhya. io ya videhe jaNavae mahilAe ya NayarIe NamI rAyA, tassa dAho jAto, devI caMdaNaM ghasati, baliyANi khalakha liMti, so bhaNati-kaNNAghAto hoi, devIe ekkakaM avaNetIe savANi avaNIyANi, ekikaM ThiyaM, taM rAyA pucchai bRhadvRttiH -tANi valayANi na khalakhaliMti ?, sA bhaNati-avaNIyANi, so teNa dukkheNa abbhAhato paralogAbhimuho ciNteti||303|| bahuyANaM doso Na egassa, jai ya eyAto rogAo muccAmi to pacayAmi, tayA ya kattiyapuNNimA vaTTati, evaM so ciMtito pAsutto, pabhAyAe zyaNIe sumiNae pAsati-seyaM nAgarAyaM maMdarovari ca attANamArUDhaM, NaMdighosatUreNa ya hai vibohito hataho ciMtei-aho pahANo suviNo diTThotti, puNo ciMtai-kahiM mayA evaMguNajAtito pavato diTThapurotti ciMtayaMteNa jAtI saMbhariyA, puvaM mANusabhave sAmaNNaM kAUNa pupphuttare vimANe uvavaNNo Asi, tattha devatte 1 itazca videhe janapade mithilAyAM ca nagaryA namI rAjA, tasya ca dAho jAtaH, devI candanaM gharSati, valayAni zabdaM kurvanti, sa bhaNati-karNAghAto bhavati, devyaikaikamapanayantyA sarvANyapanItAni, ekaikaM sthitaM, tAM rAjA pRcchati-tAni valayAni na khaTatkurvanti ?, sA bhaNati-apanItAni, sa tena duHkhenAbhyAhataH paralokAbhimukhazcintayati-bahUnAM doSo naikasya, yadi caitasmAdrogAnmucye tadA pravrajAmi, tadA ca kArtikapUrNimA varttate, evaM sa cintayan prasuptaH, prabhAtAyAM rajanyAM svapne pazyati-zvetaM nAgarAja mandarasyopari cAtmAnamArUDhaM, nandIghoSatUryeNa ca vibodhito hRSTatuSTazcintayati-aho pradhAnaH svapno dRSTa iti, punazcintayati-ka mayaivaMguNajAtIyaH parvato dRSTapUrva iti hai cintayatA jAtiH smRtA, pUrva manuSyabhave zrAmaNyaM kRtvA puSpottare vimAna utpanna AsaM, tatra devatve // 303 // JainEducation For Private & Personal use only Thainelibrary.org Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SACASCRACESCOMSACARROTOCHRAM maMdaro jiNamahimAisu AgaeNa diTTaputvotti saMbuddho pacatito 'bahuyANa-' silogo 3 // io ya gaMdhArajaNavisa|esu purisapuraM NAma nayaraM, tattha NaggatI rAyA, so ya annayA aNujattaM Niggato pecchai-cUyaM kusumiyaM, teNegA maMjarI gahiyA, evaM khaMdhAvAreNaM layaMteNaM kadvAvaseso kato, paDiniyatto pucchati-kahiM so cUyarukkho?, amacceNa | akkhAto esotti, to kiha kahANi kato?, bhaNati-tubbhehiM ekA maMjarI gahiyA, pacchA saveNavi jaNa gahiyA, so ciMtei-evaM rajasiritti, jAva riddhI tAva sohati, alAhi 'jo cUya0' gAhA, so'vi viharati 4 // cattArivi |viharamANA khiipatiTThie Nayare cAuddAra deulaM, puveNa karakaMDU paviTTho, dummuho dakkhiNeNa, kiha sAhussa annAmuho acchAmitti teNa vANamaMtareNa dakkhiNapAsevi muhaM kayaM, namI avareNa, tao'vi muhaM kayaM, gaMdhAro uttareNa, tao'vi / 1 mandaro jinamahimAdiSvAgatena dRSTapUrva iti saMbuddhaH pravrajitaH 'bahUnAM0 zlokaH 3 // itazca gAndhArajanaviSayeSu puruSapuraM nAma nagaraM, tatra naggatI rAjA, sa cAnyadA'nuyAtraM nirgataH pazyati-cUtaM kusumitaM, tenaikA maJjarI gRhItA, evaM skandhAvAreNAdadAnena kASThAvazeSaH kRtaH, pratinivRttaH pRcchati-ka sa cUtavRkSaH ?, amAtyenAkhyAta eSa iti, tadA kathaM kASTIkRtaH ?, bhaNati-yuSmAbhirekA majarI gRhItA, pazcAtsaveNApi janena gRhItA, sa cintayati-evaM rAjyazrIriti, yAvadRddhistAvacchobhate, alam 'yazcata0' gAthA, so'pi viharati 4 // catvAro'pi | viharantaH kSitipratiSThite nagare caturdAra devakulaM, pUrveNa karakaNDUH praviSTaH, durmukho dakSiNena, kathaM sAdhoH parAGmukhastiSThAmIti tena vyantareNa dakSiNapArzve'pi mukhaM kRtaM, namirapareNa, tato'pi mukhaM kRtaM, gAndhAra uttareNa, tato'pi Jain Education a l For Privale & Personal use only O nelibrary.org Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 304 // muMhaM kathaM / tassa kira karakaMDussa AbAlattaNA sA kaMDU atthi ceva, teNa kaMDyagaM gahAya masiNaM kaNNo kaMDUito, taM teNa ettha saMgoviyaM taM dummuho pecchai, so bhai - 'jayA rajjaM0' silogo, jAva karakaMDU paDivayaNaM na deti tAva |NamI vayaNasamakaM imaM bhaNai - 'jayA te petite rajje0 ' silogo, kiM tumaM eyassa Auttagotti bhaNati, tAhe gaMdhAro | bhaNati - 'jayA savaM paricaja 0 ' silogo, tAhe karakaMDU bhaNati - 'mokkhamaggapavaNNANaM 0 ' silogo "rUsaU vA paro mA vA visaM vA pariyattau / bhAsiyavA hiyA bhAsA, sapakkhaguNakAriyA // 1 // " ityeSa sampradAyaH / eSa eva ca gAthAkadambakabhAvArthaH, akSarArthastu spaSTa eva, navaraM mithilA nAma nagarI, tasyAH patiH - khAmI mithilApatistasya, anenA| nyeSAmapi tatpatInAM sambhavAt tadvyavacchedamAha, 'namaH' naminAmnaH, 'chammAsAyaMkavijjapaDiseho' tti SaNmAsAnAtako - dAhajvarAtmako rogaH SaNmAsAtaGkaH tatra vaidyaiH - bhiSagbhiH pratiSedho - nirAkaraNam, acikitsyo'yamityabhi| dhAnarUpaH SaNmAsAtaGkavaidyapratiSedhaH, 'kattiya'tti kArtikamAse 'suviNagadaMsaNaMti' svama eva svapnakastasmin darzanaM 1 mukhaM kRtaM / tasya kila karakaNDoH AbAlyAt sA kaNDUrasti caiva tena kaNDUyanaM gRhItvA masRNaM karNau kaNDUyitau, tattenaikatra saMgopitaM, taddurmukhaH pazyati, sa bhaNati - yadA rAjyaM0 zlokaH, yAvatkarakaNDUH prativacanaM na dadAti tAvat namirvacanasamamidaM bhaNati - yadA te paitRke rAjye 0 zlokaH, kiM tvametasyAvarttaka iti bhaNati, tadA gAndhAro bhaNati - yadA sarva parityajya 0 zlokaH, tadA karakaNDUrbhaNati - 'mokSamArgaprapannAnAM' zlokaH / ruSyatu vA paro mA vA viSaM vA paryattu / bhASitavyA hitA bhASA svapakSaguNakAriNI ( kA ) // 1 // | namipratra jyAdhya. 9 1120811 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khapnadarzanam , abhUditi zeSaH, kaH?, yaH 'ahimaMdara'tti ahimandarayoH nAgarAjAMcalarAjayoH 'naMdighose yatti' dvAda-12 zataryasaGghAto nandI tasyA ghoSaH, sa ca khAmavalokayato jAtaH, tena cAsI pratibodhitaH ityupaskAraH / iha ca mithilApatinaimirityuktI mA bhUttathAvidhasya tIrthakarasyApi namaH sambhavAdyAmoha iti 'dvau namI vaidehI' ityaayuktN| tathA 'pupphuttarAtotti puSpottaravimAnAcyavanaM-bhraMzanam, ekasamayeneti yojyate, pravrajyA ca-niSkramaNaM bhavatyekasamayenaiva, tathA pratyekam-ekaikaM hetumAzritya 'buddhAH' avagatatattvAH pratyekabuddhAH, 'kevalinaH' utpannakevalajJAnAH, 'siddhigatAH' muktipadaprAptAH, trayANAmapi karmadhArayaH, ekasamayenaiveti caturNAmapi samasamayasambhavAt / tathA seyaM / sujAyaMti zvetaM varNataH sujAtaM prathamata evAhInasamastAGgopAGgatayA,suSTu-zobhane vibhakte-vibhAgenAvasthite zRGgeviSANe yasya sa tathA tam ,Rddhi-balopacayAtmikAm anRddhiH-tasyaiva balApacayatastarNakAdiparibhavarUpAM 'samupahiyA Na' ti samyagutprekSyeti-paryAlocya pAThAntarataH samutprekSamANo' vA kaliGgarAjo'pItyatrApizabda uttarApekSayA smuccye| tathA 'indraketum' indradhvajaM 'pravilupyamAna' miti janaiH khakhavastrAlaGkArAdigrahaNataH itazcetazca vikSipyamANaM / tathA 'pUrAvareyaM tti pUraH-pUrNatA avareko-riktatA'nayoH samAhAre pUrAvarekaM / tathA 'samaJjarIpallavapupphacittaM' saha maJjarIbhiH-pratItAbhiH pallavaizca-kizalayaryAni puSpANi-kusumAni taizcitra:-karburaH maJjarIpallavapuSpacitrastaM, yadvA sahamaarIpallavapuSpairvartate yaH sa tathA citra-Azcaryo'nayorvizeSaNasamAsaH, 'samikkha'tti ArSatvAt samIkSate paryAlocayati, Jain Education For Privale & Personal use only M inelibrary.org Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CSCR uttarAdhya. bRhaddhRttiH // 305 // anekArthatvAdaGgIkurute vA, vartamAnanirdezaH prAgvat, yadvA 'samikkha'tti samaikSiSTa samIkSitavAn 'dharma' yatidharma namipratrayadA 'te' tvayA 'paitRke' piturAgate rAjye kRtA-vihitAH kRtyAni kurvanti-anutiSThanti kRtyakarA-niyogino 4 jyAdhya.9 bahavaH-prabhUtAH, tadaiva kRtyakaratvaM svayaM tava kartumucitamAsIdityupaskAraH, 'teSAmiti kRtyakarANAM kRtyaM-parAparAdhaparibhAvanAdi kartavyaM 'parityajya vratAGgIkArAdapahAya adya 'kRtyakaro' niyuktakaH-anyadoSacintako 'bhavAn' tvaM, kimiti jAta iti shessH| tathA 'mokkhAya ghaDasI'ti prAktatvAnmokSAya-mokSArtha ghaTate' ceSTate, tathA 'attnnisseskaare| tti Atmano niHzeSamiti-zeSAbhAvaM prakramAt karmaNaH karoti-vidhatta ityAtmaniHzeSakArakaH, yadvA 'Nissesa'tti niHzreyaso mokSastatkArako / 'mokSamArga' muktyadhvAnaM 'pratipannepu' aGgIkRtavatsu sAdhupu brahmacAripu 'ahiyatya'ti| 2 ahitArtha 'nivArayan' niSedhayan 'na doSaM' parApavAdalakSaNamasyeti zeSaH, 'vaktum' abhidhAtumarhasi, yathA hi bhavAn / ahitAnnivArayan , kathaM garhasItyAdi, evaM namirapi adya kRtya karo bhavAniti kRtyakaratvalakSaNAdahitAnnivArayati, tathA durmukho'pi saJcayaM kiM karopi ? iti saJcayata evAhitAnniSedhayatIti nAyaM parApavAda iti vaktumucitaM, yadvA- | // 305 // 'ahiyatthaM NivAritotti suvyatyayAdahitArthAnivArayantaM na 'doSa'miti matublopAnna doSavantaM vaktumarhasi, tathA cArSam-"rUsaU vA paro mA vA, visaM vA pariyattau / bhAsiyavvA hiyA mAsA, sapakkhaguNakAriyA // 1 // " in Education International For Private & Personal use only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | ityavasito nAmaniSpanno nikSepaH, samprati sUtrAlApakaniSpannasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavatIti sUtrAnugame sUtramu|cAraNIyaM tacedam caUNa devalogAo uvavanno mANusaMmi logaMmi / uvasaMtamohaNijo saratI porANiyaM jAI // 1 // vyAkhyA - yuvA 'devalokAt' pratItAt, 'utpannaH' jAtaH 'mAnuSe' mAnuSasambandhini 'loke' prANigaNe upazAntam- anudayaM prAptaM mohanIyaM - darzanamohanIyaM yasyAsAvupazAntamohanIyaH 'smarati' cintayati, smeti zeSaH, vartamAnanirdezo vA prAgvat, kAmityAha - 'porANiyaM ti purANAmeva paurANikIM, vinayAditvAt Thak, cirantanImityarthaH, 'jAtim' utpatti, devalokAdAviti prakramaH, tadvatasakalaceSTopalakSaNaM ceha jAtiriti sUtrArthaH // tataH kimityAha jAI saritu bhavaM sahasaMbuddho aNuttare dhamme / puttaM Thavittu rajje abhinikkhamati namI rAyA // 2 // vyAkhyA-'jAtim' uktarUpAM smRtvA bhagazabdo yadyapi dhairyAdiSvanekeSu artheSu vartate, yaduktaM - "dhairya saubhAgyamA| hAtmyayazo'rkazrutadhIzriyaH / tapo'rthopasthapuNyezaprayatnatanavo bhagAH // 1 // " iti, tathApIha prastAvAdbuddhivacana eva gRhyate, tato bhago-buddhiryasyAstIti bhagavAn, sahatti - svayamAtmanaiva sambuddha: - samyagavagatatattvaH sahasambuddho, nAnyena pratibodhita ityarthaH, athavA 'sahasa'tti AryatvAt sahasA - jAtismRtyanantaraM jhagityeva buddhaH, ketyAha Jain Education heational **%* jainelibrary.org Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 30 // anuttare' pradhAne 'dharme' cAritradharme 'putra' sutaM 'sthApayitvA' nivezya, ka ?-rAjye 'abhiniSkAmati' dharmAbhimukhyena || namipatragRhasthaparyAyAnnigacchati, smetIhApi zeSaH, tatazca pravrajitavAnityarthaH, prAgvat tiDavyatyayena vA vyAkhyeyaM, 'namiH' jyAdhya.9 naminAmA rAjA pRthivIpatiriti sUtrArthaH // syAdetat , kutrAvasthitaH? kIdRzAn vA bhogAn bhuktvA sambuddhaH ? kiMTha vAbhiniSkrAman karotItyAha___ so devalogasarise aMteuravaragato vare bhoe| bhuMjittu NamI rAyA buddho bhoge paricayai // 3 // vyAkhyA-'saH' ityanantaramuddiSTaH 'devalogasarise'tti devalokabhogaH sadRzA devalokasadRzAH, mayUravyaMsakAditvAnmadhyapadalopI samAsaH, 'aMteuravaragato'tti varaM-pradhAnaM tacca tadantaHpuraM ca varAntaHpuraM tatra gataH-sthito varAntaHpuragataH, prAkRtatvAca varazabdasya paranipAtaH, varAntaHpuraM hi rAgaheturiti tadgatasya tasya bhogaparityAgAbhidhAnena jIvavIryollAsAtireka uktaH, tatrApi kadAcidvarAH zabdAdayo na syuH tatsambhave vA subandhuriva kutazcinimittAna bhuJjItApItyAha-varAn' pradhAnAn 'bhogAn manojJazabdAdIn "bhuktvA' Asevya 'namiH' naminAmarAjA 'buddhaH' vijJAtatattvaH 'bhogAn' uktarUpAn parityajati, smeti zeSaH / iha punarbhogagrahaNamativismaraNazIlA apyanugrAhyA eveti jJApanArthamiti suutraarthH|| kiM bhogAneva tyaktvA'bhiniSkrAntavAn ? utAnyadapItyAhamihilaM sapurajaNavayaM balamorohaM ca pariyaNaM savvaM / cecA abhinikkhaMto egaMtamahiDio bhayavaM // 4 // PRAKAASAR For Privale & Personal use only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAKASARIE%% | vyAkhyA-'mithilAM' mithilAnAmnI nagarI, saha puraiH-anyanagarairjanapadena ca vartate yA sA tathoktA tAM na tvekA-10 meva, 'balaM' hastyazvAdi caturaGgam 'avarodhaM ca antaHpuraM 'parijana' parivarga 'sarva' niravazeSa, na ta tathAvidhapratibandhAnAspadaM kiJcideva 'tyaktvA' apahAya 'abhiniSkrAntaH' pravrajitaH, 'egaMta'tti eka:-advitIyaH karmaNAmanto yasminiti, mayUravyaMsakAditvAt samAsaH, tata ekAnto-mokSastam 'adhiSThitaH' iva AzritavAnivAdhiSThitaH, tadapAyasamyagdarzanAdyAsevanAdadhiSThita eva vA, ihaiva jIvanmuktyavApteH, yadvaikAntaM-dravyato vijanamudyAnAdi bhAvatazca sadA "eko'haM na ca me kazcinnAhamanyasya kasyacit / na taM pazyAmi yasyAhaM, nAsI dRzyo'sti yo mama // 1 // " iti bhAvanAta eka evAhamityanto-nizcaya ekAntaH, prAgvat samAsaH, tamadhiSThitaH, 'bhagavAn' iti dhairyavAn zratavAna veti sUtrArthaH // tatraivamabhiniSkrAmati yadabhUttadAha-yadivA yaduktaM 'saveM parityajyAbhiniSkrAnta' iti tatra kITaka tat tyajyamAnamAsIdityAhakolAhalagabhUtaM AsI mihilAe pavvayaMtami / taiyA rAyarisimmi namimmi abhinikkhamaMtami // 5 // vyAkhyA-kolAhalaH-vilapitA''kranditAdikalakalaH kolAhala eva kolAhalakaHsa bhUta iti-jAto yasmiMstata kolAhalakabhUtam AhitAderAkRtigaNatvAnniSThAntasya paranipAtaH, yadivA bhUtazabda upamArthaH, tataH-kolAhalakabhUta-2 miti kolAhalakarUpatAmivApannaM hA tAta! mAtarityAdikalakalAkulitatayA 'AsIt' abhUt mithilAyAM, sarva gRha uttarAdhya.52 H Lain Ede Tational For Privale & Personal use only l inelibrary.org Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ namiprana uttarAdhya. bRhaddhRttiH 1307 // jyAdhya.9 vihArArAmAdIti prakramaH, ka sati ?-'pravrajati' pravrajyAmAdadAne 'tadA' tasmin kAle, rAjA cAsau rAjyAvasthA- mAzritya RSizca tatkAlApekSayA rAjarSiH, yadivA rAjyAvasthAyAmapi RSiriva RSiH-krodhAdiSaDvargajayAt , tathA ca rAjanItiH-"kAmaH krodhastathA lobho, harSo mAno mdstthaa| par3avargamutsRjedenaM, tasiMstyakte sukhI nRpaH // 1 // " tasmin 'namau' naminAmni, 'abhiniSkrAmati' gRhAt kaSAyAdibhyo vA nirgacchatIti sUtrArthaH // punaratrAntare yadabhUttadAha anbhuTTiyaM rAyarisiM, pabvajAThANamuttamaM / sakko mAhaNarUveNaM, imaM vayaNamabbavI // 6 // vyAkhyA-'abhyutthitam' abhyudyataM 'rAjarSi' prAgvat pravrajyaiva sthAnaM tiSThanti samyagdarzanAdayo guNA asminniti| kRtvA pravrajyAsthAnaM, pratIti zeSaH, 'uttamaM' pradhAnaM, subvyatyayena saptamyarthe vA dvitIyA, tataH pravrajyAsthAna uttame 'abhyupagataM' tadviSayodyamavantaM 'zakraH' indro 'mAhanarUpeNa' brAhmaNaveSeNa, Agatyeti zeSaH, tadA hi tasmin mahAtmani pravrajyAM grahItumanasi tadAzayaM parIkSitukAmaH khayamindra AjagAma, tataH sa 'idaM' vakSyamANam , ucyata iti vacanaM-vAkyam 'abravIt uktavAniti sUtrArthaH // yaduktavAMstadAha kiM nu bho aja mihilAe, kolAhalagasaMkulA / sucaMti dAruNA saddA, pAsAesu gihesu a? // 7 // vyAkhyA-'kim' iti pariprazne 'nu' iti vitarke 'bho' ityAmantraNe 'adya' etasmin dine 'mithilAyAM' nagayA kolA // 307 // JainEducation For Privale & Personal use only ational K rebrary Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | halakena-bahalakalakalAtmakena saGkalAH - vyAkulAH kolAhalakasaMkulAH 'zrUyante' ityAkarNyante 'zabdA' dhvanaya iti sambandhaH, te ca kadAcidvandivRndodIritA api syuH tannirAkaraNAyAha -- dArayanti janamanAMsIti dAruNAH - vilapitA''kranditAdayaH, va punaste ? - 'prAsAdeSu' saptabhUmAdipu 'gRheSu' sAmAnyavezmasu yadvA 'prAsAdo devatAnarendrANA'|mitivacanAt prAsAdeSu devatAnarendrasamvandhiSvAspadeSu 'gRheSu' taditareSu cazabdAtrikacatuSkacatvarAdiSu ceti sUtrArthaH // tatazca eyama nisAmittA, heukAraNacoio / tato NamI rAyarisI, deviMdaM iNamabbavI // 9 // vyAkhyA- 'enam ' anantaroktam 'artha' ityupacArAdarthAbhidhAyinaM dhvaniM 'nizamya AkarNya hinoti - gamayati | vivakSitamarthamiti hetu:, sa ca paJcAvayavavAkyarUpaH, kAraNaM ca - anyathA'nupapattimAtraM tAbhyAM coditaH - preritaH hetu| kAraNacoditaH, kolAhalakasaGkalA dAruNAH zabdAH zrUyanta ityanena hi ubhayametat sUcitaM, tathAhi - anucitamidaM |bhavato'bhiniSkramaNamiti pratijJA, AkrandAdidAruNazabdahetutvAditi hetuH, prANavyaparopaNAdivaditi dRSTAntaH, | yadyadAkrandAdidAruNazabdahetustattaddharmArthino'nucitaM yathA prANavyaparopaNAdi, tathA cedaM bhavato'bhiniSkramaNa| mityupanayaH, tasmAdAkrandAdidAruNazabdAdihetutvAdanucitaM bhavato'bhiniSkramaNamiti nigamanamiti paJcAvayavaM vAkyamiha hetuH, zeSAvayavavivakSAvirahitaM tyAkrandAdidAruNazabdahetutvaM bhavadabhiniSkramaNAnucitatvaM vinA'nupapanna Jain Education in al helibrary.org Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. miti etAvanmAnaM kAraNam , anayostu pRthagupAdAnaM pratipAdyabhedataH sAdhanavAkyavaicitryasUcanArtha, tathA cAha zrutake- namipatravalI-'katthavi paMcAvayavaM dasahA vA savvahA Na paDisiddhaM / Na ya puNa savaM bhaNNai haMdI saviyAramakkhAyaM // 1 // " jyAdhya.9 tathA-"jiNavayaNaM siddhaM ceva bhaNNatI katthatI udAharaNaM / Asaja u soyAraM heUvi kahiMci vottavo // 2 // " // 308 // athavA'nvayavyatirekalakSaNo hetuH, upapattimAtraM tu dRSTAntAdirahitaM kAraNaM, yathA nirupamasukhaH siddho jJAnAnAbA dhaprakarSAt , anyatra hi nirupamasukhAsambhavAt nodAharaNamasti, dRSTAntazca prakRSTamatyAdijJAnAnAbAdhAH paramasukhino 4 munaya iti jJAnAnAbAdhaprakarSaH nirupamasukhatve heturucyate, tathA ca pUjyAH-"hetU aNugamavairegalakkhaNo sajjha-3 vtthupjjaato| AharaNaM disa'to kAraNamuvavattimettaM tu // 1 // " iha hi AkrandAdidAruNazabdahetutvameva hetuH, tasyoktanyAyenAnvayAnvitatvAt , sati cAnvaye vyatirekasyApi sambhavAt , idameva cAnvayavyatirekavikalatayA vivakSitamupa|pattimAtraM kAraNam, evaM sarvatra kAraNabhAvanA kAryetyalaM prasaGgena, prakRtameva sUtramanusriyate, 'tataH' preraNA'nantaraM 'namiH' naminAmA rAjarSiH 'devendraM' zakram 'idaM' vakSyamANam 'abravIt' uktavAniti sUtrArthaH // kiM taduktavAnityAha1 kutrApi paJcAvayavaM dazadhA vA sarvathA na pratiSiddham / na ca punaH sarva bhaNyate handi savicAramAkhyAtam // 1 // jinavacanaM siddha G // 308 // meva bhaNyate kutracidudAharaNam / AsAdya tu zrotAraM heturapi kutracidvaktavyaH // 2 // 2 heturanugamavyatirekalakSaNaH sAdhyavastuparyAyaH / / TU AharaNaM dRSTAntaH kAraNamupapattimAtraM tu // 1 // Jan Ed For Private & Personal use only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mihilAe ceie vacche, sItacchAe maNorame / pattapupphaphalovete, bahUNaM bahuguNe satA // 10 // vyAkhyA-'mithilAyAM' puri cayanaM citiH-iha prastAvAt patrapuSpAdyupacayaH, tatra sAdhurityantataH prajJAderAkRtigaNatvAt khArthike'Ni caityam-udyAnaM tasmin , 'vacche'tti sUtratvAddhizabdalope vRkSaiH zItA-zItalA chAyA yasya tacchItacchAyaM tasmin , manaH-cittaM ramate-dhRtimApnoti yasmin tanmanorama-manoramAbhidhAnaM tasmin , patrapuSpaphalAni pratItAni tairupetaM-yuktaM patrapuSpaphalopetaM tasmin, 'bahUnAM' prakramAt khagAdInAM, bahavo guNA yasmAttat tathA tasmin , ko'rthaH ?-phalAdibhiH pracuropakArakAriNi 'sadA' sarvakAlamiti sUtrArthaH // tatra kimityAha vAeNa hIramANaMmi, ceiyaMmi maNorame / duhiyA asaraNA attA, ee kaMdaMti bho! khagA // 10 // vyAkhyA-'vAtena' vAyunA 'hiyamANe' itastataH kSipyamANe, vAtazca tadA zakreNaiva kRta iti sampradAyaH, citiriheSTakAdicayaH, tatra sAdhuH-yogyazcityaH prAgvat, sa eva caityastasmin , kimuktaM bhavati ?-adhobaddhapIThika upari cocchitapatAke 'manorame' mano'bhiratihetI, vRkSa iti zeSaH, duHkhaM sAtaM yeSAM te duHkhitAH 'azaraNA' trANarahitA ata eva 'ArtAH' pIDitAH 'ete' pratyakSAH 'krandanti' AkrandazabdaM kurvanti 'bho' ityAmantraNe 'khagAH' pakSiNaH / iha ca kimadya mithilAyAM dAruNAH zabdAH zrUyante ? iti yatkhajanajanAkrandanamuktaM tat khagakrandana1 sAkSAdAkRtigaNatvenAnukteH an For Private & Personal use only anelibrary.org Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhaddhRttiH // 309 // prAyam , AtmA ca vRkSakalpaH, tattvato hi niyatakAlameva sahAvaM sthitatvena uttarakAlaM ca khakhagatigAmitayA drumA namipranazritakhagopamA evAmI khajanAdayaH, uktaM hi-"yadvad drame mahati pakSigaNA vicitrAH, kRtvA''zrayaM hi nizi jyAdhya.9 yAnti punaH prabhAte / tadvajagatyasakRdeva kuTumbajIvAH, sarve sametya punareva dizo bhajante // 1 // " iti, tatazcA''krandAdidAruNazabdahetutvaM hetutvenAbhidhIyamAnamasiddham , ete hi khajanAdayo vAteryamANadrumavizliSyatkhagA iva khakhaprayojanahAnimevA''zaGkamAnAH krandanti, Aha ca-"AtmArtha sIdamAnaM svajanaparijano rauti hAhAravArtA,bhAryA cAtmopabhogaM gRha vibhavasukhaM svaM ca yasyAzca kAryam / krandatyanyo'nyamanyastviha hi bahujano lokayAtrAnimittaM, yo vA'nyastatra kiJcinmRgayati hi guNaM roditISTaH sa tasmai // 1 // " evaM cA''krandAdidAruNazabdAnAmabhiniSkramaNahetukatvamasiddhaM, khaprayojanahetukatvAt teSAM, tathA ca bhavadukte hetukAraNe asiddhe evetyuktaM bhavatIti sUtrArthaH // tatazcaeyamaDhe nisAmittA, heukaarnncoio| tato NamiM rAyarisiM, deviMdo iNamabbavI // 11 // // 309 // vyAkhyA-enamarthaM nizamya hetukAraNayoH-anantarasUtrasUcitayozcoditaH-asiddho'yaM bhavadabhihito hetuH / kAraNaM cetyanupapattyA preritaH hetukAraNacoditaH, tato nami rAjarSi devendraH 'idaM vakSyamANam abravIt iti suutraatheH|| kiM tadityAha Jain Educati For Privale & Personal use only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ esa aggI avAo a, eyaM Dajjhati mNdirN| bhagavaM! aMteuraMteNaM, kIsa NaM nAvapikkhaha // 12 // vyAkhyA-'epa' iti pratyakSopalabhyamAnaH 'agnizca' vaizvAnaraH 'vAtazca pavanastathA 'etaditi pratyakSaM 'dahyate' bhasmasAt kriyate, prakramAdvAteritenAgninaiva, 'mandiraM' vezma, bhavatsambandhIti zeSaH, bhagavanniti pUrvavad, 'anteurateNaM'ti antaHpurAbhimukha 'kIsatti kasmAt ? 'Nam' iti vAkyAlaGkAre 'nAvaprekSase' nAvalokase / iha ca yadyadAtmanaH svaM tattadrakSaNIyaM, yathA jJAnAdi, svaM cedaM bhavato'ntaHpuramityAdihetukAraNabhAvanA prAgvaditi sUtrArthaH // tatazca 'eyaM' sUtraM (13) prAgvat // kimabravIt ? ityAha suhaM vasAmo jIvAmo, jesi mo natthi kiMcaNaM / mihilAe DajjhamANIe, na me Dajjhai kiMcaNaM // 14 // vyAkhyA-'sukhaM' yathA bhavatyevaM 'vasAmaH' tiSThAmaH "jIvAmaH' prANAn dhArayAmaH, yeSAM 'mo' ityasmAkaM 'nAsti' na vidyate 'kiJcana' vastujAtaM, yataH-"eko'haM na ca me kazcit , svaparo vA'pi vidyate / yadeko jAyate jantumriyate-13 'pyeka eva hi // 1 // " iti na kiJcidantaHpurAdi matsatkaM, yatazcaivamato 'mithilAyAm' asyAM puri dahyamAnAyAM / na me dahyate 'kiJcana' khalpamapi, mithilAgrahaNaM tu na kevalamantaHpurAyeva na matsambandhi kintvanyadapi khajanajanAdi khasvakarmaphalabhujo hi jantavaH tathA tathA'smin bhrAmyantIti kimatra kasya svaM paraM ceti khyApanArtha / tatazcAnena Jain Education bio For Privale & Personal use only Sinelibrary.org Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. namiprava bRhadvRttiH jyAdhya.9 // 310 // prAguktahetorasiddhatvamuktam, tattvatojJAnAdivyatiriktasya sarvasyAkhakIyatvAdityAdicarcaH prAgvaditi suutraarthH|| e ca bhAvayitumAha cattaputtakalattassa, nivvAvArassa bhikkhuNo / piyaM na vijaI kiMci, appiyaMpi na vijai // 15 // bahaM khu muNiNo bhaI, aNagArassa bhikkhunno| savvato vippamukkassa, egNtmnnupsso||16|| ___ vyAkhyA-tyaktAH-parihRtAH putrAzca-sutAH kalatrANi ca-dArA yena sa tathA tasya, ata eva 'nirvyApArasya' parihRtakRSipAzupAlyAdikriyasya 'bhikSoH' uktarUpasya 'priyam' iSTaM 'na vidyate' nAsti 'kiJcid' alpamapi, 'apriyamapi aniSTamapi 'na vidyate' nAsti, priyApriyavibhAgAstitve hi sati putrakalatratyAgaM na kuryAdeva, tayorevAtipratibandhaviSayatvAditi bhAvaH, etena yaduktaM-nAsti kiJcaneti tatsamarthitaM, tat khakIyatvaM hi putrAdyatyAgato'bhipvagataH syAta sa ca niSiddha iti, evamapi kathaM sukhena vasanaM jIvanaM vatyAha-'bahu' vipulaM 'khuH' avadhAraNe, baheva 'muneH' tapakhinaH 'bhadraM' kalyANaM sukhaM vA 'anagArasya' 'bhikSoH' iti ca prAgvat , 'sarvataH' bAhyAdabhyantarAca, yadvAkhajanAt parijanAca 'vipramuktasya' iti pUrvavat, 'ekAntam' 'eko'hamityAdhuktarUpaikatvabhAvanAtmakam 'anupazyataH' |paryAlocayata iti sUtradvayArthaH // punarapi 'eya' sUtraM prAgvat (17) pAgAraM kAraittA NaM, gopurahAlagANi ya / ussUlae sayagghI ya, tato gacchasi khattiyA ! // 18 // // 31 // N Jain Education For Privale & Personal use only annelibrary.org Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-prakarSeNa maryAdayA ca kurvanti tamiti prAkArastaM-dhUlISTakAdiviracitaM 'kArayitvA' vidhApya 'gopurAhAlakAni ca tatra gobhiH pUryanta iti gopurANi-pratolIdvArANi, gopuragrahaNamargalAkapATopalakSaNam , aTTAlakAniprAkArakoSThakoparivartIni AyodhanasthAnAni 'ussUlaya'tti khAtikA parabalapAtArthamuparicchAditagartA vA 'sayagdhI ya'tti zataM nantIti zataghyaH, tAzca yatravizeSarUpAH, 'tataH' evaM sakalaM nirAkulIkRtya 'gacchasI ti tibyatyayAgaccha, kSatAtrAyata iti kSatriyastatsambodhanaM he kSatriya !, hetUpalakSaNaM cedaM, sa cAyaM-yaH kSatriyaH sa purarakSA pratyavahitaH, yathoditodayAdiH, kSatriyazca bhavAn , zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH // tataH 'eyaM' (19) sUtraM prAgvat / saddha Nagari kicA, tavasaMvaramaggalaM / khaMtiM niuNapAgAraM, tiguttaM duppadhaMsayaM // 20 // dha' parakkama kiccA, jIvaM ca IriyaM sadA / dhiiM ca keyaNaM kiccA, sacceNaM parimaMthae // 21 // tavanArAyajutteNaM, bhettUNaM kammakaMcuaM / muNI vigayasaMgAmo, bhavAo parimuccati // 22 // vyAkhyA-'zraddhA' tattvarucirUpAmazeSaguNAdhAratayA 'nagarI purI 'kRtvA' hRdi vidhAya, anena ca prazamasaMvegAdIni gopurANi kRtvetyupalakSyate, argalAkapATaM tarhi kimityAha-tapaH-anazanAdi bAhyaM tatpradhAnaH saMvaraH-AzravanirodhalakSaNastapaHsaMvarastaM, mithyAtvAdiduSTanivArakatvena argalA-parighastatpradhAnaM kapATamapyargaletyuktaM, tato'rgalAm-argalAkapATaM kRtveti sambandhaH, prAkAraH ka ityAha-kSAMti' kSamA nipuNamiva nipuNaM-zatrurakSaNaM prati zraddhAvirodhyanantAnu Jain Educational onal For Privale & Personal use only T rainelibrary.org Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRddhRttiH // 31 // bandhikopoparodhitayA 'prAkAraM' zAlaM, kRtveti sambandhaH, upalakSaNaM caiSAM mAnAdinirodhinAM mArdavAdInAM, tisRbhiH- namipranaaTTAlakocUlakazataghnIsaMsthAnIyAbhirmanoguptyAdibhirguptibhiH guptaM triguptaM, mayUravyaMsakAditvAt samAsaH, prAkArasya vi-12 jyAdhya.9 zeSaNaM, ata eva duHkhena pradhRSyate-parairabhibhUyata iti duSpradharSaH sa eva duSpradharSakastaM, paThanti ca-khaMtiM niuNaM pAgAraM |tiguttiduppadhaMsayaMti, spaSTaM / itthaM yaduktaM 'prAkArAdIna kArayitve ti tatprativacanamuktaM, samprati tu prAkArAhAlakevavazyaM yoddhavyaM, tacca satsu praharaNAdiSu pratividheye ca vairiNi sambhavatyata Aha-'dhanuH' kodaNDaM 'parAkrama' jIvavIryollAsarUpamutsAhaM kRtvA 'jIvAM ca' pratyaJcAM ca ryAm' yAMsamitimupalakSaNatvAccheSasamitIzca 'sadA' sarvakAlaM, tadvirahitasya jIvavIryasyApyakiJcitkaratvAt , 'dhRtiM ca dharmAbhiratirUpAM 'ketanaM' zRGgamayadhanurmadhye kASThamayamuSTikA|tmakaM, nanu tadupari vAyunA nivadhyate idaM tu kena bandhanIyamityAha-'satyena' manaHsatyAdinA 'palimaMthae'tti bannIyAt, tataH kimityAha-'tapaH' paDUvidhamAntaraM parigRhyate, tadeva karma pratyabhibheditayA 'nArAcaH' ayomayo bANastadyuktena prakramAt dhanuSA, bhittvA' vidArya karma-jJAnAvaraNAdi kaJcaka iba karmakaJcakastaM, iha karmakacakagrahaNenaivAtmaivoddhato vairItyuktaM / bhavati, vakSyati ca-"appA mittamamittaM ca, duppaDiyasupaTTiyanti, karmaNastu kaJcakatvaM tadgatamithyAtvAdiprakRtyudayava- // 311 // hArtinaH zraddhAnagaramuparundhata Atmano durnivAratvAt , 'muniH' prAgvat , karmabhede jeyasya jitatvAt vigataH saGgrAmo yasya yasmAdveti vigatasaGgrAmaH-uparatAyAdhanaH san , bhavantyasmin zArIramAnasAni duHkhAnIti bhavaH-saMsArastasmAt parimu Sain Education International For Privale & Personal use only M ainelibrary.org Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAHAR cyate, etena ca yaduktaM-'prAkAraM kArayitve'tyAdi, tatsiddhasAdhanam , itthaM zraddhAnagararakSaNAbhidhAnAt bhavatazca tattvatastadavijJateti coktaM bhavati, na ca bhavadabhimataprAkArAdikaraNe sakalazArIramAnasaklezaviyuktilakSaNA muktiravApyate, itastu tadavAptirapIti sUtratrayArthaH // evaM ca tenokta 'eya' 23 sUtraM prAgvat |paasaae kAraittA NaM, vaDDamANagihANi ya / vAlaggapoiyAo ya, tao gacchasi khattiyA! // 24 // vyAkhyA-prasIdanti nRNAM nayanamanAMsi yeSu te prAsAdAstAn uktarUpAn 'varddhamAnagRhANi ca' anekadhA vAstuvidyA'bhihitAni 'vAlaggapoiyAto ya'tti dezIpadaM valabhIvAcakaM, tato valabhIzca kArayitvA, anye tvAkAzataDAgamadhyasthitaM kSallakaprAsAdameva 'vAlaggapoiyA ya'tti dezIpadAbhidheyamAhuH, tatastAzca krIDAsthAnabhUtAH kArayitvA, tato'nantaraM gaccha kSatriya ! / etena ca yaHprekSAvAn sa sati sAmarthya prAsAdAdi kArayitA yathA brahmadattAdiH,prekSAvAMzca sati sAmarthe bhavAn , ityAdihetukAraNayoH sUcanamakArIti sUtrArthaH ||evN ca zakreNokte eya' 25 sUtraprAgvat / saMsayaM khalu so kuNai, jo magge kuNaMI gharaM / jattheva gaMtumicchenjA, tattha kuvija sAsayaM // 26 // vyAkhyA-saMzItiH saMzayaH-idamitthaM bhaviSyati navetyubhayAMzAvalambanaH pratyayastaM, 'khaluH' evakArArthaH, tataH saMzayameva sa kurute-yathA mama kadAcidgamanaM bhaviSyatIti, yo mArga kurute gRhaM, gamananizcaye tatkaraNAyogAd, ahaM tu na saMzayita ityAzayaH, samyagadarzanAdInAM muktiM pratyavandhyahetutvena mayA nizcitatvAdavApsatvAca, yadi nAma ASS Jain Education RIAL For Privale & Personal use only A mbinelibrary.org Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 312 // na saMzayitastathApi kimihaiva gRhaM na kuruSe ? ata Aha-- 'yatraiva' vivakSitapradeze 'gantuM' yAtum 'icchet' abhilaSet | 'tattha'tti vyavacchedaphalatvAdvAkyasya tatraiva - jigamiSitapradeze 'kurvIta' vidadhIta svasya - Atmana Azrayo - vezma khAzrayastaM yadvA zAzvataM nityaM, prakramAdgRhameva, tato'yamarthaH - idaM tAvadihAvasthAnaM mArgAvasthAnaprAyameva, yatra tu | jigamiSitamasmAbhistat muktipadaM, tadAzrayavidhAne ca pravRttA eva vayaM tatastatkaraNe pravRttatvAtkathaM prekSAvattvakSatiH ?, | tathA ca yaH prekSAvAnityAdyapi tattvataH siddhasAdhanatayaivAvasthitamiti sUtrArthaH // tataH punarapi 'eya' ( 27 ) sUtraM prAgvat / - Amose lomahAre ya, gaMThibhee ya takkare / nagarassa khemaM kAUNaM, tato gacchasi khattiyA ! // 28 // vyAkhyA - A - samantAt muSNanti - stainyaM kurvantItyAmoSAstAn, lomAni - romANi haranti - apanayanti prANinAM ye te lomahArAH, kimuktaM bhavati ? - atinistriMzatayA AtmavighAtAzaGkayA ca prANAn vihatyaiva tataH sarvasvamapaha - ranti, tathA ca vRddhAH - lomahArAH prANahArA iti, tAMzca, granthi - dravyasambandhinaM bhindanti - ghughurakadvikartikAdinA | vidArayantIti granthibhedAstAn, cazabdo bhinnakramaH, tatastadeva kurvantIti taskarAH - sarvakAlaM cauryakAriNastAMca, yata AhurvaiyAkaraNAH - ' tadvRhatoH karapatyozcauradevatayoH sudda talopazca' ( 6-1-157 vArttike ) iha cotsAdyeti gamyate 'pravizya piNDI' mityuktau bhakSayetivat, yadvA saptamyeveyaM bahvarthe caikavacanaM, tatazcAmoSAdipUpatApa Jain Educationational namitra jyAdhya. 9 // 312 // ainelibrary.org Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACAMACREATop-41 kAriSa satsa 'nagarasya' purasya 'kSema' susthaM 'kRtvA' vidhAya 'tataH tadanantaraM gaccha kSatriya !, etenApi yaH sadhA nRpatiH sa ihAdharmakArinigrahakRt , yathA bharatAdiH, sadharmanRpatizca bhavAnityAdihetukAraNasUcanA kRtaiveti suutraarthH|| itthaM zakroktau 'eya' 29 sUtraM prAgvat / | asaI tu maNussehiM, micchAdaMDo pauMjai / akAriNo'ttha bajjhaMti, muccaI kArao jnno||30|| | vyAkhyA-'asakRd' anekadhA, 'tuH' evakArArthaH, tatazcAsakRdeva 'manuSyaiH' manujaiH 'mithyA' vyalIkaH, kimuktaM bhavati ?-anaparAdhiSvajJAnAhaGkArAdihetubhiraparAdhiSviva daNDanaM daNDaH-dezatyAgazarIranigrahAdiH 'prayujyate' vyApAyate, kathamidamityAha-'akAriNaH' AmopAdyavidhAyinaH 'atra' ityasmin pratyakSata upalabhyamAne manuSyaloke 'badhyante nigaDAdibhirniyanyante 'mucyate' tyajyate 'kArakaH' vidhAyakaH, prakRtatvAdAmoSaNAdInAM, 'janaH' lokaH, tadanena yaduktaM prAga-'AmoSakAdyutsAdanena nagarasya kSemaM kRtvA gaccheti, tatra teSAM jJAtumazakyatayA kSemakaraNasyApyazakyatvamuktaM. yattu 'yaH sadharmetyAdi' sUcitaM, tatrAparijJAnato'naparAdhinAmapi daNDamAdadhatAM sadharmanRpatitvamapi tAvacintyamityasiddhatA hetoriti sUtrArthaH // 'eya' 31 sUtraM prAgvat, navaramiyatA svajanAntaHpurapurAdiprAsAdanRpatidharmaviSayaH kimasyAbhiSvaGgo'sti ? neti veti vimRzya samprati dvepAbhAvaM vivektumicchurvijigISutAmUlatvAt dveSasya tAmeva parIkSitukAmaH zakra idamuktavAn uttarAdhya. 53 Jain Education For Privale & Personal Use Only T obrary.org Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. namipratra bRhadvRttiH jyAdhya.9 // 31 // je kei patthivA tumbhaM, nAnamaMti nraahivaa!| vase te ThAvaittA NaM, tao gacchasi khattiA ! // 32 // vyAkhyA-ye kecit iti sAmastyopadarzakaM 'pArthivAH' bhUpAlAH, 'tubhati tubhyaM 'nAnamanti' na maryAdayA prahvIbhavanti, tubhyamiti ca namatiyoge'pi caturthIdarzanAt , 'mAtre pitre ca savitre ca namAmI'tyAdivadaduSTameva, paThyate ca-'tubha'ti, tatra ca taveti zeSavivakSayA SaSThI, 'narAhivA' ityatra akAro 'ikhadIrghA mitha' itilakSaNAt, se tatazca he 'narAdhipa ! nRpate ! 'vaze' ityAtmAyattau 'tAni'ti anAnamatpArthivAn 'sthApayitvA' nivezya kRtveti yAvat , tato gaccha kSatriya ! / ihApi yo nRpatiH so'namatpArthivanamayitA, yathA bharatAdiH, ityAdihetukAraNe |arthataH AkSipte iti sUtrArthaH // evaM tu surapatinokte 'eya' 33 sUtraM prAgvat / jo sahassaM sahassANaM, saMgAme dujae jiNe / egaM jiNeja appANaM, esa se paramo jao // 34 // __ appANameva jujjhAhi, kiM te jujjheNa bajjhao? / appANameva appANaM, jiNittA suhamehati // 35 / / paMciMdiyANi kohaM, mANaM mAyaM taheva lohaM ca / dujayaM ceca appANaM, savvamappe jie jitaM // 36 // vyAkhyA-'ya' ityanuddiSTanirdeze 'sahasraM' dazazatAtmakaM sahasrANAM prakramAt subhaTasambandhinAM 'saGgrAme' yuddhe 'durjaye durApaparaparibhave 'jayed' 'abhibhavet , sambhAvane liT, 'ekam' advitIyaM 'jayet' yadi kathaJcijjIvavIryollAsato'bhibhavet , kam ?-'AtmAnaM' svaM, durAcArapravRttamiti gamyate, 'eSaH' anantaroktaH 'se' iti tasya jetuH subhaTadaza // 313 // Jain Educationaational For Privale & Personal use only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MARKes zatasahasrajayAt 'paramaH' prakRSTaH 'jayaH' pareSAmabhibhavaH, tadanenA''tmana evAtidurjayatvamuktaM, tathA ca-'appANameva'tti tRtIyArthe dvitIyA, tatazcA''tmanaiva saha 'yudhyakha' saGgrAmaM kuru, yadvA yuddheranta vitaNyarthatvAt yudhyakheti yodhayasva, kam ?-AtmAnaM, ihApyAtmanaiva saheti zeSaH, kiM?, na kiJcidityarthaH, 'te' tava 'yuddhena' saGgrAmeNa, 'bAhyata' iti bAhyaM pArthivAdikamAzritya, yadivA bAhyata iti tRtIyAthai tasiH, tato bAhyena yuddheneti sambadhyate, evaM ca 'appANameva'tti AtmanaivAnyavyatiriktenA''tmAnaM svaM 'jaittati jitvA 'sukham' aikAntikAtyantikamuktisukhAtmakam 'edhate' ityanekArthatvAddhAtUnAM prApnoti, athavA 'suhamehae'tti zubhaM-puNyamedhate-antarbhAvitaNyarthatvAt vRddhiM nyti| kathamAtmanyeva jite sukhAvAptirityAha-'paJcendriyANi' zrotrAdIni 'krodhaH' kopaH 'mAnaH' ahaGkAraH 'mAyA' |nikRtiH tathaiva 'lobhazca' gAdyalakSaNaH 'durjayaH' durabhibhavaH, 'caH samuccaye, 'eva' iti pUraNe, atati-satataM gacchati tAni tAnyadhyavasAyasthAnAntarANIti vyutpatteH AtmA-manaH, sarvatra ca sUtratvAt napA nirdezaH, 'sarvam' azeSamindri-|| yAdi, upalakSaNatvAnmithyAtvAdi ca, 'Atmani' jIve 'jite' abhibhUte 'jita'miti abhibhUtameva / nanu manasi jite jitAnyevendriyAdInIti kiM pRthaka tajayAbhidhAnena ?, satyaM, tathApi pratyekaM durjayatvakhyApanAya pRthagupanyAsa ityadoSaH, yadvA-'dujayaM ceva appANaM ti cakAro hetvarthaH, 'evaH' avadhAraNe bhinnakramazca AtmazabdAdanantaraM draSTavyaH, 1 napuMsakatvenetyarthaH an For Private & Personal use only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 314 // tatazca - yasmAd 'Atmaiva' jIva eva durjayaH tataH sarvamindriyAdyAtmani jite jitam anena cendriyAdInAmeva duHkhahetu| tvAttajayataH sukhaprAptiH samarthitA bhavati / evaM ca phalopadarzanadvAreNaivaMvidhaiva vijigISutA zreyasItyAcaSTe, tatazca yo nRpatirityAdyapi tattvato vijigISutvadarzanAt siddhasAdhanatayA pratyuktamiti sUtrArthaH // bhUyo'pi - 'e' 37 sUtraM prAgvat / navaramanantaraparIkSAto dveSo'pyanena parihRta iti nizcitya jinapraNItadharma prati sthairya parIkSitukAmaH zakra idamavocat jatA viule janne, bhoittA samaNamAhaNe / daccA bhocA ya jaTThAya, tato gacchasi khattiyA ! // 39 // vyAkhyA - ' jatta 'ti yAjayitvA 'vipulAn' vistIrNAn 'yajJAn' yAgAn 'bhojayitvA' abhyavahArya zramaNAzva-nirgranthAdayo brAhmaNArtha - dvijAH zramaNatrAhmaNAstAn, 'dattvA' dvijAdibhyo gobhUmisuvarNAdIn bhuktvA ca manojJazabdAdIn iSTvA ca rAjarSitvAvAsau svayaM yAgAn tato gaccha kSatriya !, anena yadyatprANiprItikaraM tattaddharmAya, yathA hiMsoparamAdi, prANiprItikarANi cAmUni yAgAdInItyAdihetukAraNe sUcite eveti sUtrArthaH // zakravacanAnantaram 'eya' 39 sUtraM prAgvat / - jo sahassaM sahassANaM mAse mAse gavaM dae / tassAvi saMjamo seo, aditaMssavi kiMcaNaM // 40 // vyAkhyA - yaH 'sahasraM sahasrANAM dazalakSAtmakaM mAse mAse 'gavAM' pratItAnAM 'dae'tti dadyAt, 'tasyApi' evaM - mitra jyAdhya. 9. // 314 // Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAMA vidhasya dAtaryadi kathaJcicAritramohanIyakSayopazamena 'saMyamaH' AzravAdiviramaNAtmakaH syAt tadA sa eva 'zreyAn atizayaprazasyaH, kathaMbhUtasyApi ?-'adadato'pi' ayacchato'pi 'kiJcana' khalpamapi vastu, yadvA 'tassAvitti tasmAdapyuktarUpAhAturavadhitvena vivakSitAtU , saMyacchati-prANihiMsAdibhyaH samyaguparamatIti sarvadhAtUnAM pacAdiSu darzanAditi saMyamaH-saMyamavAn , sAdhurityarthaH, 'zreyAn' prazasyataraH, athavA tasyApi dAtuH prakramAt godAnadharmAt 'saMyamaH' uktarUpaH zreyAn , zeSaM pUrvavat, godAnaM ceha yAgAdyupalakSaNam , atiprabhUtajanAcaritamityupAttam , evaM ca saMyamasya prazasyataratvamabhidadhatA yAgAdInAM sAvadyatvamarthAdAveditaM, tathA ca yajJapraNetRbhiruktam-"SaT zatAni niyujyante, pazUnAM madhyame'hani / azvamedhasya vacanAnyUnAni pazubhistribhiH // 1 // " iyatpazuvadhe ca kathamasAvadyatA nAma ?, tathA dAnAnyapyazanAdiviSayANi dharmopakaraNagocarANi ca dharmAya varNyante, yata Aha-"azanAdIni dAnAni, dharmopakaraNAni ca / sAdhubhyaH sAdhuyogyAni, deyAni vidhinA budhaiH ||1||"shessaanni tu suvarNagobhUmyAdIni prANyupamardahetutayA sAvadhAnyeva, bhogAnAM tu sAvadyatvaM suprasiddhaM / tathA ca prANiprItikaratvAdityasiddho hai hetuH, prayogazca-yatsAvA na tat prANiprItikaraM, yathA hiMsAdi, sAvadhAni ca yAgAdIni iti sUtrArthaH // 'eymheN| 41 sUtraM prAgvat / navaramitthaM jinadharmasthairyamavadhArya pravrajyAM prati dRDho'yamuta neti parIkSaNArtha zaka idamavAdIt ghorAsamaM caittA NaM, annaM patthesi AsamaM / iheva posaharao, bhavAhi mnnuyaahivaa!||42|| Jain Education interation For Privale & Personal use only Harijainelibrary.org Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. vyAkhyA-ghoraH' atyantaduranucaraH, sa cAsAvAzramazca AGiti-svaparaprayojanAbhivyAtyA zrAmyanti-khedamanu- namiprava bhavantyasminnitikRtvA porAzramo-gArhasthya, tasyaivAlpasattvairduSkaratvAt , yata AhuH-"gRhAzramasamo dharmo, na bhUto na || bRhaddhatti jyAdhya.9 bhaviSyati / pAlayanti narAH zUrAH, klIvAH paakhnnddmaashritaaH||1||" taM 'tyakvA' apahAya 'jahittA NaM'ti kvacit // 315 // pAThaH, tatra ca hitvA-'anyat' etadvyatiriktaM kRSipAzupAlyAdi azaktakAtarajanAtininditaM 'prArthayase' abhilapasi, da'Azrama' pravrajyAlakSaNaM, nedaM klIvasattvAnucaritaM bhvaashaanaamucitmitybhipraayH| tarhi kimucitmityaah-'ih'| asminneva gRhAzrame, sthita iti gamyate, popaM-dharmapuSTiM dhatta iti poSadhaH-aSTamyAditithiSu vratavizeSaH, tatra rataHAsaktaH poSadharataH bhavAhitti bhava, aNuvratAyupalakSaNametad, asyaiva copAdAnaM poSadhadineSvavazyaMbhAvatastapo'nupThAnakhyApakaM, yata Aha AsasenaH-"sarveSvapi tapoyogaH, prazastaH kAlaparvasu / aSTamyAM paJcadazyAM ca, niyataM poSadhaM vased // 1 // " iti 'manujAdhipa !' nRpate / / atra ca ghorapadena heturAkSiptaH, tathAhi-yadyad ghoraM tattad dharmArthinA'nuSTheyaM, yathA'nazanAdi, tathA cAyaM gRhAzramaH, zeSametadanusArato'bhyUdyamiti sUtrArthaH // tatazca-'eya' sUtraM // 43 // praagvt| // 31 // mAse mAse u jo bAlo, kusaggeNaM tu jhuMjai / na so sukkhAyadhammassa, kalaM agghai solasiM // 44 // vyAkhyA-mAse mAse' iti vIpsAyAM dvirvacanaM, 'tuH' ihottaratra caivakArArthaH, tatazca mAse mAsa eva, na tvekasmi For Private & Personal use only B.jainelibrary.org Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ COLOCADACOCKokter neva mAse'rdhamAsAdo veti, 'yaH kazcid 'vAlaH' avivekaH 'kuzAgreNaiva' tRNavizeSaprAntena bhuGkte, etaduktaM bhavati6 yAvat kuzAgre'vatiSThate tAvadevAbhyavaharati nAto'dhikam , athavA kuzAgreNeti jAtAvekavacanaM, tRtIyA tu odanenAsau bhuta ityAdivat sAdhakatamatvenAbhyavAhiyamANatve'pi vivakSitatvAt , 'na' iti niSedhe 'sa' iti yaH kuzAgrairbhuGkte sa evaMvidhakaSTAnuSThAyyapi suSTha-zobhanaH savasAvadyaviratirUpatvAdAGiti-abhivyAcyA khyAtaH-tIrthakarAdibhiH kathitaH khAkhyAtaH tathAvidho dharmo yasya so'yaM khAkhyAtadharmA tasya, cAritriNa ityarthaH, 'kalA' bhAgama | arghati' ahati. 'poDazI' poDazapuraNAmityuktaM bhavati, kiM punastulyo'dhiko vA ?, SoDazAMzasamo'pi na bhavati. tato yaduktam-'yadyada ghoraM tattaddharmArthinA'nuSTheyamanazanAdivaditi, atra ghoratvAdityanaikAntiko hetuH, ghorasyApi khAkhyAtadharmasyaiva dharmArthinA'nuSTheyatvAd , anyasya tvAtmavighAtAdivat , anyathAtvAt , prayogazcAtra-yat khAkhyAtadharmarUpaM na bhavati ghoramapi na taddharmArthinA'nuSTheyaM, yathA''tmavadhAdiH, tathA ca gRhAzramaH, tadrUpatvaM cAsya sAvadyatvAddhiMsAvadityalaM prasaGgena / zeSaM prAgvaditi suutraarthH||'ey' 45 sUtraM prAgvat / navaraM yatidharma raDho'yamiti nizcitya duranto'yamabhiSvaGga iti tadabhAvaM parIkSitamapi punaH parIkSitumidamindra uvAcahiraNNaM suvaNaM maNimotaM, kaMsaM dUsaM ca vAhaNaM / kosaM ca vaDDaittA NaM, tao gacchasi khattiyA! // 46 // vyAkhyA-'hiraNyaM' varNa 'suvarNa' zobhanavaNe' viziSTavarNikamityarthaH, yadvA hiraNyaM-ghaTitavarNamitarattu suvarNa, -CCORRECROCOCCESCOM Jan Ed For Private & Personal use only inelibrary.org Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4-562 uttarAdhya bRhadvRttiH // 316 // CSCR MASSACROSCOROSCOR maNayazca-indranIlAdayo muktAzca-mauktikAni maNimuktaM, tathA 'kAsvaM' kAMsyabhAjanAdi duSyaM vastrANi, 'caH svagatA- namiprananekabhedasaMsUcakaH, 'vAhanaM' rathAzvAdi, paThanti ca-'savAhaNaM'ti saha vAhanairvartata iti savAhanaM hiraNyAdIti sambandhaH, jyAdhya.9 ko' bhANDAgAraM carmalatAdyanekavasturUpaM 'vaDAvaittA Nati vRddhi prApayya tataH samastavastuviSayecchAparipUttau gacchakSatriya !, ayamAzayaH-yaHsAkAGko nAsau dharmAnuSThAnayogyo bhavati, yathA mammaNavaNika,sAkAGkSazca bhavAn , AkAGkSaNIyahiraNyAdivastvaparipUrtaH, tathAvidhadramakavaditi / zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH // tataH 'eyaM' 47 sUtraM praagvt| suvaNNa rUppassa ya pavvayA bhave, siyA hu kelAsasamA asNkhyaa| narassa luddhassa na tehi kiMci, icchA hu AgAsasamA arNatayA // 48 // puDhavI sAlI javA ceva, hiraNNaM pasubhissaha / paDipunnaM nAlamegassa, ii vijjA tavaM care // 45 // | vyAkhyA-suvarNaM ca rUpyaM ca suvarNarupyamiti samAhArastasya, 'tuH' pUraNe, yadvA''rSatvAdvibhaktilopaH, tuzabdaH samucca-3 ye, tataH varNasya rUpyasya ca parvatA iva parvatAH-parvatapramANAH rAzayo 'bhavanti' bhaveyuH, parvatapramANatve'pi ca laghuparvatapramANA eva syurata Aha-'siyA hutti syAt-kadAcit , huravadhAraNe bhinnakramazca, tataH 'kailAsasamA' eva kailAsaparvata- // 316 // tulyA eva, na tvanyalaghuparvatapramANAH, te'pi 'asaGkhayakAH' saGkhyAvirahitAH, na tu dvitrA eva, narasya lubdhasya, upalakSaNatvAt striyAH paNDakasya vA, na taiH kailAzasamairapi suvarNarUpyaparvataiH kiJcidapi alpamapi paritoSotpAdanaM prati For Privale & Personal use only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DEC-2-ACHEKACCHOCOLORRESCALC kriyata iti zeSaH, paThyate ca-'na teNaM'ti atra ca sUtratvAdvacanavyatyayaH, kutaH punaridamityAha-'icchA' abhilASaH 'huriti yasmAdAkAzena samA-tulyA AkAzasamA 'anantikA' antarahitA, tathA caitadanuvAdI vAcakaH-"na tuSTiriha zatAjantorna sahasrAnna koTitaH / na rAjyAnnaiva devatvAnnendratvAdapi vidyate // 1 // " kiM suvarNarUpye kevale eva necchAparipUrtaye ityAzaGkayAha-'pRthvI' mahI 'zAlayaH' lohitazAlyAdayaH 'yavAH' pratItAH, 'caH' zeSadhAnyasamuccayArthaH, 'evaH' avadhAraNe sa ca bhinnakramo netyasyAnantaraM yokSyate, 'hiraNyaM' suvarNa, tAmrAdyupalakSaNametat , 'pazubhiH' gavAvAdibhiH 'saha' sAdha 'pratipUrNa' samastaM, paThanti ca-'savaM taMti sarvam-azeSa, na tu kiyadeva tat-pRthivyAdi 'na' iti naiva 'alaM' samartha, prakramAdicchAparipUrtaye 'ekasya' advitIyasya, jantoriti gamyate, 'iti' etat zlokadvayoktaM 'vija'tti sUtratvAd viditvA, yadvA 'itI'tyasmAddhetoH 'vidvAn' paNDitaH 'tapaH' dvAdazavidhaM 'caret' Aseveta, tata eva niHspRhatayecchAparipUrtisambhavAditibhAvaH / anena ca santoSa eva nirAkAjatAyAM hetuH, na tu hiraNyAPAdivardhanamityuktaM, tathA ca hiraNyAdi vardhayitvetyatra yadanumAnamuktaM, tatra sAkAsatvalakSaNo heturasiddhaH, na cAkAGkSaNIyavastvaparipUrtastasya siddhatvaM, santuSTatayA mamA''kAGkSaNIyavastuna evAbhAvAditi sUtrArthaH / / bhUyo'pi 'eyaM' 50 sUtraM prAgvat / navaramavidyamAnaviSayeSu viSayavAJchAvinivRtto'yamiti nizcitya satsu teSvabhiSvaGgo'sti uta na veti * vivecayitumindra uvAca JainEducational For Private & Personal use only inelibrary.org Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 317 // accheragamabbhudae, bhoe jahittu patthivA ! asaMte kAme patthesi, saMkaSpeNa vihammasi // 51 // vyAkhyA - 'accheragaM' ti Azcarya vartate, yat tvamevaMvidho'pi 'anbhuda 'tti adbhutakAn AzcaryarUpAn 'bhogAn' kAmAn 'jahAsi' tyajasi, paThyate ca - 'cayasi 'tti, 'pArthiva !' pRthivIpate !, pAThAntaratazca kSatriya !, athavA 'acbhuyae'tti abhyudaye, tatazca yadabhyudaye'pi bhogAMstvaM jahAsi tadAzcarya vartate, tathA tatyAgataca 'asataH' avidyamAnAn kAmAn 'prArthayase' abhilapasi yattadapyAzcaryamiti sambandhaH, athavA'dhikastavAtra doSaH, 'saGkalpena' utta | rottarAprAptabhogAbhilASarUpeNa vikalpena 'vihanyase' vividhaM vAdhyase, evaMvidhasaGkalpasyAparyavasitatvAd, uktaM hi - "amISAM sthUlasUkSmANAmindriyArthavidhAyinAm / zakrAdayo'pi no tRptiM, vizeSANAmupAgatAH // 1 // " yadvA 'accheragamacbhuda 'tti makAro'lAkSaNikaH, tatazca - AzcaryAdbhutayorekArthatve'pyupAdAnamatizayakhyApanArtham - atiza yAdbhutAn bhogAn jahAsi pArthiva ! asatazca kAmAn prArthayasi yattatsaGkalpenaiva uktarUpeNa vihanyase - vAdhyase, kathaM hyanyathA vivekinastavaitat sambhavet ? / anena ca yaH sadviveko nAsau prAptAn viSayAnaprAptAkAGkSayA pariharati, yathA brahmadattacakravartyAdiH, sadvivekazca bhavAnityAdinItyA hetukAraNe sUcite iti sUtrArthaH // tadanu 'eyaM' 52 sUtraM prAgvat / - sallaM kAmA visaM kAmA, kAmA AsIvisopamA / kAme patthamANA, akAmA jaMti duggaI // 53 // vyAkhyA - zalati - dehAntazcalatIti zalyaM - zarIrAntaH praviSTaM tomarAdi zalyamitra zalyaM, ke te ? - kAmyamAnatvAt Jain Educatinational namipratra jyAdhya. 9 // 317 // v.jainelibrary.org Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAmAH-manojJazabdAdayaH, yathA hi zalyamantazcaladvividhavAdhAvidhAyi tathaite'pi, tattvata eSAmapi sadA bAdhAvidhAyitvAt , tathA veveSTi-vyApnotIti viSaM-tAlapuTAdi, viSamiva viSaM kAmAH, yathaiva hi tadupabhujyamAnaM madhuramityApAtasundaramivA''bhAti, atha ca pariNatAvatidAruNamevamete'pi kAmAH, tathA kAmAH Asyo-daMSTrAstAsu viSamasyetyAzIviSastadupamAH, yathA hyayamaharavalokyamAnaH sphuranmaNiphaNAbhUpita iti zobhana iva vibhAvyate, sparzanAdibhiranubhUyamAnazca vinAzAyaiva bhavati tathaite'pi kAmAH, kiMca-kAmAn 'prArthayamAnA' abhilapanto'pizabdasya luptanirdiSTatvAt prArthayamAnA api 'akAmA' iSyamANakAmAbhAvAt 'yAnti'gacchanti 'durgati duSTAM narakAdigati, tadanena na kevalaM zalyAdivadanubhUyamAnA evAmI doSakAriNaH, kintu prArthamAnA apItyuktaM bhavati / tathA ca-'yaH sadviveko nAsau prAptamaprAptakAGkayA' ityAdau sadvivekatvamanaikAntiko hetuH, na hyayamekAntaH yathA prAptamaprAptArthe na parihiyate, prAptasyApyapAyahetoH taducchedakAprAptyartha vivekibhiH parihiyamANatvAd , anabhyupagatopAlambhazcAyaM, mumukSUNAM kvacidAkAGkSAyA evAsambhavAt , uktaM hi-'mokSe bhave ca sarvatra, niHspRho munisattamaH' iti sUtrArthaH // kathaM punaH kAmAn 4 prArthayamAnA durgatiM yAnti ?, ata Aha___ahe vayai koheNaM, mANeNaM ahamA gaI / mAyA gaipaDigghAo, lohAo duhao bhayaM // 54 // vyAkhyA-'adho' narakagatau 'brajati' gacchati 'krodhena' kopena, 'mAnena' ahaGkAreNa 'adhamA nIcA gatiH, bhava in Educati on For Private & Personal use only l ibrary.org Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. namipratra bRhadvRttiH jyAdhya.9 // 318 // MONSCIRCAKCONTACT tIti gamyate, 'mAya'tti suvyatyayAt 'mAyayA' paravaJcanAtmikayA gateH-prastAvAt sugateH pratighAto-vinAzo gatipratighAto bhavati, 'lobhAd' gAyalakSaNAt 'duhato'tti dvidhA dviprakAram-aihikaM pAratrikaM ca bhaviSyati asmAditi bhayaM-duHkhaM, tadAzaGkAtaH sAdhvasaM vA, kAmeSu hi prArthyamAneSvavazyaMbhAvI krodhAdisambhavaH, sa cedRg iti | kathaM na tatprArthanAto durgtigmnmitybhipraayH| yadvA-sarvamapi yadindreNoktaM tat kaSAyAnupAtIti tadvipAkAnuvanamidamiti sUtrArthaH // evaM bahubhirapyupAyaistamindraH kSobhayitumazaktaH kimakarodityAhaavaujjhiUNa mAhaNaruvaM viuviUNa iNdttN| vaMdati abhitthuNaMto imAhi mahurAhi vaggUhiM // 55 // aho te Nijio koho, aho mANo praaio| aho te NirakiyA mAyA, aho lobho vsiiko||56|| | aho te ajavaM sAhU, aho te sAhu ! maddavaM / aho te uttamA khaMtI, aho te mutti uttamA // 57 // 'avaujjhiya'tti apohya tyaktvA 'brAhmaNarUpaM' dhigvarNaveSaM viuruviUNaM'ti vikRtya 'indratvam' uttaravaikriyarUpamindrasvabhAvaM 'vandate' anekArthatvAt praNamati 'abhiSTuvan' Abhimukhyena stutiM kurvan , 'AbhiH' anantaraM vakSyamANAbhiH | 'madhurAbhiH' zrutisukhAbhiH' 'vaggRhiti ArSatvAdvAgbhiH-vANIbhiH, tadyathA-'aho' iti vismaye 'te' iti tvayA nitarAm-atizayena jitaH abhibhUtaH nirjitaH krodhaH' kopaH, yatastvamanamatpArthivavazIkaraNapreraNAyAmapi na kSubhita ityabhiprAyaH, tathA 'aho' 'te' tvayA 'mAnaH' ahamitipratyayahetuH 'parAjitaH' abhibhUtaH, yastvaM mandiraM HALAXMARA // 318 // For Privale & Personal use only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. 54 Jain Educat | dahyate ityAdyukte'pi kathaM mayi jIvatIdamiti nAhaGkRtiM kRtavAniti, tathA 'aho te Narakiya'tti prAkRtatvAnnirAkRtA - apAstA mAyA, yastvaM purarakSAhetuSu prAkArATTAlakocchUlakAdiSu nikRti hetu keSyAmo kocchedanAdiSu ca na mano nihitavAn tathA ca aho te lobho 'vazIkRta' iti niyantritaH, yastvaM hiraNyAdi varddhayitvA gaccheti sahetukamabhihito'pIcchAyA AkAzasamatvamevodAhRtavAn, ata eva aho 'te' tava 'Ajavam' RjutvaM 'sAdhu' zobhanam, | aho te sAdhu 'mArdavaM' mRdutvam, aho te 'uttamA' pradhAnA 'kSAntiH' kopopazamalakSaNA, aho te 'muktiH' nirlobhatA uttamA, vyatyayanirdezastvanAnupUrvyapi prarUpaNA'GgamitikRtveti sUtratrayArthaH // itthaM guNopavarNanadvAreNAbhiSTutya samprati | phalopadarzanadvAreNa stuvannAha ihaM'si uttamo bhaMte !, peccA hohisi uttamo / loguttamuttamaM ThANaM, siddhiM gacchasi nIrao // 58 // vyAkhyA- 'iha' asmin janmani 'asi' bhavasi 'uttamaH ' pradhAnaH, uttamaguNAnvitatvAt, 'bhaMte'tti pUjyAbhidhAnaM 'presa' paraloke bhaviSyasi uttamaH, kathamityAha - lokasya - caturdazarajyAtmakasya 'uttamam' uparivarti lokottamam | 'uttama' devalokAdyapekSayA pradhAnam, athavA 'logottamamuttamaM 'ti makAro'lAkSaNikaH, tato lokasya loke vA | uttamottamam - atizayapradhAnaM lokottamottamaM tiSThatyasmin nAtaH paraM gacchatIti sthAnaM, kiM tadityAha - 'siddhiM' muktiM 'gacchasi'tti sUtratvAdgamiSyasi, nirgato rajasaH - karmaNa iti nIrajA iti sUtrAMrthaH // upasaMhAramAha national Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. namipratra jyAdhya.9 bRhadvRttiH // 319 // SCOORDAR MINORIES evaM abhitthuNaMto rAyarisiM uttamAeN saddhAe / pAyAhiNaM kareMto puNo puNo vaMdatI skko|| 59 // vyAkhyA-'evam' amunoktanyAyena abhiSTravan 'rAjarSim' uktarUpaM, prakramAnnamim , 'uttamayA' pradhAnayA 'zraddhayA' bhaktyA 'pAyAhiNa'nti pradakSiNAM 'kurvan vidadhat punaH punaH 'vandate' praNamati 'zakraH' purandara iti sUtrArthaH // anantaraM ca yat kRtavAMstadAha__to vaMdiUNa pAe cakkaMkasalakkhie muNivarassa / AgAseNuppatio lliycvlkuNddltiriiddii||60|| vyAkhyA-tataH' tadanantaraM, pAThAntaratazca 'sa' iti zakro vanditvA pAdau caraNau, cakraM cAGkuzazca pratItAveva, tatpradhAnAni lakSaNAni yayostI tathA, munivarasya naminAmna iti prakramaH, tata 'AkAzena' nabhasA uditi-Urca devalokAbhimukhaM patito gata utpatitaH, lalite ca te savilAsatayA capale ca caJcalatayA lalitacapale tathAvidhe kuNDale karNAbharaNe yasyAsau lalitacapalakuNDalaH, sa cAsau kirITI ca-mukuTavAn lalitacapalakuNDalakirITI iti sUtrArthaH // sa evaMvidhaH khayamindreNAbhiSTrayamAnaH kimutkarSa manasyAptavAn uta netyAha NamI Namei appANaM, sakkhaM sakkeNa coio| caiUNa gehaM vaidehI, sAmaNNe pajjuvaDio // 61 // vyAkhyA-namirnamayati-bhAvataHpravIbhavantamAtmAnaM svatattvabhAvanayA vizeSataH praguNayati, na tUsiktatAM nayati, tatkAlApekSayA laT, kathaMbhUtaH san ?-'sAkSAt' pratyakSatAmupagamya 'zakreNa' indreNa 'coitotti preritaH 'tyaktvA' // 319 // For Private & Personal use only libraryong Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apahAya 'gehaM' gRhaM 'vaidehI tti sUtratvAdvidehA nAma janapadaH so'syAstIti videhI videhajanapadAdhipo, na tvanya eva kazciditi bhAvaH, yadvA-videheSu bhavA vaidehI-mithilA purI, subvyatyayAttAM ca tyaktveti sambandhanIyaM, 'zrAmaNye' zramaNabhAve 'paryupasthitaH' udyataH, abhUditi zeSaH, yadvA-naminamayati saMyama prati pravaNIkarotyAtmAnaM, kIdRzaH ? zakreNa preritaH, kathaM?-sAkSAt khayaM, na tvanyapArzvaprahitasandezakAdinA,zrAmaNye paryupasthitaH, na tu tatpreraNAto'pi dadharma prati vipluto'bhUditibhAva iti suutraarthH|| kimeSa evaivaMvidhaH? utAnye'pItyAha evaM kariti saMbuddhA, paMDiyA paviyakkhaNA / viNiyati bhogesu, jahA se NamirAyarisi // 62 // ttibemi | vyAkhyA-evam' iti yathaitena naminA nizcalatvaM kRtaM tathA'nye'pi kurvanti, upalakSaNatvAdakArpaH kariSyanti ca, na tvayameva, nidarzanatayaivAsyopAttatvAt , kIdRzAH punaranye'pyevaM kurvanti ?-'sambuddhAH' mithyAtvApagamato'vagata jIvAjIvAditattvAH 'paNDitAH' sunizcitazAstrArthAH 'pravicakSaNAH' abhyAsAtizayataH kriyAM prati prAvINyavantaH, 6 tathAvidhAzca santaH kiM vidadhati ?-'vinivartante' vizeSeNa tadAsevanAduparamanti, kebhyaH ?-'bhogesu'tti bhogebhyaH, kiM vat ?-yathA sa 'namiH' namirAjarSiH nizcalo bhUtvA tebhyo nivRtta iti, yadvopadezaparametat , yata evaM kurvanti sambuddhAH paNDitAH pravicakSaNAH, evamiti kathamityAha-bhogebhyo vinivartante, vizeSeNa-atyantanizcalatAlakSaNena nivartante 6 bhogebhyo, yathAsa 'namiH' naminAmA rAjarSiH, tato bhavadbhirapyevaMvidhairitthameva vidheyamiti suutraarthH|| itiH' parisamAptau |'bravImi' iti pUrvavat / nayAzca prAgvaditi // iti zrIzAntyAcA0 muttarA0ziSya navamamadhyayanaM samAptamiti // 'namirAjA vinivartantAyAH 'pravicanAvaM kurvanti panta, upalakSArasi // 32 // JainEducation For Private & Personal use only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AX atha drumapatrakaM dazamamadhyayanam / drumapatrakauttarAdhya. // vyAkhyAtaM namipravrajyAkhyaM navamamadhyayanam , adhunA dazamamadhyayanamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihA madhyayanaM. bRhadvRttiH nantarAdhyayane dharmacaraNaM prati niSkampatvamuktaM, tacAnuzAsanAdeva prAyo bhavati, na ca tadupamA vinA spaSTamiti prathamataH // 32 // hai upamAdvAreNAnuzAsanAbhidhAyakamidamadhyayanam , anena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyAnuyogadvAracatuSTayamupadazyate, yAvannAmaniSpannanikSepe drumapatrakamiti dvipadaM nAma, ato drumasya patrasya ca nikSepamAha nikkhevo u dumaMmi caubiho0 // 280 // jANaga0 // 281 // dumayAunAmagoyaM veyaMto bhAvao dumo hoi / emeva ya pattassavi nikkhevo cauviho hoi // 282 // |* | vyAkhyA-'nikSepaH' nyAsaH 'tuH' pUraNe 'drume' drumaviSayaH 'caturvidhaH' nAmAdiH, dvividho bhavati dravye Agamato hai noAgamatazca, sa trividhaH-jJazarIrabhavyazarIradrumastadyatiriktazca, sa punastrividhaH-ekabhaviko baddhAyuSko'bhimukhanAmagotrazca, humAyurnAmagotraM vedayan bhAvato drumo bhavati, evameva ca patrasyApi caturvidho bhavati nikSepa iti hai gAthAtrayAkSarArthaH // bhAvArthastu pUrvavat, anvarthanAmatAmasyAdarzayannAha dumapatteNovammaM ahAThiIe uvakkameNaM ca / ittha kayaM AiMmI to taMdumapattamajjhayaNaM // 283 // // 320 // RECAUSAR For Privale & Personal use only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-drumo-vRkSaH tasya parNa-patraM tenaupamyam-upamA, prakramAdAyuSaH, kena punarguNenaupamyamityAha-'yathA-4 |sthityA' khakAlaparipAkataH pAtarUpayA, tathA upakramaNa-dIghekAlabhAvinyAH sthiteH khalpakAlatA''pAdanamupakramaH, hai ko'rthaH ?-pAkAdArata eva vAtAdinA'vasthitivinAzanaM, tena cAtrAdhyayane 'kRtaM' vihitam 'Adau' prathamaM yasmAt tataH drumapatramityadhyayanamidam , ucyate iti zeSaH iti gAthArthaH // yathA cAsya samutthAnaM tathA darzayaMstrayoviMzatisaGkhyaM gAthAkadambakamAhamagahApuranayarAo vIreNa visajaNaM tu sIsANaM / sAlamahAsAlANaM piTIcaMpaM ca AgamaNaM // 284 // pavajA gAgilissa ya nANassa ya uppayA u tinnhNpi| AgamaNaM caMpapuri vIrassa avaMdaNaM tesiM // 285 // caMpAi puNNabhadaMmi ceie nAyao pahiakittI / AmaMteuM samaNe kahei bhayavaM mahAvIro // 286 // aTTavihakammamahaNassa tassa pagaIvisuddhalesassa / aTTAvae nagavare nisIhie niTiaTTassa // 287 // usabhassa bharahapiuNo telukkapayAsaniggayajasassa / jo AroDhuM vaMdai carimasarIro a so sAha 2884 6 sAhuM saMvAsei a asAhuM na kira saMvasAveI / aha siddhapacao so pAse veaDDasiharassa // 289 // carimasarIro sAhU Aruhai nagavaraM na annoti / eyaM tu udAharaNaM kAsIa tahiM jiNavariMdo // 290 // Jain Educationalis For Private & Personal use only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** SHAHR uttarAdhya. soUNa taM bhagavao gacchai tahi goamo phiakittii| Aruhai taM nagavaraM paDimAo vaMdai jiNANaM 2911 dumapatrakabRhaddhRttiH aha Agao sapariso sanviDDIe tahiM tu vesmnno|vNdittu ceiyAiM aha vaMdai goamaM bhayavaM // 29 // madhyayanaM. 4 aha puMDarIanAyaM kahei tahi goyamo pahiyakittI / dasamassa ya pAraNae pavAvesIa koDinnaM // 293 // // 32 // 6 tassa ya vesamaNassA parisAe suravaro pynnukmmo| taM puMDarIyanAyaM goyamakahiaMnisAmei // 294 // 3 ghittUNa puMDarIaM vagguvimANAoso cuo sNto| tuMbavaNe dhaNagirissA ajasunaMdAsuo jAo 295 dinne koDinne yA sevAle ceva hoi taie ya / ikikassa ya tesiM parivAro paMca paMca sayA // 296 // / heTillANa cautthaM majjhillANaM tu hoi chaTuM tu / aTTamamuvarillANaM AhAro tesimo hoi // 297 // 4. kaMdAI saccitto hiTTillANaM tu hoi AhAro / bIANaM aJcitto taiANaM sukasevAlo // 298 // taM pAsiUNa iDhi goyamarisiNo tao tivaggAvi / aNagArA pavaiA sapparivArA vigayamohA 299/4 egassa khIrabhoaNaheU nANuppayA munneyvaa| egassa parisAdasaNeNa egassaya ya jiNaMmi // 300 // kevaliparisaM tatto vaccaMtAgoyameNa bhaNiA ya / iu eha vaMdaha jiNaM kayakicca jiNeNa so bhaNio 301 // 32 // Lain Education Inmational For Privale & Personal use only lainelibrary.org Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAXXCCASIK soUNa taM arahao hiyaeNaM goyamo'vi ciMtei / nANaM me na upajai bhaNio ya jiNeNa so tAhe 302|| cirasaMsaTuM cirapariciaM ciramaNugayaM ca me jANa / dehassa ya bheyaMmi ya duNNivi tullA bhavissAmo 303 / jaha manne eamaTuM amhe jANAmu khINasaMsArA / taha manne eamaTuM vimANavAsIvi jANaMti // 304 // jANagapuccha pucchai arahA kira goyamaM phiakittii|kiN devANaM vayaNaM gijjhaM Ato jiNavarANaM ? 305/4 // soUNa taM bhagavao micchAyArassa so ubaTTAi / tannIsAe bhayavaM sIsANaM dei aNusiddhiM // 306 // vyAkhyA-etaccAkSarArtha prati spaSTameva, navaraM magadhApuranagaraM-rAjagRhaM, tasyaiva tatkAlApekSayA magadhAsu pradhAnapura-1 tvAdavidyamAnakaratvAca, tathA 'NAyao pahiyakitti'tti nAyakaH-sakalajagatvAmI jJAta eva vA jJAtaka-udArakSatriyaH,nyAyato vA prathitA-sakalajagatpratyAkhyAtA kIrtiryasya sa tathA, prakRtyA-khabhAvena vizuddhA-atyantanirmalA | lezyA zuklalezyA yasya sa tathA, NisIhiya'tti niSidhyante-nirAkriyante asyAM kauNIti naiSedhikI-nirvANabhUmiH, 'kRtyalyuTo'nyatrApi' (pA-3-3-113) ityapigrahaNavalAt lyuT, niSThitArthasya-samAptasakalakRtyasya yadvA niSedhesakalakarmanirAkaraNalakSaNe bhavA naiSedhikI-muktigatistayA niSThitArtho yastasya RSabhasya-RSabhanAmnaH, sa cAnyo'pi sambhavati ata Aha-bharatapituriti, 'vandate' stauti prakramAnaSedhikI pratimAMvA,tathA sAdhu 'samiti bhRzaM vAsayati Jain Education For Privale & Personal use only intelibrary.org Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya.|4|saMvAsayati, ko'rthaH ?-rAtriM divaM cAvasthApayati, no'sAdhu saMharaNAdinA''nItamapi 'kila' iti parokSAptavAda-13/ drumapatrakasUcakaH, 'artha' ityupanyAse siddhopalakSitaH parvataH siddhaparvataH 'tAsthyAttadvayapadeza' iti tadadhiSThAyakadevatAvizeSa bRhadvRttiH / evoktaH, yadvA tattIrthAnubhAva evAyaM yadasAdhostatrAvasthAnameva na sampadyate, tathA ca 'caramazarIraH sAdhuH Aroha madhyayanaM. // 322 // tI'tyatra padapracAreNeti gamyate, 'udAharaNaM' kathanaM 'kAsI'tti akArSId, anena caivaMvidhadevapravAdotthAnakAraNamuktaM 'ghettUNa puMDarIyam' ityAdinA ca prasaGgAgataM vairasvAmijanmoktaM, tathA 'taM pAsiUNa ihinti tAmiti-pratItAmeva bhagavati jaGghAcAraNarUpalabdhirUpAM, tathA 'tivaggAvi'tti trayo vargA yeSAM te trivargAH, te'pi prakramAdinnakoNDinyazaivalinastrayo'pi, naiko dvau vetyapizabdArthaH, aNagAra'tti avidyamAnagRhAH,te ca tApasAdayo'pi syurata Aha-prakarSaNa brajitA-mithyAtvAdibhyo vinirgatAH pravrajitAH, tathA 'egassa khIrabhoyaNaheu'tti kSIrAnnabhojanameva vizuddhAdhyavasAyavizeSotpattinivandhanatayA hetuH-kAraNaM kSIrabhojanahetuH, mayUravyaMsakAditvAt samAsaH, tamAzrityeti zeSaH, 'NANuppaya'tti jJAnasyotpAdanamutpat 'sampadAditvAt kim' (pA03-3-94 )jJAnotpat , tathA 'cirasaMsahanti ciraMprabhUtakAlaM saMsRSTaH-svakhAmyAdisambandhena sambandho yastaM, 'ciraparicitaH' sahavAsanAdinA sa pUrvo yastam , ubhayatra // 322 // |vispaSTaM paTurvispaSTapaTuritivat saha supetyatra supeti yogavibhAgAt samAsaH, ciramanugatamabhiprAyAnuvartinamAtmAnamipati zeSaH, 'mameyAtmanirdezaH, tataH prabhUtamohanIyAcchAditatayA na te jJAnotpattirityabhiprAyaH 'dehasya tu' zarIrasya For Privale & Personal Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education 'bhede' vinAze dvAvapyAvAM 'tulyau' muktipadaprAtyA samau 'bhaviSyAvaH' iti mA tvamadhRtiM kRthA iti bhAvaH, 'yathA' yena prakAreNa yathA 'manne'tti AryatvAt puruSavyatyayaH, tato manyase tvam enaM jJAnAvAptilakSaNam 'artha' vastu 'vayaM' jAnImaH | avabudhyAmahe, kiMviziSTAH santaH ? ityAha- kSINaH - punarbhavAbhAvataH saMsAro yeSAM te kSINasaMsArAH, tena prakAreNa tathA, vyavacchedaphalatvAt tathaiva, kimityAha - 'manne' tti prAgvat, manyase 'enamartham' anantaroktaM 'vimAnavAsino'pi ' | devA 'jAnanti' avabudhyante, evaM ca yathA kSINasaMsArA jAnanti tathA vimAnavAsino'pi jAnantItyAzayavataH | kSINasaMsAriNAM ca parijJAnaM prati sAmyamabhimatamityaho tava vivekitetyupAlabdhaH / tathA 'jANagapucchaM' ti jJAyaka| pRcchayA pRcchati, na hi tasya bhagavataH samastajJeyaviSayavijJAnacakSuSaH kvacidavijJAnamasti, kintu gautamaM pratibodhaya|nnityamupAlabhate, tathA yathA kim ? - dIvyanti-krIDanti devAH teSAM vacanaM vaco 'gijjhaM 'ti grAhyamupAdeyam, 'Ato' | ( granthAnaM 8000 ) tti AryatvAdAhokhit, jinAnAM varAH - pradhAnAH jinavarAH ya utpanna kevalAstIrthakRtasteSAM ?, tada| nenaikama smatparijJAnasya deva parijJAnasya ca sAmyApAdanam, aparaM tu sAmye satyapi 'dehassa ya bheyaMmI doNNivi tulA | bhavissAmo'tti asmadvacanataH zatazo'pi zrutAnna vinizcayamapi vihitavAn, devavacanAttu sakRdaNyAkarNitAt tatheti pratipadyASTApadaM prati prayAta ityaho te mohavijRmbhitamityuktaM bhavati / zrutvA tadupAlambhavaco bhagavataH sambandhi 'mi|cchAcArassa' tti ArSatvAnmithyAcArAd uktarUpAdgamyamAnatvAt pratikramitum 'upatiSThati' udyacchati / 'tannizraye ti tional dinelibrary.org Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CCC--- dumapatraka madhyayanaM. uttarAdhya. gautamanizrayA 'anuziSTiM' shikssaam| etadbhAvArthastu sampradAyAdavaseyaH, sa cAyam-teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM piTThIcaMpA NAma NayarI, tattha sAlo rAyA, mahAsAlo juvarAyA, tesiM sAlamahAsAlANaM bhagiNI jasavatI, tIse piDharo bhattAro, bRhadvRttiH jasavatIe attato piDharaputto gAgalINAma kumaaro|ttth vaddhamANasAmI samosaDho subhUmibhAge ujANe,sAlo Niggato, // 323 // dhammaM sucA bhaNati-jaMNavaraM mahAsAlaM raje ThAvemi, so atigato, teNa Apucchito mahAsAlo bhaNati-ahaMpi saMsArabhauviggo jahA tubbhe ihaM meDhIpamANaM tahA paccaiyassavi, tAhe gAgaliM kapillAto saddAveUNa paTTo baddho abhisitto ya rAyA jaato| tassa mAyA kaMpillapureNayare diNNiliyA piDharassa, teNa tato sahAvito, so puNa tesiM do sibiyAto kAreti, jAva te pavatiyA, sA bhagiNI samaNovAsiyA jAtA,tae NaM te samaNA hotagA, ekkArasa aMgAI ahijiyaa| | 1 tasmin kAle tasmin samaye pRSThacampA nAma nagarI, tatra zAlo rAjA, mahAzAlo yuvarAjaH, tayoH zAlamahAzAlayorbhaginI yazakhatI, tasyAH piTharo bhartA, yazomatyA AtmajaH piTharaputraH gAgalinAmA kumAraH / tatra vardhamAnasvAmI samavasRtaH subhUmibhAge udyAne, zAlo nirgataH, dharma zrutvA bhaNati-yannavaraM mahAzAlaM rAjye sthApayAmi, so'tigataH, tenApRSTo mahAzAlo bhaNati-ahamapi saMsArabhayodvigno hai yathA yUyamatra meDhIpramANAH tathA pravrajitasyApi, tadA gAgaliM kAmpIlyAt zabdayitvA paTTo baddho'bhiSiktazca rAjA jAtaH / tasya mAtA kAmpIlyapure nagare dattA piTharAya, tena sakaH zabditaH, sa punastayojhai zibike kArayati, yAvattau pravrajitau, sA bhaginI zramaNopAsikA jAtA, tatastau zramaNau jAto, ekAdazAGgAni adhItavantau / // 323 // an For Private & Personal use only K ainelibrary.org Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** EXCCCCX tate NaM samaNe bhagavaM mahAvIre bahiyA jaNavayavihAraM viharati / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM rAyagiha NAma NayaraM, tattha sAmI samosaDho, tAhe sAmI puNo'vi Niggato caMpaM pahAvito, tAhe sAlamahAsAlA sArmi ApucchaMtiamhe piTThIcaMpaM vacAmo jadi NAma tANa kovi bujhejA, sammattaM vA labhejA, sAmIvi jANati-jahA tANi saMyu-3 jhihiMti, tAhe sAmiNA goyamasAmI se biijao diNNo, goyamasAmI piTTIcaMpaM gato, tattha samosaraNaM, gAgalI piDharo jasavatI ya NiggayANi, bhagavaM dhammaM kahei, tANi dhammaM soUNa saMviggANi, tAdhe gAgalI bhaNati-jaM NavaraM 3 ammApiyaro ApucchAmi, jeTaputtaM ca raje Thavemi, tANi ApucchiyANi bhaNaMti-jai tumaM saMsArabhauviggo amhevi, tAdhe so puttaM raje ThAvittA ammApitIhiM samaM pavaito, goyamasAmI tANi ghettUNa caMpaM vaccai / tesiM sAlamahAsAlANaM | 1 tataH zramaNo bhagavAna mahAvIro bahirjanapadavihAraM viharati / tasmin kAle tasmin samaye rAjagRhaM nAma nagaraM, tatra svAmI samavasRtaH, tadA svAmI punarapi nirgatazcampA pradhAvitaH, tadA zAlamahAzAlau svAminamApRcchatAm-AvAM pRSThacampAM bajAvaH yadi nAma ko'pi teSAM budhyeta, samyaktvaM vA labheta, svAmyapi jAnAti-yathA te saMbhotsyante, tadA svAminA gautamasvAmI tayoddhitIyako dattaH, gautamasvAmI | pRSThacampAM gataH, tatra samavasaraNaM, gAgalI piTharo yazomatI ca nirgatAH, bhagavAna dharma kathayati, te dharma zrutvA saMvinAH, tadA gAgalirbhaNati-yannavaraM mAtApitarAvApRcchAmi, jyeSThaM putraM ca rAjye sthApayAmi, tAvApRSTau bhaNataH-yadi tvaM saMsArabhayodvigna AvAmapi, tadA sa putra rAjye sthApayitvA mAtApitRbhyAM samaM prabajitaH, gautamasvAmI tAn gRhItvA campAM brajati / tayoH zAlamahAzAlayoH ARAMORE Jan E For Private & Personal use only HDinelibrary.org P Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. dumapatraka bRhadvAttiH madhyayanaM. // 324 // |paMthaM vaccaMtANaM hariso jAo-jadhA saMsAraM uttAriyANi, evaM ca tesiM suheNaM ajjhavasANeNaM kevalaNANaM uppaNNaM, iyaresipi ciMtAjAyA-jahA eehiM amhe raje ThAviyANi saMsArAto ya moiyANi, evaM citaMtANaM subheNaM ajjhavasANeNaM tiNhapi kevalaNANaM uppaNNaM / evaM tANi uppaNNaNANANi caMpaM gayANi, sAmi pAyAhiNaM karemANANi titthaM paNamiUNa kevaliparisaM pahAviyANi, goyamasAmIvi bhagavaM vaMdiUNa tikkhutto payAhiNIkAUNa pAesu paDito, uTio bhaNati-kahiM vacaha ?, eha titthayaraM vaMdaha, tAdhe sAmI bhaNai-mA goyamA! kevalI AsAehi, tAhe AuTTo khAmeti, saMvegaM ca gto| tattha goyamasAmissa saMkA jAyA-NAhaM Na sijjhissAmitti, evaM goyamasAmIvi ciMteti / io ya devANa saMlAvo vaTTai-jo aTThAvayaM vilaggati ceiyANi ya vaMdati dharaNigoyaro so | 1 panthAnaM bajatoharSo jAtaH, yathA-saMsArAduttAritAni, evaM ca tayoH zubhenAdhyavasAyena kevalajJAnamutpannam ,anyeSAmapi cintA jAtA |-yathA etairvayaM rAjye sthApitAH saMsArAcca mocitAH, evaM cintayatAM zubhenAdhyavasAyena trayANAmapi kevalajJAnamutpannam / evaM te utpannajJAnAzcampAM gatAH, svAminaM pradakSiNAM kurvantaH tIrtha praNamya kevaliparSadaM pradhAvitAH, gautamasvAmyapi bhagavantaM vanditvA trikRtvaH pradakSiNIkRtya pAdayoH patitaH, utthito bhaNati-kutra bajatha ?, eta tIrthakaraM vandadhvam , tadA svAmI bhaNati-mA gautama ! kevalina AzAtaya, tadA'svRttaH kSamayati, saMvegaM ca gataH / tatra gautamasvAminaH zaGkA jAtA-nAhaM na setsyAmi iti, evaM gautamasvAmyapi cintayati / itazca devAnAM saMlApo varttate-yo'STApadaM vilagati caityAni ca vandate dharaNigocaraH sa // 324 // For Private & Personal use only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANSARKAR dAteNa bhavaggahaNeNaM sijjhai, tAdhe sAmI tassa cittaM jANati tAvasANa ya saMbohaNayaM, eyassavi thiratA bhavissatitti dovi kayANi bhavissaMti, eyassavi paccato tevi saMbujjhissaMti'tti, so'vi sAmi Apucchai, aThThAvayaM jAmitti, tattha bhagavayA bhaNiyaM-bacca aTTApayaM ceiyANa vaMdato, tae NaM bhagavaM hatuTTo vaMdittA sa gato, tattha ya aTThAvae jaNavAyaM soUNaM tiNNi tAvasA paMcapaMcasayaparivArA patteyaM aTThAvayaM vilaggAmotti tattha kilissaMti, koDinno dinno sevAlI, jo koDino so cautthaM 2 kAUNa pacchA mUlakaMdANi AhAreti sacittANi, so paDhama mehalaM vilaggo, diNNo chaTuM chaTeNaM kAUNaM parisaDiyaM paMDupattANi AhArei, so bIyaM mehalaM vilaggo, sevAlI aTThamaM 2 kAUNa jo sevAlo sayaM maillato taM AhArei, so taiyaM mehalaM vilaggo, evaM tevi tAva kilissaMti / bhayavaM ca goyame | 1 tena bhavagrahaNena sidhyati, tadA svAmI tasya cittaM jAnAti tApasAnAM ca saMbodhanaM, etasyApi sthiratA bhaviSyatIti dve api kRte bhaviSyataH, etasyApi pratyayaH te'pi saMbhotsyante iti, so'pi svAminamApRcchati-aSTApadaM yAmIti, tatra bhagavatA bhaNitaM-vrajASTApadaM caityAni vandaskha, tato bhagavAn hRSTatuSTo vanditvA sa gataH, tatra cASTApade janavAdaM zrutvA trayastApasAH paJcapaJcazataparivArAH pratyekamaSTApadaM vilagAma iti tatra klizyanti-kauDinyo dattaH zaivAlaH, yaH kauDinyaH sa caturtha caturthena kRtvA pazcAnmUlakandAnAhArayati sacittAn , sa prathamA mekhalA, vilagnaH, dattaH SaSThaM SaSThena kRtvA parizaTitapANDupatrANi AhArayati, sa dvitIyAM mekhalAM vilagnaH, zaivAlo'STamASTamena kRtvA yaH zevAlaH svayaM malInitastamAhArayati, sa tRtIyAM mekhalA vilagnaH, evaM te'pi tAvavizyanti / bhagavAMzca gautama MER prANa AhArayati, sa dvitIyAM mekhalA milakAndAnAhArayati sacittAn, saprAthalagAma iti uttarAdhya.55 Jain Education tiona For Privale & Personal use only Sinelibrary.org Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- -- drumapatraka - uttarAdhya. bRhadvRttiH // 325 // CLASS madhyayanaM. -- - - orAlasarIre huyavahataDiyataruNaravikiraNasarisae teeNaM,te taM iMtaM pecchettA te evaM bhaNaMti-esa kira etthathullato samaNo vilaggihiti?, jaM amhe mahAtavassI sukkA bhukkhA na tarAmotti vilaggiuM, bhagavaM ca goyame jaMghAcAraNaladdhIe lUyAtaMtupuDagaMpi NIsAe uppayati, jAva te paloyaMti-esa Agaotti, eso adaMsaNaM gatotti, tAhe te vimhiyA jAyA pasaMsaMti, acchaMti ya paloyaMtA, jati oyarati to eyassa vayaM sIsA, evaM te paDicchaMtA acchaMti / sAmIvi ceiyANi vaMdittA uttarapuracchime disibhAge puDhavisilApaTTae tuyaTTo asogavarapAyavassa ahe taM rayaNi vAsAe uvaagto| ioya sakkassa logapAlo vesamaNo, sovi aTTAvayaceiyavaMdato eti, so ceiyANi vaMdittA goyamasAmi vaMdati, tAhe so dhammaM kaheti, bhagavaM aNagAraguNe parikahiuM pavatto, aMtAhArA paMtAhArA evaM vaNNeti, 1 udArazarIraH hutavahataDittaruNaravikiraNasadRzena tejasA, te tamAyAntaM prekSya te evaM bhaNanti-eSa kilAtra sthUraH zramaNo vilagiSyati ?, yaM vayaM mahAtapasvinaH zuSkA bubhukSitA na zaknumo vilagituM, bhagavAMzca gautamo jaGghAcAraNalabdhyA lUtAtantupuTakasyApi nizra4 yotpatati, yAvatte pralokayanti-eSa Agata eSo'darzanaM gata iti, tadA te vismitA jAtAH prazaMsanti, tiSThanti ca pralokayantaH, yadi ava|tarati tadA etasya vayaM ziSyAH, evaM te pratIcchantaH tiSThanti / svAmyapi caityAni vanditvottarapaurastye digbhAge pRthvI zilApaTTake | tvagvartitaH azokavarapAdapasyAdhastA rajanIM vAsArthamupAgataH / itazca zakrasya lokapAlo vaizramaNaH, so'pi aSTApada caityavandaka eti, sa caityAni 1 vanditvA gautamasvAminaM vandate, tadA sa dharma kathayati, bhagavAn anagAraguNAn parikathayituM pravRttaH, antAhArAH prAntAhArA evaM varNayati, - -- // 325 // - - Jain Education international For Privale & Personal use only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vesamaNI ciMteti - esa bhagavaM erise sAhuguNe vaNNei, appaNI ya se imA sarIrasukumArayA jArisA devANaci Natthi, bhagavaM tassa AkUtaM nAuM puMDarIyaM nAma ajjhayaNaM paNNavei, jahA- pukkhalAvatIvijae puMDarigiNIe nagarIe NaliNigummaM ujjANaM, tattha NaM mahApaume nAma rAyA hotthA, paumAvatI devI, tANaM do puttA - puMDarIe kaMDarIe ya, sukumArA jAva paDiruvA, puMDarIe juvarAyA hotthA / teNaM kAleNaM teNaM samaeNaM therA bhagavaMto jAva NaliNigumme ujjANe samosaDhA, mahApaume Niggae, dhammaM socA bhaNati - jaM navaraM devANuppiyA ! puMDarIyaM kumAraM rajje Thavemi, ahAsuhaM mA paDibaMdhaM karehi, evaM jAva puMDarIe rAyA jAe jAva viharai / tate NaM se kaMDarIe kumAre jubarAyA jAe / tae NaM se mahApaume rAyA puMDarIyaM rAyaM Apucchati tae NaM se puMDarIe sibiyaM NINei, jAva pacatite, NavaraM codasapuvAI ahijjati, 1 vaizramaNazcintayati--eSa bhagavAn IdRzAn sAdhuguNAn varNayati, AtmanazcAsyaiSA zarIrasukumAratA yAdRzI devAnAmapi nAsti, bhagavAn tasyAkRtaM jJAtvA puNDarIkanAmAdhyayanaM prajJApayati, yathA-- puSkalAvatIvijaye puNDarIkiyAM nagaryAM nalinIgulmamudyAnaM, tatra mahApadmo nAma rAjA'bhavat, padmAvatI devI, tayodvA putrau - puNDarIkaH kaNDarIkazca, sukumAlau yAvatpratirUpau, puNDarIko yuvarAjo'bhavat / tasmin kAle tasmin samaye sthavirA bhagavanto yAvannalinIgulma udyAne samavasRtAH, mahApadma nirgataH, dharmaM zrutvA bhaNati -- yannavaraM devAnupriyAH ! puNDarIkaM kumAraM rAjye sthApayAmi, yathAsukhaM mA pratibandhaM kArSIH, evaM yAvatpuNDarIko rAjA jAtaH yAvadviharati / tataH sa kaNDarIkaH kumAroM yuvarAjo jAtaH / tataH sa mahApadmo rAjA puNDarIkaM rAjAnamApRcchati tataH sa puNDarIkaH zivikAmAnayati yAvatpratrajitaH, navaraM caturdaza pUrvANyadhyeti, Jain Educationonal inelibrary.org Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. ** drumapatrakamadhyayanaM. bRhadvRttiH // 326 // bahahiM chaTamamahAtavovahANehiM bahUNi vAsANi sAmaNNaM pAliUNaM mAsiyAe saMlehaNAe sarTi bhattAI jhosittA jAva siddhe| annayA ya te therA putvANupurvi jAva puMDarigiNIe samosaDhA, parisA NiggayA, tae NaM se puMDarIe rAyA kaNDarIeNaM juvaraNNA saddhiM imIse kahAe laddhaDhe samANe haDhe jAva gae, dhammakahA, jAva se puMDarIe sAvagadhamma paDivaNNe, jAva paDigae sAvae jaae| tae NaM se kaMDarIe juvarAyA therANaM dhammaM socA haDhe jAva jahedaM tujjhe vadaha, navaraM devANuppiyA! puMDarIyaM rAyaM ApucchAmi,tae NaM jAva pacayAmi,ahAsuhaM pcyh| tate NaM se kaMDarIe jAva there NamaMsati 2therANaM aMtitAto paDinikkhamati 2ttA tameva cAughaMTaM AsarahaMdurUhati, jAva pacoruhati, jeNeva puMDarIe rAyA teNeva uvAgacchati, karayala jAva puMDarIyaM rAyaM evaM bayAsI-evaM khalu mae devANuppiyA !! ___ 1 bahubhiH SaSThASTamamahAtapaupadhAnabahUni varSANi zrAmaNyaM pAlayitvA mAsikyA saMlekhanayA SaSTiM bhaktAna joSayitvA yAvatsiddhaH / anyadA| ca te sthavirAH pUrvAnupUrvyA yAvatpuNDarIkiNyAM samavamRtAH,parSannirgatA, tataH sa puNDarIko rAjA kaNDarIkena yuvarAjena sArgha asyAH kathAyA | 4 labdhArthaH san hRSTo yAvadgataH, dharmakathA, yAvatsa puNDarIkaH zrAvakadharma pratipannaH, yAvat pratigataH zrAvako jaatH| tataH sa kaNDarIko yuvarAjaH sthavirebhyo dharma zrutvA hRSTaH yAvat yathaitat yUyaM vadatha, yannavaraM devAnupriyAH! puNDarIkaM rAjAnamApRcchAmi, tato yAvatpratra- jAmi,yathAsukhaM pravraja / tataH sa kaNDarIko yAvatsthavirAn praNamati 2 sthavirANAmantikAt pratiniSkAmati 2 tameva cAturghaNTamazvarathamArohati yAvatpratyavatarati, yatraiva puNDarIko rAjA tatraivopAgacchati, karatala yAvat puNDarIkaM rAjAnamevamavAdIt-evaM khalu mayA devAnupriyAH ! RRHAAR 326 // Lain Education For Privale & Personal use only Junelibrary.org Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ therANaM aMtie jAva dhamme siMte, se ya dhamme icchie paDicchie abhiruie, tae NaM ahaM devANuppiyA ! saMsA | rabhauvigge bhIe jammaNamaraNANaM icchAmi NaM tujjhehiM aNuNNAe samANe therANa aMtie jAva pacatittaetti / tae NaM se puMDarIe rAyA evaM vyAsI- mANaM tumaM devANuviyA ! iyANiM therANaM aMtie jAva pacayAhi, ahaNNaM tumaM | mahayA 2 rAyAbhiseeNaM abhisiMcissAmi, tae NaM se kaMDarIe puMDariyassa raNNo eyamahaM No ADhAti No parijAgati tusiNIe saMciTThA, tae NaM se kaMDarIe puMDarIyaM docaMpi tacaMpi evaM vayAsI - icchAmi NaM devANuppiyA ! jAva | pacaittaetti / tae NaM se puMDarie rAyA kaMDarIthaM kumAraM jAhe No saMcAei visayANulomAhiM bahUhiM AghavaNAhi ya | paNNavaNAhi ya saNNavaNAhi ya viSNavaNAhi ya Aghavittae vA 4 tAhe visayapaDikUlAhiM saMjamabhauvegakarIhiM 1 sthavirANAmantike yAvat dharmo nizamitaH, sa ca dharma IpsitaH pratIpsito'bhirucitaH, tato'haM devAnupriyAH ! saMsArabhayodvignaH bhIto janma (jarA) maraNebhya: icchAmi yuSmAbhiranujJAtaH san sthavirANAmantike yAvatpratrajitumiti / tataH sa puNDarIko rAjaivamavAdIt mA tvaM devA| nupriya ! idAnIM sthAvarANAmantike yAvatpravraja, ahaM punastvAM mahatA 2 rAjyAbhiSekeNAbhiSiJcAmi tataH sa kaNDarIkaH puNDarIkasya rAjJa enamarthaM | nAdriyate na parijAnAti, tUSNIkaH saMtiSThate, tataH sa kaNDarIkaH puNDarIkaM rAjAnaM dvistrirapi evamavAdIt icchAmi devAnupriyAH ! yAvatpra| vrajitumiti / tataH sa puNDarIko rAjA kaNDarIkaM kumAraM yadA na zaknoti viSayAnulomAbhizca bahubhirAkhyApanAbhizca prajJApanAbhizca saMjJapanAbhizca vijJapanAbhizcAkhyAtuM vA 4 tadA viSayapratikUlAbhiH saMyamabhayodvegakarIbhiH Jain Educationational Sinelibrary.org Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 327 // paNNavaNAMhi ya paNNavemANe 2 evaM bayAsI evaM khalu jAyA ! NiggaMthe pAvayaNe sacce aNuttare ke lie evaM jahA | paDikkamaNe jAva sacadukkhANa aMtaM kareti, kiMtu ahIva egaMtadiTThIe khuro iva egaMtadhArAe lohamayA vA javA cAveyavA vAluyAkavale iva nissAe gaMgA vA mahAnaI paDisoyagamaNAe mahAsamudde iva bhuyAhiM duruttarehiM tikkhaM caMkamiyAM garuyaM laMghiyavaM asidhAraM ca tavaM cariyavaM, No ya khalu kappaI jAtA ! samaNANaM NiggaMthANaM pANAivAe vA jAva micchAdaMsaNasaleti vA 18 AhAkammeti vA uddeseti vA missajAe vA ajjhoyarae pUie kIe pAmice accheje aNisiTTe abhihaDe vA Thaiyae vA kaMtArabhattae i vA dubbhikkhabhatte i vA gilANabhatte i vA pAhuNagabhattetti vA sijjAtarapiMDe i thA rAyapiMDe i vA mUlabhoyaNe i vA kandabhoyaNe i vA phalabhoyaNe i vA vIyabhoyaNe i vA hariyabhoyaNe i vA bhottae vA 1 prajJApanAbhizca prajJApayan 2 evamavAdIt evaM khalu jAta! nirmanthe pravacane satye'nuttare kaivalike evaM yathA pratikramaNe yAvatsarvaduHkhAnAmantaM karoti, kintvahirivaikAntadRSTyA kSurapra ivaikAntadhArayA lohamayA vA yavAzcarvitavyA vAlukAkavalA iva nirAsvAdaH gaGgAmahAnadIva pratizrotogamanAya mahAsamudra iva bhujAbhyAM duruttaraH tIkSNaM cakamitavyaM gurukaM laGghayitavyamasidhAraM ca tapaH caritavyaM, no ca khalu kalpate jAta ! zramaNAnAM nirmanthAnAM prANAtipAto vA yAvanmithyAdarzanazalyamiti vA AdhAkarmikamiti vA auddezikamiti vA mizrajAtamiti vA adhyavapUrakamiti vA pUrti krItaM prAmityamAcchedyamaniHsRSTamabhyAhRtaM vA sthApitaM vA kAntArabhaktaM vA durbhikSabhaktaM vA glAnabhaktaM vA prAghUrNakabhaktaM vA zayyAtarapiNDo vA rAjapiNDo vA mUlabhojanaM vA kandabhojanaM vA phalabhojanaM vA bIjabhojanaM vA haritabhojanaM vA bhoktuM vA xxxx drumapatraka madhyayanaM . 10 // 327 // ainelibrary.org Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAyae vA, tumaM ca NaM jAyA ! suhasamucite NAlaM sItaM nAlaM uNhaM nAlaM khuhA NAlaM pivAsA nAlaM corA nAlaM vAlA dANAlaM daMsA NAlaM masagA NAlaM vAttiyapittiyasiMbhiyasannivAiyavivihe rogAyake uccAvae vA gAmakaMTate vA bAvIsa parIsahovasagge udiNNesamma ahiyAsittaetti,taM no khalu jAtA! amhe icchAmo tujhaMkhaNamavi vippaogaM,taM acchAhI tAva jAyA ! aNubhavAhi rajasiriM, pacchA pavahisi / tae NaM se kaMDarIe evaM vayAsI-taheva NaM devANuppiyA! jaNaM tujjhe vayaha, kiM puNa devANuppiyA ! niggaMthe pAvayaNe kIvANaM kAyarANaM kApurisANaM ihaloyapaDibaddhANaM paralo-13 gaparaMmuhANaM visayatisiyANaM duraNucare pAgayajaNassa, dhIrassa nicchiyassa vavasiyassa No khalu itthaM kiMci dukkarakaraNAe, taM icchAmi NaM devANuppiyA! jAva pacatittaetti / tae NaM taM kaMDarIyaM puMDarIe rAyA jAhe No saMcAeti 1 pAtuM vA, tvaM ca jAta ! sukhasamucitaH nAlaM zItaM nAlamuSNaM nAlaM kSut nAlaM pipAsA nAlaM caurA nAlaM vyAlA nAlaM daMzA nAlaM mazakA | nAlaM vAtikapaittika zlaiSmikasAnnipAtikAn vividhAn rogAtaGkAna uccAvacAna vA prAmakaNTakAn vA dvAviMzatiM parISahopasargAn udIrNAn samya-4 hai gadhyAsitumiti, tanna khalu jAta! vayamicchAmastava kSaNamapi viprayoga, tattiSTha tAvajjAta! anubhava rAjyazriyaM pazcAt pravrajeH / tataH sa kaNDarIka & evamavAdIt-tathaiva devAnupriyAH ! yadyUyaM vadatha, kiM punardevAnupriyAH ! nimranthaM prAvacanaM lIvAnAM kAtarANAM kApuruSANAmihalokapratiba ddhAnAM paralokaparAGmukhAnAM viSayatRSitAnAM duranucaraM prAkRtajanasya, dhIrasya nizcitasya vyavasitasya na khalu atra kiJcit duSkaraM kartuM, tadihaicchAmi devAnupriyAH ! yAvat pravrajitumiti / tatastaM kaNDarIkaM puNDarIko rAjA yadA na zaknoti Jain Education a l For Privale & Personal Use Only rebrary.org Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dumapatrakamadhyayanaM. uttarAdhya. bahUhiM AghavaNAhi ya 4 Aghavittae vA 4 tAdhe akAmae ceva NikkhamaNaM annumnnnnitthaa| tae NaM se puMDarIe koDaMbi saDarAe kADAva- yaparise sahAvei 2 evaM vayAsI-jahA mahAmaigdhaM mahArihaM NikkhamaNamahimaM kareha, jAva pctito| taosAmAiyamAibRhadvRttiH yAI ekArasa aMgAI ahijiyAI, bahUhi cautthacchaTThaTThamAIhiM tavovahANehiM jAva viharai / annayA tassa kaMDarIyassa // 328 // aMtehi ya paMtehi ya jAva rogAyake pAunbhUe jAva dAhavakaMtIe yAvi viharati / tate NaM te therA bhagavaMto annayA kayAI puvANuputviM caramANA gAmANugAmaM viharamANA puMDarigiNIe naliNivaNe samosaDhA, tae NaM se puMDarIe rAyA imIse kahAe laddhaDhe samANe jAva pajjuvAsai, patthuyA dhammakahA bhagavayA, tate NaM se puMDarIe rAyA dhammaM socA jeNeva kaMDarIe aNagAre teNeva uvAgacchai 2ttA kaMDarIyaM vaMdai namasai 2 kaMDarIyassa sarIraM savAbAhaM saruyaM pAsati 2 // 1 bahubhirAkhyApanAbhi 4 zvAkhyAtuM vA 4 tadA akAma eva niSkramaNamanvamasta / tataH sa puNDarIkaH kauTumbikapuruSAn zabdayati 2] evamavAdIt-yathA mahAmahAgyaM mahArha niSkramaNamahimAnaM kuruta, yAvatpravrajitaH / tataH sAmAyikAdInyekAdazAGgAnyadhItAni, bahubhizcaturthaSaSThATraSTamAdibhiH tapaupadhAnairyAvadvicarati / anyadA tasya kaNDarIkasya antaizca prAntaizca yAvat rogAtaGkAH prAdurbhUtA yAvad dAhavyutkrAntizcApi viharati / * tataste sthavirA bhagavanto'nyadA kadAcit pUrvAnupUrva caranto grAmAnugrAma viharantaH puNDarIkiNyAM nalinIvane samavamRtAH, tataH saH puNDarIko rAjA asyAH kathAyA labdhArthaH san yAvat paryupAste, prastutA dharmakathA bhagavatA, tataH sa puNDarIko rAjA dharma zrutvA yatraiva kaNDarI-4 ko'nagArastatraivopAgacchati 2 kaNDarIkaM vandate praNamati 2 kaNDarIkasya zarIraM savyAbAdhaM sarujaM pazyati 2 SCHORORSCORMALS // 328 // Lain Education Interational For Privale & Personal use only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeNeva therA teNeva uvAgacchai, there vaMdati 2 evaM vayAsI-ahaM NaM bhaMte ! kaMDarIyassa aNagArassa ahApavattehi || tegicchiehiM phAsuyaesaNijehiM ahApavattehiM osahabhesajabhattapANehiM tigicchaM AuMTAmi,tujjhe NaM bhaMte! mama jANasAlAsu samosaraha, tate NaM therA puMDarIyassa raNNo eyamaDhe paDisuNeti 2 jAva jANasAlAsu viharati / tae the se paMDarIe kaMDarIyassa tigicchaM AuMTei, tae NaM taM maNunnaM asaNaM 4 AhAreMtassa samANassa se rogAyaMke khippAmeva uvasaMte haDhe jAe Aroge baliyasarIre, tao rogAyaMkAo mukke'vi samANe taMsi maNuNNaMsi asaNe 4 mucchie jAva ajjhovavaNNe vivihe ya pANagaMsi, No saMcAeti bahiyA abbhujaeNaM vihAreNaM viharittaetti / tate NaM se puMDarIe imIse kahAe laddhaTe samANe jeNeva kaMDarIe teNeva uvAgacchati 2 kaMDarIyaM tikkhutto AyAhiNaM payAhiNaM 1 yatraiva sthavirAstatraivopAgacchati, sthavirAn vandate 2 evamavAdIt--ahaM bhadantAH ! kaNDarIkasyAnagArasya yathApravRttaizcikitsitaiH | prAsukaiSaNIyairyathApravRttairauSadhabhaiSajyabhaktapAnaizcikitsAM kArayAmi, yUyaM bhadantAH ! mama yAnazAlAsu samavasarata, tataH sthavirAH puNDarIkasya | 8 rAjJa enamartha pratizRNvanti 2 yAvadyAnazAlAsu vicaranti / tataH sa puNDarIkaH kaNDarIkasya cikitsAM kArayati,tatastat manojJamazana 4 mAhArayataH sataH tasya rogAtaGkAH kSipramevopazAntA hRSTo jAtaH arogo balikazarIraH, tato rogAtaGkAt mukto'pi san tasmin manojJe'zane| 4 mUrchito yAvaddhyupapannaH vividhe ca pAnake, na zaknoti bahirabhyudyatena vihAreNa vihartumiti / tataH sa puNDarIko'syAH kathAyA labdhArthaH san yatraiva kaNDarIkastatraivopAgacchati 2 kaNDarIkaM trikRtva AdakSiNapradakSiNaM Jain Education Dilonal For Privale & Personal use only Milainelibrary.org Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dumapatraka madhyayanaM. uttarAdhya. kareti 2 vaMdatira evaM vayAsI-dhaNNe'si NaM tumaM devANuppiyA ! evaM sapuNNo'si NaM kayatthe kayalakkhaNe suladdhe NaM tava bRhaddhRttiH devANuppiyA! mANussae jamme jIviyaphale, jaNaM tumaM rajaM ca jAva aMteuraM ca vicchaDDaittA jAva pavaie, ahaNNaM ahaNaNe akayapuNNe jAva mANussae bhave annegjaaijraamrnnrogsogsaariirmaannspkaamdukkhveynnaavsnn||329|| sayauvaddavAbhibhUe adhuve aNIie asAsae saMjjhabbharAgasarise jalabubbuyasamANe kusaggajalabiMdusannihe sumiNaga dasaNovame vijjulayAcaMcale aNice saDaNapaDaNaviddhaMsaNadhammake puciM vA pacchA vA avassaM vippajahiyavaitti, tahA mANussayaM sarIragaMpi dukkhAyayaNaM vivivAhisayasannikeyaM adviyakahadviyaM sirANhArujAlaoNaddhasaMviNaddhaM maTTiyabhaMDa va dubalaM asuisaMkili aNiTuMpi ya savakAlaM saMThappayaM jarAghuNiyaM jajaragharaM va saDaNapaDaNaviddhaMsaNadhammayaM puviM vA | 1 karoti 2 vandate 2 evamavAdIt-dhanyo'si tvaM devAnupriya ! evaM sapuNyo'si kRtArthaH kRtalakSaNaH sulabdhaM tava devAnupriya ! mAnuSyaM / 4 janma jIvitaphalaM, yattvaM rAjyaM ca yAvadantaHpuraM ca viccharya yAvatpravajitaH, ahamadhanyo'kRtapuNyo yAvanmAnuSyo bhavaH anekajAtijarA maraNarogazokazArIramAnasikaprakAmaduHkhavedanAvyasanazatopadravAbhibhUto'dhuvo'naityiko'zAzvataH sandhyAbhrarAgasadRzaH jalabudrudasamAnaH kuzAprajalabindusannibhaH svapnadarzanopamo vidyullatAcaJcalo'nityaH zaTanapatanavidhvaMsanadharmakaH pUrva vA pazcAdvA'vazyaM viprahAtavya iti, tathA mAnuSyaka |zarIramapi duHkhAyatanaM vividhavyAdhizatasanniketamasthikASThotthitaM sirAsnAyujAlAvanaddhasaMvinaddhaM mRttikAbhANDavahurbalamazucisaMkliSTamaniSTamapi ca sarvakAlaM saMsthApyaM jarAghUrNitaM jarjaragRhavat zaTanapatanavidhvaMsanadharmakaM pUrva vA Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pacchA vA avassavippajahiyavaM, kAmabhogAvi ya NaM mANussagA asuI asAsayA vaMtAsavA evaM pittA0 khelA0 sukkA. soNiyAsavA uccArapAsavaNakhelasiMghANavaMtapittasukkasoNiyasamubbhavA amaNuNNapu [du] rUyamuttapUtipurIsapuNNA mayagaMdhussAsaasubhaNissAsauccIyaNagA bIbhacchA appakAliyA laghussagA kalamalAhiyA sudukkhA bahujaNasAharaNA parikilesakicchadukkhasajjhA abuhajaNaNiseviyA sadA sAdhugarahiNijA aNaMtasaMsAravaDDaNA kaDugaphalavivAgA cuDuliva amuMcamANA dukkhANuvaMdhiNo siddhigamaNavigghA pudivA pacchA vA avassa vippajahiyavA bhavaMti,je'vi yaNaM raje hiraNe suvaNe ya jAva sAvaije se'pi ya NaM aggisAhie corasAhie rAyasAhie dAiyasAhie adhuve aNitIe asAsae puviM vA pacchA vA avassavippajahiyave bhavissatitti, evaMvihammi raje jAva aMteure ya mANussaesu ya kAmabhogesu mucchie4 1 pazcAdvA'vazyaM viprahAtavyam , kAmabhogA api ca mAnuSyakA azucayo'zAzvatA vAntAsravAH evaM pittA0 zleSmA0 zukrA0 zoNitA zravA uccAraprasravaNazleSmasiGghAnavAntapittazukrazoNitasamudbhavA amanojJapUyamUtrapUtipurISapUrNA mRtagandhocchAsAzubhaniHzvAsodvejakA bIbhatsA | alpakAlInA laghuskhakAH kazmalAdhikAH suduHkhA bahujanasAdhAraNAH pariklezakRcchraduHkhasAdhyA abudhajananiSevitAH sadA sAdhugarhaNIyA anantasaMsAravardhanAHkaTukaphalavipAkAH cuDalIva amucyamAnAH duHkhAnubandhinaH siddhigamanavighnAH pUrva vA pazcAdvA'vazyaM viprahAtavyA bhavanti, yadapi ca rAjyaM hiraNyaM suvarNa ca yAvatsvApateyaM tadapi cAgnisvAdhInaM caurasvAdhInaM rAjasvAdhInaM dAyAdasvAdhInamadhruvamanityamazAzvataM pUrva vA pazcAdvA'vazyaM | viprahAtavyaM bhaviSyatIti, evaMvidhe rAjye yAvadantaHpure ca mAnuSyakeSu ca kAmabhogeSu mUrcchito 4 Jain Educati For Privale & Personal use only K a libraryong Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAE drumapatrakamadhyayanaM. 10 uttarAdhya. prANo saMcAemi jAva pavayittae, taMdhaNNe'si NaM tumaM jAva suladdhe NaM maNuyajamme, jaM NaM pacaie / tate NaM se kaMDarIe puMDarIeNaM evaM vutte tusiNIe saMciTThati, tateNaM se puMDarIe docaMpi tacaMpi evaM vayAsI-dhaNNe'si tamaM aI bRhaddhRttiH ahnnnne| taeNaM se docaMpi tacaMpi evaM vutte samANe akAmae avasaMvase lajjAe ya gAraveNa ya puMDarIyarAyaM ApacchaDa // 330 // therehiM saddhiM bahiyA jaNavayavihAraM vihrii| tae NaM se kaMDarIe therehiM saddhiM kiMci kAlaM uggaM uggeNaM viharitAo pacchA samaNattaNaniviNNe samaNattaNaNibhatthie samaNaguNamukkajoge therANaM aMtiyAto saNiyaM 2 paccosakkaI. jeNevAda paMDaragiNI NayarI jeNeva puMDarIyassa raNNo bhavaNe jeNeva asogavaNiyA jeNeva asogavarapAyave jeNeva padavisilAvaTTae teNeva uvAgacchati 2 jAva silApaTTayaM duruhai 2 ohayamaNasaMkappe jAva jhiyAyati / tae NaM / 1 na zaknomi yAvatpranajitum , taddhanyo'si tvaM yAvat sulabdhaM mAnuSaM janma ytprvrjitH| tataH sa kaNDarIkaH puNDarIkeNaivamuktaH tUSNIka: satiSThate, tataH sa puNDarIkaH dvistrirapi evamavAdIt-dhanyo'si tvamahamadhanyaH / tataH sa dvistrirapyevamuktaH sannakAmo'vazavazo lajjayA ca gauraveNa ca puNDarIkaM rAjAnamApRcchati, sthaviraiH sArdha bahirjanapadavihAraM viharati / tataH sa kaNDarIkaH sthaviraiH sArdha kazcitkAlamugramupreNa vihRtya tataH pazcAt zrAmaNyanirviNNaH zrAmaNyanirbhasitaH muktazramaNaguNayogaH sthavirANAmantikAt zanaiH 2 pratyavaSvaSkati, yatraiva puNDarIkiNI nagarI yatraiva puNDarIkasya rAjJo bhavanaM yatraivAzokavanikA yatravAzokavarapAdapo yatraiva pRthvIzilApaTTakastatraivopAgacchati 2 yAvacchilApaTTakamArohati 2 apahatamanaHsaMkalpo yAvayAyati / tataH RANSAREERSARKARI %-566 // 330 // JainEducation For Privale & Personal use only Milinelibrary.org Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puMDarIyassa ammadhAI tatthAgacchati, jAva taM tahA pAsati 2puMDarIyassa sAhati, se'vi yaNaM aMteuraparivAlasaMparikhuDe tatthAgacchati 2 tikkhutto AyAhiNapayAhiNaM jAva dhaNNe'si NaM savaM jAva tusiNIe, tae NaM puMDarIe evaM vayAsI-aTTho bhaMte ! bhogehiM?, haMta aTTho, tae NaM koDaMbiyapurise saddAvei 2 kalikaluseNevAbhisittorAyAbhiseeNaM jAva rajja pasAsemANe vihrti| tae NaM se puMDarIe sayameva paMcamuTTiyaM loyaM karei 2 cAujAmaM dhamma paDivajai 2 kaMDarIyassa AyArabhaMDagaM sabasuhasamudayaMpiva giNhati 2 imaM abhiggahaM giNhati-kappati me therANaM aMtite dhamma paDivajettA pacchA AhAraM AhArittaettikadRtherAbhimuhe nnigge| kaMDarIyassa u taM paNIyaM pANabhoyaNaM AhAriyassa No samma pariNayaM, veyaNA pAunbhUyA ujalA viulA jAva durahiyAsA, tae NaM se raje ya jAva aMteure ya mucchie jAva 1 puNDarIkasya dhAtrI tatrAgacchati, yAvattaM tathA pazyati 2 puNDarIkAya kathayati, so'pi ca antaHpuraparivArasaMparivRtastatrAgacchati 2 vikRtva AdakSiNapradakSiNaM yAvaddhanyo'si sarva yAvattUSNIkaH, tataH puNDarIka evamavAdIt-artho bhadanta ! bhogaiH ?, hantArthaH, tataH kauTumbikapuruSAn zabdayati 2 kalikaluSeNAbhiSikto rAjAbhiSekeNa yAvadrAjyaM prazAsayan viharati / tataH sa puNDarIkaH svayameva paJcamauSTikaM locaM karoti 2 cAturyAmaM dharma pratipadyate 2 kaNDarIkasyAcArabhANDaM sarvasukhasamudAyamiva gRhNAti 2 imamabhigrahaM gRhNAti-kalpate mama sthavirANAmantike dharma pratipadya pazcAdAhAramAhArayitumitikRtvA sthavirAbhimukho nirgataH / kaNDarIkasya tu tatpraNItaM pAnabhojanamAhAritasya na samyak pariNataM, vedanA prAdurbhUtA ujjvalA vipulA yAvaddaradhyAsyA,, tataH sa rAjye ca yAvadantaHpure ca mUchito yAva uttarAdhya.56 Jain Educatio n al For Privale & Personal use only ainelibrary.org Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 331 // ajjhovavaNe adbhuduhaTTavasaTTe akAmae kAlaM kiccA sattamIpuDhavIe tettIsa sAgarovamaTThiIe jAe / puMDarIe'vi ya NaM there pappa tesiM aMtite docaMpi cAujjAme dhamme paDivajjati, aTThamakhamaNapAraNagaMsi adINe jAva AhAreI, teNa ya kA| lAIkaMtasIyalalukkha arasaviraseNaM apariNateNa veyaNA durahiyAsA jAyA, tae NaM se adhAraNijjamitikaTTu karayalaparigga| hiyaM jAva aMjaliM kaTTu Namo'tthu NaM arahaMtANaM bhagavaMtANaM jAva saMpattANaM namo'tthu NaM therANaM bhagavaMtANaM mama dhammAyariyANaM dhammovaesayANaM purvapi ya NaM mae therANaM aMtite sadhe pANAivAe pacakkhAe jAvajIvAe jAva sadhe akaraNije joge paccakkhAe, iyArNipi tesiM ceva NaM bhagavaMtANaM aMtite jAva savaM pANAtivAyaM jAva sarvvaM akaraNijaM jogaM paccakkhAmi, jaMpi ya me imaM sarIragaM jAva eyaMpi carimehiM UsAsanIsAsehiM vosirAmitti, evaM AloiyapaDikkate 10 dadhyupapannaH ArttaduHkhArttavazArttaH akAmaH kAlaM kRtvA saptamIM pRthvIM trayastriMzatsAgaropamasthitikAM gataH / puNDarIko'pi ca sthavi - rAn prApya teSAmantike dvirapi cAturyAmaM dharmaM pratipadyate, aSTamakSapaNapAraNe adIno yAvadAhArayati, tena ca kAlAtikrAntazItalarukSArasa| virasena apariNatena vedanA duradhyAsA jAtA, tataH so'dhAraNIyamitikRtvA karatalaparigRhItaM yAvadazJjaliM kRtvA namo'stu arhacyaH bhagavadbhyo yAvatsaMprAptebhyo namo'stu sthavirebhyo bhagavadbhyo mama dharmAcAryebhyo dharmopadezakebhyaH, pUrvamapi mayA sthavirANAmantike sarvaH prANAtipAtaH pratyAkhyAto yAvajjIvatayA yAvatsarvo'karaNIyo yogaH pratyAkhyAtaH, idAnImapi teSAmeva bhagavatAmantike yAvatsarvaM prANAtipAtaM yAvatsarvamakaraNIyaM yogaM pratyAkhyAmi, yadapi ca me idaM zarIrametadapi yAvat caramairucchvAsaniHzvAsairvyutsRjAmIti; evamAlocitapratikrAntaH drumapatraka madhyayanaM. 10 // 331 // Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAMACRORESIDERER samAhipatte kAlamAse kAlaM kicA savaThThasiddhe tettIsasAgarovamAU deve jAe, tao caittA mahAvidehe || sijjhihitti / tA mA tumaM dubbalattaM baliyattaM vA giNhAhi, jadhA so kaMDarIo teNaM dobbaleNaM aTTaduhavasaTro sattamIe uvavaNNo, puMDarIto paDipuNNagalakavolo sabaTThasiddhe uvavaNNo, evaM devANuppiyA ! balito dubbalo vA akAraNaM, ittha jhANaNiggaho kAyavo, jhANaNiggaho paramaM pamANaM / tattha vesamaNo aho bhagavayA AkUyaM nAyaMti ettha atIva saMvegamAvaNNotti vaMdittA paDigato / tattha vesamagassa ego sAmANito devo, teNa taM puMDarIyajjhayaNaM / ogAhiyaM paMcasayANi saMmattaM ca paDivaNNotti, keI bhaNaMti-jaMbhago so| tAhe bhagavaM kalaM ceiyANi vaMdittA pacoruhati,te tAvasA bhaNaMti-tujjhe amhANaM AyariyA amhe tumbhaM sIsA, sAmI bhaNati-tujhaM amhaM ca tiloyagurU AyariyA, 1 prAptasamAdhiH kAlamAse kAlaM kRtvA sarvArthasiddhe trayastriMzatsAgaropamAyurdevo jAtaH, tatazyutvA mahAvideheSu setsyatIti / tanmA tvaM |durbalatvaM balitvaM vA gRhANa, yathA sa kaNDarIkastena daurbalyena ArttaduHkhArttavazAtaH saptamyAmutpannaH, puNDarIkaH paripUrNagalakapolaH sarvArthasiddha utpannaH, evaM devAnupriya ! balI durbalo vA'kAraNamatra dhyAnanigrahaH karttavyaH, dhyAnanigrahaH paramaM pramANaM / tatra vaizravaNo'ho bhagavatA''kUtaM jJAtamiti atrAtIva saMvegamApanna iti vanditvA prtigtH| tatra vaizramaNasyaikaH sAmAniko devastena tatpuNDarIkamadhyayanamavagAhitaM paJcazatAni (zatavArA) samyaktvaM ca pratipanna iti, kecidbhaNanti-jRmbhakaH saH / tadA bhagavAn prabhAte caityAni vanditvA pratyavatarati, te tApasA bhaNanti--yUyamasmAkamAcAryA vayaM yuSmAkaM ziSyAH, svAmI bhaNati-yuSmAkamasmAkaM ca trilokagurava AcAryAH, JainEducationi For Privale & Personal use only anesbrary.org Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ drumapatraka madhyavanaM. te bhaNati-tubhavi anno Ayario ?, tAhe sAmI bhagavao guNathavaNaM karei, te pavaiyA, devayAe liMgANi uttarAdhya. uvaNIyANi, tAhe te bhagavayA saddhiM vacaMti, bhikkhAvelA ya jAyA, bhagavaM bhaNati-kiM ANijau ?, te bhaNaMtibRhadvRttiH pAyaso,bhagavaM ca sabaladdhisaMpuNNo paDiggahagaM mahusaMjuttassa pAyasassa bharittA Agato, tAhe bhaNati-parivADIe ThAha, // 332 // te ThiyA, bhagavaM ca akkhINamahANasito,te dhAyA,te suTTayaraM AuTTA,tAhe sayamAhAreti,tAdhe puNaravi pttttviyaa|tesiNc sevAlabhakkhagANaM jemaMtANaM ceva kevalaNANaM uppaNNaM, diNNassa vagge chattAicchattaM pecchaMtANaM, koDinnassa vagge sAmi dahaNa uvavaNaM / goyamasAmI purao pakaDamANo sAmi payAhiNIkareti, tevi kevaliparisaM pahAviyA, goyamasAmI bhaNai-edha sAmi vaMdaha, sAmI bhaNai-goyamA! mA kevalI AsAehi, goyamasAmI AuTTo micchAdukkaDaM kreti|| 1 te bhaNanti-yuSmAkamapyanya AcAryaH ?, tadA svAmI bhagavato guNastavanaM karoti, te pravrajitAH, devatayA liGgAnyupanItAni, tadA te bhagavatA sArdhaM brajanti, bhikSAvelA ca jAtA, bhagavAn bhaNati-kimAnIyatAm ?, te bhaNanti-pAyasaH, bhagavAMzca sarvalabdhisaMpUrNaH pratigrahaM madhusaMyuktasya pAyasasya bhRtvA''gataH, tadA bhaNati-paripATyA tiSThata, te sthitAH, bhagavAMzcAkSINamahAnasikaH, te dhrAtAH, te suSTu AvarjitAH, tadA svayamAhArayati, tadA punarapi prasthApitAH teSAmatha zaivAlabhakSakANAM jimatAmeva kevalajJAnamutpannaM, dattasya varge chatrAticchatraM pazyatAM, kauDinyasya varge svAminaM dRssttvotpnnm| gautamasvAmI purataH prakarSan svAminaM pradakSiNIkaroti, te'pi kevaliparSadaM pradhAvitAH, hai gautamasvAmI bhaNati-eta svAminaM vandadhvaM, svAmI bhaNati-gautama! mA kevalina AzAtaya, gautamasvAmI AvRtto mithyAduSkRtaM karoti / CCCCCCCCCCCCCESCANC // 332 // Jain Educatio n al For Privale & Personal use only N elibrary Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tao goyamasAmissa suhayaraM adhitI jAyA, tAdhe sAmI goyama bhaNati-kiM devANaM vayaNaM gijjhaM ? Ato jiNANaM ?, goyamo bhaNati-jiNavarANaM, to kIsa adhiti karesi ?, tAdhe sAmI cattAri kaDe paNNavei, taMjahA-suMdakaDe | |vidalakaDe cammakaDe kaMbalakaDe, evaM sAmIvi goyamasAmIto kaMbalakaDasamANo, kiM ca-cirasaMsaTTho'si me goyamA ! jAva avisesamaNANattA bhavissAmo, tAdhe sAmI dumapattayaM nAma ajjhayaNaM paNNavei / devo vesamaNasAmANito| tato caittA NaM tuMbavaNasannivese dhaNagirINAma gAdhAvaI, so ya pavatiukAmo, tassa ya mAyApiyaro vAreMti, pacchA taso jattha 2 vareMti tattha 2 vippariNAmeti jahA ahaM pavaiukAmo, tassa ya tayaNurUvassa gAhAvatissa dhUyA suNaMdA VNAma, sA bhaNai-mamaM deha, tAdhi sAdiNNA, tIse ya bhAyA ajasamito NAma putvapacatito, tIse ya suNaMdAe kucchisi 1 tato gautamasvAminaH suSTutarA'dhRtirjAtA, tadA svAmI gautama bhaNati-kiM devAnAM vacanaM grAhyamuta jinAnAm ?, gautamo bhaNatijinavarANAM, tadA kuto'dhRtiM karoSi ?, tadA svAmI caturaH kaTAn prajJApayati, tadyathA-zumbakaTo vidalakaTazcarmakaTaH kambalakaTaH, evaM |svAmyapi gautamasvAminamAzritya kambalakaTasamAnaH, kiM ca-cirasaMsRSTo'si mama gautama ! yAvat avizeSau anAnAtvau bhaviSyAvaH, tadA svAmI | drumapatrIyamadhyayanaM prajJApayati / devo vaizramaNasAmAnikastatazyutvA tumbavanasanniveze dhanagirirnAma gAthApatiH, sa ca pravrajitukAmaH, tasya ca mAtApitarau vArayataH, pazcAttau yatra yatra varayataH tatra tatra vipariNamayati yathA ahaM pratrajitukAmaH, tasya ca tadanurUpasya gAthApaterduhitA sunandA nAma, sA bhaNati-mAM datta, tadA sA dattA, tasyAzca bhrAtA Aryasamito nAma pUrvaprabajitaH, tasyAzca sunandAyAH kukSI Jain Education For Private & Personal use only linelibrary.org Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ drumapatrakamadhyayanaM. uttarAdhya. so devo uvavaNNo, tAdhe bhaNati dhaNagirI-esa te gambho viijio hohii, so sIhagirissa pAse pacatito, imovi | bRhaddhRttiH NavaNhaM mAsANaM dArato jaato|| ityAdi bhagavadvairiskhAmikathA AvazyakacUrNito'vaseyA ityukto nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAlApakaniSpannanikSepAvasaraH, sa ca sutre satItyataH sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, tccedm||333|| dumapattae paMDuyae jahA, nivaDai rAigaNANa accae / evaM maNuyANa jIviyaM, samayaM goyama! mA pamAyae // 1 // vyAkhyA-drumo-vRkSastasya patraM-palAzaM tadeva tathAvidhAvasthAM prApyAnukampitaM drumapatrakaM 'paMDuyae'tti ArSatvAt pANDurakaM kAlapariNAmatastathAvidharogAdervA prAptavalakSabhAvaM, yena prakAreNa yathA, 'nipatati' zithilavRntabandhanatvAd bhrazyati, prakramAt dumata eva, rAtrigaNAnAM dinagaNAvinAbhAvitvAdupalakSaNatvAdvA rAtrindivasasamUhAnAm 'atyaye' atikrame, 'evam' ityevaMprakAraM 'manuSyANAM' manujAnAM, zeSajIyopalakSaNaM caitat , 'jIvitaM' AyuH, tadapi hi rAtri|ndivagaNAnAmatikrame yathAsthityA sthitikhaNDakApahArAtmakenAdhyavasAyAdinA janitenopakramaNena vA jIvapradezebhyo bhrazyatItyevamucyate, yatazcaivamato'tyantaniruddhaH kAlaH samayastam , apizabdasya gamyamAnatvAtsamayamapyAstAmAvalikAdi, 'gautama' iti gautamasagotrasyendrabhUterAmantraNaM 'mA pramAdIH' mA pramAdaM kRthAH, zeSaziSyopalakSa 1 sa deva utpannaH, tadA bhaNati dhanagiriH-eSa tava garbho dvitIyako bhaviSyati, sa siMhagireH pArzve pratrajitaH / ayamapi navasu damAseSu dArako jAtaH, COMCHACH CCCCCX 4-9-44000-4564 // 333 // Jain Educati o nal For Privale & Personal use only library Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ca gautamagrahaNam , uktaM hi niyuktikRtA-'taNNissAe bhagavaM sIsANaM dei aNusahi,' atra ca pANDurakapadAkSipta yauvanasyApyanityatvamAvizcikIrSurAha niyuktikRt8 pariyaTTiyalAvaNaM calaMtasaMdhiM muyaMtaviMTAgaM / pattaM ca vasaNapattaM kAlappattaM bhaNai gAhaM // 307 // jaha tunbhe taha amhe tubbhevi a hohihA jahA amhe / appAhei paDataM paMDuravattaM kisalayANaM // 30 // navi asthi navi a hohI ullAvo kisalapaMDupattANaM / uvamA khalu esa kayA bhaviyajaNavibohaNaTAe / hai vyAkhyA-parivartitaM-kAlapariNatyA'nyathAkRtaM lAvaNyam-abhirAmaguNAtmakamasyeti parivartitalAvaNyaM, yato na tasya prAgiva saukumAryAdi vidyate, tathA calantaH-zithilIbhavantaH sandhayo-yasmiMstattathA, ata eva 'muyaMtaveMTAgaM'ti muJcat-tyajat sAmarthyAd vRkSaM vRntakaM-patravandhanaM yasya tat muJcadRntakaM, vRntasya vRkSamocane patrasya patanameva bhavatIti patadityuktaM bhavati, 'patraM' (ca) parNa, vyasanam-ApadaM prApta vyasanaprAptaM tathA kAla:-prakramAt patanaprastAvastaM prApta-gataM kAlaprAptaM 'bhaNati' abhidhatte, gIyata iti gAthA tAM-chandovizeSarUpAM // tAmevAha'yathA' iti sAdRzya, tato yathA yUyaM samprati kizalayabhAvamanubhavatha snigdhAdiguNairgarvamudvahatha asmAnupahasatha, tathA vayamapyatItadazAyAM, tathA yUyamapi ca bhaviSyatha yathA vayamiti, jIrNabhAve hi yathA vayamidAnI viva Jain Educationistrational For Privale & Personal use only Faridjainelibrary.org Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhaddhRttiH varNavicchAyatayopahAsyAni, evaM yUyamapi bhAvInIti, 'appAheItti uktanyAyenopadizati piteva putrasya 'patat|dumapatrakauttarAdhya. hai bhrazyat 'pANDurapatraM' jIrNapatraM 'kisalayAnAm' abhinvptraannaaN| nanu kimevaM patrakisalayAnAmullApaH sambhavati ? yenedamucyate, ata Aha-'naivAsti' naiva vidyate, naiva bhaviSyati upalakSaNatvAt naiva bhUtaH, ko'sau ?-'ullApaH' vacanaM, madhyayanaM. // 334 // keSAM ?-'kizalayapANDupatrANAm' uktarUpANAM, ASatvAca yalopaH, tadiha kimevamuktamityAha-'upamA' upamitiH, khalu evakArArthatvAt , tataH upamaiva, 'eSA' anantaroktA 'kRtA' vihitA 'bhaviyajaNavibohaNaTThAe'tti pratItameva / yatheha kizalayAni pANDupatreNAnuziSyante tathA'nyo'pi yauvanagarvito'nuzAsanIyaH, tathA caitadanuvAdinA vAcakenAvAci-paribhava.sa kimiti lokaM jarasA parijarjarIkRtazarIram / acirAt tvamapi bhaviSyasi yauvanagarva kimudvahasi // 1 // " tadevaM jIvitayauvanayoranityatvamavagamya na pramAdo vidheya iti gAthAtrayArthayuktasUtragarbhArthaH / / punarAyuSo'nityatvaM khyApayitumAha . kusagge jaha osabiMdue, thovaM ciTThati laMbamANae / evaM maNuyANa jIviyaM, smyN0||2|| vyAkhyA-kuzo-darbhasazastRNavizeSaH, tanutaratvAca tasyopAdAnaM, tasyAgraM-prAntastasmin , 'yathA' ityupamApradarzakaH, avazyAyaH-zaratkAlabhAvI zlakSNavarSastasya bindureva vindukaH avazyAyabindukaH, 'stokam' alpakAlamiti gamyate, 'tiSThati' Aste, 'lambamAnakaH' manAga nipatad , baddhAspado hi kadAcit kAlAntaramapi kSamatetyevaM vize // 334 // For Privale & Personal use only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ROCK *XX pyate, 'evam' ityuktasadRzaM 'manujAnAM' manuSyANAM, manujagrahaNaM ca prAgvat , 'jIviya'ti jIvitaM, yata evaM tataH samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // amumevArthamupasaMharannupadezamAha iha ittariyaMmi Aue, jIvitae bahupaccavAyae / vihuNAhi rayaM purAkaDaM, samayaM // 3 // vyAkhyA-'iti' ityuktanyAyena 'itvare' ayanazIle, ko'rthaH?-svalpakAlabhAvini, eti-upakramahetubhiH anapavaya'tayA yathAsthityaivAnubhavanIyatAM gacchatIti AyuH, taJcaivaM nirupakramameva tasmin , tathA'nukampitaM jIvitaM jIvitakaM cazabdasya gamyamAnatvAt tasmiMzca, arthAt sopakramAyuSi, bahavaH-prabhUtAHpratyapAyA-upaghAtahetavo'dhyavasAnanimittAdayo yasmiMstattathA, anena cAnukampyatAheturAviSkRtaH, evaM coktarUpadrumapatrodAharaNataH kuzAgrajalabindUdAharaNatazca manujAyurnirupakramaM sopakramaM cetvaram , ato'syAnityatAM matvA 'vidhunIhi' jIvAt pRthak kuru rijaH' karma 'purekaDaMti' purA-pUrva tatkAlApekSayA kRtaM-vihitaM, tadvidhuvanopAyamAha-samayamapi gautama ! mApramAdIH, paThanti ca-evaM maNuyANa jIvie ettirie bahupacavAyae'tti sugamameveti sUtrArthaH // syAt-punarmanuSyabhavAvAptAvudyasyAma ityAha dulahe khalu mANuse bhave, cirakAleNavi sadhvapANiNaM / gADhA ya vivAga kammuNo, samayaM // 4 // vyAkhyA-'durlabho' duravApaH, 'khaluH' vizeSaNe, akRtasukRtAnAmiti vizeSa dyotayati, 'mAnuSo' manuSyasambandhI CARRC--- X SHASHAROUX Jain Education For Privale & Personal use only ainelibrary.org Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 335 // 'bhavo' janma 'cirakAlenApi prabhUtakAlenApi, AstAmalpakAlenetyapizabdArthaH, 'sarvaprANinAM ' sarveSAmapi jIvAnA, na tu muktigamanaM prati bhavyAnAmitra keSAJcit manujabhavAvAsiM prati sulabhatvavizeSo'sti, kimevamata Aha| 'gADhA' vinAzayitumazakyatayA dRDhAH 'ca' iti yasmAt, 'vipAkakammuNo' tti vipAkAH - udayAH karmaNAM - manuSyagativighAtiprakRtirUpANAM yata evamataH samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // kathaM punarmanujatvaM durlabhaM, yadvA yaduktaM 'sarvaprANinAM durlabhaM manujatva' miti, tatra ekendriyAdiprANinAM taddurlabhatvaM darzayitukAmaH kAryasthitimAha - puDhavIkAyamaigao ukkosaM jIvo ya saMvase / kAlaM saMkhAtIyaM samayaM goyama ! mA pamAya // 5 // AukkAyama0 / / 6 / / teDakkAya0 // 7 // vAukkAya0 // 8 // vaNassahakAya0 ukkosaM0 / kAlamaNaMtaduraMtaM samayaM 09 beiMdiyakAya ukko0 / kAlaM saMkhijjasaNNiyaM samayaM0 // 10 // teiMdiya0 // 11 // cauriMdiya0 // 12 // paMciMdiyakAyamaigao ukkosaM0 / sattaTThabhavaggahaNe samayaM0 // 13 // deve Narae ya gao, ukkosaM0 / ekeka bhavaragahaNe, samayaM0 // 14 // vyAkhyA - pRthvI - kaThinarUpA saiva kAyaH zarIraM pRthvIkAyastamatizayena mRtvA 2 tadutpattilakSaNena gataH - prAptaH atigataH, 'ukkosaM 'ti utkarSato 'jIvaH' prANI 'tuH' pUraNe 'saMvaset' tadrUpatayaivAvatiSTheta 'kAlaM' saGkhyAtItaM, asaGkhyamityarthaH, yata evamataH samayamapi gautama ! mA pramAdIriti / evamapkAyatejaskAyavAyukAyasUtratrayamapi vyAkhyeyaM, Jain Education national : **x drumapatrakamadhyayanaM * 10 |||335|| jainelibrary.org Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA vanaspatisUtraM ca, navaraM kAlamanantamiti, anantakAyikApekSametat, pratyeka vanaspatInAM kAya sthiterasaGkhyA tatvAt, | tathA duSTo'nto'syeti durantastam, idamapi sAdhAraNApekSayaiva, te hyatyantAlpabodhatayA tata uddhRtA api na prAyo viziSTaM mAnuSAdibhavamAzuvanti / iha ca 'kAlaM saGkhyAtIta 'miti vizeSAnabhidhAne'pyasaGkhyotsarpiNyava sarpiNImAnam, 'ananta' | miti cAnantotsarpiNyava sarpiNIpramANamityavagantavyaM, yata AgamaH - "assaMkhosappiNiussappiNIu egeMdiyANa ucauhaM / tA ceva U aNaMtA vaNassatIe u boddhavA // 1 // " tathA dve - dvisaGghaye indriye - sparzanarasanAkhye yeSAM te | dvIndriyAH-- kRmyAdayaH, tatkAyamatigata utkarSato jIvastu saMvaset kAlaM saGkhayeyasajUjJitaM - saGkhyAtavarSasahasrAtmakam, | ataH samayamapi gautama ! mA pramAdIH // evaM trIndriyacaturindriyasUtre api bhAvanIye // tathA paJca indriyANi - spazenAdIni yeSAM te tathA, te cottaratra devanArakayorabhidhAnAt manuSyatvasya durlabhatvena prakrAntatvAttiryaJca eva gRhyate, | tatkAyamatigataH, tatkAyotpanna ityarthaH, utkarSato jIvastu saMvaset sapta vA aSTa vA saptASTAni tAni ca tAni bhavagrahaNAni ca - janmopAdAnAni saptASTabhavagrahaNAni yataH ataH samayamapi gautama ! mA pramAdIH / tathA devAnnairayikAMca atigata utkarSato jIvastu saMvaset ekaikabhavagrahaNaM, tataH paramavazyaM nareSu tiryakSu votpAdAt / yadvA 'ukkosaMti' | utkRSyate tadanyebhya ityutkarSastamutkRSTaM kAlaM - trayastriMzatsAgaropamamAnam, 'egegabhavaggahaNaM ti apergamyamAnatvAdekai Jain Education national jainelibrary.org Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 336 // kabhavagrahaNamapi saMvasati, ato jIvaH saMvaset ataH samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtradazakArthaH // uktama- dumapatrakavArthamupasaMhartumAha madhyayanaM. evaM bhavasaMsAre saMsarati subhAsubhehiM kammehiM / jIvo pamAyabahulo, samayaM0 // 15 // | vyAkhyA-'evam' uktaprakAreNa pRthivyAdikAyasthitilakSaNena bhavA eva-tiryagAdijanmAtmakAH saMsriyamANatvAt saMsAro bhavasaMsArastasmin , 'saMsaranti'-paryaTanti zubhAni ca-zubhaprakRtyAtmakAni azubhAni ca-azubhaprakRtirUpANi zubhAzubhAni taiH 'karmabhiH' pRthvIkAyAdibhavanibandhanaiH 'jIvaH' prANI pramAdevahulo-vyAptaHpramAdabahulaH, yadvA bahUn-bhedAn / lAtIti bahulo madyAdhanekabhedataHpramAdo-dharma pratyanudyamAtmako yasya sa bahulapramAdaH, sUtre ca vyatyayanirdezaHprAgvat ,iha cAyamAzayaH-yato'yaM jIvaH pramAdabahulaH san zubhAzubhAni karmANyupacinoti,upacitya ca tadanurUpAsu gatiSvAjavaMjavIbhAvamupagamya bhrAmyati, tato durlabhatvAt punarmAnuSatvasya pramAdamUlatvAca sakalAnarthaparamparAyAH samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // evaM manujabhavadurlabhatvamuktam, idAnIM tadavAptAvapyuttarottaraguNAvAptiratidurApaivetyAha laNa'vi mANusattaNaM, AyarittaNaM puNarAvi dullabhaM / bahave dasuyA milekkhuyA, samayaM // 16 // // 336 // lahUNa'vi AriyattaNaM, ahINapaMciMdiyayA hudullhaa| vigaliMdiyatA hu dIsai, samayaM // 17 // ahINapaMcidiyattaMpi se lahe, uttamadhammasutI hu dullahA / micchattanisevae jaNe, smyN0||18|| For Privale & Personal use only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ laddhRNavi uttamaM suI, saddahaNA puNarAvi dullahA / micchatta0 samayaM // 19 // dhammapi hu sahahaMtayA, dullabhayA kAraNa phAsayA / iha kAmuguNehiM mucchiyA, smyN||20|| vyAkhyA-labdhvA'pi' prApyApi 'mAnupatvaM' idaM tAvadatidurlabhameva kathaJcittu labdhvA'pItyapizabdArthaH, 'AryatvaM' magadhAdyAryadezotpattilakSaNaM 'punarapi bhUyo'pi, AkArastvalAkSaNikaH, 'durlabhaM' duravApaM, kimiti ?, ata Aha-bahavaH-prabhUtA dasyavo-dezapratyantavAsinazcaurAH 'milekkhu yatti mlecchA-avyaktavAco, na yaduktamAravadhAryate, hAte ca zakayavanazabarAdidezodbhavAH, yeSvavApyApi manujatvaM janturutpadyate, ete ca sarve'pi dharmAdharmagamyAgamyabhakSyAbha kSyAdisakalAryavyavahArabahiSkRtAstiryaprAyA eveti samayamapi gautama! mA prmaadiiH| itthamAryadezotpattirUpamAryatvamatidurlabhaM, tathAvidhamapi labdhvA'pi 'Aryatvam' uktarUpam , ahInAni-avikalAni paJcendriyANi-sparzanAdIni yasya sa tathA tadbhAvo'hInapaJcendriyatA 'huH' avadhAraNe bhinnakramazca, durlabhA eva, yadvA huH punararthe, ahInapaJcendriyatA punalabhA, ihaiva hetumAha-vikalAni-rogAdibhirupahatAnIndriyANi yeSAM tadbhAvo vikalendriyatA, huriti nipAto'nekArthatayA ca bAhulyasUcakaH, tatazca yato bAhulyena vikalendriyatA dRzyate tato durlabhaivAhInapaJcendriyatA, tathA ca samayamapi gautama ! mA prmaadiiH| tathA kathaJcidahInapaJcendriyatAmapyuktanyAyato'tidurlabhAmapi 'sa' iti jantuH 'labheta' prAmuyAt , tathA'pyuttamaH-pradhAno yo dharmastasya 'zrutiH' AkarNanAtmikA yA sA tathA, 'huH' avadhAraNe bhinnakramazca, tato durlabhaiva, For Privale & Personal Use Only A jainelibrary.org Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. drumapatraka bRhadvRttiH // 337 // kimiti?-yataH-kutsitAni ca tAni tIrthAni kutIrthAni ca-zAkyaulUkyAdiprarUpitAni tAni vidyante yeSAmanuSTheyatayA khIkRtatvAtte kutIrthinastAnitarAM sevate yaH sa kutIrthiniSevako jano-lokaH, kutIrthino hi yazaHsatkArAdyeSiNo yadeva / madhyayanaM. prANipriyaM viSayAdi tadevopadizanti, tattIrthakRtAmapyevaMvidhatvAt , uktaM hi-"satkArayazolAbhArthibhizca mUdvairihAnyatIrthakaraiH / avasAditaM jagadidaM priyaannypthyaanyupdishdbhiH||1||" iti sukaraiva teSAM sevA, tatsevinAM ca kuta uttamadharmazrutiH 1, paThyate ca-'kutitthiNisevae jaNe'tti spaSTaH, evaM ca tadurlabhatvamavadhArya samayamapi gautama ! mA pramAdIH / kiMca-labdhvA'pi uttamadharmaviSayatvAduttamA tAM 'zrutim' uktirUpAM 'zraddhAnaM' tattvarucirUpaM 'puNarAvittira punarapi 'durlabhaM' durApam , ihaiva hetumAha-mithyAbhAvo mithyAtvam-atattve'pi tattvapratyayarUpaM taM niSevate yaH sa mithyAtvaniSevako jano-lokaH, anAdibhavAbhyastatayA gurukarmatayA ca tatraiva prAyaH pravRtteH, yata evamataH samayamapi gautama ? mA pramAdIH / anyacca-'dharma' prakramAt sarvajJapraNItam 'apiH' bhinnakramaH 'huH' vAkyAlaGkAre, tataH 'zraddadhato'pi' kartumabhilapanto'pi durlabhakAH kAyena-zarIreNa, upalakSaNatvAnmanasA vAcA ca, 'sparzakA' anuSThAtAraH, kAraNamAha-'iha' asmin jagati 'kAmaguNeSu' zabdAdiSu 'mUrcchitA' mUDhAH, gRddhimanta ityarthaH, jantava iti || // 337 // zeSaH, prAyeNa zapathyeSveva viSayaSyabhiSvaGgaHprANinAM yata uktama-"prAyeNa hi yadapathyaM tadeva cAturajanapriyaM bhavati / viSayAturasya jagatastathA'nukUlAH priyA vissyaaH||1||" pAThAntarataH kAmaguNaiJchitA iva mUcchitAH, viluptadharma-| JainEducationinemabiona For Private & Personal use only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACCASSENCEO-CA viSayacaitanyatvAt , yatazcaivamato durApAmimAmavikalAM dharmasAmagrImavApya samayamapi gautama ! mA pramAdIriti suutrpnyckaarthH|| anyacca sati zarIre tatsAmarthya ca sati dharmasparzaneti tadanityatA'bhidhAnadvAreNApramAdopadezamAha parijaraha te sarIrayaM, kesA paMDaragA (ya) bhavaMti te / se soyavale ya hAyaha, samayaM // 21 // pari0 ckkhuble0|| 22 // ghaannvle.||23||0 rasaNavale. // 24 // 0 phaasble.||25|| savvabale0 // 26 // vyAkhyA-'parijIryati' sarvaprakArAM vayohAnimanubhavati 'te' tava zarIrameva jarAdibhirabhibhUyamAnatayA'nukampanIyamiti zarIrakaM, yadvA 'parijUrai'tti 'nindejUra' iti prAkRtalakSaNAt parinindatIvA''tmAnamiti gamyate, yathA-dhigmAM kIdRzaM jAtamiti, kimiti?-yataH 'kezAH' zirasijAH, upalakSaNatvAt lomAni ca pANDurA eva pANDurakA bhavanti, pUrva jananayanahAriNo'tyantakRSNAH samprati zuklatAM bhajante 'te' tava, punastezabdopAdAnaM bhinnavAkyatvAt upadezAdhikAratvAccAduSTam , evamuttaratrApi, tathA 'se' iti tat yat pUrvamAsIt zrotrayoH-karNayo laM-dUrAdizabdazravaNasAmarthya zrotravalaM, 'caH' samuccaye, 'hIyate' jarAtaH kSayamupaiti, yadvA-zarIrajIrNatA'vasthA-4 *bhAvyetadyamapi yojyaM, yathA-parijIyate zarIrakaM tathA ca sati kezAH pANDurakA bhavanti 'se' ityatha zrotrabalaM hIyate yataH tataH zarIrasya tatsAmarthyasya cAsthiratvAt samayamapi gautama ! mA pramAdIH / evaM sUtrapaJcakamapi neyaM / navaramiha prathamataH zrotropAdAnaM pradhAnatvAt , pradhAnatvaM ca tasmin sati zeSendriyANAmavazyaM bhAvAt paTutarakSayopaza CRICKASACC Jain Education a l For Privale & Personal use only 1Nahelibrary.org Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. dumapatraka bRhadvRttiH madhyayana. // 338 // majatvAca, tathopadezAdhikArAdupadezasya ca zrotragrAhyatvAt / tathA ca 'sarvabala miti sarveSA-karacaraNAdyavayavAnAM 4 khakhavyApArasAmarthya, yadvA sarveSAM-manovAkAyAnAM dhyAnAdhyayanacakramaNAdiceSTAviSayA zaktiriti sUtraSaTrakArthaH // jarAtaH zarIrAzaktiruktA, samprati rogatastAmAha araI gaMDaM visaIyA, AyaMkA vivihA phusaMtite / vihaDai viddhaMsaha te sarIrayaM, samaya0 // 27 // vyAkhyA-'aratiH' vAtAdijanitazcittodvegaH 'gaNDaM gaDa, vidhyatIva zarIraM sUcibhiriti visUcikA-ajIvizeSaH, AGiti sarvAtmapradezAbhivyAcyA taGkayanti-kRcchajIvitamAtmAnaM kurvantItyAtaGkAH-sadyoghAtino rogavizeSAH 'vividhAH' anekaprakArAH 'spRzanti' parAmRzanti 'te' tava, zarIrakamiti gamyate, tatazca 'vipatati' vizeSeNa balApacayAdapaiti 'vidhvasyate' jIvavipramuktaM ca vizeSeNAdhaHpatati te zarIrakam , ataH samayamapi gautama! mA pramAdIH, sarvatra ca vartamAnanirdezaH prAgvat / kezapANDuratvAdikaM yadyapi gautame na sambhavati tathApi tannizrayA zeSaziSyapratibodhanArthatvAdaduSTamiti sUtrArthaH // yathA cApramAdo vidheyastathA cAha| buJchida siNehamapaNo, kumuyaM sAraiyaM va pANiyaM / se savvasiNehavajie, smyN0||28|| vyAkhyA-vocchiMda'tti vividhaiH prakArairutU-prAbalyena chinddhi-apanaya vyucchinddhi, kam ?-'sneham' abhiSvaGgaM, kasya sambandhinam ?-AtmanaH, kimiva ?-'kumudamiva' candrodyotavikAzyutpalamiva 'sAraiyaM vatti sUtratvAccharadi bhavaM| // 338 // For Private & Personal use only ww.jainelibrary.org Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAradaM, vetyupamArtho bhinnakramazca prAga yojitaH 'pAnIyaM jalaM, yathA tat prathamaM jalamagnamapi jalamapahAya tvamapi cirasaMsRSTaciraparicitatvAdibhirmadviSayasnehavazago'pi tamapanaya, apanIya ca 'se' ityathAnantaraM sarvasneha rjitaH san samayamapi gautama ! mA pramAdIH / iha ca jalamapahAyatAvati siddhe yacchAradazabdopAdAnaM tacchAradajalasyeva | snehasyApyatimanoramatvakhyApanArthamiti sUtrArthaH / kiJca cicA Na dhaNaM ca bhAriyaM, pavvaio hi si aNagAriyaM / mA vaMtaM puNovi Avie, smyN0|| 29 // vyAkhyA-'tyaktvA' parihatya 'Na' iti vAkyAlaGkAre 'dhanaM catuSpA di cazabdo bhinnakramaH, tato 'bhAryA ca' kalatraM ca 'pratrajitaH' gRhAnniSkrAntaH 'hiH' iti yasmAt 'sI'ti sUtratvenAkAralopAt 'asi' bhavasi 'aNagAriyaM'ti anagAreSu-bhAvabhikSuSu bhavamAnagArikamanuSThAnaM, casya gamyamAnatvAt taca pratipannavAnasIti zeSaH, yadvA pravrajitaHpratipannaH 'aNagAriya'ti anagAritAm , ato 'mA' iti niSedhe, 'vAntam' udgIrNa 'puNovitti punarapi 'Avie' tti Apiba, kintu samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // kathaM ca vAntA''pAnaM na bhavatItyAha avaujjhiya mittabaMdhavaM, viulaM ceva dhaNohasaMcayaM / mA taM biiyaM gavesae, smyN0||30|| vyAkhyA-'apohya' tyaktvA, mitrANi ca-suhRdo bAndhavAzca-svajanA iti samAhAre mitrabAndhavaM, 'vipulaM' vistIrNa 'caH' samucaye bhinnakramazca 'evaM' iti pUraNe, tato dhanaM-kanakAdidravyaM, tasyaudhaH-samUhastasya saJcayo-rAzI ***KTing Liu Ba Shi <44***Liu Ba Liu Liu Jain Education B onal Milinelibrary.org Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. dumapatraka bRhadvRttiH madhyayana. // 339 // karaNaM dhanaughasaJcayastaM ca, mA 'taditi' mitrAdikaM, dvitIyaM, punargrahaNArthamiti gamyate, 'gaveSaya' anveSaya, tatparityAgAt zrAmaNyamaGgIkRtya punastadabhiSvaGgavAn mA bhUH, tyaktaM hi tadvAntopamaM tadabhiSvaGgazca vAntA''pAnaprAya ityabhiprAyaH, |kintu samayamapi gautama! mA pramAdIriti suutraarthH| itthaM pratibandhanirAkaraNArthamabhidhAya darzanavizuddhayarthamidamAha| Na hu jiNe aja dIsai, bahumae dIsai maggadesie / saMpai neAue pahe, samayaM // 31 // ra vyAkhyA-'na hu' naiva 'jinaH' tIrthakRd 'adya' asmin kAle 'dRzyate' avalokyate, yadyapIti gamyate tathApi 'bahumae'tti panthAH, sa ca dravyato nagarAdimArgaH, bhAvatastu sAtizayazrutajJAnadarzanacAritrAtmako 4 muktimArgaH, tatreha bhAvamArgaH parigRhyate, 'dRzyate' upalabhyate 'maggadesiya'tti bhAvapradhAnatvAnirdezasya mArgatvena arthAnmukterdezito-jinaiH kathito mArgadezitaH, ayamAzayaH-yadyapi samprati jino na dRzyate tadupadiSTastu mArgo dRzyate, na caivaMvidho'yamatIndriyArthadarzinaM jinaM vinA sambhavati ityasandigdhacetaso bhAvino'pi bhavyA na pramAdaM vidhAsvantIti, ataH 'samprati idAnI satyapi mayIti bhAvaH, 'naiyAyike' nizcitamuktyAkhyalAbhaprayojane 'pathi' mArge samayamapi gautama ! kevalAnutpattitaH saMzayavidhAnena mA pramAdIH, yadvA-trikAlaviSayatvAt sUtrasya bhAvi4 bhavyopadezakamapyetat , tato'yamarthaH-yathA''dyamArgopadezakaM nagaraM cApazyanto'pi panthAnamavalokayantastasyAvicchi nopadezatastatyApakatvaM nizcinvanti tathA yadyapyadya jina upalakSaNatvAnmokSazca naiva dRzyate tathA'pi taddezitaH // 339 // IA in an international For Privale & Personal Use Only wow.jainelibrary.org. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na panthA-mAryamANatvAt mArgo-mokSastasya 'desiya'tti sUtratvAddezako mArgadezako dRzyate, tatastasyApi tatprApakatvaM mAmapazyadbhirapi bhAvibhavyairnizcetavyaM, yatazcaivaM bhAvibhavyAnAmupadizyate ataH sampratItyAdi prAgvat , dvividhA'pi tAvaditthaM vyAkhyA sUcakatvAt sUtrasyeti gAthArthaH // atraivArthe punarupadizannAha avasohiya kaMTagApaha, oinno'si pahaM mahAlayaM / gacchasi maggaM visohiyA, smyN0||32|| vyAkhyA-'avasohiya'tti avazodhya-apasArya pRthakRtya parihatyetiyAvat , kam ?-'kaMTayApaha'ti AkAro'lAkSaNikaH, kaNTakAzca dravyato babbUlakaNTakAdayaH bhAvatastu carakAdikuzrutayastairAkulaH panthAH kaNTakapathastaM, tatazca 'avatIrNo'si anupraviSTo bhavasi 'pahaMti panthAnaM 'mahAlaya'ti mahAntaM mahatAM vA''layaH-Azrayo mahAlayaH, sa ca dravyato rAjamArgaH bhAvatastu mahadbhistIrthaGkarAdibhirapyAzritaH samyagdarzanAdimuktimArgastaM, kazcidavatIrNo'pi mArga na gacchet ata Aha-'gacchasi'-yAsi mArga, na punaravasthita evAsi, samyagdarzanAdyanupAlanena muktimArgagamanapravRttatvAdbhavataH, tatrApyanizcaye'pAyaprAptireva syAt ityAha-'vizodhya' iti vinizcitya, tadevaM pravRttaH san samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // evaM ca pUrveNa darzanavizuddhimanena ca mArgapratipattimabhidhAya| tatpratipattAvapi kasyacidanutApasambhava iti tannirAcikIrSayA''ha abale jaha bhAravAhae, mA magge visme'vgaahiyaa| pacchA pacchANutAvae, smyN0|| 33 // JainEducational For Privale & Personal use only Luinelibrary.org Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dumapatraka bRhaddhRttiH madhyayana uttarAdhya. vyAkhyA-'abalaH' avidyamAnazarIrasAmarthyaH 'yathA' ityaupamye bhAraM vahatIti bhAravAhakaH 'mA' niSedhe 'magge| dAtti mArga 'visame'tti viSamaM mandasattvairatidustaram 'avagAhiya'tti avagAhya pravizya, tyaktAGgIkRtabhAraH sanniti gamyate, 'pazcAt tatkAlAnantaraM 'pazcAdanutApakaH' pazcAttApakRt , bhUriti zeSaH, idamuktaM bhavati-yathA kshciddeshaant||40|| ragato bahubhirupAyaiH svarNAdikamupAya khagRhAbhimukhamAgacchannatibhIrutayA'nyavastvantarhitaM varNAdikaM skhazirasyAropya katicihinAni samyagudvahati, anantaraM ca kvacidupalAdisaGkale pathi aho ! ahamanena bhAreNA''krAnta iti tamutsRjya svagRhamAgataH atyantanirdhanatayA'nutapyate-kiM mayA mandabhAgyena tatparityaktamiti !, evaM tvamapi pramAdaparatayA tyaktasaMyamabhAraH sannevaMvidho mA bhUH, kintu samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // bahvidamadyApi nistaraNIyamalpaM ca nistIrNamityabhisandhinotsAhabhaGgo'pi syAditi tadapanodAyAha tiNNo husi aNNavaM mahaM, kiM puNa ciTThasi tiirmaago| abhitura pAraM gamittae, smyN0|| 34 // vyAkhyA-tiNNo hu sitti tIrNa evAsi, arNavamivArNavaM 'mahaM'ti mahAntaM gurUM, kimiti prazne punariti vAkyo| panyAse,tataH kiM punastiSThasi ?, tIraM'pAram AgataH'prAptaH, kimuktaM bhavati?-bhava utkRSTasthitIni vA karmANi bhAvatodArNava ityucyate, sa ca dvividho'pi tvayottIrNaprAya eva iti kena hetunA tIraprAso'pyaudAsInyaM bhajase ?, naivedaM tvocitmityaashyH|kintu 'abhitara'tti abhi-Abhimukhyena tvarakha-zIgho bhava, 'pAraM' paratIraM bhAvato muktipadaM 'gami // 340 // Jain Educatio n al For Privale & Personal use only 1 library Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education tae 'tti gantum, atazca samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // athApi syAt - mama pAraprAptiyogyataiva na | samasti, ata Aha-athavA zeSaziSyApekSayA kimasyApramAdasya phalam ? yatpunaH punarayamupadizyate ityAhaakalevaraseNimUsiyA, siddhiM goyama ! loyaM (ya) gacchasi / khemaM ca sivaM aNuttaraM, samayaM0 // 35 // vyAkhyA--kalevaraM zarIram avidyamAnaM kaDevarameSAmakaDevarAH - siddhAsteSAM zreNiriva zreNiryayottarottarazubhapariNAmaprAptirUpayA te siddhipadamArohanti (tAM), kSapaka zreNimityarthaH / yadvA kaDevarANi - ekendriyazarIrANi tanmayatvena teSAM | zreNiH kaDevarazreNiH- vaMzAdiviracitA prAsAdAdiSvArohaNahetuH tathA ca yA na sA akaDevarazreNiH - anantaroktarUpaiva | tAm 'ussiya'tti utsRtAM, gamiSyasIti sambandhaH, yadvA 'ussiya'tti ucchrityevocchritya - uttarottarasaMyamasthAnAvAdhyA | tAmucchritAmiva kRtvA 'siddhim' iti siddhinAmAnaM 'goyama ! loyaM gacchasi' tti prAgvalokaM gamiSyasi, saMzayavyava|ccheda phalatvAccAsya gamiSyasyeva, 'kSemaM' paracakrAdyupadravarahitaM 'caH' samuccaye bhinnakramazca, 'zivamanuttaraM' ca tatra zivama| zeSaduritopazamena anuttaraM nAsyottaramanyat pradhAnamastItyanuttaraM, sarvotkRSTamityarthaH yatazcaivaM tataH samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // 36 // samprati nigamayannupadeza sarvasvamAha - onal buddhe pariNie care, gAma gae nagare va sNje| saMtimaggaM ca vUhae, samayaM0 // 36 // vyAkhyA-'buddhaH' avagataheyAdivibhAgaH 'parinirvRtaH' kaSAyAbhyupazamataH samantAt zItIbhUtaH 'careH' Ase 996% 94 inelibrary.org Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. drumapatraka madhyayanaM. bRhadvRttiH // 34 // vaskha, saMyamamiti zeSaH, 'gAma'tti supo lopAt grAme 'gataH' sthito nagare vA, upalakSaNatvAdaraNyAdiSu vA, kimuktaM bhavati ?-sarvasminnanabhiSvaGgavAn , samyaga yataH-pApasthAnebhya uparataH saMyataH, zAmyantyasyAM sarvaduritAnIti, zAntiH-nirvANaM tasyA mArgaH-panthAH, yadvA zAntiH-upazamaH saiva muktihetutayA mArgaH zAntimArgo, dazavidhadharmo-4 palakSaNaM zAntigrahaNaM, cazabdo bhinnakramaH, tato bRhayezva-bhavyajanaprarUpaNayA vRddhiM nayeH, tataH samayamapi gautama ! mA pramAdIriti sUtrArthaH // itthaM bhagavadabhihitamidamAkarNya gautamo yat kRtavAMstadAha buddhassa nisamma bhAsiyaM, sukahiyamapadovasohiyaM / rAgaM dosaM ca chidiyA, siddhigaI gae goyame // 37 // timi // ___ vyAkhyA-'buddhasya' kevalAlokAvalokitasamastavastutattvasya prakramAcchrImanmahAvIrasya 'nizamya' AkarNya 'bhASitam' uktaM, suSTha-zobhanena nayAnugatatvAdinA prakAreNa kathitaM-pravandhena pratipAditaM sukathitam , ata evArthapradhAnAni padAni arthapadAni tairupazobhitaM-jAtazobhamarthapadopazobhitaM 'rAga' viSayAdyabhiSaGga 'dveSam' apakAriNyaprItilakSaNaM 'caH' samuccaye 'chittvA' apanIya 'siddhigati' muktitiM gataH' prAptaH 'gautamaH' indrabhUtinAmA bhaga- vatprathamagaNadhara iti sUtrArthaH // itiH' parisamAptau 'bravImi' iti pUrvavat, ityukto'nugamaH, samprati nayAH, te ca pUrvavaditi zrIzAntyAcAryaviracitAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM dazamamadhyayanaM samAptaM // // 34 // Jan Education Emas For Private & Personal use only wrwww.jainerbrary.org Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha bahuzrutapUjAkhyamekAdazamadhyayanam / uktaM dazamamadhyayanaM, sAmpratamekAdazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane'pramAdArthamanuzAsanamuktaM, tacca vivekinaiva bhAvayituM zakyaM, vivekazva bahuzrutapUjAta upajAyata iti bahuzrutapUjocyate ityanena sambandhenA''yAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi prarUpayitavyAni, yAvannAmaniSpanne nikSepe 'bahusUtrapUjA bahuzrutapUje'ti vA nAma, atastannikSepapratipipAdayiSayedamAha niyuktikRta bahu sue pUjAe yatiNhapi caukkao ya nikkhevo / davabahugega bahugA jIvA taha puggalA ceva // 310 // KI vyAkhyA-'bahu'tti bahoH 'sue'tti zatamukhatvAt prAkRtasya sUtrasya zrutasya vA 'puyAe yatti pUjAyAzca 'trayA-13 PNAmapi' amISAM padAnAM 'catukatu' catuparimANa eva 'nikSepaH' nyAsaH, sa ca nAmAdiH, tatra nAmasthApane kSuNNe, dravyatastu bahabhidhAtumAha-'dakhabahuega'tti ApatvAt dravyato bahutvaM dravyavahutvaM tena 'bahukAH' prabhUtAH 'jIvAH' upayogalakSaNAH, tathA 'pudgalAH' sparzAdilakSaNAH, cazabdaH pudgalAnAM jIvApekSayA bahutaratvaM khyApaya ti, te hyekaikasmin saMsArijIvapradeze'nantAnantA eva santi, 'evaH' avadhAraNe, jIvapudgalA eva dravyavaha vaH, tatra dharmAdharmA''-11 kAzAnAmekadravyatvAt kAlasyApi tattvataH samayarUpatvena bahutvAbhAvAditi gAthArthaH // JainEducation.internationa For Private & Personal use only wrow.jainelibrary.org Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. vRhadvRttiH // 342 // FACHAR bhAvabahaeNa bahugA caudasa putvA annNtgmjuttaa| bhAve khaovasamie khaiyaMmi ya kevalaM naannN|| 311 // bahuzrutapUvyAkhyA-'bhAvabahugeNaM'ti prAgvat bhAvabahutvena 'bahuga'tti bahukAni 'caturdaza' caturdazasaGkhyAni 'putra'tti hai| jAdhyayanaM. pUrvANyutpAdapUrvAdIni 'aNaMtagamajutta'tti anantA-aparyavasitA gamyate vastukharUpamebhiriti gamA-vastuparicchedaprakArAH nAmAdayastairyuktAni-anvitAnyanantagamayuktAni, paryAyAdhupalakSaNaM ca gamagrahaNam , uktaM hi-"aNaMtA gamA apaMtA pajavA aNaMtA hetU' ityAdi, anenaitadAtmakatvAt pUrvANAM teSAmapyAnantyamuktaM, ka punaramUni bhAve vartante yena bhAvavaenyucyante ityAha-'bhAva' ityAtmaparyAye kSAyopazamike caturdaza pUrvANi vartante iti prakramaH, Aha-kiM na kSiAyike bhAve kizcidbhAvabahu ?, astItyAha-'kSAyike ca' karmakSayAdutpanne punaH kevalajJAnam , anantaparyAyatvAt , tdpi| bhAvabahukamiti gAthArthaH // uktaM bahu, samprati sUtraM zrutaM vA''hadavasuya poMDayAi ahavA lihiyaM tu putthayAIsuM / bhAvasuyaM puNa duvihaM sammasuyaM ceva micchasuyaM 312 vyAkhyA-'davasuya'tti anukhAralopAt dravyasUtraM dravyazrutaM ca, tatrA''yaM puNDajAdi, dvitIyamAha-'athavA' iti || // 342 // pakSAntarasUcakaH, tato dravyazrutaM 'likhitam' akSararUpatayA nyastaM pustakAdipu, tuzabdAd bhASyamANaM vA dravyazrutamucyate, 1 anantA gamA anantAH paryavA anantA hetavaH / in Education For Privale & Personal use only Linelibrary.org Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACCORMACOCK bhAvazrutaM punaH 'dvividhaM' dvibhedaM 'samyakazrutaM caiva' iti prAgvat tato mithyAzrutaM ceti gAthArthaH // etatkharUpamAhabhavasiddhiyA u jIvA sammaTriI u jaM ahijati / taM sammasueNa suyaM kammaTavihassa sohikaraM 313 / micchaTThiI jIvA abhavasiddhI ya jaM ahijaMti / taM micchasueNa suyaM kammAdANaM ca taM bhaNiyaM // 314 // | vyAkhyA-bhave bhavyA vA siddhirepAmiti bhavasiddhikA bhavyasiddhikA vA, 'tuH' avadhAraNe, eta eva 'jIvAH || prANinaH, te'pi 'sammaTTiI utti samyagdRSTaya eva 'yat' iti zrutam 'adhIyate' paThanti 'taM sammasueNa'tti samyakazrutazabdena 'zrutam' iti prakramAda bhAvazrutam , ucyate iti zeSaH / Aha-bhASyamANatvenAsya kathaM na dravyazrutatvam ?, ucyate, anenaitajanita upayoga evopalakSita iti na dopaH, evamanyatrApi bhAvanIyaM / tanmAhAtmya|mAha-kammaTTavihassa'tti aSTavidhakarmaNaH 'zaddhikarama' apnynkrtR|| mithyAzrutamAha-mithyAdRSTayo jIvAH, bhavyA iti gamyate, "abhavyasiddhayazca' abhavyAH yadadhIyate tata 'midhyAzrutena' mithyAzrutazabdena 'zrutam' itIhApi bhAvazrutaM bhaNitamiti sambandhaH, karma-jJAnAvaraNAdi AdIyate-khIkriyate'nena jantubhiriti karmAdAnaM-karmopAdAnahetuH, 'caH' samuccaye, 'tat zrutaM 'bhaNitama' uktamiti gAthAdvayArthaH // idAnIM pUjA, sA'pi nAmAdibhedatazcaturdheva, tatrA''ye sugame, dravyapUjAmAha nAmA 5 Sain Education Interational For Privale & Personal use only A mr.jainelibrary.org Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ L uttarAdhya. bRhadvRttiH // 343 // IsaratalavaramADaMviANa sivaiMdakhaMdaviNhaNaM / jA kira kIrai pUA sA pUA davao hoi // 315 // 4 // bahuzrutapU| vyAkhyA-Izvarazca-dravyapatiH talavarazca-prabhusthAnIyo nagarAdicintakaH maDamba-jaladurga tasmin bhavo mADa-2 jAdhyayana mbikaH-tadbhoktA sa ca IzvaratalavaramADambikAsteSAM, tathA zivazca-zambhuH indrazca-purandaraH skandazca-svAmikArtikeyaH viSNuzca-vAsudevaH zivendraskandaviSNavasteSAM, yA kila kriyate pUjA sA pUjA 'dravyataH' dravyanikSepamAzritya |bhavati, dravyapUjeti yo'rthaH, kilazabdastvihApAramArthikatvakhyApakaH, dravyato'pi hi bhAvapUjAhetureva pUjocyate, iyaM tu dravyArthamapradhAnA vA pUjeti dravyapUjA, ato'pAramArthikyeva, etadabhidhAnaM tu dravyazabdasyAnekArthatvasUcakamiti / gAthArthaH // bhAvapUjAmAha|titthayarakevalINaM siddhAyariANa savasAhaNaM / jA kira kIrai pUA sA pUA bhAvao hoi // 316 // ___ vyAkhyA-tIrthaGkarAzca-arhantaH kevalinazca-sAmAnyenaivotpannakevalAH tIrthakarakevalinastepAM, 'siddhaacaaryaannaaN'| pratItAnAM, tathA sarvasAdhUnAM, kA?-yA kila 'kriyate' vidhIyate pUjA sA pUjA 'bhAvataH' bhAvanikSepamAzritya bhavati, kilazabdaH parokSAptavAdasUcakaH, tIrthaGkarAdipUjA hi sarvA'pi kSAyopazamikAdibhAvavartina eva bhavatIti bhAvapUjaiva, yattu puSpAdipUjAyA dravyastavatvamuktaM tad dravyaiH-puSpAdibhiH stava iti vyutpattimAzritya sampUrNabhAvastavakAraNatvena veti gAthArthaH // samprati prastutopayogyAha // 343 // an For Privale & Personal use only ! Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44-- XXXCOOK je kira caudasaputrI savvakkharasannivAiNo niunnaa|jaa tesiM pUyA khalu sA bhAve tAi ahigAro 317/ 6 vyAkhyA-'ye' prAgvat 'kila' iti vAkyAlaGkAre 'caturdazapUrviNaH' caturdazapUrvadharAH sarvANi-samastAni yA-2 dUnyakSarANi-akArAdIni teSAM sannipAtanaM-tattadarthAbhidhAyakatayA sAgasena ghaTanAkaraNaM sarvAkSarasannipAtaH sa vidyate adhigamaviSayatayA yeSAM te'mI sarvAkSarasannipAtinaH 'nipuNAH' kuzalAH, yA 'teSAM' caturdazapUrviNAM 'pUjA' ucitapratipattirUpA, upalakSaNaM ceyaM zeSabahuzrutapUjAyAH, prAdhAnyAcAsyA evopAdAnaM, 'khalu' nizcitaM, sA 'bhAve' bhAvaviSayA, 'tayA' bahuzrutapUjAlakSaNayA bhAvapUjayA iha 'adhikAraH' prakRtamiti gAthArthaH // ityukto nAmaniSpanna-2 nikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, tacedam saMjogA vippamukkassa, aNagArassa bhikkhunno| AyAraM pAukarissAmi, ANupuci suNeha me // 1 // vyAkhyA-saMyogAdvipramuktasyAnagArasya bhikSoH AcaraNamAcAraH-ucitakriyA vinaya itiyAvat, tathA ca vRddhAH|'AyArotti vA viNaotti vA egaTTa'tti sa ceha bahuzrutapUjAtmaka eva gRhyate, tasyA evAtrAdhikRtatvAt , taM 'prAdukariSyAmi' prakaTayiSyAmi AnupUrvyA, zRNuta 'me' mama kathayata iti zeSaH iti sUtrArthaH // iha ca bahuzrutapUjA 1 AcAra iti vA vinaya iti vA ekAe~ / For Private&Personal Use Only w anesbrary Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 344 // bahuzrutapUjAdhyayanaM. BARSANSKRSSC prakrAntA, sA ca bahuzrutakharUpaparijJAna eva kartuM zakyA, bahuzrutakharUpaM ca tadviparyayaparijJAne tadviviktaM sukhenaiva jJAyata ityabahuzrutakharUpamAha je yAvi hoi nivije, thaddhe luDe aniggahe / abhikkhaNaM ullavaI, aviNIe abahussue // 2 // vyAkhyA-'je yAvi'tti yaH kazcit , cApizabdo bhinnakramAvuttaratra yokSyate, 'bhavati' jAyate nirgato vidyAyAHsamyakazAstrAvagamarUpAyAH nirvidyaH, apizabdasambandhAt savidyo'pi, yaH 'stabdhaH' ahaGkArI 'lubdhaH' rasAdigRddhimAn , na vidyate indriyanigrahaH-indriyaniyamanAtmako'syeti anigrahaH 'abhIkSNaM' punaH punaH ut-prAbalyenAsa|mbaddhabhASitAdirUpeNa lapati-vakti ullapati 'avinItazca' vinayavirahitaH 'abahussue'tti yattadornityAbhisambandhAt so'bahuzrutaH, ucyate iti zepaH, savidyasyApyabahuzrutatvaM bAhuzrutyaphalAbhAvAditi bhAvanIyam , etadviparItastvarthAd bahuzruta iti sUtrArthaH // kutaH punarIdRzamabahuzrutatvaM bahuzrutatvaM vA labhyata ityAha aha paMcahiM ThANehiM, jehiM sikkhA Na labbhai / thaMbhA kohA pamAeNaM, rogeNAlasseNa ya // 3 // aha aTThahiM ThANehiM, sikkhAsIletti buccai / ahassire sayAdaMte, na ya mammamuyAhare // 4 // nAsIle Na visIle, Na siyA ailolue| akohaNe saccarae, sikkhAsIletti vucai // 5 // 'artha' ityupanyAsArthaH 'paJcabhiH' paJcasaGkhyaiH tiSThantyeSu karmavazagA jantava iti sthAnAni taiH, 'yaiH' iti vakSya // 34 // ain Education inimignal For Privale & Personal use only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education mANairhetubhiH- zikSaNaM kSikSA - grahaNAsevanAtmikA 'na labhyate' nAvApyate, tairIdRzamabahuzrutatvamavApyata iti zeSaH, kaiH punaH sA na labhyate ? ityAha-' stambhAt' mAnAt 'krodhAt' kopAt 'pramAdena' madyaviSayAdinA 'rogeNa' galatakuSThAdinA 'Alasyena' anutsAhAtmanA, zikSA na labhyata iti prakramaH caH samastAnAM vyastAnAM ca hetutvameSAM dyotayati // itthamabahuzrutatvahetUnabhidhAya bahuzrutatva hetUnAha - athASTabhiH sthAnaiH zikSAyAM zIlaH - svabhAvo yasya | zikSAM vA zIlayati - abhyasyatIti zikSAzIlaH - dvividhazikSA bhyAsakRd, itizabdaH kharUpaparAmarzakaH, ucyate tIrtha| kRdgaNadharAdibhiriti gamyate, tAnyevAha- 'ahassire' tti "tRna ira" iti prAkRtalakSaNAdahasanazIlaH ahasitA-na sahetukamahetukaM vA hasanne vAste 'sadA' sarvakAlaM 'dAntaH' indriyanoindriyadamavAn, 'na ca' naiva 'marma' parApabhrAjanAkAri kutsitaM jAtyAdi 'udAharet' udghaTTayet / 'na' naiva 'azIlaH' avidyamAnazIlaH, sarvathA vinaSTacAritradharma ityarthaH, na 'vizIlaH ' virUpazIlaH, atIcArakaluSitatrata itiyAvat, 'na syAt' na bhaved, iha pUrvatra ca sambhAvane liT, 'atilolupaH' atIva rasalampaTaH, 'akrodhanaH' aparAdhinyanaparAdhini vA na kathaJcit krudhyati, satyam - avitathabhASaNaM tasmin | rataH - AsaktaH satyarataH iti, nigamayitumAha - zikSAzIla 'iti' ityanantaroktaguNabhAg ucyate, sa ca bahuzruta | eva bhavatIti bhAvaH / iha ca sthAnaprakrame'pyevamabhidhAnaM dharmadharmiNoH kathaJcidananyatvakhyApanArtha, vizeSAbhidhAyitvAcca kvacit keSAJcidantarbhAvasambhave'pi pRthagupAdAnaM, parihAradvayamapIdamuttaratrApi bhAvanIyamiti sUtratrayArthaH // inelibrary.org Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bahuzrutapU. bRhadvRttiH jAdhyayanaM. // 345 // kiJca-abahuzrutatve bahuzrutatve vA'vinayo vinayazca mUlakAraNaM, tattvata uktahetUnAmapyanayorevAntarbhAvAta, na ca avinItavinItayoH kharUpamavijJAya to jJAtuM zakyAviti yaiH sthAnairavinIta ucyate yaizca vinItastAnyabhidhAtumAha aha codasahiM ThANehiM, vaTTamANo u sNje| aviNIe vuccatI so u, NivvANaM ca Na gacchaha // 6 // abhikkhaNaM kohI bhavai, pabaMdhaM ca pakuvvai / mittijamANo vamati, suyaM labhrUNa majada // 7 // avi pAvaparikkhevI, avi mittesu kuppati / suppiyassAvi mittassa, rahe bhAsai pAvagaM // 8 // paiNNavAI duhile, thaddhe luDhe aniggahe / asaMvibhAgI aciyatte, aviNIetti vuccai // 9 // aha pannarasahiM ThANehiM, suviNIetti vuccai / nIyAvittI acavale, amAI akuUhale // 10 // appaM ca ahikkhivati, pabaMdhaM ca Na kuvvai / mittijamANo bhajati, suyaM laddhaMna majjati // 11 // na ya pAvaparikkhevI, na ya mittesu kuppati / appiyassAvi mittassa, rahe kallANa bhAsai // 12 // kalahaDamaravajae, buddhe (a) abhiAie / hirimaM paDisaMlINo, suviNIetti buccai // 13 // vyAkhyA-'artha' iti prAgvat , caturbhiradhikA daza caturdaza teSu caturdazasaGkhayeSu sthAneSu, sUtre tu subbyatyayena saptamyarthe tRtIyA, 'vartamAnaH' tiSThan 'tuH' pUraNe 'saMyataH' tapasvI, avinIta ucyate, 'sa tu' ityavinItaH punaH, kimityAha-'nirvANaM ca' mokSaM, cazabdAdihaiva jJAnAdIMzca 'na gacchati' na prApnoti // kAni punazcaturdaza sthAnAnI ALCCARE5CARENCESSOR 11 // 345 // C Jain Education a nal For Privale & Personal use only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAha-'abhIkSNaM' punaH punaH, yadvA-kSaNaM kSaNamabhi abhikSaNam-anavarataM 'krodhI' krodhanaH bhavati, sanimittamanimittaM vA kupyannevAste, 'prabandhaM ca' prakRtatvAt kopasyaivAvicchedAtmakaM 'pakuvaitti prakarSaNa kurute, kupitaH san | sAntvanairanekairapi nopazAmyati, vikathAdiSu vA'vicchedena pravartanaM prabandhastaM ca prakurute, tathA 'mettijamANotti mitrIpyamANo'pi mitraM mamAyamastvitISyamANo'pi apizabdasya luptanirdiSTatvAt 'vamati' tyajati, prastAvAnmitrayitAraM maitrI vA, kimuktaM bhavati ?-yadi kazciddhArmikatayA vakti-yathA tvaM na vetsItyahaM tava pAtraM lepayAmi, tato'sau pratyupakArabhIrutayA pratiyakti-mamAlametena, kRtamapi vA kRtaghnatayA na manyata iti vamatItyucyate, tathA|| 'surya'ti apergamyamAnatvAt zrutamapi-Agamamapi 'labdhvA ' prApya 'mAdyati' darpa yAti, kimuktaM bhavati?-zrutaM hi madApahArahetuH, sa tu tenApi dRpyati / tathA 'apiH' sambhAvanAyAM, sambhAvyata etat , yathA'sau pApaiH-kathaJcit / samityAdiSu skhalitalakSaNaiH parikSipati-tiraskuruta ityevaMzIlaH pApaparikSepI, AcAryAdInAmiti gamyate, tathA 4 'apiH' bhinnakramaH, tataH 'mitrebhyo'pi suhRyo'pyAstAmanyebhyaH 'kupyati' krudhyati, sUtre tu caturthyarthe saptamI, "krudhidruheA'sUyArthAnAM yaM prati kopa" (pA0 1-4-37) ityaneneha caturthIvidhAnAt , tathA 'supriyasyApi' ativalamasyApi mitrasya rahasi' ekAnte 'bhASate' vakti pApameva pApakaM, kimuktaM bhavati ?-agrataH priyaM vakti pRSThatastu prati 1 prAkRtAnukaraNametat, mitrasyeyaM mitrIyA tAM kriyamANa iti vA / CIENCMCCORRCHES CCCC Jain Education na For Privale & Personal use only o nelibrary.org Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 346 // | sevako'yamityAdikamanAcAramevAviSkaroti / tathA prakIrNam itastato vikSiptam, asambaddhamityarthaH, vadati - | jalpatItyevaMzIlaH prakIrNavAdI, vastutattvavicAre'pi yatkiJcanavAdItyarthaH, athavA yaH pAtramidamapAtramidamiti vA'parIkSyaiva kathaJcidadhigataM zrutarahasyaM vadatItyevaMzIlaH prakIrNavAdI iti, pratijJayA vA - idamitthameva ityekAntAbhyupagamarUpayA vadanazIlaH pratijJAvAdI, tathA 'duhila'tti drohaNazIlo-drogdhA, na mitramapyanabhidruhyAste, tathA 'stabdhaH ' | tapavyahamityAdyahaGkRtimAn, tathA 'lubdhaH' annAdiSvabhikAGkSAvAn, tathA 'anigrahaH' prAgvat, tathA'saMvibhajanazIlaH asaMvibhAgI, nA''hArAdikamavApyAtigarddhano'nyasmai khalpamapi yacchati, kintvAtmAnameva popayati, tathA 'aciyatte'tti aprItikaraH - dRzyamAnaH sambhASyamANo vA sarvasyAprItimevotpAdayati, evaMvidhadoSAnvitaH avinIta ucyate iti nigamanam / itthamavinItasthAnAnyabhidhAya vinItasthAnAnyAha - atha paJcadazabhiH sthAnaiH suSThu - zobhano vinIto - vinayAnvitaH suvinIta ityucyate, tAnyevAha - 'nIyAvitti'tti nIcam - anuddhataM yathA bhavatyevaM nIceSu vA zayyAdiSu vartata ityevaMzIlo nIcavartI - guruSu nyagvRttimAn, yathA''ha - "nIyaM sejjaM gaI ThANaM, NiyaM ca AsaNANi ya / miyaM ca pAya vaMdejjA, NIyaM kujjA ya aMjaliM // 1 // ' 'acapalaH ' nA''randhakArya pratyasthiraH, 4 // 346 // athavA'capalo - gatisthAnabhASAbhAvabhedatazcaturdhA, tatra - gaticapalaH - drutacArI, sthAnacapalaH - tiSThannapi calannevAste 1 nIcAM zayyAM gatiM sthAnaM nIcAni cAsanAni ca / nIcaM pAdau vandeta nIcaM ca kuryAccAJjalim // 1 // Jain Educationtional bahuzrutapU jAdhyayanaM. 11 2inelibrary.org Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAAAAAAACARAM hastAdibhiH bhASAcapala:-asadasabhyAsamIkSyAdezakAlapalApibhedAccaturkI, tatra asad-avidyamAnamasabhyaM-kharaparuSAdi asamIkSya-anAlocya pralapantItyevaMzIlA asadasabhyAsamIkSyapralApinastrayaH, adezakAlapralApI caturthaH atIte kArye yo vakti-yadidaM tatra deze kAle vA'kariSyat tataH sundaramabhaviSyad , bhAvacapalaH sUtre'rthe vA'samApta eva / yo'nyad gRhNAti, 'amAyI' na manojJamAhArAdikamavApya gurvA divaJcakaH, 'akutUhalaH' na kuhukendrajAlAdyavalokanaparaH, 'alpaM ca' iti stokameva 'adhikSipati' tiraskurute, kimuktaM bhavati ?-nAdhikSipatyeva tAvadasau kaJcana, adhikSipan vA kaJcana kaGkaTakarUpaM dharma prati prerayannalpamevAdhikSipati, abhAvavacano vA'lpazabdaH, tathA ca vRddhAH"alpazabdo hi stoke'bhAve ca", tato naiva kaJcanAdhikSipati, 'prabandhaM' coktarUpaM na karoti, 'mitrIyyamANaH' uktanyAyena 'bhajate' mitrIyitAramupakurute, na tu pratyupakAraM pratyasamarthaH kRtaghno vA, zrutaM labdhvA na mAdyati, kintu madadoSaparijJAnataH sutarAmavanamati, 'na ca' naiva pApaparikSepI' uktarUpaH, na ca mitrebhyaH kRtajJatayA kathaJcidaparAdhe'pi kupyati, apriyasyApi mitrasya rahasi 'kallANa'tti kalyANaM bhASate, idamuktaM bhavati-mitramiti yaH pratipannaH sa yadyapyapakRtizatAni vidhatte tathA'pyekamapi sukRtamanusmaran na rahasyapi taddoSamudIrayati, tathA cAha"ekasukRtena duSkRtazatAni ye nAzayanti te dhnyaaH| na tvekadoSajanito yeSAM kApaH sa ca kRtaghnaH // 1 // " iti, kalahazva-vAciko vigrahaH DamaraM ca-prANighAtAdibhistadvarjako, 'buddho' buddhimAn, etaca sarvatrAnugamyata eveti For Private & Personal use only i brary Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 347 // na prakRtasaGkhyAvirodhaH, 'abhijAtie'tti abhijAtiH-kulInatA tA gacchati-ukSiptabhAranirvAhaNAdinetyabhi- bahuzrutapU. jAtigaH, hIH-lajjA sA vidyate'sya hrImAn , kathaJcit kaluSAdhyavasAyatAyAmapyakAryamAcaran lajjate, 'pratisaMlInaH jAdhyayanaM. gurusakAze'nyatra vA kArya vinA na yatastatazceSTate, prastutamupasaMharannAha-'muvinItaH' suvinItazabdavAcyaH 'iti' ityevaMvidhaguNAnvitaH ucyate, iti sUtrASTakArthaH // yazcaivaM vinItaH sa kITaka syAdityAha vase gurukule nicaM, jogavaM uvahANavaM / piyaMkare piyaMcAI, se sikkhaM laDumarihati // 14 // ___ vyAkhyA-vaset AsIta ka?-gurUNAm-AcAryAdInAM kulam-anvayo gaccha ityarthaH gurukulaM tatra, tadAjJopalakSaNaM ca kulagrahaNaM, 'nityaM sadA, kimuktaM bhavati?-yAvajIvamapi gurvAjJAyAmeva tiSThet , uktaM hi-"NANassa hoi bhAgI" ityAdi, yojanaM yogo-vyApAraH, sa ceha prakramAddharmagata eva tadvAn , atizAyane matupa, yadvA yogaH-samAdhiH so'syAstIti yogavAn , prazaMsAyAM matupa, upadhAnam-aGgAnaGgAdhyayanAdau yathAyogamAcAmlAditapovizeSastadvAn, yadyasyopadhAnamuktaM na tat kRcchbhIrutayotsRjyAnyathA vA'dhIte zRNoti vA, priyam-anukUlaM karotIti priyngkrH,| kathaJcit kenacidapakRto'pi na tatpratikUlamAcarati, kintu mamaiva karmaNAmayaM doSa ityavadhArayannapriyakAriNyapi priya-IN // 347 // | meva ceSTate, ata eva ca 'piyaMvAI'tti kenacidapriyamukto'pi priyameva vadatItyevaMzIlaH priyavAdI, ydvaa-'priyngkrH'| 1 jJAnasya bhavati bhAgI / (thirayarao dasaNe caritte ya / dhaNNA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcaMti // 1 // ) Jain Education B onal For Privale & Personal use only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SCIENCOU AcAryAderabhimatAhArAdibhiranukUlakArI, evaM 'priyavAdyapi' AcAryAbhiprAyAnuvartitayaiva vaktA, tathA cAsya ko guNa ityAha-'sa' evaMguNaviziSTaH 'zikSA' zAstrArthagrahaNAdirUpAM 'landhum' avApnum 'arhati' yogyo bhavatIti, anenaiva avinItastvetadviparItaH zikSA labdhaM nAhatItyarthAduktaM bhavati, tathA ca yaH zikSA labhate sa bahuzrutaH itara stvabahuzruta iti bhAva iti sUtrArthaH // evaM ca savipakSaM bahuzrutaM prapaJcato'bhidhAya pratijJAtaM tatpratipattirUpamAcAra tasyaiva stavadvAreNAha jahA-saMkhami payaM nihiyaM, duhaovi virAyai / evaM bahussue bhikkhU, dhammo kittI tahA suyaM // 15 // vyAkhyA-'yathA' iti dRSTAntopanyAse 'zaGkha' jalaje 'payo' dugdhaM 'nihitaM nyastaM duhaovitti dvAbhyAM prakArAbhyAM dvidhA, na zuddhatAdinA khasambandhiguNalakSaNenaikenaiva prakAreNa, kintu khasambandhyAzrayasambandhiguNadvayalakSaNena prakAradvayenApItyapizabdArthaH, 'virAjate' zobhate, tatra hi na tat kaluSIbhavati, na cAmlatAM bhajate, nApi ca parisravati, 'evam' anena prakAreNa bahuzrute 'bhikkhutti ApatvAd bhikSI-tapakhini, 'dharmaH' yatidharmaH 'kIrtiH' zlAghA 'tathA' iti dharmakIrttivat 'zrutam' Agamo, virAjata iti sambandhaH, kimuktaM bhavati ?-yadyapi dharmakIrtizrutAni nirupalepatAdiguNena khayaM zobhAbhAji tathApi mithyAtvAdikAlupyavigamato nirmalatAdiguNena zaGkha iva payo bahuzrute sthitAnyAzrayaguNena vizeSataH zobhante, tAnyapi hi na tatra mAlinyam anyathAbhAvaM hAni vA kadAcana pratipadya RSCIENCESCHECRE0 Jan Ede For Private & Personal use only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. te, anyatra tvanyathAbhUtabhAjanasthapayovadanyathA'pi syuH, vRddhAstu vyAcakSate-'yathe' tyaupamye, 'saMkhami' saMkhabhAyaNe | bahuzrutapU 'parya' khIraM 'nihitaM ThavitaM nyastamityarthaH, 'duhato' ubhayato saMkho khIraM ca, ahavA ThavaMtaokhIraMca, saMkheNa parissavabRhaddhRttiH pratiNa ya aMbIbhavati, 'virAyati' sobhati, 'eva'mupasaMhAre aNumANe vA 'bahusuo' suttatthavisArato, jAnaka ityarthaH, jAdhyayanaM. // 348 // 'tassa' evaM bhikkhumAyaNe ditassa dhammo bhavati kittI jaso tathA suyamArAdhiyaM bhavati, apatte ditassa asuyameva bhavati. ahavA ihaloe paraloe ya sohai pattadAI, ahavA evaMguNajAie bhikkhU bahussue bhavati, dhammo kittI jaso ya havai, suyaM se (suyamArAhiyaM) havai, ahavA ihaloe paraloe ya virAyai, ahavA sIleNa ya sueNa ya"| iti sUtrArthaH // punarbahuzrutastavamAha jahA se kaMboyANaM, Ainne kaMthae siyaa| Ase javeNa pavare, evaM havai bahussue // 16 // ___ vyAkhyA-'yathA' yena prakAreNa 'sa' iti pratItaH 'kAmbojAnAM' kambojadezodbhavAnAM prakramAdazvAnAM, nirdhAraNe SaSThI, 'AkIrNaH' vyAptaH, zIlAdiguNairiti gamyate, 'kanthakaH' pradhAno'zvo, yaH kila dRSacchakalabhRtakutupanipatana dhvanene satrasyati, 'syAt' bhavet 'azvaH' turaGgamaH 'javena' vegena 'pravaraH' pradhAnaH 'evam' ityupanaye tata IdRzo bhavati // 348 // hai bahuzrutaH, jinadharmaprapannA hi tinaH kAmbojA ivAzveSu jAtijavAdibhirguNairanyadhArmikApekSayA zrutazIlAdibhirvarA eva, ayaM tvAkIrNakanthakAzvavat teSvapi pravara iti suutraarthH|| 16 // kiJca Sain Education International For Privale & Personal use only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECENCESCCSCAXCASSECCESS jahAinnasamArUDhe, sUre daDhaparakkame / ubhao naMdighoseNaM, evaM havai bhussue||17|| vyAkhyA-yathA AkIrNa-jAtyAdiguNopetaM turaGgamaM samyagAruDhaH-adhyAsitaH AkIrNasamAruDhaH, so'pi kadAcit hai kAtara eva syAdata Aha-'zUraH' cArabhaTaH dRDhaH-gADhaH parAkramaH-zarIrasAmarthyAtmako yasya sa tathA, 'ubhautti ubha yato vAmato dakSiNatazca yadvA'grataH pRSThatazca 'nandIghoSeNa dvAdazatUryaninAdAtmakena, yadvA AzIrvacanAni nAndI jIyAstvamityAdIni tadghoSeNa bandikolAhalAtmakena, lakSaNe tRtIyA, evaM bhavati bahuzrutaH, kimuktaM bhavati ?-yathaivaMvidhaH zUro na kenacidabhibhUyate na cAnyastadAzritaH, tathA'yamapi jinapravacanaturaGgAzrito dRpyatparavAdidarzane'pi cAtrastaH tadvijayaM ca prati samarthaH ubhayatazca dinarajanyoH svAdhyAyaghoSarUpeNa khapakSaparapakSayorvA ciraM jIvatvasau yenAnena prava-8 |canamuddIpitamityAdyAzIrvacanAtmakena nAndIpoSeNopalakSitaH paratIrthibhiratIva madAvalisairapi nAbhibhavituM zakyaH, na cAtra pratapatyetadAzrito'nyo'pi kathaJcijIyata iti sUtrArthaH // tathA . jahA kareNuparikiNNe, kuMjare sahihAyaNe / balavaMte appaDihae, evaM bhavai bahussue // 18 // 6 vyAkhyA-'yathA' kareNukAbhiH-hastinIbhiH parikIrNaH-parivRto yaH sa tathA, na punarekAkyeva 'kuJjaraH' hastI / paSTiAyanAnyasyeti SaSTihAyanaH-paSTivarSapramANaH, tasya hi etAvatkAlaM yAvat prativarSa balopacayaH tatastadapacaya / 8| ityevamuktam , ata eva ca 'balavaMtetti balaM-zarIrasAmarthyamasyAstIti balavAn san apratihato bhavati, ko'rthaH 1-8 nAnyairmadamukhairapi mataGgajaiH parAGmukhIkriyate, evaM bhavati bahuzrutaH, so'pi hi kareNubhiriva paraprasaranirodhinIbhirautpa NuparikiNNe, kaMjare jIyata ti sUtrArthaH // tathA va madAvalisairapi nAbhibhavituM zakya uttarAdhya.59 Jain Educatio n al For Privale & Personal use only ke lainelibrary.org Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. |ttikyAdibuddhibhirvidyAbhizca vividhAbhirvRtaH SaSTihAyanatayA cAtyantasthiramatiH, ata eva ca balavavenApratihato bahuzrutapUbhavati, darzanopahantRbhirbahubhirapi na pratihantuM zakyata iti sUtrArthaH // anyacca jAdhyayanajahA se tikkhasiMge, jAyakkhaMdhe virAyai / vasabhe jUhAhivatI, evaM bhavati bahussue // 19 // // 349 // ___ vyAkhyA-yathA sa tIkSNe-nizitAgre zRGge-viSANe yasya sa tathA, jAtaH-atyantopacitIbhUtaH skandhaH-pratIta evAsyeti jAtaskandhaH, samastAGgopAGgopacitatvopalakSaNaM caitat , tadupacaye hi zeSAGgAnyupacitAnyevAsya bhavanti, 'virAjate' vizeSeNa rAjate-zobhate 'vRSabhaH' pratIto, yUthasya-gavAM samUhasyAdhipatiH-khAmI yUthAdhipatiH san , evaM bhavati bahuzrutaH, so'pi hi parapakSabhettRtayA tIkSNAbhyAM khazAstraparazAstrAbhyAM zRGgAbhyAmivopalakSitaH gacchagurukAryadhurA dharaNadhaureyatayA ca jAtaskandha iva jAtaskandhaH, ata eva ca yUthasya-sAdhvAdisamUhassAdhipatiH-AcAryapadavIM : dagataH san virAjate iti sUtrArthaH // anyaca jahA se tikkhadADhe, odagge duppahaMsae / sIhe miyANa pavare, evaM bhavai bahussue // 20 // vyAkhyA-yathA sa tIkSNAH-nizitA daMSTrAH-pratItA eva yasya sa tIkSNadaMSTraH, 'udagraH' utkaTa udagravayaHsthita // 349 // hAtvena vA udagraH, ata eva 'duppahaMsae'tti duSpradharSa eva duSpradharSakaH-anyairdurabhibhavaH 'siMhaH' kezarI 'mRgANAm' Ara*NyaprANinAM 'pravaraH' pradhAno bhavati, evaM bhavati bahuzrutaH, ayamapi hi parapakSabhettatayA tIkSNadaMSTrAbhiriva naigamAdi For Privale & Personal Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %%* ** nayaH pratibhAdiguNodagratayA ca durabhibhavaH ityanyatIrthAnAM mRgasthAnIyAnAM pravara eveti suutraarthH|| aparaM ca jahA se vAsudeve, saMkhacakkagadAdhare / appaDihayabale johe, evaM bhavai bhussue||21|| vyAkhyA-yathA sayAsudevaH' viSNuH, zaGkhazca-pAJcajanyaH cakraM ca-sudarzanaM gadA ca-kaumodakI zaGkhacakragadAstAdhArayati-vahatIti zaGkhacakragadAdharaH, apratihatam-anyaiH skhalayitumazakyaM balaM-sAmarthyamasyetyapratihatabalaH, kimukta 4 bhavati ?-ekaM sahajasAmarthyavAnanyacca tathAvidhAyodhAnvita iti, yudhyatIti yodhaH-subhaTo bhavati, evaM bhavati bahu zrutaH, so'pi okaM khAbhAvikapratibhAprAgalbhyavAn aparaM zaGkhacakragadAbhiriva samyagdarzanajJAnacAritrairupeta iti, yodha iva yodhaH karmavairiparAbhavaM pratIti sUtrArthaH // aparaM jahA se cAurate, cakkavaTTI mhiddddie| codasarayaNAhivaI, evaM havai bahussue // 22 // vyAkhyA-yathA sa catasRSvapi dikSvantaH-paryanta ekatra himavAnanyatra ca diktraye samudraH khasambandhitayA'syeti caturantaH, caturbhirvA hayagajarathanarAtmakairantaH-zatruvinAzAtmako yasya sa tathA, 'cakravartI' SaTkhaNDabharatAdhipaH, mahatI RddhiH-samRddhirasyeti maharddhikaH-divyAnukArilakSmIkaH, caturdaza ca tAni ratnAni ca caturdazaratnAni, tAni cAmUni-seNAvai gAhAvai purohiya gaya turaMga baDDaiga itthI / cakkaM chattaM camma maNi kAgiNI khagga daMDo ya // 1 // ' 1 senApatiH gAthApatiH purohito gajasturaGgo vardhakiH strii| cakraM chatraM carma maNiH kAkiNI khaDgo daNDazca / / 1 / / * ******** * Jain Education Alional For Privale & Personal use only nelibrary.org Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH bahuzrutapUjAdhyayana // 350 // AASANSARKARANAS teSAmadhipatiH caturdazaratnAdhipatiH, 'evaM bhavati bahuzrutaH' so'pi hyAsamudramahImaNDalakhyAtakIrtiH tisRSu vizvanyatra ca vandIbhUtavidyAdharavRnda iti dikcatuSTayavyApikIrtitayA caturanta ucyate, caturbhirvA daanaadidhmmerntH- karmavairivinAzo'syeti caturantaH, RddhayazcAmoSadhyAdayazcakravartinamapi yodhayedityevaMvidhapulAkalabdhyAdayazca mahatya evAsya bhavanti, santi cAsyApi caturdazaratnopamAni sakalAtizayanidhAnAni pUrvANIti kathaM na cakravartitulyatAsyeti sUtrArthaH // anyacca - jahA se sahassakkhe, vajapANI puraMdare / sakke devAhivaI, evaM havai bahussue // 23 // vyAkhyA-yathA sa sahasramakSINyasyeti sahasrAkSaH-sahasralocanaH, atra ca sampradAyaH-'sahassakkhatti paMca maMtisayA devANaM tassa, tesiM sahassaM acchINaM, tesiM nIIe vikkamati, ahavA jaM sahasseNaM acchINaM dIsati taM so dohiM acchIhiM abbhahiyagarAgaM pecchatI'ti / vajra-vajrAbhidhAnamAyudhaM pANAvasyeti vajrapANiH, lokoktyA ca pR NAt purandaraH, ka IgityAha-zakro 'devAdhipatiH' devAnAM khAmI, evaM bhavati bahuzrutaH, so'pi hi zrutajJAnenAzeSAtizayaratnanidhAnatulyana locanasahasreNeva jAnIte, yazcaivaM tasyaivaMvidhatvopalakSaNaM, vajramapi lakSaNaM pANI sambha 1 paJca matrizatAni devAnAM tasya, teSAM sahasramaNAM, teSAM nItau vikramate, athavA yatsahasreNAkSNAM dRzyate tat sa dvAbhyAmakSibhyAmabhyadhikataraM prekSate iti / // 35 // JainEducation For Privale & Personal use only brary.org Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAMERICAN vatIti vajrapANiH, pUzca zarIramapyucyate, tadvikRSTatapo'nuSThAnato dArayatIva dArayatIti purandaraH, zakravat devairapi / dharme'tyantanizcalatayA pUjyata iti tatpatirapyucyate, tathA cAha-"devAvi taM namasaMti, jassa dhamme sayA maNo"tti sUtrArthaH // api ca jahA se timiraviddhaMse, uttidRti divaagre| jalaMte iva teeNaM, evaM bhavai bhussue|| 24 // vyAkhyA-yathA saH timiram-andhakAraM vidhvaMsayati-apanayati timiravidhvaMsaH, 'uttiSThan' udgacchan 'divAkaraH' sUryaH, sa hi Urca nabhobhAgamAkrAmannatitejakhitAM bhajate avataraMstu na tathetyevaM viziSyate, yadvA utthAnaM-prathamamudgamanaM tatra cAyaM na tIvra iti tIvratvAbhAvakhyApakametat , anyadA hi tIto'yamiti na samyag dRSTAntaH syAt, 'jvalanniva' jvAlAM muJcanniva 'tejasA' mahasA, evaM bhavati bahuzrutaH, so'pi hyajJAnarUpatimirApahArakaH saMyamasthAneSu vizuddhavizuddhatarAdhyavasAyata upasarpastapastejasA ca jvalanniva bhavatIti sUtrArthaH // anyacca jahA se uDuvaI caMde, nakSattaparivArie / paDipuNNe puNNimAsIe, evaM bhavai bahussue // 25 // vyAkhyA-yathA saH uDUnAM-nakSatrANAM patiH-prabhuH uDupatiH, ka ityAha-'candraH' zazI, 'nakSatraiH' azvinyAdibhiH, upalakSaNatvAdhaistArAbhizca parivAraH-parikaraH sAto'syeti parivAritaH nakSatraparivAritaH 'pratipUrNaH' 1 devA api taM namasyanti yasya dharme sadA manaH / AGAR Jan E For Private & Personal use only inelibrary.org Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 35 // samastakalopetaH, sa cek kadA bhavati ? ata Aha-paurNamAsyAm / iha ca candra ityukte mA bhUnnAmacandrAdAvapi / bahuzrutapU. sampratyayaH ityuddhapatigrahaNaM, uDupatirapi ca kazcidekAkyeva bhavati mRgapativat ata uktaM nakSatraparivAritaH, soDa jAdhyayanaM. pyaparipUrNo'pi dvitIyAdiSu sambhavatIti paripUrNaH paurNamAsyAmityuktaM, evaM bhavati bahuzrutaH, asAvapi hi nakSatrANAmivAnekasAdhUnAmadhipatiH tathA tatparivAritaH sakalakalopetatvena pratipUrNazca bhavatIti sUtrArthaH // aparaM ca jahA se sAmAiyANaM, kohAgAre surakkhie / nANAdhaNNapaDippuNNe, evaM havai bahussue // 26 // vyAkhyA-yathA sa 'sAmAiyANaM'ti samAjaH-samUhastaM samavayanti sAmAjikA:-samUhavRttayo lokAsteSAM, paThanti ca-'sAmAiyaMgANaM'ti tatra ca zyAmA-atasI tadAdIni ca tAni aGgAni ca upabhogAjatayA zyAmAdyasAni dhAnyAni teSAM 'kohAgAre'tti koSThA-dhAnyapalyAsteSAmagAraM-tadAdhArabhUtaM gRham , upalakSaNatvAdanyadapi prabhUtadhAnyasthAnaM, yatra pradIpanakAdibhayAt dhAnyakoSThAH kriyante tat koSThAgAramucyate, yadivA koSThAna A-sama-18 ntAt kurvate tasminniti koSThAkAraH, "akartari ca kArake sajJAyA" (pA. 3-3-19 )miti ghaJ, tathA suSTuprAharikapuruSAdivyApAraNadvAreNa rakSitaH-pAlito dasyumUSikAdibhyaH surakSitaH, sa ca kadAcit pratiniyatadhAnya- // 35 // viSayo'pratipUrNazca syAt ata Aha-nAnA-anekaprakArANi dhAnyAni-zAlimugAdIni taiH pratipUrNo-bhRtaH nAnAdhAnyapratipUrNaH, AdyapakSe ta vizeSaNe napuMsakaliGgatayA neye, evaM bhavati bahuzrutaH, asAvapi sAmAjikalokAnA Jan En For Private & Personal use only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ miva gacchavAsinAmupayogibhirnAnAdhAnyairivAGgopAGgaprakIrNakAdibhedaiH zrutajJAnavizeSaiH pratipUrNa eva bhavati, surakSitazca pravacanAdhAratayA, yata uktam-"jeNaM kulaM AyattaM taM purisaM AyareNa rakkheha" ityAdIti sUtrArthaH // api ca jahA sA dumANa pavarA, jaMbUnAma sudaMsaNA / aNADhiyassa devassa, evaM havai bahussue // 27 // PI vyAkhyA-yathA sA dumANAM madhye pravarA-pradhAnA jambUH nAnA-abhidhAnena sudarzanA nAma sudarzanA, na hira yatheyamamRtopamaphalA devAdyAzrayazca tathA'nyaH kazcid hramo'sti, dumatvaM phalavyavahArazcAsyAstatpratirUpatayaiva, vastutaH pArthivatvenoktatvAt , vajravairyAdimayAni hi tanmUlAdIni tatra tatroktAni, sA ca kasyetyAha-'anAhatasya' anAratanAno 'devasya' jambUdvIpAdhipateya'ntarasurasya Azrayatvena sambandhinI, evaM bhavati bahuzrutaH, so'pi jhamRtopamaphalakalpazrutAnvito devAdInAmapi ca pUjyatayA'bhigamanIyaH zeSadrumopamasAdhuSu ca pradhAna iti sUtrArthaH // anyacca jahA sA naINa pavarA, salilA sAgaraMgamA / sIyA nIlavaMtapavahA, evaM havaha bahussue // 28 // vyAkhyA-yathA sA 'nadInAM' saritAM 'pravarA'pradhAnA salilaM-jalamasyAmastIti, arzaAderAkRtigaNatvAdaci 1 yasmin kulaM svAdhInaM taM puruSamAdareNa rakSa Jain Educatio n For Privale & Personal use only Nainelibrary.org Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 352 // CASSAKAASANGACAN salilA-nadI, sAgara-samudraM gacchatIti sAgaraGgamA-samudrapAtinItyarthaH, na tu kSudranadIvadapAntarAla eva vizIyate, bahuzrutapU. 'zItA' zItAnAmnI, nIlavAn-meroruttarasyAM dizi varSadharaparvatastataH prabhavati pAThAntarataHpravahati vAnIlavatprabhavA jAdhyayanaM. nIlavatpravahA vA, 'evaM' zItAnadIvadbhavati bahuzrutaH, asAvapi hi saritAmivAnyasAdhUnAmazeSazrutajJAninAM vA , madhye pradhAno vimalajalakalpazrutajJAnAnvitazca, tathA sAgaramiva muktimevAsau gacchati, taducitAnuSThAna evAsya pravRttatvAt, na dhanyadarzaninAmiva devAdibhava evAsya vivekino vAJchA, tathA ca kathamasya teSAmiva prAyo'pAntarAlAvasthAnaM 1, nIlavattulyAca ucchritocchritamahAkulAdevAsya prasUtiH, kathamivAnyathaivaMvidhayogyatAsambhava iti sUtrArthaH // kiJca jahA se nagANa pavare, sumahaM maMdare girI / nANosahIpajalie, evaM havai bahussue // 29 // vyAkhyA-yathA sa 'nagAnoM' parvatAnAM madhye 'pravaraH' atipradhAnaH 'sumahAn' atizayagururatyuca itiyaavt,| |'mandaraH' mandarAbhidhAnaH, kaH punarasau ? ityAha-giriH, kimuktaM bhavati ?-meruparvataH, 'nAnauSadhibhiH' anekavidhaviziSTamAhAtmyavanaspativizeSarUpAbhiH prakarSaNa jvalito-dIsaH nAnauSadhiprajvalitaH, tA khatizAyinyaH prajvalantya 8/ // 352 // evAsata iti tadyogAdasAvapi prajvalita ityuktaH, yadvA-prajvalitA nAnauSadhayo'sminniti prajvalitanAnauSadhiH, prajvalitazabdasya tu paranipAtaH prAgvat, 'evam' iti mandaravat bhavati bahuzrutaH, zrutamAhAtmyena hyasAvatyanta Jan Ed For Private & Personal use only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthira iti zeSagirikalpAparasthirasAdhvapekSayA pravara eva bhavati, tathA'ndhakAre'pi prakAzanazaktyanvitA AmoMpadhyAdayastatrAtipratItA eveti sUtrArthaH // kiM bahunA ? jahA se sayaMbhUramaNe, udahI akkhaodae / nANArayaNapaDipuNNe, evaM bhavai bahussue // 30 // | vyAkhyA-yathA sa 'khayambhUramaNaH' svayambhUramaNAbhidhAnaH 'udadhiH' samudraH akSayam-avinAzyudakaM-jalaM yasmin sa tathA, nAnAratnaiH-nAnAprakArairmarakatAdibhiH pratipUrNo-bhRtaH nAnAratnapratipUrNaH, evaM bhavati bahuzrutaH, ayamapi bakSayasamyagajJAnodako nAnA'tizayaratnavAMzca bhavati, yadivA'kSata udayaH-prAdurbhAvo yasya so'kSatodaya iti sUtrArthaH // sAmpratamuktaguNAnuvAdataH phalopadarzanatazca tasyaiva mAhAtmyamAha samudagaMbhIrasamA durAsayA, acakkiyA keNai dupphNsyaa| suyassa puNNA viulassa tAiNo, khavettu kamma gaimuttamaM gayA // 31 // vyAkhyA-'samuddagaMbhIrasama'tti ApatvAdAmbhIryeNa-alabdhamadhyAtmakena guNena samA gAmbhIryasamAH samudrasya 6 gAmbhIryasamAH samudragAmbhIryasamAH, 'durAsaya'tti duHkhenAzrIyante-abhibhavabuddhayA''sAdyante vA-jetuM sambhAvyante kenApIti durAzrayA durAsadA vA, ata eva "acakkiya'tti acakitAH-atrAsitAH, 'kenaciditi parIpahAdinA parapravAdinA vA, tathA duHkhena pravarNyante-parAbhUyante kenApIti duSprarSAsta eva duSpradharSakAH, ka evaMvidhAH ? Jain Educati o nal For Privale & Personal use only N ainelibrary.org Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bahuzrutapU. jAdhyayanaM. uttarAdhya. ityAha-'suyassa puNNA viulassa'tti-subvyatyayAcchrutena-Agamena pUrNAH-paripUrNA vipulena-aGgAnaGgAdibhedato vi- stIrNena tAyinaH trAyiNo vA, evaMvidhAzca bahuzrutA eva, tAneva phalato vizeSayitumAha-kSapayitvA' vinAzya 'karma' bRhadvRttiH jJAnAvaraNAdi, gamyata iti gatistAm 'uttamA' pradhAnAM, muktimitiyAvat , 'gatAH' prAptAH, upalakSaNatvAdacchanti // 353 // hai gamiSyanti ca / iha caikavacanaprakrame'pi bahuvacananirdezaH, pUjyatAkhyApanArtha vyAptipradarzanArthaM ceti sUtrArthaH // itthaM bahuzrutasya guNavarNanAtmikAM pUjAmabhidhAya ziSyopadezamAha___ tamhA suyamahiDhejA, uttamahagavesae / jeNa'ppANaM paraM ceva, siddhiM saMpAuNijjAsi // 32 // timi // vyAkhyA-yasmAdamI muktigamanAvasAnA bahuzrutaguNAH tasmAt 'zrutam Agamam 'adhitiSThet' adhyayanazraSaNacintanAdinA''zrayet , uttamaH-pradhAno'rthaH-prayojanam-uttamArthaH, sa ca mokSa eva taM 'gaveSayati' anveSayatIti uttamArthegaveSakaH, yena kiM syAdityAha-'yena' zrutAzrayaNena 'AtmAnaM' svaM 'paraM' cAnyaM tapasvyAdikaM 'evaH' ava dhAraNe bhinnakramazca samprApayedityasyAnantaraM draSTavyaH, tataH 'siddhiM' muktigatiM 'saMpAuNijAsi'tti samyaka prApa-1* jAyedeva, neha kazcit sandeha iti sUtrArthaH / itiH' parisamAptau 'bravImi' iti pUrvavat, ukto'nugamaH, samprati nayA ste'pi pUrvavadeva // iti zrIzAntyAcAryaviracitAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAmekAdazamadhyayanaM samAptam // // 35 // JainEducationinhional For Private & Personal use only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha dvAdazaM harikezIyamadhyayanam / vyAkhyAtamekAdazamadhyayanamadhunA dvAdazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - anantarAdhyayane bahuzrutapUjoktA, iha tu bahuzrutenApi tapasi yattro vidheya iti khyApanArtha tapaHsamRddhirupavarNyata ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya caturanuyogadvAracarcA prAgvat tAvadyAvannAmaniSpannanikSepe'sya harikezIyamiti nAma, ato harikezanikSepamAha niyuktikRtnAmaM ThavaNAdavi0 // 398 // jANayasarIrabhavie0 // 319 // hariesanAmagoaM veaMto bhAvao a harieso / tatto samuTTiyamiNaM harie sijjaMti ajjhayaNaM // 320 // harikeze nikSepazcaturvidho nAmAdiH, tatra nAmasthApane kSuNNe, dvividho bhavati 'dravye' dravyaviSayaH - AgamanoAgamatazca tatra Agamato jJAtA'nupayukto, noAgamatazca sa trividho- jJazarIra bhavyazarIratadvyatiriktazca, sa punaH trividha:ekabhaviko baddhAyuko'bhimukhanAmagotrazca harikezanAmagotraM vedayan bhAvatastu harikeza ucyate, tato'bhidheyabhUtAt samutthitamidaM harikezIyaM ityadhyayanamucyate iti zeSaH, iti gAthAtrayArthaH // samprati harikezavaktavyatAmAha niryuktikRt puvabhave saMkhassa u juvaranno aMtiaM tu pavajjA / jAImayaM tu kAuM hariesakulaMmi AyAo // 329 // Jain Education national jainelibrary.org Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. vRhadvRttiH // 354 // mahurAe saMkho khalu purohiasuoM a gayaure AsI / daTThUNa pADiheraM huyavaharatthAi nikkhato // 322 // hariesA caMDAlA sovAga mayaMga bAhirA pANA / sANadhaNA ya mayAsA susANavittIya nIyAya 323 jammaM mayaMgatIre vANArasigaMDitiMdugavaNaM ca / kosaliesu subhaddA isivaMtA jannavADaMmi // 324 // balakuTTe balakoTTo gorI gaMdhAri suvinngvsNto| nAmaniruttI chaNasappa saMbhavo duduhe bIo // 325 // bhadaeNeva hoavaM pAvai bhaddANi bhadao / saviso hammae sappo, bheruMDo tattha muccai // 326 // itthINa kahittha vahaI, jaNavayarAyaka hittha vahaI / paDigacchaha ramma tiMduaM, aisahasA bahumuMDie jaNe // etadakSarArthaH sugama eva, NavaraM 'aMtiyaM tu' iti antike- samIpe, 'tuH' pUraNe, 'pADiheraM 'ti pratihAro - dauvA - | rikastadvatsadA sannihitavRttirdevatAvizeSo'pi pratihArastasya karmma prAtihArya, tacceha hutavaharadhyAyAH zItalatvaM, tathA | harikezAzcANDAlAH zvapAkAH mAtaGgA vAhyAH pANAH zvaghanAzca mRtAzAH zmazAnavRttayazca nIcAzvetyekArthikAH, tathA 'mayaGgatIre 'tti mRteva mRtA vivakSitabhUdeze tatkAlApravAhiNI sA cAsau gaGgA ca mRtagaGgA tasyAstIraM tasmin RSivAntA - RSityaktA, tathA bhadra eva bhadrako yo na kasyacidazubhe pravarttate, bhadrANi-kalyANAni, tathA strINAM | kathA tAsAM nepathyAbharaNabhASAdiviSayA 'atra' asmin yatyAzrame pravarttate, 'jaNava yarAya kaha' tti janapadakathA mAlavakAdi harikezI yamadhyaya nam. 12 // 354 // Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dezaprazaMsAnindAtmikA rAjakathA ca rAjJAM zauryAdiguNavarNanAdirUpA, 'paDigacchaha'tti tivyatyayAt pratigacchA mo-nivartAvahe, 'ayI'tyAmantraNe 'sahase'tyaparyAlocya, ko'rthaH ?-aparIkSitayogyatAvizeSo, 'bahurmuNDito jano' 3 TU muNDamAtreNaiva gRhItadIkSaH prAyo jano, gRhItabhAvadIkSastu svalpa eveti bhAvaH // tathehAdyagAthAyA eva pAdadvayaM dvitIyagAthayA spaSTIkRtaM, tatastRtIyapAdaH spaSTa eveti, zeSagAthAbhizcaturthapAdasya paryAyadarzanatastatsUcitArthAbhidhAnatazcAbhivyaJjanaM / bhAvArthastu kathAnakAdavaseyaH, tatra ca sampradAyaH-mahurAe nayarIe saMkho nAma juvarAyA, so dhamma souM pacatito, viharaMto ya gayauraM go| tahiM ca bhikkhaM hiMDaMto egaM ratthaM patto, sA ya kira atIva uNhA mummurasamA, uNhakAle Na sakkati ko'vi voleuM, jo tattha ajANaMto upphaMdati so viNassati, tIse puNa NAma ceva huyavaharatthA, teNa sAhuNA purohiyaputto pucchito-esA ratthA nivahati ?, so purohiyassa putto ciMtetiesa Dajjhautti nivahati ii vuttaM, so paTTio, iyaro ya aliMdaDio pecchati aturiyAe gaIe vacaMtaM taM, so / 1 mathurAyAM nagaryA zaGkho nAma yuvarAjaH, sa dharma zrutvA pratrajitaH, viharaMzca gajapuraM gataH / tatra ca bhikSAM hiNDamAna ekAM rathyAM prAptaH, sA ca kilAtIvoSNA murmurasamA, uSNakAle na zaknoti ko'pi vyatikramituM, yastatrAjAnAna utspandate sa vinazyati, tasyAH punarnAmaiva hutavaharathyA, tena sAdhunA purohitaputraH pRSTaH-eSA rathyA nirvahati ?, sa purohitasya putrazcintayati-eSa dahyatAmiti nirva-18 hatIti uktaM, sa prasthitaH, itarazcAlindakasthitaH prekSate atvaritayA gatyA brajantaM taM, sa uttarAdhya.60 Jain Education Kation For Privale & Personal use only ainelibrary.org Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 355 // AsaMkAe uiNNo taM ratthaM, jAva sA tassa tavappabhAveNaM sItIbhUyA, AuTTo - aho imo mahAtavassI mae AsAdito, ujjANadviyaM gantuM bhaNati -bhagavaM ! mae pAvakammaM kathaM, kahaM vA tassa muMcejjAmi ?, teNa bhaNNati - pavayaha, paito, jAtimayaM rUvamayaM ca kAuM mao, devalogagamaNaM, cuo saMto mayagaMgAe tIre balakoTTA nAma hariesA, tesiM ahivaI balakoTTo nAma, tassa duve bhAriyAo - gorI gaMdhArI ya, gorIe kucchisi ubavaNNo, sumiNadaMsaNaM, vasaMtamAsaM pecchati, tattha kusumiyaM cUyapAyavaM pecchai, sumiNapADhayANaM kahiyaM, tehiM bhaNNati - mahappA te putto bhavissati, samaeNa pasUyA, dArago jAo kAlo virUo putrabhavajAirUvamayadoseNaM, balakoTThesu jAutti valo se nAmaM kathaM, bhaMDaNasIlo asahaNo / aNNayA te chaNeNa samAgayA bhuMjaMti suraM ca pivaMti, so'vi appiyaNiyaM harikezI yamadhyaya // 355 // 1 AzaGkayA'vatIrNastAM rathyAM yAvatsA tasya tapaHprabhAveNa zItIbhUtA, AvRttaH - aho ayaM mahAtapasvI mayA AzAtitaH, udyAnasthitaM gatvA bhaNati - bhagavan ! mayA pApakarma kRtaM kathaM vA tasmAt mucyeya ?, tena bhaNyate - pravraja, pratrajitaH, jAtimadaM rUpamadaM ca 4 kRtvA mRto, devalokagamanaM, cyutaH san mRtagaGgAyAstIre balakoTTA nAma harikezAH, teSAmadhipatirbalakoTTo nAma, tasya dve bhArye - gaurI gAndhArI ca, gauryAH kukSau utpannaH, svapnadarzanaM, vasantamAsaM prekSate, tatra kusumitaM cUtapAdapaM pazyati, svapnapAThakebhyaH kathitaM, tairbhaNyate - mahAtmA te putro bhaviSyati, samaye prasUtA, dArako jAta:- kAlo virUpaH pUrvabhavajAtirUpamadadoSeNa, balakoTTeSu jAta iti balastasya nAma kRtaM, bhaNDanazIlo'sahanaH / anyadA te kSaNe samAgatA bhuJjate surAM ca pitranti, so'pyaprItikaM nam. 12 Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | kareiti nicchUDho acchati samaMtao paloeMto, jAva ahI Agato, uTTiyA sahasA sacce, so ahI NehiM mArio, aNNamuhuttassa bheruMDasappo Agato, bheruMDo nAma divago, bhIyA puNo uDiyA, jAe digottikAUNa mukko, valassa ciMtA jAyA - aho sadoseNa jIvA kilesabhAgiNo bhavati, tamhA - 'bhaddaeNeva hoyacaM, pAvati bhaddANi bhaddao / saviso |hammatI sappo, bheruMDo tattha muJcati // 1 // " eyaM ciMteMto saMbuddho pacatio / viharaMto bANArasiM gao, ujjANaM teMduyavaNaM, teMdugaM nAma jakkhAyayaNaM, tattha gaMDIteMdugo nAma jakkho parivasati, so tattha aNuNNaveDaM Thito, jakkho uvasaMto, aNNo jakkho aNNahiM vaNe vasati, tatthavi aNNe bahU sAhUNo ThiyA, so ya gaMDIjakkhaM pucchati - Na dIsasi ?, puNAI teNa bhaNiyaM - sAhuM pajjuvAsAmi, tattha ya teMdueNa diTTho, so'vi uvasaMto, so bhaNati - mamavi ujjANe vahave 1 karotIti niSkAzitastiSThati samantataH pralokayan, yAvadahirAgataH, utthitAH sahasA sarve, so'hiretairmAritaH, anyasminmuhUrtte bheruNDasarpa AgataH, bheruNDo nAma divyakaH bhItAH punarutthitAH, jJAte divyaka itikRtvA muktaH, balasya cintA jAtA - aho svadoSeNa jIvAH klezabhAgino bhavanti, tasmAt bhadrakenaiva bhAvyaM prApnoti bhadrANi bhadrakaH / saviSo hanyate sarpo, bheruNDastatra mucyate // 1 // evaM | cintayan 'saMbuddhaH pravrajitaH / viharan vANArasIM gataH, udyAnaM tindukavanaM, tindukaM nAma yakSAyatanaM, tatra gaNDItinduko nAma yakSaH parivasati, sa tatrAnujJApya sthitaH, yakSa upazAntaH, anyo yakSo'nyatra vane vasati, tatrApyanye bahavaH sAdhavaH sthitAH, sa ca gaNDIyakSaM pRcchati na dRzyase ?, punastena bhaNitaM - sAdhuM paryupAse, tatra ca tindukena darzitaH, so'pyupazAntaH, sa bhaNati - mamApyudyAne bahavaH Jain Educationtional Cainelibrary.org Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ba uttarAdhya. saha ThiyA, ehi pAsAmo, te gayA, te'vi samAvattIe sAhuNo vikahamANA acchaMti, tato so jakkho imaM bhaNati- harikezI 'itthINa kaha'ttha vaTTai, jaNavayarAyakahattha vaTTaI / paDigacchaha ramma teMdurga, aisahasA bahumuMDie jaNe // 1 // ' ahara bRhadvRttiH yamadhyaya. aNNayA jakkhAyayaNaM kosaliyarAyadhUyA bhaddA nAma pupphadhUvamAdI gahAya aciraM niggayA payAhiNaM karemANA taM dahraNa // 356 // kAlaM vigarAlaM chittikAUNa NigRhati, jakkheNa ruTeNa aNNaiTThA kayA, NIyA nIyagharaM, AvesiyA bhaNati te-NavaraM nam. 12 muMcAmi jaiNaM tasseva deha, taM ca sAhati-jahA eIe so sAhU odUDho, raNNAvi jIvauttikAUNa diNNA, mahattadariyAhiM samaM tatthANIyA, rattiM tAhi bhaNNati-vacca patisagAsaMti, pavidyA jakkhAyayaNaM, so paDima Thio Necchati, tAhe jakkhovi isisarIraM chAiUNa divarUvaM daMseti, puNo muNirUvaM, evaM savarattiM velaMbiyA, pabhAe Neccha etti | 1 sAdhavaH sthitAH, yAvaH pazyAvaH, tau gatau, te'pi bhavitavyatayA sAdhavaH vikathayantastiSThanti, tataH sa yakSa idaM bhaNati4AstrINAM kathA'tra vartate, janapadarAjakathA'tra varttate / pratigacchAvo ramyatendukaM, atisahasA bahurmaNDito janaH // 1 // athAnyadA yakSAya tanaM kauzalikarAjaduhitA bhadrAnAma puSpadhUpAdi gRhItvA'rcayituM nirgatA pradakSiNAM kurvatI taM dRSTvA kRSNavikarAla thUtkRtya niSThIvati, yakSeNa ruSTenAnyAviSTA kRtA, nItA nijagRhaM, AviSTA bhaNati tAn-paraM muJcAmi yadyenAM tasmAyeva datta, tacca kathayati-yathaitayA sa sAdhu- // 356 // rAzAtitaH (:thUtkRtaH), rAjJA'pi jIvatvitikRtvA dattA, mahattarAbhiH samaM tatrAnItA, rAtrau tAbhirmaNyate-baja patisakAzamiti, praviSTA yakSAyatanaM,sa pratimAM sthito necchati,tadA yakSo'pi RSizarIraM chAdayitvA divyarUpaM darzayati, punarmunirUpaM,evaM sarvA rAtri viDambitA,prabhAte necchatIti BORANG Jain Education For Privale & Personal use only ainelibrary.org Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAUNaM pavisaMtI sagharaM purohieNa rAyA bhaNio-esA risibhajA baMbhaNANaM kappaitti, diNNA tasseva / so ya japaNe dikkhijiukAmo sA aNNeNa laddhA, sAvi jaNNapattittikAUNa dikkhiyA / ityuktaH sampradAyo'vasitazca nAmanihaippannanikSepaH, samprati sUtrAlApakaniSpannasyAvasaraH, sa ca sUtre sati sambhavatyataH sUtrAnugame sUtramuJcAraNIyaM, taccedam sovAgakulasaMbhUo, guNuttaradharo muNI / hariesa balo nAma, Asi bhikkhU jiiNdio||1|| zvapAkAH-cANDAlAsteSAM kulam-anvayastasmin sambhUtaH-samutpannaH zvapAkakulasambhUtaH, tatkiM tatkulotpattyakAnurUpa evAyamuta netyAha-guNepUttarAH-pradhAnA guNottarAH-jJAnAdayaH tAn dhArayati guNottaradharaH, paThanti ca-'aNu-1 sattaraghare'tti, tatra na vidyate uttaram-anyatpradhAnameSAmityanuttarAH, te ca prakramAtprakarSaprAptA jJAnAdaya eva guNAstAn dhArayatyanuttaradharo, yadvA anuttarAn guNAn dhArayatItyanuttaradhara iti mayUravyaMsakAdipu draSTavyo, muNati-pratijAnIte sarvaviratimiti muNiH, zvapAkakulotpanno'pi kadAcitsavAsAdinA'nyathaiva pratItaH syAdata Aha-harikezaH sarvatra harikezatayaiva pratIto balo nAma-balAbhidhAnaH AsId-abhUt , tasya ca munitvaM pratijJAmAtreNApi syAdata Aha 1 kRtvA pravizantI svagRhaM purohitena rAjA bhaNitaH-eSA RSibhAryA brAhmaNAnAM kalpate iti, dattA tasmAyeva / sa ca yajJe dIkSayitukAmaH sA'nye(ne)na labdhA, sA'pi yajJapatnItikRtvA dIkSitA / Jain Education is na For Privale & Personal use only V inelibrary.org Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ S uttarAdhya. 'bhikkhU'tti bhinatti-yathApratijJAtenAnuSThAnena kSudhamaSTavidhaM vA kamrmeti bhikSuH, ata eva jitAni-vazIkRtAnIndri-12 | harikezIbRhadvRttiH drayANi-sparzanAdInyaneneti jitendriya iti sUtrArthaH // tathA ymdhyy| . iriesaNabhAsAe, uccArasamiIsu ya / jao AyANaNikkheive, saMjao susamAhio // 2 // // 357 // IraNamIyA epyata ityeSaNA anayordvandvastatastAbhyAM sahitA bhASyata iti bhASA IryeSaNAbhASeti madhyapadalopI | nam. 12 samAsaH, tasyAM, tathA uccAra-purIpapariSThApanamapIhoccAra uktaH,prazravaNapariSThApanopalakSaNaM caitat , tadviSayA samitiHsamyaggamanaM, tatra samyakpravartanamitiyAvat , uccArasamitiH, tasyAM ca, yatata iti yato-yatnavAn, tathA AdAnaM ca-grahaNaM pIThaphalakAdernikSepazca-sthApanaM tasyaiva AdAnanikSepaM, tata ihApi cakArAnuvRttestasmiMzca, iha ca 'uccArasamiesutti ekatve'pi bahuvacanaM sUtratvAt , samitizabdazca madhyavyavasthito DamarukamaNirivAdyantayorapi sambadhyate, tatazca samitAveSaNAsamitI bhASAsamitAvAdAnanikSepasamitAviti yojyaM, yadvA IryepaNAbhASocArasamitiSvisekameva padaM, bhAsAe' iti ca ekAro'lAkSaNikaH, sa caivaM kIragityAha-saMyataH-saMyamAnvitaH susamAhitaHsuSTusamAdhimAniti sUtrArthaH // tathA maNagutto vayagutto, kAyagutto jiiNdio| bhikkhaTTA bhaijjaMmi, jannavADamuvaDio // 3 // manoguptyA-manoniyantraNAtmikayA guptaH-saMvRto manogupto, madhyapadalopIsamAsaH, mano guptamasyeti vA manoguptaH, USSESSEISTISSOS // 357 // JainEducation For Privale & Personal use only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AhitAnyAditvAca guptazabdasya paranipAtaH, evaM vAggupto-niruddhavAkprasaraH, kAyaguptaH asatkAyakriyAvikalo, jitendriyaH prAgvat, punarupAdAnamasya kAdAcitkatvanirAkaraNArthamatizayakhyApanArtha vA, 'bhikSArtha' bhikSAnimittaM, na tu niSprayojanameva, niSprayojanagamanasyAgame niSiddhatvAt , 'baMbhaijami'tti brahmaNAM-brAhmaNAnAmijyA-yajanaM yasmin so'yaM brahmajyastasmin , 'jaNNavArDa'ti yajJavATe yajJapATe vA 'upasthitaH' prApta iti sUtrArthaH // taM ca tatrAchA''yAntamavalokya tatratyalokA yadakuvastadAha taM pAsiUNamijataM, taveNa parisosiyaM / paMtovahiuvagaraNaM, uvahasaMti aNAriyA // 4 // 'ta'miti balanAmAnaM muni 'pAsiUNaM'ti dRSTvA-nirIkSya 'ejaMtanti AyAntamAgacchantaM tapasA-SaSThASTamAdirUpeNa pari-samantAcchoSitam-apacitIkRtamAMsazoNitaM kRzIkRtamitiyAvat parizoSitaM, tathA prAntaM-jIrNamalinatvAdibhirasAramupadhiH-varSAkalpAdiH sa eva ca upakaraNaM-dharmazarIropaSTambhaheturasyeti prAntopadhyupakaraNastaM, yadvopadhiH sa evopakaraNam-aupagrahikaM, dvandvagarbhazca bahuvrIhiH, 'uvahasaMti'tti upahasanti AryAH-uktaniruktA na tathA anAryAH, yadvA anAryA-mlecchAH, tatazca sAdhunindAdinA anAryA iva anAryA iti suutraarthH|| kathaM punaranArya kathaM copahasitavantaste ? ityAha jAimayaM paDithaddhA, hiMsagA ajiiNdiyaa| abaMbhacAriNo vAlA, imaM vayaNamavyavI // 5 // Jain Educatio n al For Privale & Personal use only OM ainelibrary.org Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harikezI bRhadvRttiH yamadhyaya nam. 12 uttarAdhya. kayare AgacchaI dittarUve ?, kAle vikarAle phukknaase| omacelae paMsupisAyabhUe, saMkarasaM parihariya kaMThe // 6 // jAtimado-jAtidappo yaduta brAhmaNA vayamiti tena pratistabdhAH pAThAntarataH pratibaddhA vA ye te tathA, // 358 // 'hiMsakAH' prANyupamaIkAriNaH 'ajitendriyA' na vazIkRtasparzanAdayo'ta evAbrahma-maithunaM tacarituM-AsevituM zIlaM dharmo vA yeSAM te'mI abrahmacAriNo, varNyate hi tanmate maithunamapi-'dharmArtha putrakAmasya, khadAreSvadhikAriNaH / Rtuhai kAle vidhAnena, tatra doSo na vidyate // 1 // ' tathA 'aputrasya gatirnAstI'tyAdi, ata eva bAlA iva bAlakrIDi tAnukAriSvagnihotrAdiSu tatpravRtteH, uktaM hi kenacid-"agnihotrAdikaM karma, bAlakrIDeti lakSyate" IdRzAste kimityAha-'idaM vakSyamANalakSaNaM 'vacanaM vacaH 'abavitti ArSatvAdvacanavyatyayena abruvn-uktvntH| kiM tadityAha 'kayare'tti kataraH, ekArastu prAkRtatvAt , tathA ca tallakSaNaM-"e hoti ayArate' ityAdi, evamanyatrApi, Agacchati HI-AyAti, paThyate ca-'ko re Agacchai'tti, te hyanyo'nyamAhuH ko'yamIhaka re' iti laghorAmantraNaM sAkSepavacaneSu ca dRzyate, 'dittarUvetti dIptaM rUpamasyeti dIptarUpaH, dIptavacanaM tvatibIbhatsopalakSakam , atyantadAhiSu sphoTakeSu zItalakavyapadezavat, vikRtatayA vA durdarzamiti dIptamiva dIptamucyate, kAlo varNato vikarAlo danturatAdinA bhayAnakaH pizAcavat sa eva vikarAlakaH, 'phokatti dezIpadaM, tatazca phokA-agre sthUlonnatA ca nAsA'syeti phoka // 358 // For Privale & Personal use only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAsaH, avamAni - asArANi laghutvajIrNatvAdinA celAni - vastrANyasyetyavamacelakaH, pAMzunA - rajasA pizAcavadbhUto- jAtaH pAMzupizAcabhUtaH, gamakatvAtsamAsaH, pizAco hi laukikAnAM dIrghazmazrunakharomA punazca pAMzubhiH samavizvasta iSTaH, tataH so'pi niSparikarmmatayA rajodigdhadehatayA caivamucyate, 'saMkare' ti saGkaraH, sa ceha prastAvAttRNabhasmagomayAGgArAdimIlaka ukkuruDiketiyAvat tatra duSyaM vastraM saGkaraduSyaM, tatra hi yadatyantanikRSTaM nirupayogi tallo kairutsRjyate, tatastatprAyamanyadapi tathoktaM, yadvA ujjhitadharmakamevAsau gRhNAtItyevamabhidhAnaM, 'parihariya' tti parivRttya, nikSipyetyarthaH, kva ? - 'kaNThe' gale, sa hyanikSiptopakaraNa iti svamupadhimupAdAyaiva bhrAmyati, atra kaNThaika| pArthaH kaNThazabda iti kaNThe parivRttyetyucyata iti sUtradvayArthaH // itthaM dUrAdAgacchannuktaH, sannikRSTaM cainaM kimUcurityAhakare tuma i adaMsaNije ?, kAe va AsA ihamAgao'si ? / omacegA paMsupisAyabhUyA, gaccha kkhalAhi kimihaM Thio'si ? // 7 // katarastvaM, pAThAntarazca - ko re tvam, adhikSepe rezabdaH 'itI' tyevamadarzanIyo - draSTumanahaH, 'kayA vA' kiMrUpayA vA ?, 'AsA ihamAgao'si 'tti 'acAM sandhilopau bahula' mitivacanAdekAralopo, makArazcAgamikaH, tata AzayA - vAJchayA 'iha' asminyajJapaTTake AgataH - prApto'si - bhavasi, avamacelakaH pAMsupizAcabhUta iti ca prAgvat, punaranayorupAdAnamatyantAdhikSepadarzanArtha, gaccha-pratraja, prakramAdito yajJavATakAt, 'khalAhi'tti dezIpadamapasaretyasyArthe Jain Educationational jainelibrary.org Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 359 // SROOMICROSSACROSokes vartate, tato'yamarthaH-asmadRSTipathAdapasara, tathA kimiha sthito'si tvaM ?, naiveha tvayA sthAtavyamiti bhAva iti / harikezIsUtrArthaH // evamadhikSise'pi tasmin munau prazamaparatayA kiJcidapyajalpati tatsAnnidhyakArI gaNDItindukayakSo yada yamadhyayaceSTata tadAhajakkho tahiM tiMduyarukkhavAsI, aNukaMpao tassa mhaamunniss| A nam. 12 pacchAyaittA niyagaM sarIraM, imAiM vayaNAI udAharitthA // 8 // yakSo-vyantaravizeSaH, tasmin avasara iti gamyate, tinduko nAma vRkSastadvAsI, tathA ca sampradAyaH-tassa tidugavaNassa majjhe mahaMto tiMdugarukkho, tahiM so vasati, tasseva heTThA ceiyaM, jattha so sAhU ciTThati / 'aNukaMpau'tti anuzabdo'nurUpArthe tatazcAnurUpaM kampate-ceSTata ityanukampaka:-anurUpakriyApravRttiH, kassetyAha-'tasya' harikezabalasya 'mahAmuneH' prazasyatapakhinaH 'pracchAya' prakarSaNAvRtya nijakam-AtmIyaM zarIraM, ko'bhiprAyaH -tapakhizarIra evAvizya svayamanupalakSyaH sannimAni-vakSyamANAni 'vacanAni' vacAMsi 'udAharitya'tti udAhArSIdudAhRtavAnityarthaH, iti sUtrArthaH // kAni punastAni', ityAha // 359 // samaNo ahaM saMjau bhayArI, virao dhnnpynnprigghaao| parappavittassa u bhikkhakAle, annassa aTThA ihamAgaomi // 9 // Jain Education For Privale & Personal use only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SANS A GARLASSESCAREERS viyarijai khajai bhujaI ya, annaM pabhUyaM bhavayANameyaM / jANAhi me jAyaNajIviNutti, sesAvasesaM lahao tavassI // 10 // zramaNo-muniH 'aha'mityAtmanirdezaH, kimabhidhAnata evetyAzaGkhyAha-samyaga yataH saMyataH-asadvyApArebhya uparataH, ata eva ca brahmacArI-brahmacaryavAn , tathA virato nivRttaH, kuto ?-dhanaM ca pacanaM ca parigrahazca dhanapacanaparigrahamiti samAhAraH tasmAt, tatra dhanaM catuSpadAdi pacanamAhAraniSpAdanaM parigraho dravyAdiSu mUrchA, ata eva ca parasmai pravRttaMparaiH khArtha niSpAditatvena parapravRttaM tasya, turavadhAraNe, tataH parapravRttasyaiva, na tu madartha sAdhitasyeti bhAvaH, 'bhikSAkAle' bhikSAprastAve, kadAcidakAlo'yaM brUyAdityevamuktaM, 'annasya' azanasya 'aTTatti sUtratvAdarthAya, bhojanArthamiti bhAvaH, 'iha' asmin yajJavATake Agato'smi, anena yaduktaM-katara tvaM kimihAgato'si ?, tatprativacanamuktam, evamukte ca te kadAcidabhidadhyuH-neha kiJcit kasmaiciddIyate na vA deyamastyata Aha-'vitIryate' dIyate dInAnAthAdibhyaH khAdyate khaNDakhAdyAdi, bhujyate ca bhaktasUpAdi, adyata ityanaM sa sarvamapi sAmAnyenocyate, tadapyalpameva sthAdata Aha-'prabhUtaM' bahu, prabhUtamapi parakIyameva syAt , ata Aha- bhavatAM' yuSmAkameva sambandhi 'etaditi pratyakSaM, tathA ca 'jAnIta' avagacchata 'me'tti sUtratvAnmAM 'jAyaNajIviNoti yAcanena jIvanaM-prANadhAraNamasyeti yAcana *Gong *Liu Xiao Zu Yu $%*K*K*KKKTing Liu Zhong Liu Jain Education For Privale & Personal use only melibrary.org Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A uttarAdhya. jIvanaM, ASatvAdikAraH, paThyate ca-'jAyaNajIvaNo'tti, itizabdaH kharUpaparAmarzakaH, tata evaMkharUpaM, yatazcaivamato harikezI mahyamapi dadadhvamiti bhAvaH, kadAcidutkRSTamevAsau yAcata iti teSAmAzayaH syAdata Aha, athavA jAnIta mAM yAca-te bRhaddhRttiH yamadhyayanajIvinaM-yAcanena jIvanazIlaM, dvitIyAthai SaSThI, pAThAntare tu prathamA, 'itI'tyasmAddhetoH, kimityaah-shessaavshessm||360|| 6 uddharitasyApyuddharitam , antaprAntamityarthaH, labhatAM prApnotu, tapasvI-yatirvarAko vA bhavadabhiprAyeNa, anenAtmAnaM nam.12 nirzitIti sUtradvayArthaH // evaM yakSeNokte yajJavATavAsinaH prAhuH uvakkhaDaM bhoyaNa mAhaNANaM, attaTTiyaM siddhamihegapakkhaM / na U vayaM erisamannapANaM, dAhAmu tujjhaM kimihaM Thio'si // 11 // | 'upaskRtaM' lavaNavesavArAdisaMskRtaM bhoyaNa'tti bhojanaM mAhanAnAM-brAhmaNAnAM Atmano'rthaH AtmArthastasmin / bhavamAtmArthika, brAhmaNairapyAtmanaiva bhojyaM na tvanyasmai deyaM, kimiti ?, yataH siddhaM-niSpannaM 'iha' asmin yajJe ekaH do pakSo-brAhmaNalakSaNo yasya tadekapakSaM, kimuktaM bhavati?-yadasminnapaskriyate na tadvAhmaNavyatiriktAyAnyasmai dIyate, // 360 // vizeSatastu zUdrAya, yata uktam-"na zUdrAya matiM dadyAnnocchiSTaM na haviH kRtam / na cAsyopadized dharma, na cAsya vratamAdizet // 1 // " yatazcaivamato 'na tu' naiva vayamIzamuktarUpaM annaM ca-odanAdi pAnaM ca-drAkSApAnAdya ANCESCOMXEXCLUSIC Jain Education international For Privale & Personal use only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ napAnaM 'dAhAmo'tti dAsyAmaH 'tujjhati tubhyaM, kimiha sthito'si ?, naivehAvasthitAvapi tava kiJciditi bhAva iti sUtrArthaH // yakSa Aha thalesu bIyAI vayaMti kAsayA, taheva ninnesu ya AsasAe / eyAi saddhAi dalAha majjhaM, ArAhae puNNamiNaM khu khittaM // 12 // ___ 'sthaleSu' jalAvasthitivirahiteSUccabhUbhAgeSu 'bIjAni' godhUmazAlyAdIni 'vapanti' ropayanti 'kAsaga'tti karSakAH kRSIvalAH, 'tathaiva' yathocasthaleSvevameva 'nimneSu ca' nIcabhUbhAgeSu ca 'AsasAe'tti AzaMsayA-yadyatyantapravarSaNaM bhAvi tadA sthaleSu phalAvAptirathAnyathA tadA nimneSvityevamabhilASAtmikayA, etayevaitayA-etadupamayA, ko'rthaH ?-uktarUpakarSakAzaMsAtulyayA 'zraddhayA'vAnchayA 'dalAha'tti dadadhvaM mahyaM, kimuktaM bhavati ?-yadyapi bhavatAM nimnopamatvabuddhirAtmani mayi tu sthalatulyatAdhIH tathApi mahyamapi dAtumucitam , atha syAd-evaM datte'pi na phalAvAptirityAha-'ArAhae puNNamiNaM khutti khuzabdasyAvadhAraNArthasya bhinnakramatvAdArAdhayedeva-samantAtsAdhayedeva, nAnAnyathAbhAvaH, 'puNyaM' zubhamidaM-paridRzyamAnaM kSetramiva kSetraM puNyazasyaprarohahetutayA, AtmAnameva pAtrabhUtamevamAha, paThyate ca-'ArAhagA hohima puNNakhetta'nti ArAdhakA-AvarjakA gamyamAnatvAtpuNyasya bhavata, anena dAnaphalamAha, kuta |etadityAha-idaM puNyakSetraM-puNyaprAptihetuH kSetraM yata iti gamyate, iti sUtrArthaH // yakSavacanAnantaraM ta idamAhuH uttarAdhya.61 Jain Educat For Privale & Personal use only D ainelibrary.org Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harikezI uttarAdhya. yamadhyaya bRhadvRttiH | nam. 12 // 36 // khittANi amhaM viiyANi loe, jahiM pakinnA viruhaMti puNNA / je mAhaNA jAivijjovaveyA, tAI tu khittAI supesalAI // 13 // 'kSetrANI'ti kSetropamAni pAtrANyasmAkaM viditAni' jJAtAni. vartanta iti gamyate, 'loke' jagati 'jahiM ti vacanavyatyayAyeSu kSetreSu prakIrNAnIva prakIrNAni-dattAnyazanAdIni 'virohanti' janmAntaropasthAnataH prAdurbhavanti 'pUrNAni samastAni, na tu tathAvidhadoSasadbhAvataH kAnicideva. syAdetada--ahamapi tanmadhyavayaivetyAzaGkayAha-ye 'brAhmaNA' dvijAH, te'pi na nAmata eva, kintu jAtizca-brAhmaNajAtirUpA vidyA ca-catuddezavidyAsthAnAtmikA tAmyAm 'uvaveya'tti upetA-anvitA jAtividyopetAH, 'tAI tu'tti tAnyeva kSetrANi 'supesalANi'tti supezalaM nAma zobhanaM prItikaraM vA iti vRddhAH, tatazca supezalAni-zobhanAni prItikarANi vA, na tu bhavAdazAni zUdrajAtIni, zUdrajAtitvAdeva vedAdividyAvahiSkRtAnIti, yata uktam-"samamazrotriye dAnaM, dviguNaM brAhmaNabruve / sahasraguNamAcArya, anantaM vedapArage // 1 // " iti sUtrArthaH // yakSa uvAca koho ya mANo ya vaho ya jesiM, mosaM adattaM ca pariggahaM ca / te mAhaNA jAivijAvihINA, tAI tu khittAI supAvayAI // 14 // 'krodhazca' roSaH 'mAnazca' garvaH, cazabdAnmAyAlobhau ca, 'vadhazca' prANighAto 'yeSA'miti prakramAdbhavatAM // 36 // Jain Education For Private & Personal use only wronaw.jainelibrary.org Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ brAhmaNAnAM 'mosaM'ti mRpA-alIkabhASaNaM 'adatta'ti pade'pi padaikadezasya darzanAtsatyabhAmA satyetiyat ada-14 ttAdAnamuktaM, cazabdAnmaithunaM, 'parigrahazca' gobhUmyAdisvIkAraH, astIti sarvatra gamyate, 'te' iti krodhAdhupetA yUyaM brAhmaNA jAtividyAbhyAM vihInA-rahitA jAtividyAvihInAH, kriyAkarmavibhAgena hi cAturvarNyavyavasthA, yata uktam- "ekavarNamidaM sarva, pUrvamAsIyudhiSThira ! / kriyAkarmavibhAgena, cAturvarNya vyavasthitam // 1 // brAhmaNo brama-2 caryeNa, yathA zilpena zilpikaH / anyathA nAmamAtraM syAdindragopakakITavat // 2 // " na caivaMvidhakriyA brahmacaryAtmikA kopAdyupeteSu tattvataH sambhavatyato na tAvajAtisambhavaH, tathA vidyApi sacchAstrAtmikA, sacchAstreSu ca / sarveSvahiMsAdipaJcakameva vAcyaM, yata uktam-"paJcaitAni pavitrANi, sarveSAM dharmacAriNAm / ahiMsA satyamasteyaM, tyAgo maithunavarjanam // 1 // " tayuktatvaM ca tattajjJAnAdeva bhavati, jJAnasya tu viratiH phalaM rAgAdyabhAvazca, yata uktam -"tajjJAnameva na bhavati yasminnudite vibhAti raaggnnH| tamasaH kuto'sti ? zaktirdinakarakiraNAgrataH sthAtum // 1 // " na caivamanyAdyArambhiSu kopAdimatsu ca bhavatsu virate rAgAdyabhAvasya ca sambhavo'sti, na ca nizcayanayamatena phalara-2 hitaM vastu sat , tathA ca nizcayo yadevArthakriyAkAri tadeva paramArthasadityAha, tataH sthitametat-'tAI tu'tti turavadhAraNe bhinnakramazca, tatazca tAni bhavadviditAni brAhmaNalakSaNAni kSetrANi supApakAnyeva, na tu supezalAni, lainelibrary.org Jain Educ Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodhAdyapetatvenAtizayapApahetutvAditi sUtrArthaH // kadAcitte vadeyuH-vedavidyAvido vayamata eva ca brAhmaNajAtayauttarAdhya. harikezIstatkathaM jAtividyAvihInA ityuktavAnasItyAhabRhadvRttiH tubhittha bho! bhAraharA girANaM, aTuM na yANAha ahija vee| yamadhyaya. // 32 // uccAvayAI muNiNo caraMti, tAI tu khittAI supesalAI // 15 // nam. 12 yUyamatreti-loke 'bho' ityAmantraNe bhAraM dharantIti bhAradharAH, pAThAntarato vA-bhAravahA' vA, kAsAM ?-'girAM' vAcAM,prakramAdvedasambandhinInAm , iha ca bhArastAsAMbhUyastvameva, kimiti bhAradharA bhAravahA veti ucyate, yato'rtham abhidheyaM na jAnItha-nAvabudhyadhve ?, 'ahija'tti apergamyamAnatvAdadhItyApi 'vedAn' RgvedAdIn, tathAhi-'AtmA 6 vA rejJAtavyo mantavyo nididhyAsitavyaH" tathA "karmabhirmRtyumRSayo niSeduH, prajAvanto draviNamanvicchamAnAH, athA-2 paraM karmabhyo'mRtatvamAnazuH,-pareNa nAkaM nihitaM guhAyAM, vibhrAjate yadyatayo vizanti / vedAhamenaM puruSaM mahAntaM, tameva viditvA amRtatvameti // 1 // nAnyaH panthAH ayanAye'tyAdivacanAnAM yadyarthavettAraH syustakimitthaM | yAgAdi kurin ?, tatastattvato vedavidyAvido bhavanto na bhavanti, tatkathaM jAtividyAsampannatvena kSetrabhUtAH syuH1|4 IP // 36 // kAni tarhi bhavadabhiprAyeNa kSetrANItyAha-'uccAvayAIti uccAvacAni-uttamAdhamAni munayazcaranti-bhikSAnimittaM paryaTanti gRhANi, ye iti gamyate, na tu bhavanta iva pacanAdyArambhapravRttayaH, ta eva paramArthato vedArtha vidanti, tatrApi CRORSCARRIOR For Privale & Personal use only Wijainelibrary.org Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education bhaikSavRttereva samarthitatvAt, tathA ca vedAnuvAdinaH - " cared mAdhukarIM vRttimapi mlecchakulAdapi / ekAnnaM naiva bhuJjIta, bRhaspatisamAdapi // 1 // " yadivoccAvacAni - vikRSTAvikRSTatayA nAnAvidhAni, tapAMsIti gamyate, uccatratAni vA | zeSapratApekSayA mahAtratAni ye munayazcaranti - Asevante, na tu yUyamivAjitendriyA azIlA vA, tAnyeva munilakSa - NAni kSetrANi supezalAnIti prAgvaditi sUtrArthaH // itthamadhyApakaM yakSeNa nirmukhIkRtamavalokya tacchAtrAH prAhuH - ajjhAyANaM paDikUlabhAsI, pabhAsase kinnu sagAsi amhaM ? | avi evaM viNassa annapANaM, na ya NaM dAhAmu tumaM niyaMThA ! // 16 // adhyApayanti - pAThayantItyadhyApakAH - upAdhyAyAsteSAM pratikUlaM - pratilomaM bhASate vaktItyevaMzIlaH pratikUlabhASI san prakarSeNa bhASase- brUpe prabhASase, kimiti kSepe, turityakSamAyAM tatazca dhig bhavantaM na vayaM kSamAmahe yaditthaM bhavAn brUte sakAze - samIpe 'ahaM'ti asmAkam apiH sambhAvanAyAM, 'etat' paridRzyamAnaM 'vinazyatu' kathita - tvAdinA svarUpahAnimApnotu 'annapAnam' odanakAJjikAdi, 'na ca' naiva 'Na' miti vAkyAlaGkAre 'dAhAmuLe tti dAsyAmastava he nirgrantha ! - niSkiJcana !, gurupratyanIko hi bhavAn, anyathA tu kadAcidanukampayA kiJcidantaprAntAdi dadyAmo'pIti bhAva iti sUtrArthaH // yakSa Aha Donal inelibrary.org Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. harikezI bRhadvRttiH yamadhyayanama.12 // 363 // samiIhiM majajhaM susamAhiyassa, guttIhi guttassa jiiMdiyassa / jai me na dAhitya ahesaNija, kimaja jannANa labhittha lAbhaM? // 17 // samitibhiH-IryAsamityAdibhirmayaM suSTu samAhitAya-samAdhimate susamAhitAya guptibhiH-manoguptyAdibhirguptAya jitendriyAyeti ca prAgvat, sarvatra ca caturthyarthe SaSThI, 'yadI'sabhyupagame 'me' mahyaM 'majhaMtItyasya vyavahitatvAt kriyA prati punarupAdAnamaduSTameva 'na dAsyatha' na vitariSyatha, 'athe'tyupanyAse Anantarye vA, 'eSaNIyam' eSaNAvizuddhamannAdikaM, kiM na kiJcidityarthaH, 'aja'tti adya ye yajJAsteSAmidAnImArabdhayajJAnAM, yadvA 'aja'tti he AryA ! yajJAnAM 'labhittha'tti sUtratvAllapsyadhve-prApsyadhvaM 'lAbha' puNyaprAptirUpaM, pAtradAnAdeva hi viziSTapuNyAvAptiH, anyatra tu tathAvidhaphalAbhAvena dIyamAnasya hAnireva, uktaM hi-"dadhimadhughRtAnyapAtre kSiptAni yathA''zu nAzamupayAnti / evamapAtre dattAni kevalaM naashmupyaantii||1||" ti sUtrArthaH // itthaM tenokte yadadhyApakapradhAna Aha taducyate ke ittha khattA uvajoiyA vA, ajjhAvayA vA saha khaMDiehiM / eyaM khu daMDeNa phaleNa haMtA, kaMThaMmi cittUNa khalija jo NaM // 18 // ke 'atre'setasmin sthAne 'kSatrAH' kSatriyajAtayo varNasaGkarotpannA vA tatkarmaniyuktAH 'uvajoiya'tti jyotiSaH // 36 // For Privale & Personal use only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education | samIpe ye ta upajyotiSasta evopajyotiSkAH - agnisamIpavarttino mahAnasikA Rtvijo vA 'adhyApakAH pAThakAH, te vA ubhayatra vA vikalpe 'sahe' ti yuktAH, kaiH ? - 'khaNDikai : ' chAtraiH, ye kimityAha - 'enaM' zravaNakaM 'daNDena' vaMzayadhyAdinA 'phalena' bilvAdinA 'haMte 'ti hatvA - tADayitvA yadvA 'daNDene 'ti kUrparAbhighAtena 'phalena' ca muSTiprahAreNeti vRddhAH, tatazca 'kaNThe' gale 'gRhItvA' upAdAya 'khalejja' tti skhalayeyuH - niSkAzayeyuH, 'yo'tti vacanavyatyayAdye itthametadabhighAte niSkAzane vA zaktAH, 'Namiti vAkyAlaGkAre iti sUtrArthaH // atrAntare yadabhUttadAha ajjhAyANaM vayaNaM suNittA, udvAiyA tattha bahU kumArA / daMDehiM vittahiM kasehi~ ceva, samAgayA taM isi tAlayaMti // 19 // adhyApakAnAm - upAdhyAyAnAm, ekatve'pi pUjyatvAdbahuvacanaM, 'vacanam' uktarUpaM 'zrutvA' AkarNya 'uddhAvitA'' vegena prasRtAH 'tatra' yantrAsau munistiSThati 'vahavaH' prabhUtAH 'kumArA' dvitIyavayovarttinazchAtrAdaya iti gamyate, | te hi krIDanakaparA ityaho krIDanakamAgatamiti rabhasato 'daNDaiH' vaMzayaSTyAdibhirvatraiH - jalajavaMzAtmakaiH 'kazaiH' vatravikAraiH, caH samuccaye, eveti pUraNe, 'samAgatAH samprAptA militA vA tamRSiM - muniM 'tADayanti' ghnanti, sarvatra | varttamAnanirdezaH prAgvat iti sUtrArthaH // asmiMzcAvasare ainelibrary.org Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadvRttiH raNNo tahiM kosaliyassa dhUyA, bhaddatti nAmeNa annidiyNgii| uttarAdhya. harikezItaM pAsiyA saMjaya hammamANaM, kuddhe kumAre parinivvavei // 20 // yamadhyaya'rAjJo' nRpatestatra-yajJavATe kozalAyAM bhavaH kauzalikastasya 'dhUya'tti duhitA bhadreti 'nAmnA'abhidhAnena / // 364 // aninditAGgI' kalyANazarIrA 'ta' harikezabalaM 'pAsiya'tti dRSTvA 'saJjaya'tti saMyataM tasyAmapyavasthAyAM hiMsAdeH nam.12 dasamyaguparataM 'hanyamAnaM daNDAdibhistADyamAnaM 'kruddhAn' kopavataH 'kumArAn' uktarUpAn 'parinirvApayati' kopA gnividhyApanAt samantAt zItIkaroti upazamayatItiyAvaditi sUtrArthaH // sA ca tAn parinirdhApayantI tasya mAhAtmyamatiniHspRhatAM cAha devAbhiogeNa nioieNaM, dinA mu raNNA maNasA na jhaayaa| nariMdadeviMda'bhivaMdieNaM, jeNAmi vaMtA isiNA sa eso|| 21 // eso hu so uggatavo mahappA, jiiMdio saMjaoM bNbhyaarii| jo me tayA nicchaI dijamANI, piuNA sayaM kosalieNa raNNA // 22 // // 364 // mahAjaso esa mahANubhAgo, ghoravvao ghoraparakkamo y| mA eyaM hIlaha ahIlaNijaM, mA sabve teeNa bhe niddahijjA // 23 // For Privale & Personal use only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 devasya-amarasyAbhiyogo-balAtkAro devAbhiyogastena 'niyojitena' vyApAritena na tvapriyetikRtvA 'dinnA mutti dattA'smi, ahaM yasmai iti gamyate, dattA ca kena ?-rAjJA-prakramAtkauzalikena, tathApi 'maNasa'tti apergamyamAnatvAnmanasA'pi-cittenApi 'na dhyAtA' na cintitA nAbhilaSitetiyAvat , prakramAdetena muninA, kIdRzena ?narendrAzca-nRpatayo devendrAzca-zakrAdayo narendradevendrAstairabhi-Abhimukhyena vanditaH-stuto narendradevendrAbhivanditastena, anabhidhyAtA'pi nRpoparodhataH svIkRtA syAdata Aha-yenAsmyahaM 'vAntA' tyaktA 'RSiNA' muninA, sa eSa yuSmAbhiyaH kadarthayitumArabdhaH, tato na kadarthayitumucita iti bhAvaH, punarimamevAeM samarthayitumAha-eso hu so'tti, eSa eva sa na manAgapyatra saMzayaH, ugraM-utkaTaM dAruNaM vA karmazatrUn prati tapaH-anazanAdyasyeti ugratapAH, 6 ata eva mahAn-prazasyo viziSTavIryollAsata AtmA asyeti mahAtmA, jitendriyaH saMyato (graM09000) brahma cArI ca prAgvat, sa iti ka ? ityAha-yo 'mi'tti mAM 'tadA' tasmin vivakSitasamaye 'necchati' nAbhilapati 'dIyamAnAM' nisRjyamAnAM, kena ?-'pitrA' janakena 'svayaM' AtmanA, na tu pradhAnapreSaNAdinA, tenApi kIdRzA?kauzalikena rAjJA, na vitarajanasAdhAraNena, tadanena vibhUtAvapi niHspRhatvamuktaM, punastanmAhAtmyamAha-'mahAyasA' aparimitakIrtiH 'epa' pratyakSo munimahAnubhAga:-atizayAcintyazaktiH, pAThAntarato mahAnubhAvo vA, tatra cAnubhAvaH-zApAnugrahasAmarthya, 'ghoravrato' dhRtAtyantadurddharamahAvrataH 'ghoraparAkramaca' kaSAyAdijayaM prati rau Jain Educational For Privale & Personal Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 365 // drasAmarthyo, yato'yamIdRk tataH kimityAha - 'mA' iti niSedhe 'enaM' yatiM 'hIlayata' avadhUtaM pazyata 'ahIla - nIyam' avajJAtumanucitaM kimityata Aha- mA sarvAn - samastAMstejasA - tapomAhAtmyena 'bhe' bhavato nirdhAkSId - bhasmasAtkArSIdra, ayaM hi hIlito yadi kadAcidruSyettadA sabai bhasmasAdeva kuryAditi bhAva iti sUtratrayArthaH // atrAntare mA bhUdetasyA vacanaM mRSeti yadyakSaH kRtavAMstadAha eyAI tIse vayaNAI succA, pattIi bhaddAi subhAsiyAI / isissa veyAvaDiyaTTayAe, jakkhA kumAre viNivArayati // 24 // te ghorarUvA Thia aMtalikkhe, asurA tahiM taM jaNaM tAlayaMti / te bhinnadehe ruhiraM vamaMte, pAsittu bhaddA iNamAhu bhujo / / 25 / / 'etAni ' anantaroktAni 'tasyAH' anantaroktAyAH 'vacanAni' bhASitAni 'zrutvA' nizamya 'patyAH' yajJavATakA - | dhipateH somadevapurohitasya, tasyaiva vA muneriti gamyate, 'bhadrAyA' bhadrAbhidhAnAyAH 'subhASitAni' sUktAni vaca| nAnIti yojyate, RSeH-tasyaiva tapakhinaH 'veyAvaDiyaTTayAe' tti sUtratvAdvaiyAvRttyArthametat pratyanIkanivAraNalakSaNe prayojane vyAvRttA bhavAma ityevamarthaM yakSAH, yakSaparivArasya bahutvAt bahuvacanaM, kumArAn prakramAttAnevopahantRn 'vinipAtayanti ' vividhaM nitarAM pAtayanti - bhUmau vilolayanti, paThyate ca - 'viNivArayati'tti vizeSeNopahati Jain Education onal . harikezI yamadhyaya nam. 12 // 365 // inelibrary.org Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACANSACRACTRESSESSIOSAROS kuveto nirAkuvanti, tathA 'ta' iti yakSAH 'ghAra , tathA 'te' iti yakSAH 'ghorarUpA' raudrAkAradhAriNaH 'Thiya'tti sthitAH 'antarikSe' AkAze 'asurA' AsurabhAvAnvitatvAt ta eva yakSAH tasmin' yajJavATe 'tam' upasargakAriNaM 'jana' chAtralokaM 'tADayanti' ghnanti, tatastAna kumArAn bhinnA-vidAritAHprakramAdyakSaprahArairdaihAH-zarIrANi yeSAM te bhinnadehAstAna rudhiraM-zoNitaM vamataH-udvirataH 'pAsitta'tti dRSTvA 'bhadrA' saiva kauzalikarAjaduhitA 'idaM vakSyamANaM 'Ahutti vacanavyatyayenAhabrUte 'bhUyaH' punariti suutrdvyaarthH|| kiM tadityAha| giriM nahehiM khaNaha, ayaM daMtehiM khAyaha / jAyateyaM pAyehiM haNaha je bhikkhaM avamanaha // 26 // AsIviso uggatavo mahesI,ghoravvaoghoraparakkamo yAagaNiM va pakkhaMda payaMgaseNA,je bhikkhaM bhattakAle vaheha sIseNa eyaM saraNaM uveha, samAgayA savvajaNeNa tumhe / jaha icchaha jIviyaM vA dhaNaM vA, logaMpi eso kuvio DahijjA // 28 // 'giri' parvataM 'nakhaiH' kararuhaiH 'khanatha' vidArayatha, iha ca mukhyakhananakriyAdyasambhavAdivavatimantareNApyupamArthoM : hai gamyate, tatazca khanatheva khanatha, 'ayo' lohaM 'dantaiH' dazanaiH khAdatheva khAdatha, jAtatejasam-agniM pAdaiH-caraNairhathe va hatha, tADayatheyarthaH, ye vayaM kiM kurmaH ityAha-ye yUyaM bhikSu prakramAdenaM 'avamannahatti avamanyadhve-avadhIrayatha, anarthaphalatvAt bhizvapamAnasyeti bhAvaH, kathamidamityAha-Asyo-daMSTrAstAsu viSamasyetyAsIviSaH-AsIviSalabdhi Jain Education Halal For Privale & Personal use only hinelibrary.org Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harikezI yamadhyaya nam.12 uttarAdhya. mAn , zApAnugrahasamartha ityarthaH, yadvA AsIviSa iva AsIviSaH, yathA hi tamatyantamavajAnAno mRtyumevApnoti, evamenamapi munimavamanyamAnAnAmavazyaM bhAvi maraNamityAzayaH, kutaH punarayamevaMvidho ?, yataH-ugratapAH prAgvat, bRhaddhRttiH |'mahesitti mahAn-bRhan zeSavargAdyapekSayA mokSasta micchati-abhilapatIti mahadeSI maharSiA, ghoravrato ghor||366|| parAkramazca pUrvavat , yatazcaivamataH 'agaNiM vatti agni-jvalanaM, vAzabda ivArtho bhinnakramazca, tataH 'pakkhaMda'tti praska landatheva-AkrAmatheva, keva ?-'pataMgaseNa'tti upamArthasya gamyamAnatvAtpataGgAnAM-zalabhAnAM seneva senA-mahatI santatiH pataGgasenA tadvat , yathA hi asau tatra nipatantyAzu ghAtamApnotyevaM bhavanto'pIti bhAvaH, ye yUyamanukampitaM bhikSu bhikSukaM 'bhaktakAle' bhojanasamaye, tatra dInAderavazyaM deyamiti ziSTasamayo yUyaM tu na kevalaM na yacchata kintu tatrApi 'vaha'tti vidhyatha-tADayatha, ayamAzayo-yato'yamAsIviSAdivizeSaNAnvito munirato girinakhakhananAdiprAyameva yadenaM bhaktakAle'pi bhaktArthinamitthaM vidhyatha / atha khakRtyopadezamAha-'zIrSaNa' zirasA 'ena' muniM 'zaraNArtha' rakSaNArthamAzrayamupeta-abhyupagacchata, kimuktaM bhavati ?-ziraHpraNAmapUrvakamayamevAsmAkaM zaraNamiti prapadyadhvaM, 'samAgatAH' sammilitAH 'sarvajanena' samastalokena, sahArthe tRtIyA, 'yUyaM bhavanto, yadIcchata-abhilapata 'jIvitaM' prANadhAraNAtmakaM dhanaM vA dravyaM, na tasmin kupite jIvitavyAdirakSAkSamamanyaccharaNamasti, kimityevamata Aha'lokamapi' bhuvanamapyeSa kupitaH-kruddho 'dahed' bhasmasAtkuryAt , tathA ca vAcaka:-"kalpAntogrAnalavatprajvalanaM XXXMARC5%95554 // 366 // For Privale & Personal use only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ETFUNCT D tejasaikatasteSAm // 1 // " tathA laukikA apyAhu:- " na tat dUraM yadatheSu, yavAnau yaca mArute / viSe ca rudhiraprApte, | sAdhau ca kRtanizcaye // 1 // " iti sUtratrayArthaH // samprati tatpatistAn yAdRzAn dadarza dRSTvA ca yadaceSTata tadAhaavaheDiyapiTTisauttamaMge, pasAriyAbAhuakammaciTThe / nibheriyacche ruhiraM vamaMte, umuhe niggayajIha nitte // 29 // te pAsiyAkhaMDiya kabhUe, vimaNo visanno aha mAhaNo so / isiM pasAei sabhAriyAo, hIlaM ca niMdaM ca khamAha bhaMte ! // 30 // 'ave'dho 'heDiya'tti heThitAni - vAdhitAni, kimuktaM bhavati ? - adhonAmitAni, paThanti ca 'AvaDie 'tti tatra sUtratvAdavakoTitAni - adhastAdAmoTitAni 'paTTi 'tti pRSThaM yAvat tadabhimukhaM vA santi-zobhanAnyuttamAGgAni yeSAM te avaheThitapRSThasaduttamAGgAH avakoTitapRSThasaduttamAGgo vA prAgvanmadhyapadalopI samAsastAn 'pasAriyAbAhu| akammaciTTha'tti prasAritA - viralIkRtA bAhavo - bhujA yairyeSAM vA te tathA tataste ca te akarmaceSTAzca - avidyamAnakarmahetuvyApAratayA prasAritavAhvakarmmaceSTAstAn, yadvA kriyanta iti karmANi - agnau samitprakSepaNAdIni tadvipayA ceSTA karmaceSTeha gRhyate, 'nibbheriya'tti prasAritAnyakSINi-locanAni yeSAM te tathoktAstAn, rudhiraM vamadudgirat 'uDUMmuha 'tti UrdhvamukhAn-unmukhIbhUtavakrAn, ata eva nirgatAni niHsRtAni jihvAzca pratItA netrANi | Jain Education ional library.org Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 367 // ca - nayanAni jihvAnetrANi yeSAM te tathA tAn, 'tAni'tyuktarUpAn 'dRSTvA' avalokya 'khaMDiya'tti ArSatvAtsupo | luki khaNDikAn - chAtrAn kASThabhUtAn - atyantanizreSTatayA kASThopamAn vigatamiva vigataM manaH- cittamasyeti vimanAH, | viSaNNaH - kathamamI pravaNIbhaviSyantIti cintayA vyAkulitaH 'athe 'ti darzanAnantaraM 'brAhmaNo' dvijAtiH 'sa' iti | somadevanAmA 'RSi' tameva harikezabalanAmAnaM muniM 'prasAdayati' prasattiM grAhayati, saha bhAryayA - patyA tayaiva | bhadrAbhidhAnayA varttate iti sabhAryAkaH, kathamityAha - hIlAM ca-avajJAM nindAM ca - dopodghaTTanaM 'khamAha'tti kSamakha sahasva 'bhaMteti' sUtradvayArthaH // punaH sa prasAdanAmevAha - bAlehiM mUDhehiM ayANaehiM, jaM hIliyA tassa khamAha bhaMte ! / mahasAyA isiNo havaMti, na hu muNI kovaparA havaMti // 31 // bAlaiH- zizubhirmUDhaiH - kaSAyamohanIyodayAdvicittatA gataiH ata eva cAjJaiH - hitAhitaviveka vikalaiH 'yadi' tyupatradarzane 'hIlitAH' avajJAtAH 'tassa'tti sUtratvAt tat 'khamAha'ti kSamadhvaM bhadanta !, anenaitadAha - yato'mI zizavo mUDhA ajJAnAzca tatkimepAmupari kopena ?, yato'nukampanIyA evAmI, uktaM ca kenacid - " AtmadruhamamaryAdaM, mUDhamu|jjhitasatpatham / sutarAmanukampeta, narakArciSmadindhanam // 1 // " kiM ca- mahAn prasAdaH - cittaprasattirUpo yeSAM te Jain Educationational | harikezI yamadhyaya nam. 12 // 367 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education mahAprasAdA RSayaH - sAdhavo bhavanti, vyatirekamAha - 'na hutti na punarmunayo yatayaH 'kopaparAH ' krodhavazagA bhavanti, bhinnavAkyatvAca munigrahaNamaduSTameveti sUtrArthaH // munirAha - puci iha ca aNAgayaM ca, maNappaoso na meM asthi koI / jakkhA hu veyAvaDiyaM kariMti, tamhA hu ee nihayA kumArA // 32 // 'pudhiM ca' tti pUrva ca purA idAnIM ca - asmin kAle 'aNAgayaM ce 'ti anAgate ca bhaviSyatkAle manaH pradveSaH - cittAnuzayalakSaNo na 'me' mamAstItyupalakSaNatvAdAsIdbhaviSyati ca, 'ko'pI' yalpo'pi, iha ca bhAvini pramANAbhAve'pi 'anAgataM pratyAcakSa' iti vacanAdanAgatasyApi tasya niSiddhatvAcchutajJAnabalataH kAlatrayaparijJAnasambhavAJcaivamabhidhAnaM, paThanti ca 'putriM ca pacchA va taheva majjhe' tatra ca pUrva vA pazcAdveti viheThanakAlApekSaM tathaiva madhye viheThanakAla eva na ca kumArAvaheThanAdidarzanAtpratyakSaviruddhatA zaGkanIyA, 'yakSA' devavizeSA 'hu' riti yasmAdvaiyAvRttyaMpratyanIkapratighAtarUpaM kurvanti' vidadhati, 'tamha'tti tasmAt huravadhAraNe tatastasmAdeva hetorete - purovarttino | nitarAM hatAH - tADitA nihatAH kumArAH, na tu mama manaHpradveSo'tra heturiti bhAva iti sUtrArthaH // samprati tadguNAkRSTacetasa upAdhyAyapramukhA idamAhuH ational ainelibrary.org Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. atthaM ca dhammaM ca viyANamANA, tunbhe navi kuppaha bhuuipnnaa| tubbhaM tu pAe saraNaM uvemo, samAgayA sabvajaNeNa amhe // 33 // harikezIbRhaddhRttiH aryata ityoM-jJeyatvAtsarvameva vastu, iha tu prakramAcchubhAzubhakarmavibhAgo rAgadveSavipAko vA parigRhyate, yadvA | yamadhyaya. // 36 // arthaH-abhidheyaH sa cArthAcchAstrANAmeva taM, cazabdastadgatAnekabhedasaMsUcakaH, dharmaH-sadAcAro dazavidho vA yatidhamastaM ca 'viyANamANe'tti vizepeNa vividhaM vA jAnantaH-Agacchanto yUyaM 'nApi' naiva kupyatha-krodhaM kurudhvaM, nam. 12 bhUtiprajJA iti, bhUtimaGgalaM vRddhI rakSA ceti vRddhAH, prajJAyate'nayA vastutattvamiti prajJA, tatazcaH bhUtiH-maGgalaM sarvamaGgalottamatvena vRddhiA vRddhiviziSTatvena rakSA vA prANirakSakatvena prajJA-truddhiraspeti bhUtiprajJaH, atazca 'tumbhaM tu'tti tuzabdasyaivakArArthatvAt yuSmAkameva pAdau-caraNau zaraNamupemaH-upagacchAmaH samAgatAH-militAH, kena saha ?-sarva-14 janena, vayamiti sUtrArthaH // kiM ca__ accemu te mahAbhAgA!, na te kiMcana naaccimo| bhuMjAhi sAlimaM karaM, nANAvaMjaNasaMjuyaM // 34 // 'arcayAmaH' pUjayAmaste-tava sambandhi sarvamapIti gamyate, praviza piNDimityukte yathA gRhamiti bhakSayeti ca, mahAbhAga! atizayAcintyazaktiyuktatveneti, naiva 'te' tava kiJciditi caraNarevAdikamapinArcayAmo-na pUjayAmo, api // 368 // dAtu sarvamarcayAmaH, asya ca pUrveNaiva gatArthatve punarabhidhAnamanvayavyatirekAbhyAmukto'rthaH sukhAvagamo bhavatItikRtvA, AAAAAA% a nelibrary.org Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |athavA arthayAmaste iti subvyatyayAttvAm , anena khatastasya pUjyatvamuktaM, uttareNa tu tatvAmitvamapi pUjyatAheturiti, bhuveto gRhItveti gamyate 'zAlima'nti zAlimayaM, ko'rthaH ?-zAliniSpannaM 'kUram' odanaM nAnAnyajanaiH-anekaprakArairdadhyAdibhiH saMyutaM-sammizraM nAnAvyajanasaMyutaM, na tvekameveti sUtrArthaH // anyaca imaM ca me atthi pabhUyamannaM, taM bhuMjasU amha annugghhaa| bAdaMti paDicchai bhattapANaM, mAsassa U pAraNae mahappA // 35 // | 'idaMca' pratyakSata eva paridRzyamAnaM 'me'mamAsti-vidyate 'prabhataM'pracaramannaM-maNDakakhaNDakhAdyAdi samastamapi bhojanaM, yatprAk pRthagodanagrahaNaM tattasya sarvonnapradhAnatvakhyApanArtha, tadbhuGkhAsmAkamanugrahArtha-vayamanugRhItA bhavAma iti heto, evaM ca tenokta munirAha-'bADham' evaM kurma itItyevaM buvANa iti zeSaH, 'pratIcchati' dravyAditaH zuddhamiti gRhNAti, bhaktapAnamuktarUpaM, 'mAsassa utti mAsAdeva, yadvA anta ityadhyAhiyate. tatazca mAsasyaivAnte yatpAryate-paryantaH kriyate gRhItaniyamasyAneneti pAraNaM tadeva pAraNakaM. bhojanamityuktaM bhavati, tasmin-tanimittaM, 'nimittAtkammasaMyoge saptamIti' (pA02-3-36 vArtikam ) saptamI, mAhAtmyeti prAgvat iti suutraarthH| tadA ca tatra yadabhUttadAha tahiyaM gaMdhodayapuSphavAsaM, divvA tahiM vasuhArA ya buttttaa| pahayA duMduhIo surehiM, AgAse ahodANaM ca ghuDhe // 36 // Jain Education a l For Privale & Personal use only nelibrary.org Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harikezI yamadhyaya nam. 12 uttarAdhya. ___ 'tahiyaMti tasmin munau bhaktapAnaM pratIcchati yajJavATe vA gandhaH-AmodastatpradhAnamudakaM-jalaM gandhodakaM taca puSpANi ca-kusumAni teSAM varSa-varSaNaM gandhodakapuSpavarSa, surairiti sambadhAt kRtamiti gamyate, divyA-zreSThA hAyadivA divi-gagane bhavA divyA, 'tahiti tasminneva nAnyatra, anena kathamiyatAmekatra kalyANAnAM mIlaka itya- // 369 // nyatraivAnyataratkalyANAntaraM bhaviSyatItyAzaGkA nirAkRtA, vasu-dravyaM tasya dhArA-satatapAtajanitA santatirva sudhArA sA ca 'vRSTe'ti pAtitA, surarityatrApi sambadhyate, tathA prakarSaNa hatAH-tADitAH prahatAH, ke te?'dundubhayo' devAnakAH, upalakSaNatvAcchepAtodyAni ca, kaiH ?-'suraiH' devaiH, tathA taireva 'AkAze' nabhasi 'aho' iti vismaye, vismayanIyamidaM dAnaM, ko'nyaH kilaivaM zaknoti dAtuM ?, evaM dattaM sudattamiti ca 'ghuSTaM saMzabditamiti sUtrArthaH // te'pi brAhmaNA vismitamanasa idamAhuH sakkhaM khu dIsai tayoviseso, na dIsaI jAivisesa koI / sovAgaputtaM hariesasAhuM, jasserisA iDhi mahANubhAgA // 37 // 'sAkSAt' pratyakSaM 'su'riti nizcitaM avadhAraNe vA tataH sAkSAdeva 'dRzyate' avalokyate, ko'sau ?-tapo-lohakaprasiddhyA vratamupavAsAdirvA tasya vizeSo-viziSTatvaM mAhAtmyamitiyAvattapovizeSo, 'na' naiva dRzyate 'jAti vizeSo' jAtimAhAtmyalakSaNaH ko'pIti khalpo'pi, kimityevamata Aha-yataH khapAkaputraH-cANDAlasutohari // 369 // in Educa For Private & Personal use only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RSS ROADSAGARLARSENSE kezazcAsau mAtaGgatvena prasiddhatvAt sAdhuzca yatitvAddharikezasAdhuH, paThyate ca-'sovAgaputtaM hariesasAhunti, atra ca pazyateti zeSaH, kadAcidanya eva kazcidata Aha-yasvedazI-dRzyamAnarUpA RddhiH-devasannidhAnAtmikA sampat mahAnubhAgA-sAtizayamAhAtmyA, jAtivizeSe hi sati sarvottamatvAdrAhmaNajAtestadvatAmasmAkameva devA vaiyAvRttyaM kuryu|riti bhAva iti suutraarthH|| sAmprataM sa eva munistAnupazAntamithyAtvamohanIyodayAniva pazyannidamAha kiM mAhaNA! joisamArabhaMtA, udaeNa sohiM bahiyA vimgghaa| jaM maggahA bAhiriyaM visohiM, na taM sudiha kusalA vayaMti // 38 // 'ki'miti kSepe, tato na yuktamidaM, yat 'mAhanA' brAhmaNA ! 'jyotiH' agniM 'samArabhamANAH' prastAvAdyAgakaraNataH pravarttamAnAH, yAgaM kurvanta ityarthaH, 'udakena' jalena 'sohi ti zuddhiM nirmalatAM 'bahiya'tti bAhyAM, ko'rtho ?-2 bAhyahetukA, yAgaM hi samArabhamANairjalena yA zuddhiAryate tatra yAganAne eva tattvato hetutveneSTe, te ca bhavadabhimate bAhye eveti 'vimArgayatha' vizeSeNAnveSayatha, kimevamupadizyata ityAha-yayaM mArgayatha bAhyAM-bAhyahetukAM vizuddhiM, na tat sudRSTa-suSTu prekSitaM 'kuzalAH' tattvavicAraM prati nipuNA 'vadanti' pratipAdayantIti suutraarthH|| yathA caitat sudRSTaM na bhavati tathA khata evAha Jain Education H ome For Privale & Personal use only A helibrary.org Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 370 // kusaM ca jUvaM taNakaTTamariMga, sAyaM ca pAyaM udayaM phusaMtA ! pANAI bhUyAI viheDayaMtA, bhUjjo'vi maMdA ! pakareha pAvaM // 39 // 'kuzaM ca' darbha ca 'yUpa' pratItameva tRNaM ca-vIraNAdi kASThaM- samidAdi tRNakASTham agniM pratItaM, sarvatra parigRhNanta iti zeSaH, 'sAyaM' sandhyAyAM, cazabdo bhinnakramastataH 'pAya'ti prAtazca prabhAte udakaM - jalaM 'spRzanta': AcamanAdiSu parAmRzantaH 'pANAI' ti prANayogAt prANino yadvA prakarSeNAnantIti - vasantIti prANAH- dvIndriyAdayaH, sambhavanti hi jale pUtarakAdirUpAsta iti, 'bhUyAI' iti bhUtAn tarUn 'bhUtAzca taravaH smRtA' iti vacanAt pRthivyAkendriyopalakSaNaM caitat 'viheDayaMti'tti viheThayanto - vizeSeNa vividhaM vA bAdhamAnAH vinAzayanta ityarthaH, kimityAha - 'bhUyo'pi ' punarapi na kevalaM purA kintu vizuddhikAle'pi jalAnalAdijIvopamarddato 'mandAH' jaDAH 'prakurutha' prakarSeNopacinutha yUyaM kiM tat ? - pApam - azubhakarmma, ayamAzayaH - kuzalA hi karmmamalavilayAtmikAM tAttvikImeva zuddhiM manyante, bhavadabhimatayAgastrAne ca yUpAdiparigrahajalasparzAvinAbhAvitvena bhUtopamarddahetutayA pratyuta karmmamalopacayanibandhane eveti nAtaH tatsambhava iti kathaM taddhetukazuddhi mArgaNaM sudRSTaM te vadeyuH ?, tathA ca vAcakaH" zaucamAdhyAtmikaM tyaktvA, bhAvazuddhayAtmakaM zubham / jalAdizaucaM yatreSTaM, mUDhavismApakaM hi tadi // 1 // " ti sUtrArthaH // itthaM tadvacanataH samutpannazaGkAste yAgaM prati tAvadevaM papracchuH harikezI yamadhyaya nam. 12 // 370 // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CLASSASSAGAMANG kahaM care bhikkhu ! vayaM jayAmo?, pAvAI kammAI pnnullyaamo| akkhAhi Ne saMjaya jakkhapUiA, kahaM sujaTuM kusalA vayaMti // 40 // 'kathaM' kena prakAreNa 'cari'tti vibhASA kathami liG ca iti(pA03-3-143)liGi vacanavyatyaye vacanavyatyayAcaremahi-yAgArtha pravarttamahi, he bhikSo!-mune! vayamityAtmanirdezaH, tathA 'yajAmo' yAgaMkurmaH, kathamitiyogaH?, pApAni -azubhAni karmANi puropacitAvidyArUpANi 'paNullayAmo'tti praNudAmaHprerayAmo, yeneti gamyate, 'AkhyAhi' kathaya 'naH' asmAkaM 'saMyataH' pApasthAnebhyaH samyaguparataH 'yakSapUjita' yakSArcita !, kimuktaM bhavati ?-yo hyasmadviditaH karmapraNodanopAyatvena yAgaH sa yuSmAbhirdUSita iti bhavanta evAparaM yAgamupadizantu, kadAcidaviziSTameva yajanamupadizedityAzaGkayAha-kathaM' kena prakAreNa 'viSTaM' zobhanaM yajanaM 'kuzalA' uktarUpA 'vadanti' pratipAdayanti, na taM 'sudiLaM kusalA vayaMti'tti kuzalamukhenaiva muninA dUSitamiti tairapi tathaiva pRSTamiti sUtrArthaH // munirAha chajjIvakAe asamArabhaMtA, mosaM adattaM ca asevmaannaa| pariggahaM ithiu mANa mAyaM, eyaM parinnAya caraMti detA // 41 // paDU jIvakAyAn-pRthivyAdIn 'asamArabhamANA' anupamaIyantaH 'mosaMti mRSA alIkabhASaNaM 'adattaM ce'tyadattAdAnaM cAnAsevamAnAH-anAcarantaH parigrahaM-mUcchI striyo-yoSito 'mANa'tti mAnam-ahaGkAraM mAyAM-parava For Privale & Personal use only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. harikezI bRhadvRttiH yamadhyaya // 37 // nam. 12 canAtmikAM tatsahacAritvAtkopalobhau ca, 'etad' anantaroktaM parigrahAdi 'parijJAya' jJaparijJayA sarvaprakAraM jJAtvA pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyAkhyAya 'careja danta'tti vacanavyatyayAcareyuryAge pravarteran , bhavanta iti gamyate, paThanti ca-'caranti daMta'tti atra ca yata evaM dAntAzcarantyato bhavadbhirapyevaM caritavyamiti bhAva iti sUtrArthaH // prathamapraznaprativacanamuktaM, zeSapraznaprativacanamAha susaMvuDA paMcAhiM saMvarehiM, iha jIviyaM annvkhmaanno| vosaTTakAo suicattadeho, mahAjayaM jayaI jannasiDheM // 42 // puSTu saMvRtaH-sthagitasamastAzravadvAraH susaMvRtaH, kaiH?-paJcabhiH-paJcasaGkhayaiH saMvaraiH-prANAtipAtaviratyAdiprataiH 'ihe' tyasmin manuSyajanmani, upalakSaNatvAtparatra ca 'jIvitaM' prastAvAdasaMyamajIvitam 'anavakAGkSan' anicchan , yadvA apergamyamAnatvAjIvitamapi-AyurapyAstAmanyaddhanAdi, anavakAGkana , yatra hi vratavAdhA tatrAsaujIvitamapi na gaNayati, ata eva vyutsRSTo-vividhairupAyairvizeSeNa vA parISahopasargasahiSNutAlakSaNenotsRSTaH-tyaktaH kAyaH-zarIramaneneti vyutsRSTakAyaH, zuciH-akalupavataH sa cAsau tyaktadehazca-atyantaniSpratikarmatayA zucityaktadeho mahAn jayaH-karmazatruparAbhavanalakSaNo yasmin yajJazreSThe'sau mahAjayastaM, kriyAvizeSaNaM vA mahAjayaM yathA bhavatyevaM yajate yatiriti gamyate, tato bhavanto'pyevameva yajantAmiti bhAvaH, tivacanavyatyayena vA 'jayaitti yajatAM, kami CRORSCRECAX Lain Educatie For Privale & Personal use only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / tyAha-'jaNNaseTThati prAkRtatvAccheSThayajJa, zreSThavacanena caitadyajana eva viSTaM kuzalA vadanti, eSa eva ca karmapraNo danopAya ityuktaM bhavatIti sUtrArthaH // yadIDagguNaH zreSThayajJaM yajate atastvamapIDagguNa eva, tathA ca taM yajamAnasya kAnyupakaraNAni ko vA yajanavidhirityabhiprAyeNa ta evamAhuH ke te joI ke va te joIThANA?, kA te sUyA kiM ca te kArisaMga / ehA ya te kayarA saMti bhikkhU !, kayareNa homeNa huNAsi joiM ? // 43 // kiM, ayamarthaH-kiMrUpaM 'te' tava 'jyotiriti agniH 'ke va te joiThANe'tti kiMvA te-tava jyotiHsthAnaM yatra jyotinidhIyate, kA zruvo?-ghRtAdiprakSepikA dayaH, 'kiM ca'tti kiMvA karIpaH-pratItaH sa evAGgam-agyuddIpanakAraNaM karIpAGgaM yenAsau sandhukSyate, edhAzca-samidho yakAbhiragniH prajvAlyate, 'te' tava katarA iti-kAH ? 'saMti' tti casya gamyamAnatvAcchAntizca-duritopazamanaheturadhyayanapaddhatiH katareti prakramo, 'bhikSu' iti bhikSo / katareNa 'homena' havanavidhinA, samena dhAvatItyAdivat tRtIyA, juhopi-AhutibhiH prINayasi, kiM ?-jyotiH-agnim , SaDjIvanikAyasamArambhaniSedhena yasmadabhimatohomaH tadupakaraNAni ca pUrva niSiddhAnIti kathaM bhavato yajanasambhavaH? iti sUtrArthaH // munirAha Sain Educati o nal For Privale & Personal use only ainelibrary.org Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 372 // tavo joI jIvo joiThANaM, jogA suyA sarIraM kArisaMgaM / kamma hA saMjamajoga saMtI, homaM huNAmI isiNaM patthaM // 44 // 'tapo' vAhyAbhyantarabhedabhinnaM 'jyotiH' agniH, yathA hi jyotirindhanAni bhasmIkarotyevaM tapo'pi bhAvendhanAni - karmANi, jIvo-janturjyotiH sthAnaM, tapojyotiSastadAzrayatvAt, yujyante - sambandhyante svakarmmaNeti yogAH - manovAkkAyAH zruvaH, te hi zubhavyApArAH snehasthAnIyAH, tapojyotiSo jvalanahetubhUtAH tatra saMsthApyanta iti, zarIraM karIpAGga, tenaiva hi tapojyotiruddIpyate, tadbhAvabhAvitvAttasya, 'karma' uktarUpaM edhAstasyaiva tapasA bhasmIbhAvanayanAt, 'saMjamajoga' tti saMyamayogAH - saMyamavyApArAH zAntiH sarvaprANyupadravApahAritvAtteSAM tathA 'homa'nti homena juhoti tapojyotiriti gamyate, RSINAM munInAM sambandhinA 'pasatthaM' ti prazastena jIvopaghAtarahitatvena vive| kibhiH zlAghitena samyak cAritreNeti bhAvaH, anena ca katareNa homena juhoSi jyotiriti pratyuktamiti sUtrArthaH // tadetena 'kiM mAhanA joisamA rahaMtA' ityAdinA lokaprasiddhayajJAnAM snAnasya ca niSiddhatvAdyajJakharUpaM taiH pRSTaM kathitaM ca muninA // idAnIM snAnaskharUpaM pipRcchipava idamAhu: ke te harae ke ya te saMtititthe ?, kahaMsi vhAo va rayaM jahAsi ? | Ayakkha Ne saMjaya jakkhapUiyA, ! icchAmu nAuM bhavao sagAse // 45 // 9%%** harikezI yamadhyaya nam. 12 // 372 // Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PI kaste-tava 'hadaH' nadaH?, 'ke ca te saMtititthetti kiM ca te-tava zAntyai-pApopazamananimittaM tIrtha-puNyakSetra zAntitIrtham , athavA 'kAni ca' kiMrUpANi 'te' tava 'santi' vidyante 'tIrthAni' saMsArodadhitaraNopAyabhUtAni, lokaprasiddhatIrthAni hi tvayA niSiddhAnIti, tathA ca 'karhisi pahAo ve' ti vAzabdasya bhinnakramatvAtkasmin vA snAtaHzucirbhUto raja iva rajaH-karma jahAsi-tyajasi tvaM ?, gambhIrAbhiprAyo hi bhavAMstat kimasmAkamiva bhavato'pi idatIrtha eva zuddhisthAnamanyadveti na vidma iti bhAvaH, 'Acazva' vyaktaM vada saMyata ! yakSapUjita ! 'icchAmaH' abhilaSAmo 'jJAtum avagantuM 'bhavataH' tava 'sakAze' samIpe iti sUtrArthaH // munirAha dhamme harae baMbhe saMtititthe, aNAvile attapasannalese / jahiM si pahAo vimalo visuddho, susIio pajahAmi dosaM // 46 // eyaM siNANaM kusaleNa diDaM, mahAsiNANaM isiNaM pasatthaM / jahiM si pahAyA vimalA visuddhA, mahArisI uttamaM ThANaM patti // 47 // ttibemi iti harikezIyaM bArasamaM ajjhayaNaM sammattaM // 12 // ___ 'dharmaH' ahiMsAdyAtmako idaH karmarajo'pahantRtvAdbrahmeti-brahmacarya zAntitIrtha, tadAsevanena hi sakalamalamUlaM | rAgadveSAvunmUlitAveva bhavataH, tadunmUlanAca na kadAcinmalasya sambhavo'sti, satyAgrupalakSaNaM caitat , tathA cAha uttarAdhya. 63 Sain Educati o nal For Privale & Personal use only inelibrary:org Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ harikezI. yamadhyaya nama. uttarAdhya. brahmacaryeNa satyena, tapasA saMyamena ca / mAtaGgarSirgataH zuddhiM, na zuddhistIrthayAtrayA // 1 // " athavA 'brahmeti brahmacarya- bRhaddhattiH vanto matublopAdabhedopacArAdvA sAdhava ucyante, subvyatyayAcaikavacanaM, 'saMti' vidyante tIrthAni mameti gamyate, uktaM hi-"sAdhUnAM darzanaM zreSThaM, tIrthabhUtA hi saadhvH| tIrtha punAti kAlena, sadyaH saadhusmaagmH||1||" kiM // 373 // ca-bhavatpratItatIrthAni prANyupamaIhetutayA pratyuta malopacayanimittAnIti kutasteSAM zuddhihetutA?, tathA coktam"kuryAdvarSasahasraM tu, ahanyahani majanam / sAgareNApi kRtsnena, vadhako naiva zuddhayati // 1 // " idazAntitIrthe eva vizinaSTi-'anAvile' mithyAtvaguptivirAdhanAdibhirakaluSe anAvilavAdevAtmano-jIvasya prasannA-manAgapyakaluSA pItAdyanyatarA lezyA yasmiMstadAptaprasannalezyaM tasmin, athavA AptA-prANinAmiha paratra ca hitA prAptA vA taireva | prasannalezyA-uktarUpA yasmiMstadAptaprasannalezyaM tasminnevaMvidhe dharmahade, brahmAkhyazAntitIrthe ca, yadA brahmazabdena brahmacaryavanta ucyante tatpakSe vacanavipariNAmena vizeSaNadvayaM vyAkhyeyaM, 'jahiMsi'tti yatrAsmi sAta iva khAtaH-atyantazuddhibhavanAdvimalo-bhAvamalarahito'ta evAti(va)vizuddho-gatakalaGkaH, 'susItIbhUo'tti suzItIbhUto rAgAdyutpatti virahataH suSTha zaityaM prAptaH, paThyate ca-'susIlabhUo'tti suSTha-zobhanaM zIlaM-samAdhAnaM cAritraM vA bhUtaH-prAptaH suzIladabhUtaH 'prajahAmi' prakarSeNa tyajAmi dUSayati-vizuddhamapyAtmAnaM vikRti nayatIti doSaH-karma taM, anenetadAha mamApi idatIrthe eva zuddhisthAnaM paramevaM vidhe eveti, nigamayitamAha-'etadi'tyanantaramuktaM 'svAnaM' rajohInaM 'kushlaiH'| COMXXX // 373 // in Education International For Privale & Personal use only . Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAguktarUpaidRSTa-prekSitamidameva ca mahAsnAnaM, na tu yuSmatpratItam , asyaiva sakalamalApahAritvAd , ata eva cedaM RSINAM prazastaM-prazaMsAspadaM, na tu jalasnAnavatsadoSatayA nindyam , asyaiva phalamAha-'jahiMsi'tti subvyatyayAyena sAtA vimalA vizuddhA iti ca prAgvat maharSayo-mahAmunaya uttamaM sthAnaM-muktilakSaNaM 'prAptAH' gatA iti sUtradvayArthaH // itiH parisamAptau, bravImIti pUrvavad, gato'nugamaH, samprati nayAste ca prAgvadeva // zrIzAnyAcAryakRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM dvAdazamadhyayanaM samAptamiti // 12 // Liu ***Jin Liu Shi Liu AK4K*A*A*A*Liu // iti zrIzAntyAcAryakRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIdvAdazamadhyayanaM samAptam // in Ede l ibrary.org Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasaMbhU. uttarAdhya. atha trayodazAdhyayanam / bRhadvRttiH tIyAdhya. // 374 // 11 vyAkhyAtaM harikezIyaM nAma dvAdazamadhyayanam , adhunA trayodazamamArabhyate, asya cAyamabhisaMbandhaH-ihAna-21 ntarAdhyayane zrutavattapasyapi yatno vidheya iti khyApayituM tapaHsamRddhirabhihitA, iha tu tatprAptAvapi nidAnaM parihartavyamiti darzayituM yathA tat mahApAyahetustathA citrasaMbhUtodAharaNena nidaryata iti, anena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasyAnuyogadvAracatuSTayacacoM prAgvadyAvannAmaniSpannanikSepe citrasaMbhUtIyamiti nAma, atazcitrasaMbhUrtA bhidhAnAyAha niyuktikRtcitte saMbhUaMmi anikkhevo caukkao duhA do|aagmnoaagmo noAgamao aso tiviho // 330 jANagasarIrabhavie tavatiritte ya so puNo tiviho| egabhavia baddhAU abhimuhao nAmagoe ya // 331 // cittesaMbhUAuM veaMto bhAvao a nAyavo / tatto samuTThiamiNaM ajjhayaNaM cittasaMbhUyaM // 332 // // 374 // gAthAtrayaM spaSTameva, navaraM 'cittesaMbhUyAuMti ekAro'lAkSaNikaH, 'tataH samutthita'miti tAbhyAM-citrasambhU ACCASSACHC-%% For Privale & Personal Use Only wwwebayong Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RRRRRRR tAbhyAmabhidheyabhUtAmAgataM, 'tesuti ca pAThe tayoH 'samutthita miti bhavaM citrasaMbhUtIyaM, 'vRddhAcchaH' iti (pA0 14-2-114) chapratyaye vRddhasaJjJA tu 'vA nAmadheyaM yasyeti (vA nAmadheyasya vRddhasaMjJA vaktavyA / vArtika) vacanAt // samprati kAvimau citrasaMbhUtau ? kena cAnayoratrAdhikAraH ? ityAzaGkayAhasAgee caMDavaDiMsayassa putto aAsi munnicNdo| so'vi a sAgaracaMdassa aMtie pavae smnno||333|| taNhAchuhAkilaMtaM samaNaM daTTaNa aDavinIhuttaM / paDilAhaNA ya bohI pattA govAlaputtehiM // 334 // tatto dunni dugachaM kAuM dAsA dasanni aayaayaa| dunni a usuArapure ahigAro baMbhadatteNaM // 335 // | gAthAtrayamasyApyakSarArthaH spaSTa eva, NavaraM 'pavae samaNo'tti prAbrAjIt samAnaM mano'syeti samanAH-sarvatrAraktadviSTa-|| cittaH san , yadvA zrAmyatIti zramaNaH-tapakhI san , nizcayanayApekSaM caitat , "gairaie Neraiesu uvavajjati" ityAdivat , tathA 'aDaviNIhuttaM'ti aTavIniHsRtam, araNyAnniSkrAntamityarthaH / bhAvArthastu kathAnakagamyaH, taccedam-asti 8|kosalAlaGkArabhUtaM sAketaM nAma nagaraM, tatra cAbhUdadhigatajIvAjIvAditattvazcandrAvataMsako nAma rAjA, tasya ca / dhAriNI devI, tadaGgajo municandraH, sa ca rAjA'nyadA samutpannasaMvegastameva sutaM rAjye'bhiSicya pravrajyAmazizriyat, 1 nairayiko nairayikeputpadyate RSAHARASSAGAR Jain Educatio n a For Privale & Personal use only M inelibrary.org Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. citrasaMbhU bRhadvRttiH // 375 // ORMA pratipAlya ca pravrajyAmapagatamalakalako'pavargamagamat / anyadA ca sAgaracandrAcAryA bahuziSyaparivRtAstatrAgatAH nirgatazca municandranRpatistadvandanAya, dRSTAzcAnena sUrayaH, stutvA ca tAnupaviSTastadantike, zrutazca tatkathito vizu tIyAdhya. ddhadharmaH, samutpannazcAsya tatkaraNAbhilASaH, tataH khasutaM rAjye nivezya pratipanno'sau zrAmaNyaM, gRhItA cAnena grahaNAsevanobhayalakSaNA zikSA, pravRttAzcAnyadA susArthena sagacchAH sAgaracandrasUrayo'dhvAnaM, municandramunizca taiH samaM| vrajan guruniyogAdekAkyeva bhaktapAnanimittaM kvacitpratyantagrAme prAvizat, praviSTe cAsmin pravRttaH sArtho gantuM, pracalitAH sahAnena sUrayo, vismRtazcAyameSAM, prasthitazca kSaNAntareNa gRhItabhaktapAnastadanumArgeNa, patitazca mUDhadik-8 cakravAlaH sArthagaveSaNAparo, mArgAtparibhraSTo bhramadanekazArdUlajAlA dvipakadambakabhajyamAnazAlazallakIprabhRtitara-3 nikarAmanarvApAratayA ca saMsArAnukAriNIM vindhyATavIM, tatra cAsau paribhraman girikandarANyatikrAmannatinimnonatabhUbhAgAn pazyan bhayAnakAnekadvIpitarakSAcchabhallAdizvApadAn uttIrNastRtIyadine, tadA ca kSutkSAmakukSiH zuSkoThakaNThatAlurekatra vRkSacchAyAyAM mUrchAvazanaSTaceSTo dRSTazcaturbhirgopAladArakaiH, utpannA amISAmanukampA, siktastvari-TU tamAgatya gorasonmizratijalena, pAyito'sau tadeva, samAzvastazca nIto gokulaM, pratijAgaritazca tatkAlocita- // 375 // kRtyena, pratilAbhitaHprAsukAnnAdinA, kathitasteSAmanena jinapraNItadharmaH, gRhItazcAyametairbhAvagarbha, gatazcAsau viva|kSitasthAnaM, taM ca maladigdhadehamavalokya dvayoH samajani jugupsA, tadanukampAtaH samyaktvAnubhAvatazca nivartitaM I Jain Education international For Privale & Personal use only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Bouqueto Aud BUOREG caturbhirapi devAyuH, jagmuzca devalokaM, tatazyutau cAkRtajugupsau tu katicidbhavAntaritau dvAviSukArapure dvijakule jAtau tadvaktavyatA ca ipukArIyanAmyanantarAdhyayane'bhidhAsyate, yau ca dvau jugupsakau tau dazArNajanapade brAhmaNakule dAsatayotpannau tayozca ya iha brahmadatto bhaviSyati tenAtrAdhikAro, nidAnasyaivAtra vaktumupakrAntatvAttenaiva ca tadvidhA - nAda, dvitIyasya tu prasaGgata evAbhidhIyamAnatvAt iha ca nAmaniSpannanikSepe prastute prasaGgato'rthAdhikAro'pyukta iti gAthAtrayabhAvArthaH / ukto nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAlApakaniSpannasyAvasara iti sUtramuccAraNIyaM taccedamjAIparAjio khalu kAsi niyANaM tu hatthiNapuraMmi / culaNI baMbhadatto uvavanno naliNa ( pauma ) gummAo // 1 // 'jAtiparAjitaH' iti jAtyA - prastAvAccANDAlAkhyayA parAjitaH - abhibhUtaH, sa hi vArANasyAM hastinAgapure ca vakSyamANanyAyato nRpeNa namucinAmnA ca dvijena cANDAla iti nagaraniSkAsananyakkArAdinA purA janmanyapamAnita ityevamuktaH, yadvA jAtibhiH - dAsAdinIcasthAnotpattibhiruparyuparijAtAbhiH parAjita iti - parAbhavaM manyamAno'ho ! ahamadhanyo yaditthaM nIcAkheva jAtiSu punaH punarutpanna iti, 'khaluH' vAkyAlaGkAre, sa caivaMvidhaH kimityAha'kAsi'tti akArSIt kimityAha - 'nidAna' cakravarttipadAvAptirmama bhavedityevamAtmakaM 'tuH' pUraNe, kvedaM kRtavAn ? ityAha- ' hatthiNapuraMmi' tti hastinAgapure, culanyAM brahmadattaH 'ubavaNNo' tti utpannaH 'padmagulmAt' iti nalinagulmavi paurer Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 376 // mAnAcyutveti zeSaH, iti sUtrAkSarArthaH // bhAvArthastvayam sa hi brahmadattaH pUrvajanmani vArANasyA saMbhUtanAmA caNDAla-citrasaMbhUcitrazca tajjyeSTha AsIt , tatra ca namucinAmA brAhmaNo mamAntaHpuramapadharSitamanenetyutpannakopena rAjJA samarpito| tIyAdhya. mAraNanimittaM mAtaGgAdhipasya tatpituH, uktazcAyametena-yadi matsutau sakalakalAkalApakuzalau vidhatse tato'sti te jIvitamanyathA neti, prArabdhaM ca tadarthanA'nena tadgRha evAtiguptasthAnasthitena tadadhyApanaM, grAhito to vyAkaraNavINApuraHsarAH sakalA api kalAH, anyadA ca zuzrUSAparAyAM tanmAtari mohodayAdayamupapatitvamAjagAma, jJAtastajanakena, iSTazca mArayituM, jJAtaM tattAbhyAM, jJApitaM cAsmai, upAdhyAyo'yamAvayostato mA bhUdasyApaditi, tadavagamAca palAyito'sau tataH sthAnAt, prApto hastinAgapuraM, kRtaH sanatkumAracakravarttinA mantrI / itazca to citrasaMbhUtau sAtizayagItakalAkSiptataruNIjanAtyAsaktihetutayA tyAjitaspRzyAspRzya vibhAgau janena rAjJe niveditI, yathAvinAzitaM nagaramAbhyAM, niSiddhastena nagarasyAntastatpracAraH, kadAcicca tAvatikutUhalatayA kaumudImahavilokanArthamAgato, dRSTau janena, kadarthitAvatyartha, pravavrajatuzca tata evotpannavairAgyau, jAtau vikRSTataponiSTapsadehau, prAptAzcAbhyAM tejolezyAdilabdhayaH, samApattitazca gatau hastinAgapuraM,praviSTo mAsakSapaNapAraNake tatra bhikSArtha saMbhUtayatiH, dRSTazca namu cinA, jAto'sya cetasi duradhyavasAyo-mahazcaritamayaM prakAzayiSyatIti, nirbhatsito-dhiga muNDa cANDAla!kanagarasyAntaHpraviSTo'si ? ityAdiniSThuravacobhiH, prahata iSTakopalazakalAdibhistatparijanena, tadanu ca samastalokena, *-*-155557558 // 376 // For Privale & Personal use only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kupitazcAsau tebhyaH samastajanadahanakSamAmasahyatejolezyAM moktumupacakrame, tatra ca mukhaviniryadvahaladhUmapaTalAndhakA| ritadikcakravAle vyAkulitaH sAntaHpuraH sanatkumAracakravarttI sakalo nagaralokazca samAyAtastatpArthe, tadvRttAntazravaNatazcitrazca, prArabdhastairanekadhA sAntvanavacanairupazamayituM, tathA'pi tatrAtmAnamasmaratyatikopavazage bhagavati mA bhUda| smAkamakasmAdbhasmIbhavanamiti strIratvasahito mahIpatistaM kSamayAmbabhUva, yathA- bhagavan ! kSamitavyamasmAkamidamiti, asmiMzcAntare strIratnakomalAla sparzasamutpannatadabhilASo vigalitAnuzayazcANDAlajAtireva mamaivamanekadhA kadarthanA - heturiti cintayaMzcitrayatinA nivAryamANo'pi yadi mamAsya tapasaH phalamasti tadA'nyajanmani cakravarttitvameva mama bhUyAd yenAhamapyevaM lalitalalanAvilAsAspadamuttamajAtizca bhavAmIti nidAnavazago'nazanaM prapede / tataH sa tapo'nubhAvato nalinagulmavimAne vaimAnikatvenAjani, tatazca cyutazrulanyAM brahmadattaH samutpede / ka ? ityAha kaMpille saMbhUo / 'kAmpilya' iti paJcAlamaNDalasya tilaka iva kAmpilyanAmni nagare 'saMbhUta' iti pUrvajanmani saMbhUtanAmA / amuM pAdamatikrAntasUtrottarapAdadvayaM caitadgaditArthaprasaGgAyAtArthAntarAbhidhAnadvArataH spRzan sUtrasparzikaniryuktimAha niyuktikRt Jain Educationtional ainelibrary.org Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. rAyA ya tattha baMbho kaDao taio knnerdttotti|raayaa ya pupphacUlo dIho puNa hoi kosalio // 336 // citrasaMbhUbRhadvRttiH ee paMca vayaMsA save saha dAradarisiNo bhoccA / saMvaccharaM aNUNaM vasaMti ikkikkarajaMmi // 337 // || tIyAdhya. karAyA ya baMbhadatto dhaNuo seNAvaI a vrdhnnuo| iMdasirI iMdajasA induvasu culaNidevIo // 338 // // 377 // hai rAjA ca tatra pAJcAleSu kAmpilye 'brahma'iti brahmanAmA kAsIjanapadAdhipaH kaTakastRtIyaH kuruSu gajapurAdhipatiH kaNerudatta iti rAjA ca aGgeSu campAkhAmI puSpacUlo yaH kila brahmapalyAzcalinyA bhrAtA 'dIrgha' iti dIrghapRSThaH punarbhavati kauzalikaH saaketpuraadhiptiH| ete'nantaroktAH paJca vayasyAH 'sarve' samastAH saha dArAn pazyantItyevaMzIlAH sahadAradarzinaH, kimuktaM bhavati ?-ekakAlakRtakalatrasvIkArAH samAnavayasa itiyAvat 'bhoca'tti 4 bhUtvA saMvatsaraM varSam 'anyUnaM' paripUrNa 'vasanti' Asate, tatkAlApekSayA vartamAnatA, 'ekaikarAjye' ekaikasaMba-3 ndhini nRpatitve / eSa tAvadgAthAdvayArthaH, tRtIyagAthA tu tAtparyato vyAkhyAyate-brahmarAjasyendrazrIpramukhAzcatasro devyaH, tatra ca culanyAH putro'jani, dhanurnAmnaH senApaterapi tatraivAhani sutaH samudapAdi, kRtAni dvayorapi maGgala- // 377 // kautukAni, dattAni ca dInAnAthebhyo dAnAni, vihitaM ca khasamaye rAjaputrasya brahmadatta iti nAma, itarasya tu varadhanuriti, kAlakrameNa ca jAto kalAgrahaNocitau, grAhitau sarvA api kalAH, asmiMzcAntare maraNaparyavasAna Jain Educatio n al For Privale & Personal use only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CRORSCORRECEMEMAK tayA jIvalokasya mRto brahmarAjaH, kRtamaurddhadehikam , atikrAnteSu ca katipayadineSu tadvayasyairabhiSikto rAjye brahmadattaH, paryAlocitaM ca taiH-yathaiSa nAdyApi rAjyadhurAdharaNadhIreya iti pAlayitumucitaH katicitsaMvatsarANi, niropitastaistatra dIrghapRSThaH, gatAH khakhadezeSu kaTakAdayaH, jAtazca sarvatrApratihatapravezatayA dIrghapRSThasya saha culanyA sambandhaH, jJAtaM caitadantaHpurapAlikayA, nyavedi ca tayA dhanurnAmnaH senApatimatriNaH sakalamapi tadvRttaM, nirUpitastena varadhanuryathA na kadAcitkumArastvayA moktavya iti, ArabdhazcAsau tathaivAnuSThAtum , anyadA cAyaM viditadIrghapRSThaculanIvRttAntaH kenacidupAyenAmU nivArayAmIti vijAtizakunikasaGgrahaNakamAnIya kumArAyopaninye, tacAtiniyamitamAdAyAntaHpurasyAntaH kilAnyo'pi ya evaM duSTazIlaH so'smAbhiritthaM niyantraNIya iti to svayaM khasahacaraizca DimbhairudghoSayantau pratidinamitazcetazca bhramitamArabdhau, upalabdhaM ca tattAbhyAmanuSTIyamAnaMdIrghapRSThena, kupitazcAsau kumArAya, bhaNitA ca culanI-yathA'yamupAyena kenApi vinAzyatAM yato na viSakandala ivaiSa upekSitaH kSemaGkaro'smAkaM bhaviteti, pratipannaM ca tattayA durantatayA mohodayasya, nirUpitazca tAbhyAmupAyaH-yathA'smai puSpacUlamAtulena khaduhitA puSpacUlA nAma pUrvadatteti tAmasau pariNAyyate, kAryate caitacchayanAya jatugRham , etaca tanmatritamazeSamapi tathaivAntaHpurarakSikayA niveditaM dhanoH, tenApi vinaSTametaditi paryAlocya kumArasaMrakSaNAya prayatnaH kartumupacakrame, tathAhi-pRSTo'sAvanena dIrghapRSTho yathA vayamidAnI vRddhAstatkimidAnImapareNa ?, yuSmAbhiranujJAtA dharmamevaitatkAlo Ping Gong Zhong Liu Ba Xing Liu Zhong Liu Zhong Liu FLiu Zhong Jain Educati S tational For Privale & Personal use only S ainelibrary.org Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citaM kurmaH, tenAlocitaM yathaiSa durAtmA dUrastho na sundara iti uktazca - yathaitattvadrahitamakhilamapi rAjyaM vinazyatyata ihaiva sthito japahomadAnAdibhirdharmamupacinu, tena coktaM - yadAdizanti bhavantaH, ityuktvA ca gataH svagRhaM, kAritaM cAnena bhAgIrathyAstaTe khanivAsasthAnaM, nirUpitaM tatra satraM, khAnitA ca tatra pratyayikapuruSairjatugRhaM yAvatsuraGgA, jnyaapi||378 // tA'sau varaghanoH, itazca gaNitaM tatpariNayanalagnaM, niSpannaM ca jatugRhaM, preSitA ca matrivacanato'nyaiva kanyakA mAtulena, samAgato lagnadinaH, kRtaM sarvasamRddhayopayamanaM, zAyitazca rajanyAM jatugRhe kumAraH, pradIpitaM ca taddvAra eva suptajanAyAM | rajanyAM, jJAtaM cAsannasthitena varadhanunA, utthApitaH kumAro, dRSTaM ca sarvataH pradIptametena, uktazca varadhanuH- mitra ! kimidAnIM kriyatAmiti, tenoktaM- mA bhaiSIH, yataH prativihitamatra tAtena, atrAntare cAgataM nAgakumAradvayAnukAri bhuvanamudbhidya puruSadvayam, abhyadhAca tat mA bhaiSTAm, AvAM hi dhano gRhajAtau dAsaceTako, tatkriyatAM prasAdo, nirgamyatAM surakSAmArgeNa, ityuktau ca tau gatau suraGgAdvAraM, dRSTaM ca tatra pradhAnamazradvayam uktaM ca tAbhyAM ceTakAbhyAm - | etAvAruhya dezAntarApakramaNenAtmAnaM rakSatAM dIrghapRSThAdbhavantau yAvatkacidavasaraH zubho bhavati, tatastadvacanamAkarNya | kiM kimetat ? ityAkulitacetaso brahmadattasya kathitaH sarvo'pi varadhanunA culanIvRttAntaH, abhihitaM ca-yathedamevedAnIM prAptakAlamiti, vinirgatau ca tatpradhAnamazvayugalamAruhyeti tRtIyagAthAtAtparyArthaH / evaM ca prAptAvasarA brahmadattahiNDI, tatastatra ye kanyAlAbhA ye ca tatpitarastadupadarzanAya gAthApaJcakamAha uttarAdhya. bRhadvRttiH Jain Educationonal *%* citrasaMbhU tIyAdhya. 13 ||378 // inelibrary.org Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citteavijjumAlA vijjumaI cittaseNao bhaddA / paMthaga nAgajasA puNa kittimaI kittiseNo y||339|| 3 devI anAgadattA jasavai rayaNavai jakkhaharilo ya / vacchIa cArudatto usabho kaccAiNI ya silA 340 dhaNadeve vasumitte sudaMsaNe dArue ya niaDille / putthI piMgala poe sAgaradatte a dIvasihA // 341 // kaMpille malayavaI vaNarAI siMdhudatta somA ya / taha siMdhuseNa pajjunnaseNa vANIra paigA ya // 342 // hariesA godattA kaNerudattA kaNerupaigA ya / kuMjarakaNeruseNA isivuDDI kurumaI devI // 343 // idaM ca sopaskAratayA vyAkhyAyate-'citrazca' citranAmA janakastaduhitarau vidyunmAlA vidyunmatI ca, tathA citrasenakaH pitA bhadrA ca tahuhitA, tathA panthakaH pitA nAgajasA kanyakA, punaH samuccaye, tathA kIrtimatI kanyA kIrtisenazca tatpitA / tathA devI ca nAgadattA yazomatI ratnavatI ca, pitA ca sarvAsAmapi yakSaharilaH, 'caH' samucaye, vacchI ca kanyA cArudattaH pitA, tathA vRSabho janakaH, kAtyAyanasagotrA tatsutA zilA nAma / tathA dhanadevo nAma vaNik aparazca vasumitro'nyazca sudarzano dArukazca nikRtimAn' mAyAparaH, catvAro'mI kukkuTayuddhavyatikare militAstatra ca pustI nAma kanyakA, tathA piGgalA nAma kanyA potazca tatpitA, sAgaradattazca vaNik tada uttarAdhya.64 Sain Eucal For Privale & Personal use only Inthinelibrary.org Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 379 // GgajA ca dIpazikhA / tathA kAmpilyaH pitA malayavatI duhitA, tathA vanarAjI nAma kanyA tajjanakazca sindhudattaH, tathA tasyaivAnyA somA ca nAma kanyA, tathA sindhusenapradyumnasenayoryathAkramaM vAnIranAmnI pratikAbhidhAnA ceti, paThyate ca 'pratibhA ve'ti, dve duhitarau / tathA harikezA godattA kareNudattA kareNupadikA ca, 'kuMjarakareNuseNa' tti | senAzabdasya pratyekamabhisaMbandhAtkuarasenA kareNusenA ca, RSivRddhiH kurumatI ca devI sakalAntaHpurapradhAnA aSTau, kurumatI ca strIrataM, brahmadattenAvAseti sarvatra zeSaH, atiprasiddhatvAcca tadaitajanakanAmnAmanabhidhAnamiti gAthApa| paJcakArthaH // adhunA yeSu sthAneSu asau bhrAntastAnyabhidhAtumAha | kaMpillaM giritaDagaM caMpA hatthiNapuraM ca sAeyaM / samakaDagaM osANaM (naMdosA) vaMsIpAsAya samakaDagaM // 344 // samakaDagAo aDavI taNhA vaDapAyavaMmi saMkeo / gahaNaM varadhaNuassa ya baMdhaNamakkosaNaM ceva // 345 // so hammaI amacco dehi kumAraM kahiM tume nIo ? / guliyavireyaNapIo kavaDamao chaDDio tehiM // 346 // taM soUNa kumAro bhIo aha uppahaM palAitthA / kAUNa therarUvaM devo vAhesia kumAraM // 347 // vaDapuragabaMbhathalayaM vaDathalagaM ceva hoi kosaMbI / vANArasi rAyagihi giripura mahurA ya ahichattA // 348 // citrasaMbhU tIyAdhya. 13 // 379 // jainelibrary.org Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viNahatthI a kumAraM jaNayai AharaNa vasaNaguNaluddho / vaccaMto a purAo (vaDapurao) ahichattaM aMtarA gAmo gahaNaM naIkuDaMgaM gahaNatarAgANi purissahiayANi / dehANiM puNNapattaM piaM khu No dArao jAo // 350 // supaTTe kusakuMDiM bhikuMDivittAsiaMmi jiasattU / mahurAo ahichattaM vaccaMto aMtarA lahai // 359 // iMdapure ruddapure sivadatta visAhadatta dhUAo / bahuattaNeNa lahai kannAo dunni rajjaM ca // 352 // rAyagihamihilahatthiNapuraM ca caMpA taheva sAvatthI / esA u nagarahiMDI boddhavA bhadattassa // 353 // rayaNuppayA ya vijao boddhavo dIharosamukkhe ya / saMbharaNanaliNigummaM jAIi pagAsaNaM caiva // 354 // gAthA ekAdaza, AsAmapi tathaiva vyAkhyA, kAmpilyaM puraM yatrAsya janma, tato'sau gato giritaTakaM sannivezaM tasmAcampAM tato hastinAgapuraM cAnantaraM ca sAketaM sAketAtsamakaTakaM, tatazca nandinAmakaM saMnivezaM, tato'vazyAnakaM nAma sthAnaM, tato'pi cAraNyaM paribhraman vaMzIti - vaMzagahanaM tadupalakSitaM prAsAdaM vaMzIprAsAdaM, tato'pi samakaTakaM // samakaTakAdaTavIM, tAM ca paryaTato brahmadattasya tRDatizayataH zuSkakaNThauSThatAlutA'jani tatastenokto varadhanuH - bhrAtaH ! Jain Educationational jainelibrary.org Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasaMbhUtIyAdhya. uttarAdhya. bAdhate mAM tRda, tadupAhara kuto'pi jalam , atrAntare dRSTo'nena niTakavartI vaTapAdapaH, zAyitastatra zItalacchAye tatpallavoparacitazrastare brahmadattaH, kRtazca varadhanunA tena saha saGketaH-yathA yadi mAM kathaJciddIrghaprahitapuruSAH bRhadvRttiH prApsyanti tato'hamanyoktyA'bhijJAnaM kariSye, tata itastvayA palAyitavyamiti, gato'sau jalAnveSaNAya, dRSTaM caikatra // 38 // padminIkhaNDamaNDitaM saraH, gRhItaM ca padminIpatrapuTake jalaM, pravRttasya ca brahmadattAbhimukhamAgantuM grahaNaM tahaTAsannadeze, kathaJcidupalabdhatadapasaraNavRttAntairdIrghapRSThaprahitapuruSairatiroSavadbhirvaradhanobandhanaM vallIvitAnena AkrozanaM caiva duSTavacasA kRtaM / anyacca-sa hanyate muSTiprahArAdibhiramAtyo-varadhanuH, bhaNyate ca yathA 'dehIti Dhokaya kumAramare ! hai durAcAra ! ka punarasau nItastvayA rAjaputra iti ?, atrAntare saGketamanusaratA paThitamidamanena-'sahakAramaarImanu dhAvati madhupo vimucya madhu madhuram / kamale kalayan pazcAtsaGkocakRtAM khatanuvAdhAm // 1 // ' 'gulIyavireyaNapIto'tti prAkRtatvAtpItavirecanagulikaH, sa hi taigrahItumupakrAnto'nyathA''tmano vimuktimanavagacchan pUrvalabdhAM virecanaguTikAM prathamameva payasA pItavAn, viraktazca tayA, jAtAzca mukhe phenabubudAH, evaM ca kapaTena mRtaH kapaTamRto mRta iti 'charditaH' tyaktastaiH / itazca tatpaThitaM zrutvA kumAro 'bhItaH' iti trastaH 'artha' anantaram 'uppahaMti utpathena 'palAyityatti palAyitavAn , tathA ca taM palAyamAnamavalokya kRtvA sthavirarUpaM devaH kimasya sattvamastyuta neti parIkSaNArtha 'vAhesitti vAhitavAn vyaMsitavAnityarthaH kumAraM / tatazca paribhramato vaTapuraka 'kapunarasaunIta muSTipahArAdiparAtaropavadbhirvara // 38 // Jain Educa t ional For Privale & Personal use only www.jainelibrary:org Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tasmAca brahmasthalakaM vaTasthalakaM caiva bhavati vizrAmaviSayaH kauzAmbI vArANasI rAjagRha giripuraM mathurA ahicchatrA ca / tato'pi gacchatA'raNyAnIM praviSTena dRSTAstApasAH, pratyabhijJAtazca taibrahmarAjasyAsmannijakasya suta iti, dhRtazcAturmAsI, tatra ca tApasakumArakaiH saha krIDataikasmin dine'valokito vanahastI, samutpannaM ca nRpasutasulabhamasya kutUhalaM, prArabdhazca vividhagajazikSAbhiramuM khedayituM, ArUDhazca niSpandIkRtya tatpRSThaM, pravRttazcAsau kumArApaharaNAya, vIkSitazca kiyadapi dUraM gatenaikastaruH, lagnazca tadadho brajati hastini viTapaikadeze kumAraH, apakrAnte ca kariNi tatastaroruttIrya vimUDhadigbhAgo bhramitumArebhe, bhrAmyaMzcAraNyAdvinirgasa gato vaTapuraM, vaTapurAca prasthitaH zrAvasti, gacchaMzca prAptastathAvidhamekamantarA grAma, upaviSTazca tannikaTaviTapini vizramituM, dRSTazcaikena tatratyazreSThinA, nItazca tena svaM gRhaM, kRtaM cAbhyAgatakartavyaM, pariNAyitazca naimittikAdezataH khaduhitaraM, upacaritazca bhujaganihArmokasadRzairvividhavasanailagnendranIlAdipradhAnamaNibhiH kaTakakeyUrakuNDalAdibhizcAbharaNaiH, tatastadguNalubdhamAnasaH sthitastatraiva kiyatkAlaM, janayati tadA tahahitari kumAraM / itazca prAptAH kRtAntAnukAriNo dIrghapRSThaprahitapuruSAH, prArabdhAH samantatastamavalophituM, upalabdhatadvattAntazca naSTastadbhayAt, pracalitazca supratiSThapurAbhimukhaM gantuM, tatra ca militaH kazcidviTaH kArpaTiko, dRSTaM cAbhimukhamAgacchat kiJcit tathAvidhaM mithunakaM, dRSTvA ca tadaGganAM udArarUpAM kumAramayamavocat-yadi yuSmatprasAdataH kathaJcidenAM kAmayeya iti, tatastaduparodhAttenoktaM-praviza tarhi vaMzIkuDajhaM, Jain Education M For Privale & Personal use only elibrary.org Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. sthitaH pathi kumAraH prAptaM ca mithunaM, uktastatpatiH-madIyaM kalatramiha garbhazUlAbhyAhatamAste tadvisarjaya kSaNamekaM citrasaMbhU dAkhakIyapatnI. visarjitA cAsau tenAnakampApareNa. dRSTazca tayA'sau, jAtastasyApi tadanurAgaH, pravRttaM ca tayo bRhaddhRttiH nakaM, evaM ca kiyatImapi velAmatikramya vinirgatA'sau kuDaGgAt , uktaM cAtmAnaM khyApayituM kumAraM prati, yathA tIyAdhya. // 381 // gahanaM nadIkuDaGgaM tato'pi gahanatarANyeva gahanatarakANi puruSahRdayAni bhavanti, ayaM cAnena dhvanito'rthaH-yathA vayaM jAnImaH strIhRdayAnyatigahanAni bhavacittena ca tAnyapi jitAnItyuktvA patiM pratyAyayitumAha-'dehANi'nti dehIdAnIM 'pUrNapAtram' akSatabhRtabhAjanaM priyaM khalu 'naH' asmAkaM yaddArako jAta iti, te (iti) vaktavye yanna ityuktaM tadaikyaM dyotayituM, ityuktvA ca tayA dhUrtyA gRhItaM brahmadattottarIyaM, gatA ca patyaiva saha, tatazca nirgato'sau kuDaGgAtkRtaparihAsaH pravRtto gantuM, prAsaH supratiSThaM, tatra ca kusakuNDInAma kanyA 'bhikuMDivittAsiyaMmi jiyasattuM'ti ArSatvAdubhayatra subvyatyayaH, 'bhikuNDivitrAsitAd' bhikuNDinAmanRpatiniSkAzitAt 'jitazatroH' jitazatrunAmanRpateH sakAzAnmathurAto'hicchatrAM brajan 'antare' antarAle 'labhate' prApnoti / tathendrapure zivadatto nAma rudrapure ca vizAkhadattAbhidhAnastahuhitarI 'baTukatvena' dIrghapRSThapuruSabhItyA kRtabrAhmaNaveSeNa labhate kanye dve rAjyaM ca / tato rAja- 382 // gRhaM mithilA hastinAgapuraM campAM tathaiva zrAvastIm , abhramIditi zeSaH 'eSA tu' anantaramupadarzitA nagarahiNDi-18 boddhavyA brahmadattasyeti // evaM ca bhramato'sya militAH kaTakakareNudattAdayaH pitRvayasyAH, gRhItAH kiyanto'pi| SANCHAROSCOSMUSLCARE Jain Educational For Privale & Personal use only ww.jainelibrary.org Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyantarAjAnaH, samutpannaM cakraralaM,prArabdhastadupadarzitamArgeNa digvijayaH, prAptaH kAmpilye, nirgatastadabhimukhaM dIrghapRSTho, lagnamanayorAyodhanaM, vinipAtito'sau brahmadattena, evaM ca boddhavyastasya dIrghapRSThaviSayaroSamokSazca, atrAntare militAH pariNItakanyApitaraH, samutpannAni ca yathA'vasaraM zeSaratnAni, sAdhitaM SaTrakhaNDamapi bharataM, prAptAzca navApi nidhayaH, pariNataM cakravartipadaM, evaM ca sukRtaphalamupabhujato'tikrAntaH kiyAnapi kAlaH, anyadA copanItaM devatayA mandAradAma, samutpannaM taddarzanAdasya jAtismaraNaM-anubhUtAni mayaivaMvidhakusumadAmAni, ahaM hi nalinagulmavimAne devo'bhavaM // ityekAdazaniyuktigAthArthaH / itthaM tAvatkAmpilye saMbhUtazcakravartI jAtaH, citrasya tu kA hai vArtetyAha citto puNa jAo purimatAlaMmi / siDhikulaMmi visAle dhammaM soUNa pavvaio // 2 // pAdatrayaM, citraH punarjAtaH purimatAle,sa hi citranAmA maharSiH tatra saMbhRtinAmni bhrAtari tathA'nazanaM pratipannava* tyaho duranto mohazcitrA karmapariNatizcaJcalaM cittamityAdi vicintya caturvidhamapyAhAraM pratyAkhyAtavAn, mRtvA ca paNDitamaraNena samutpannastatraiva nalinagulmanAmni vimAne, tatastatra khasthitimanupAlyotpannaH purimatAlapure, tatrApi ketyAha-'zreSTikule' vaNikapradhAnAnvaye 'vizAle' vistIrNe putrapautrAdivRddhimati, prAptavayAzca tathAvidhasthavirasannidhau Jain Educatie Galtional For Privale & Personal use only Milinelibrary.org Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 382 // 13 dharma' yatidharma kSAntyAdikaM 'zrutvA' AkarNya 'pratrajitaH' pravrajyA pratipannavAn iti sUtrabhAvArthaH // tataH/citrasaMbhUkimityAhakaMpillaMmi anayare samAgayA do'vi cittsNcyaa| suhadukhaphalavivAgaM kahiMti te ikkamikkassa // 3 // tIyAdhya. __ kAmpilye ca nagare-brahmadattotpattisthAne 'samAgato' militau dvAvapi citrasaMbhUtau janmAntaranAmataH 'sukhaduHkhaphalavipAka' sukRtaduSkRtakarmAnubhavarUpaM 'kahaMti'tti kathayataH smeti zeSaH, tatazca kathitavantau tau citrajIvayatibrahmadattau 'ekamekkassa'tti ekaikasya parasparamitiyAvat iti sUtrAkSarArthaH // bhAvArthastu niyuktikRtocyatejAIi pagAsa niveyaNaM ca jAIpayAsaNaM citte / cittassa ya AgamaNaM iDipariccAgasuttattho // 355 // tadA hi brahmadatto jAtismaraNopalabdhakhajAtInAM 'dAsA dasannaye AsI' ityAdinA sArddhazlokena janAya prakAzanaM nivedanaM ca-ya imaM dvitIyazlokaM pUrayati tasmai rAjyA mahaM prayacchAmIti vihitavAn , tatastadarthinA janeno - pyate, tad grAmanagarAkArAdiSu paThyamAnaM cAkarNitaM karyopakA citrajIvayatinA, tatastathAvidhajJAnAtizayopayogataH khajAtIrupalabhya jAto'syAbhiprAyo yathA-gatvA taM janmAntaranijabhrAtaraM saMbhUtajIvamavabodhayAmIti, // 382 // prasthitastataH sthAnAt , prAptaH krameNa kAmpilyaM, sthitastadvahirudyAne, zrutazcAraghaTTikaparipaThyamAnaH sArddhazlokaH, pUritazcAnena dvitIyazlokaH, avadhAritazcArapaTTikena, dhAvitazcAsau nRpasakAzaM rAjyalomena, paThitaM caitena tatpurataH, For Privale & Personal use only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LECTRICALAMICROSSAGE paripUrNa zlokadvayaM, jAtastadAkarNanAttasya cittAvezaH, niruddhazca tajjanitamUrchayA''zvAsamArgo, nimIlitaM locanayulAgalaM, luThitaH sa AsanAt, nipatito bhuvi, kimetat kimetadityAdinA''kulitaH sarvo'pi tatparicchadaH, dRSTazca tenArapaTTikaH, tADitaH pANiprahArAdibhiH, AraTitametena-na mayaitatpUritaM na mayeti, kintvanyenaiva bhikSuNaitatkalikandamUleneti, atrAntare labdhA cetanA, prAptaM ca svAsthyaM cakravartinA, uktaM ca-kAsI zlokapUrayitA''sta iti ?, kathitastadyatikaro yathA-kenacid bhikSuNaitatpUritaM na tvamuneti, pRSTaM ca punaranena harSotphullanayanayugalena-ka | tabasAviti, kathitamAraghaTTikena-deva! madIyavATikAyAM, etacAkarNya pracalitaH sabalavAhanaH sakalAntaHpurasamanvitazca taddarzanAya, prAptastadudyAnaM, dRSTo muniH, vanditaH sabahumAnaM, upavezitazcaikAsane, papracchatuH parasparamanAmayaM, kathayAmAsatuzca yathAkhamanubhUtasukhaduHkhaphalavipAka, tatkathanAnantaraM ca varNitA nijasamRddhizcakravartinA, prarUpitasta|dvipAkadarzanatastatparityAgazcitrayatinA, etAvAneva prastutAdhyayanasUtrasyArtho'bhidheya iti sUtraniyuktigAthayo - vArthaH / samprati yaduktaM-'sukhaduHkhaphalavipAkaM tau kathayAmAsatu'riti, tatra cakravartI yathA kathayAmAsa tathA saMbandhapurassaramAha cakkavaTTI mahiDDIo, baMbhadatto mahAyaso bhAyaraM bahamANeNa, imaM vynnmbbvii||4|| Asimo bhAyarA do'vi, annmnnvsaannugaa| annamannamaNUrattA, annamannahiesiNo // 5 // Jain Educational For Privale & Personal use only | jainelibrary.org Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. citrasaMbhU bRhadvRttiH // 38 // kara-CROCCXCCCCX dAsA dasannaye AsI, miA kAliMjare nge| haMsA mayaMgatIrAe, sovAgA kAsithamie // 6 // devA ya devalogaMmi, Asi amhe mhiddddiaa| imA No chaTThiyA jAI, annamanneNa jA viNA // 7 // tIyAdhya. cakravartI 'maharddhikaH' bRhadvibhUtibrahmadatto mahAyazAH 'bhrAtaraM' janmAntarasodarya 'bahumAnena' mAnasapratibandhena 'idaM vakSyamANalakSaNaM 'vacanaM' vAkyaM 'abravId' ityuktavAn , yathA 'Asimo'tti abhUvAvAM bhrAtarau dvAvapi 'anyo'nya' 13 parasparaM 'vasANuga'tti vazam-AyattatAmanugacchantau yau tAvanyo'nyavazAnugau, tathA 'anyo'nyamanuraktau' atIva snehavantI, tathA anyo'nyahitaiSiNI' parasparazubhAbhilASiNI, punaH punaranyo'nyagrahaNaM ca tulyacittatAtizayakhyApa-18 nArtha, makArazca sarvatrAlAkSaNikaH / keSu punarbhavezvitthamAvAmabhUvetyAha-dAsau 'dazANe dazArNadeze "Asitti abhUva, mRgau 'kAliare' kAliaranAmni nage, haMsau 'mRtagaGgAtIre' uktarUpe, 'zvapAko' cANDAlau 'kAsibhUmie'tti kAzIbhUmyAM kAzyabhidhAne janapade, devau ca devaloke saudharmAbhidhAne'bhUva 'ajhe'tti AvAM maharddhi ko na tu kilbiSikI, 'imA metti 'imA No'tti vA ubhayatreyamAvayoH SaSThayeva paSThikA jAtiH, kIdRzI yetyAha-'annamaneNaM'ti anyo'nyena paraspareNa yA vinA, ko'rthaH ?-parasparasAhityarahitA, viyuktayoryaketi bhAva iti sUtracatu- // 383 // STayArthaH // itthaM cakravarttinokte munirAha__ kammA niyANappagaDA, tume rAya ! viciNtiyaa| torsa phalavivAgeNaM, vippaogamuvAgayA // 8 // For Private & Personal use only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'karmANi' jJAnAvaraNAdIni nitarA dIyante-lUyante dIyante vA khaNDyante tathAvidhasAnubandhaphalAbhAvatastapaHprabhRtInyaneneti nidAnaM-sAbhiSvaGgaprArthanArUpaM tena prakarSeNa kRtAni-vihitAni nidAnaprakRtAni, nidAnavazanibaddhAnIti yo'rthaH, tvayA rAjan ! vicintitAnIti, taddhetubhUtArtadhyAnAdidhyAnataH karmANyapi tathocyante 'tessaam'| evaMvidhakarmaNAM phalaM cAsau vipAkazca-zubhAzubhajanakatvalakSaNaH phalavipAkastena, yadvA karmANi-anuSThAnAni 'NiyA-11 NapayaDa'tti nidAnenaiva zeSazubhAnuSThAnasyAcchAditatvAtprAgvatprakaTanidAnAni tvayA rAjan ! vicintitAni kRtAnI-|| tiyAvat , teSAM phalaM kramAtkarma tadvipAkena 'viprayogaM' virahaM 'upAgatau' prAptau, kimuktaM bhavati ?-yattadA tvayA'smannivAritenApi nidAnamanuSThitaM tatphalametad yadAvayostathAbhUtayorapi viyoga iti sUtrArthaH // itthamavagataviyogahetuzcakrI punaH praznayitumAha saccasoappagaDA, kammA mae purA kaDA / te aja parijhuMjAmo, kiM nu cittevi se tahA? // 9 // satyaM-mRSAbhASAparihArarUpaM zaucam-amAyamanuSThAnaM tAbhyAM prakaTAni-prakhyAtAni karmANi-prakramAcchubhAnuSThAnAni zubhaprakRtirUpANi vA mayA purA kRtAni, yAnIti gamyate, tAni 'adya' asminnahani, zeSatadbhavakAlopalakSaNaM caitat 'paribhuMjAmo'tti paribhuo-tadvipAkopanatastrIratnAdiparibhogadvAreNa vedaye, yatheti gamyate, kimiti prazne, 'nu' iti vitarke, 'citro'pi' citranAmA'pi, ko'rthaH?-bhavAnapi 'se' iti tAni tathA paribhuGke ?, naiva bhute, Jain Education En For Privale & Personal Use Only nelibrary.org Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. citrasaMbhU bRhadvRttiH // 384 // ALSCRECAMER tIyAdhya. bhikSakatvAdbhavataH, tathA ca kimiti bhavatA'pi mayaiva sahopArjitAni zubhakarmANi viphalAni jAtAnItyAzaya iti sUtrArthaH // munirAha savvaM suciNNaM saphalaM narANaM, kaDANa kammANa na mukkhu atthi / atthehi kAmehi a uttamehiM, AyA mamaM punnnnphlovveo||10|| jANAhi saMbhUya! mahANubhAgaM, mahiDDiyaM puNNaphalovaveyaM / cittaMpi jANAhi taheva rAyaM!, iDDI juI tassavi appabhUA // 11 // mahattharUvA vayaNappayA, gAhANugIyA nrsNghmjhe| jaMbhikkhuNo sIlaguNovaveyA, ihajayaMte samaNo'mhi jaao|| 12 // | 'sarva' niravazeSa 'sucINa' zobhanamanuSThitaM, tapaHprabhRtIti gamyate, cIrNazabdasya 'sucIrNa propitatrata'mityAdirUDhitaH sAdhutvaM, saha phalena varttata iti saphalaM, narANAmiti, upalakSaNatvAdazeSANAmapi prANinAM, kimiti ?, yataH kRtebhyaH-arthAdavazyavedyatayoparacitebhyaH karmabhyo na 'mokSaH' muktirastIti ,dadati hi tAni nijaphalamavazyamiti bhAvaH, prAkRtatvAca suvyatyayaH, syAdetat-tvayaiva vyabhicAra ityAha- arthaH' dravyairathairvA-prArthanIyaiH, vastubhiriti gamyate, kAmaizca-manojJazabdAdibhiH 'uttamaiH' pradhAnaH, lakSaNe tRtIyA, tata etadupalakSitaH sannAtmA mama // 384 // A GACCOOK Jain Education national For Privale & Personal use only Mainelibrary.org Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ puNyaphalena-zubhakarmaphalenopapetaH-anvitaH sa puNyaphalopapetaH iti // yathA tvaM 'jAnAsi' avadhArayasi saMbhata" parvajanmani saMbhatAbhidhAna! 'mahAnubhAgaM bRhanmAhAtmyaM 'maharddhikaM' sAtizayavibhUtiyuktam ata eva puNyaphalopetaM citramapi 'jAnIhi' avabudhyakha tathaiva' aviziSTameva 'rAjan!' nRpa!, kimityevamata Aha-RddhiH-sampat dyutiHdIptistasyApIti-janmAntaranAmatazcitrAbhidhAnasya, mamApIti bhAvaH, cazabdo yasmAdarthe, tato yasmAtprabhUtA-bahItyarthaH, yadvA''tmA mama puNyaphalopeta iti, anena citra evAtmAnaM nirdizati, tathA jAnIhi saMbhUta ityAdI Atmetyanuvartate, arthavazAca vibhaktipariNAmaH, tatazcaivaM yojyate-he saMbhUta ! yathA tvamAtmAnaM mahAnubhAgAdivi|zeSaNaviziSTaM jAnAsi tathA citramapi jAnIhi, citranAmno mamApi gRhasthabhAve evaMvidhatvAdeveti bhAvaH, zeSa prAgvat // yadi tavApyevaMvidhA samRddhirAsIt takimiti pranajita ityAha-mahAn-aparimito'nantadravyaparyAyAtmakatayA'rthaH-abhidheyaM yasya tanmahArtha rUpaM-svarUpaM na tu cakSuAhyo guNaH, tato mahArtha rUpaM yasyAH sA tathA, mahato vA'rthAn-jIvAditattvarUpAn rUpayati-darzayatIti mahArtharUpA, 'vayaNappabhUya'tti vacanena aprabhUtA alpabhUtA vA-alpatvaM prAptA vacanAlpabhUtA vacanAtprabhUtA vA stokAkSaretiyAvat , keyamIdRzItyAha-gIyata iti gAthA, sA cehArthAddharmAbhidhAyinI sUtrapaddhatiH, anviti-tIrthakRdgaNadharAdibhyaH pazcAdgItA anugItA, ko'rthaH ?-tIrthakarAdibhyaH zrutvA pratipAditA sthavirairiti zeSaH, anulomaM vA gItA'nugItA, anena zrotranukUlaiva dezanA kriyata RRC4% AR uttarAya.65 JainEducational For Private & Personal use only ibrary.org Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti khyApitaM bhavati / ketyAha-narANAM-puruSANAM saGghaH-samUhastanmadhye, gAthAmeva punarvizeSayitumAha-'yAM' citrasaMbhUuttarAdhya. hai gAyAM 'bhikSavaH' munayaH zIlaM-cAritraM tadeva guNaH, yadvA guNaH pRthageva jJAnaM, tataH zIlaguNena zIlaguNAbhyAMtIyAdhya. bRhadvRttiH vA-cAritrajJAnAbhyAmupetAH-yuktAH zIlaguNopetAH 'iha' asmin jagati 'aayaMteti arjayanti ptthnshrvnnt||385|| darthAnuSThAnAdibhirAvarjayanti / yadvA 'jaM bhikkhuNo' ityatra zrutveti zeSaH, tato yAM zrutvA 'jayaMta'tti 'iha' asmin jinapravacane 'yatante' yatnavanto bhavanti, sopaskAratvAtsA mayA'pyAkarNitA, tataH 'zramaNaH' tapakhI asmi ahaM jAto, na tu duHkhadagdhatvAditi bhAvaH, paThyate ca-'sumaNo'tti sumanAH zobhanamanA iti sUtratrayArthaH // itthaM muninAbhihite brahmadattaH khasamRddhyA nimantrayitumAha uccoae mahukakke va baMbhe, paveiyA AvasahA ya rmmaa| imaM gihaM vittadhaNappabhUyaM, pasAhi paMcAlaguNovaveyaM // 13 // nahehi gIehi ya vAiehiM, nArIjaNAhiM parivArayaMto / // 385 muMjAhi bhogAI imAI bhikkhU, mama roaI pavvajA hu dukkhaM // 14 // hai| uccodayo madhuH karkaH, cazabdAnmadhyo brahmA ca paJca pradhAnAH prAsAdAH praveditAH, mama varddhakipuraHsaraiH surairupa-18 nItA ityarthaH, 'AvasathAzca' zeSabhavanaprakArA 'ramyAH' ramaNIyAH, pAThAntaratazca AvasathAH atiramyAH-suramyA Jain Educa t ional For Privale & Personal use only TANThinelibrary.org Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AACHAL SHARMA vA, ete tu yatraiva cakriNe rocate tatraiva bhavantIti vRddhAH, kiJca-'idaM pratyakSaM 'gRham' avasthitaprAsAdarUpaM vittaM pratItaM taca taddhanaM ca-hiraNyAdi tenopetaM-yuktaM vittadhanopetaM, paThanti ca 'cittadhaNappabhUyaM ti, tatra prabhUtaM-bahu nacitram-AzcaryamanekaprakAraM vA dhanamasminniti prabhUtacitradhanaM, sUtre tu prabhUtazabdasya paranipAtaHprAgvat, 'prasAdhi' pratipAlaya paJcAlA nAma janapadastasmin guNA-indriyopakAriNo rUpAdayastairupetaM paJcAlaguNopetaM, kimuktaM bhavati ?paJcAleSu yAni viziSTavastUni tAnyasmin gRhe sarvANyapi santi, tadA paJcAlAnAmatyudIrNatvAtpaJcAlagrahaNam ,, anyathA hi bharate'pi yadviziSTavastu tat tadneha eva tadAsIt // kiM ca Nahiti dvAtriMzatpAtropalakSitairnATyairnRtyai -vividhAGgahArAdisvarUpairgItaiH-grAmasvaramUrcchanAlakSaNaiH, casya bhinnakramatvAt , 'vAiehiti vAditraizca mRdaga-13 | mukundAdibhiH 'nArIjanAn' strIjanAn 'parivArayan' parivArIkurvan , paThyate ca-'paviyAriyaMto'tti pravicArayan / | sevamAno, 'bhuAhitti bhuGkSa bhogAnimAn-paridRzyamAnAn , sUtratvAt sarvatra liGgavyatyayaH, bhikSo !, iha tu yadgaja-18 |turaGgamAdyanabhidhAya strINAmevAbhidhAnaM tat strIlolupatvAttasya, tAsAmeva vA'yantAkSepakatvakhyApanArtha, kadAcicitro ? vadeditthameva sukhamityAha-mahyaM rocate' pratibhAti pravrajyA, 'huH' avadhAraNe bhinnakramazca, duHkhameva, na manAgapi sukhaM, duHkhahetutvAditi bhAva iti sUtradvayArthaH // itthaM cakriNokte muniH kiM kRtavAn ? ityAha Jain Educati o nal For Privale & Personal use only INMainelibrary.org Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. citrasaMbhU bRhadvRttiH // 386 // -ASSOCCASSESAX taM puvvaneheNa kayANurAgaM, narAhivaM kAmaguNesu gircha / dhammassio tassa hiyANupehI, citto imaM vayaNamudAharitthA // 15 // _ 'ta' brahmadattaM 'pUrvasnehena' janmAntaraprarUDhapraNayena 'kRtAnurAgaM' vihitAbhiSvaGgaM 'narAdhipaM' rAjAnaM 'kaamgunnessu'| tIyAdhya. abhilaSyamANazabdAdiSu 'gRddham' abhikAGkSAnvitaM 'dharmAzritaH' dharmasthitaH 'tasya' iti cakriNaH hitaM-pathyam anuprekSate-paryAlocayatItyevaMzIlo hitAnuprekSI-kathaM nu nAmAsya hitaM syAditi vicintanaparacitrajIvayatiridaM vAkyaM pAThAntarato vacanaM vA 'udAharittha'tti 'udAhRtavAn uktavAniti sUtrArthaH // kiM tadudAhRtavAnityAhasavvaM vilaviyaM gIyaM, savvaM na viDaMbaNA / savve AbharaNA bhArA, sabve kAmA dahAvahA // 16 // bAlAbhirAmesu duhAvahesu, na taM suhaM kAmaguNesu raayN!| virattakAmANa tavodhaNANaM, jaM bhikkhuNaM sIlaguNe rayANaM // 17 // / 'sarvam' azepaM vilapitamiva vilapitaM nirarthakatayA ruditayonitayA ca, tatra nirarthakatayA mattavAlakagIta-2 vat ruditayonitayA ca virahAvasthamRtaproSitabhartRkAgItavat , kimityAha-'gItaM' gAnaM, tathA sarva 'nRtyaM' gAtra-3 vikSepaNarUpaM viDambitamiva viDambitaM, yathA hi yakSAviSTaH pItamadyAdiSu yatastato hastapAdAdIn vikSipati, evaM // 38 // nRtyanapIti, tathA sarvANi 'AbharaNAni' mukuTAGgadAdIni 'bhArAH' tattvato bhArarUpatvAtteSAM, tathAvidhavanitAbhartR Jan Education tema For Private & Personal use only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ROGARAGHIG **OSAAMISEKS**$4545 kAritasuvarNasthagitazilAputrakAbharaNavat, sarve 'kAmAH' zabdAdayo 'duHkhAvahAH' mRgAdInAmivAyatau duHkhAvAtihetutvAt , matsareNUMviSAdAdibhizcittavyAkulatvotpAdakatvAnnarakAdihetutvAceti / tathA bAlAnAM-vivekarahi-18 hai tAnAmabhirAmAH-cittAbhiratihetavo ye teSu 'duHkhAvahepu' uktanyAyena duHkhaprApakeSu na tatsukhaM 'kAmaguNeSu' manojJazabdAdipu, sevyamAneSviti zeSaH, 'rAjan !' pRthvIpate ! 'virattakAmANaM'tti prAgvat , kAmaviraktAnAM-viSayaparA-1 khAnAM tapa eva dhanaM yeSAM te tapodhanAsteSAM yatsukhamiti saMbandhaH, 'bhikSaNAM' yatInAM zIlaguNayorvA sUtratvAd 'ratAnAM AsaktAnAmiti suutrdvyaarthH|| bAletyAdisUtraM cUrNikRtA na vyAkhyAtaM, kvacittu dRzyata ityasmAbhirunnItaM // samprati dharmaphalopadarzanapuraHsaramupadezamAha nariMda jAI ahamA narANaM, sovAgajAI duhao gayANaM / jahiM vayaM savvajaNassa vesA, vasIa sovAganivesaNesu // 18 // tIse a jAIi u pAviyAe, vucchA musovaagnivesnnesuN| savvassa logassa duguMchaNijjA, ihaM tu kammAiM purekaDAI // 19 // so dANi siM rAya ! mahANubhAgo mahiDio punnnnphlovveo| caittu bhogAI asAsayAI, AyANaheuM abhinikkhamAhi // 20 // *****STA JainEducation For Private & Personal use only inelibrary.org Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasaMbhU uttarAdhya. 'narendra !' cakravartin ! jAyante'syAmiti jAtiH 'adhamA' nikRSTA 'narANAM' manuSyANA madhye 'shvpaakjaatiH| bRhadvRttiH cANDAlajAtiH 'duhato'tti dvayorapi 'gatayoH' prAptayoH, kimuktaM bhavati?-yadA''vAM zvapAkajAtAvutpannau tadA sarvaja tIyAdhya. nagarhitA jAtirAsIt , kadAcittAmavApyApyanyatraivoSitau syAtAmityAha-yasyAM, vayaM prAgvaca bahuvacanaM, sarvajanasya' // 387 // azeSalokasya 'dveSyo' aprItikarau 'vasIya'tti avasAva-uSitau, keSu ?-zvapAkAnAM nivezanAni-gRhANi zvapAkanivezanAni teSu, kadAcittatrApi vijJAnavizeSAdinA'hIlanIyAveva syAtAmityAha-tasyAM ca jAtau zvapA kasambandhinyAMca, 'tuH' vizeSaNe, tatazca jAtyantarebhyaH kutsitatvaM vizinaSTi, pApaiva pApikA tasyAM kutsitAyAM, *pApahetubhUtatvena vA pApikA tasyAM, prApikAyAM vA narakAdikugateriti gamyate, 'buccheti uSitau 'mu' ityAvAM, keSu ?-zvapAkanivezaneSu, kIdRzau ?-sarvasya lokasya 'jugupsanIyau' hIlanIyau 'iha' ityasmin janmani 'tuH' punarathastata iha punaH 'karmANi' zubhAnuSThAnAni 'purekaDAIti pUrvajanmopArjitAni viziSTajAtyAdinivandhanAnIti zeSaH, tata utpannapratyayaiH punastadupArjana eva yatno vidheyo na tu viSayAbhiSvaGgavyAkulitamAnasaireva stheyamiti bhAva iti // yatazcaivamataH 'saH' iti yaH purA saMbhUtanAmA'nagAra AsId idAnIm' asmin kAle 'sitti pUraNe yadvA H een 'dANisi ti dezIyabhASayedAnI rAjA mahAnubhAgo maharddhikaH puNyaphalopetazca san dRSTadharmaphalatvenAbhiniSkrA saMbandhaH, athavA sopaskAratvAdyat sa eva tvamidAnI rAjA mahAnubhAgatAdyanvita iha jAtastatkarmANi purAkRtAnIti CAMERASACROSCOCOCC Jain Education the national For Privale & Personal use only library.org Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrveNa saMbandhaH, ko'rthaH ?-purAkRtakarmavijRmbhitamevaitat , kathamanyathA tathAbhUtasyaivaMvidhasamRddhyavAptiriti bhAvaH, yatazcaivamato'bhiniSkrAmeti saMbandhaH, kiM kRtvetsAha-'tyaktvA' apahAya bhujyanta iti bhogAH-dravyanicayAH kAmA vA tAn 'azAzvatAn' anityAn AdIyate-sadvivekaihyata ityAdAnaH-caritradharmastaddhetorabhiniSkrAma-Abhimukhyena prabajito bhava, gRhasthatAyAM hi na sarvaviratirUpacAritrasambhava iti bhAvaH, paThanti ca-'AyANamevA aNuciMtayAhIti, spaSTamiti sUtratrayArthaH // ka evamakaraNe doSa ityAha iha jIvie rAya ! asAsayaMmi, dhaNiyaM tu puNNAi~ akubvamANo / se soaI macumuhovaNIe, dhammaM akAUNa paraMmi loge // 21 // | iha 'jIvite' manuSyasambandhinyAyupi rAjan ! 'azAzvate' asthire 'dhaNiyaM tu'tti atizayenaiva na tu dhvajapaTaprAntAdyanyAsthiravastusAdhAraNatayA 'puNyAni' puNyahetubhUtAni zubhAnuSThAnAnyakurvANaH 'saH' iti puNyAnupArjakaH 'zocate' duHkhAtaH pazcAttApaM vidhatte, mRtyuH-AyuHparikSayatakha mukhamiva mukhaM mRtyumukha-zithilIbhavadvandhanAdyavasthA tadupanItastathAvidhakarmabhirupaDhaukito mRtyumukhopanItaH san 'dharma' zubhAnuSThAnam 'akRtvA' ananuSThAya 'paraMmi'tti cassa gamyamAnatvAt parasmiMzca 'loke' janmAntararUpe, gata iti zeSaH, narakAdipu basahyAsAtavedanArditazarIraH *%*ROCAMARA %**%*% Jain Education a l For Privale & Personal use only Enelibrary.org Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhaddhRttiH // 388 // ASALASAACASSA zazinRpatiyatkiM na mayA tadaiva sadanuSThAnamanuSThitamiti khidyata evAdharmakArIti sUtrArthaH // syAdetat-mRtyumukho citrasaMbhUpanItasya paratra vA duHkhAbhihatasya khajanAdayastrANAya bhaviSyanti, tato na zociSyante ityAzaGkayAha tIyAdhya. jaheha sIho va miyaM gahAya, maJcU naraM nei hu aMtakAle / na tassa mAyA va piyA va bhAyA, kAlaMmi taMmaMsaharA bhavaMti // 22 // na tassa dukkhaM vibhayaMti nAyao, na mitsabaggA na suA na bNdhvaa| iko sayaM paJcaNuhoi dukkhaM, kattAramevaM aNujAi kammaM // 23 // 1 'yathe' tyaupamye 'ihe'ti loke 'siMhaH' mRgapatiH, veti pUraNe, yadvA vAzabdo'yaM vikalpArthe, tato vyAghrAdi / 'mRgaM kuraGgaM 'gRhItvA' upAdAya prakramAtkhamukhaM paralokaM vA nayatIti sambandhaH, evaM 'mRtyuH kRtAntaH 'naraM' puruSaM | nayati hu:' avadhAraNe, tato nayatyeva, kadA ?-antakAle jIvitavyAvasAnasamaye, kimuktaM bhavati ?-yathA'sau siMhena nIyamAno na tasmai alam , evamayamapi jantusRtyunA, kadAcitkhajanastatra sAhAyyaM kariSyatyata Aha-na tasyamRtyunA nIyamAnasya mAtA vA pitA vA 'bhAya'tti vAzabdaspeha gamyamAnatvAddhAtA vA 'kAle tasmin' jIvitA- // 388 // ntarUpe aMza-prakramAjIvitavyabhAgaM dhArayanti-mRtyunA nIyamAnaM rakSantIsaMzadharAH, yathA hi nRpAdau khajanasarvakhamapaharati khadraviNadAnataH khajanAdibhistadrakSyate naivaM svajIvitavyAMzadAnatastajIvitaM mRtyunA nIyamAnam, ukta For Privale & Personal use only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education hi - " na pitA bhrAtaraH putrA, na bhAryA na ca bAndhavAH / na zaktAH maraNAtrAtuM zaktAH saMsArasAgare // 1 // " iti, athavA'Mzo - duHkhabhAgastaM haranti - apanayanti ye te'MzaharA bhavantIti idamevAbhivyanakti, AdyavyAkhyAne tu syAdeta - |d- jIvitArakSaNe'pi duHkhAMzahAriNo bhaviSyantyata Aha-na tasya mRtyunA nIyamAnasya tatkAlabhAvinA duHkhenAtyanta| pIDitasya duHkhaM zArIraM mAnasaM vA 'vibhajanti' vibhAgIkurvanti 'jJAtayaH' dUravarttinaH khajanA na 'mitravargA' suhatsamUhA na 'sutAH' putrA na 'bAndhavAH' nikaTavarttinaH khajanAH, kintu ekaH - advitIyaH 'svayam' AtmanA 'pratyanubhavati' vedayate 'duHkha' klezaM kimiti ?, yataH 'kartArameva' upArjayitArameva 'anuyAti' anugacchati, kiM tat ? - karma, yena tatkRtaM tasyaiva phalamupanayatIti bhAva iti sUtradvayArthaH // itthamazaraNatvabhAvanAmabhidhAyaikatvabhAvanAmAha - ciccAdupayaM ca cappayaM ca khittaM gihaM dhaNadhannaM ca savvaM / kammapabIo avaso payAI, paraM bhavaM suMdara pAvagaM vA // 24 // taM ikkagaM tucchasarIragaM se, ciIgayaM dahiuM pAvageNaM / bhajAya puttAvi ya nAyao a, dAyAramannaM aNusaMkarmati // 25 // ' tyaktvA' utsRjya 'dvipadaM ca' bhAryAdi 'catuSpadaM ca ' hastyAdi ' kSetram ' ikSukSetrAdi 'gRha' dhavalagRhAdi 'dhaNa'tti dhanaM- kanakAdi 'dhAnyaM' zAlyAdi, cazabdAd vastrAdi ca, 'sarva' niravazeSaM tataH kimityAha - karmaivAtmano ational lainelibrary.org Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -NCR uttarAdhya. bRhadvRttiH // 389 // SHERMOOCCASSACSC-AA dvitIyamasyeti karmAtmadvitIyaH 'avazaH' akhatantraH prakarSaNa yAti-prApnoti prayAti, kaM ?-'param' anyaM bhavaM' janma | citrasaMbhU'suMdara'tti bindulopAt 'sundaraM' vargAdi 'pApakaM vA narakAdi, khakRtakarmAnurUpamiti bhAvaH // tatra kimanyadarza tIyAdhya. ninAmiva sazarIra eva bhavAntaraM yAtyuta anyatheti ?, ucyate, audArikazarIrApekSayA'zarIra eva, tarhi tattyaktvetyatra kA vArttatyAha-'tad' iti yattena tyaktam 'ekam' advitIyaM tadvitIyasya jantoranyatra saGkramaNAt tucchamasAramata eva kutsitaM zarIraM zarIrakam , anayostu vizeSaNasamAsaH, 'se' tasya bhavAntaragatasya saMbandhi cIyantemRtakadahanAya indhanAni asyAmiti citiH-kASTharacanAtmikA tasyAM gataM-sthitaM citigataM dagdhvA 'tuH' pUraNe 'pAvakena' agninA bhAryA ca putro'pi ca jJAtayazca 'dAtAram' abhilapitavastusampAdayitAramanyam 'anusaGkAmanti' upasarpanti, te hi gRhamanenAvaruddhamAsta iti tadvahiniSkAzya janalajAdinA ca bhasmasAtkRtya kRtvA ca laukikakRtyAnyAkrandya ca katiciddinAni punaH svArthatatparatayA tathAvidhamanyamevAnuvartante, na tu tatpravRttimapi pRcchanti, AstAM tadanugamanamityabhiprAya iti sUtradvayArthaH // kiJca uvaNijaI jIviyamappamAyaM, vaNNaM jarA harai narassa raayN| paMcAlarAyA! vayaNaM suNAhi, mA kAsi kmmaaiimhaalyaaii||26|| 'upanIyate' Dhaukyate prakramAnmRtyave tathAvidhakarmabhiH 'jIvitam' AyuH 'apramAdaM' pramAdaM vinaiva, AvIcImara // 389 For Private & Personal use only anelibrary.org Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nato nirantaramityabhiprAyaH, satyapi ca jIvite 'varNa' susnigdhacchAyAtmakaM 'jarA' vizrasA 'harati' apanayati 'narasya' manuSyasya 'rAjan !' cakravarttin !, yatazcaivamataH 'paJcAlarAja!' paJcamaNDalodbhavanRpate ! 'vacana' vAkyaM 'zRNu' AkarNaya, kiM tat ?-mA kApIH, kAni ?-'karmANi' asadArambharUpANi 'mahAlayANi'tti atizayamahAnti, mahAn vA layaH-karmAzleSo yeSu tAni, ubhayatra paJcendriyavyaparopaNakuNimabhakSaNAdInIti sUtrArthaH // evaM muninokte nRpatirAha ahaMpi jANAmi jaheha sAha !, jaM me tumaM sAhasi vakkameyaM / bhogA ime saMgakarA bhavaMti, je dujjayA ajo ! amhArisehiM // 27 // __ ahamapi, na kevalaM bhavAnityapizabdArthaH, 'jAnAmi' avabudhye, tathA iti zeSaH, 'yathA' yena prakAreNa 'iha' | asmin jagati sAdho! yat 'me' mama tvaM 'sAdhayasi' kathayasi vAkyam' upadezarUpaM vacaH 'etat yadanantaraM bhavatoktaM, tat kiM na viSayAn parityajasyata Aha-'bhogAH' zabdAdayaH 'ime' pratyakSAH 'saGgakarAH' pratibandhotpAdakA bhavanti ye yattadozca nityAbhisambandhAtte duHkhena jIyante-abhibhUyante iti durjayAH dustyajA itiyAvat 'ajotti Arya ! asmAdRzaiH, gurukarmabhirjantubhiriti gamyate, paThyate ca-'ahaMpi jANAmi jo ettha sAro' pAdatrayaM tadeva, ahamapi *KJin Liu Liu Shi Liu Liu Ba Ben KZhong Liu A+x*4+1, an de For Private & Personal use only ibraryong Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasaMbhU. tIyAdhya. 13 uttarAdhya. jAnAmi yo'tra sAro-yadiha manujajanmani pradhAnaM cAritradharmAtmakaM, casya gamyamAnatvAt , yazca me tvaM sAdhayasi, zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH // kiJcabRhadvRttiH hatthiNapuraMmi cittA! dahaNaM naravaI mahiDDiyaM / kAmabhogesu giddheNaM niyANamasubhaM kaDaM // 28 // // 39 // / tassa me appaDikaMtassa, imaM eyArisaM phalaM / jANamANo'vi jaM dhamma, kAmabhogesu mucchio // 29 // hastinAgapure 'cittA' iti AkAro'lAkSaNikaH, he 'citra !' citranAman mune ! dRSTvA 'narapati' sanatkumAranAmAnaM caturthacakravarttinaM 'maharddhikaM' sAtizayasampadaM 'kAmabhogeSu' uktarUpeSu 'gRddhena' abhikAsAvatA 'nidAnaM' janmAntare |bhogAzaMsAtmakam 'azubhaM' azubhAnuvandhi 'kRtaM' nivartitamiti // kadAcittatra kRte'pi tataH pratikrAntaH syAdata Aha'tassa'tti subbyatyayena tasmAt nidAnAt 'me' mama 'apratikrAntasya' apratinivRttasya, tadA hi tvayA bahudhocyamA ne'pi na maccetasaHpratyAvRttirabhUditi, 'idametAdRzam' anantaravakSyamANarUpaM phalaM' kArya, yat kIgityAha-'jANamAdANo'vi'tti prAkRtatvAt 'jAnannapi abavudhyamAno'pi yadahaM 'dharma' zrutadharmAdikaM kAmabhogeSu mUrchitaH-gRddhaH, tadeta kAmabhogeSu mUrchanaM mama nidAnakarmaNaH phalam , anyathA hi 'jJAnasya phalaM viratiriti kathaM na jAnato'pi dharmAnuSThAnAvAptiH syAditi bhAva iti sUtradvayArthaH // punarnidAnaphalamevodAharaNato darzayitumAha // 39 // www.ininetbrary.org For Privale & Personal use only Sain Eda Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BADASANSACTROSCARENA nAgo jahA paMkajalAvasanno, daDaM thalaM nAbhisamei tiirN| evaM vayaM kAmaguNesu giddhA, na bhikkhuNo mggmnnuvvyaamo||30|| 'nAgaH' hastI 'yatheti dRSTAntopadarzakaH paGkapradhAnaM jalaM paGkajalaM yatkalamucyate tatrAvasano-nimagnaH paGkajalAvasannaH san 'dRSTvA' avalokya 'sthalaM' jalavikalabhUtalaM 'na' naiva "abhisameti' prApnoti 'tIra' pAram, apergamyamAnatvAttIramapyAstAM sthalamiti bhAvaH, ityevaMvidhanAgavat vayamityAtmanirdeze 'kAmaguNeSu' uktarUpeSu 'gRddhAH' mUJchitA na 'bhikSoH' sAdhoH 'mArga' panthAnaM sadAcAralakSaNam 'anuvrajAmaH' anusarAmaH / amI hi paGkajalopamAH kAmabhogAH, tatastatparatavatayA na tatparityAgato nirapAyatayA sthalamiva munimArgamavagacchanto'pi paGkajalAvamagnagajavadvayamanugantuM zaknuma iti sUtrArthaH // punaranityatAdarzanAya munirAha acei kAlo tUraMti rAio, na yAvi bhogA purisANa niccaa| uvica bhogA purisaM cayaMti, dumaM jahA khINaphalaM va pakkhI // 31 // 'atyeti' atikrAmati kAlaH yathA''yuHkAlaH, kimityevamucyate ?, ata Aha-'tvaranti' zIghraM gacchanti 'rAtrayaH' rajanyaH, dinopalakSaNaM caitat , tato'nena jIvitavyasyAnityatvamuktam , uktaM hi-"kSaNayAmadivasamAsacchalena gacchanti jIvitadalAni / iti vidvAnapi kathamiha gacchasi nidrAvazaM rAtrau ? // 1 // ' athavA 'atyeti' atIva uttarAcya.66 Lain Educatio For Privale & Personal use only A sinelibrary.org Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 391 // yAti, ko'sau ? - kAlaH, kuta etat ? - yatastvaranti rAtrayo, na cApi bhogAH puruSANAM 'nityAH zAzvatAH, bhinnakramatvAnna kevalaM jIvitamuktinItito na nityaM, kintu bhogA api, yata upetya khapravRttyA na tu puruSAbhiprAyeNa bhogAH puruSaM ' tyajanti' pariharanti, kamiva ka ivetyAha- 'dumaM' vRkSaM yathA kSINAni - vinaSTAni phalAni yasyAsau kSINaphalastaM, 'vA' ityaupamye, uktaM hi - "piva miva viva vA ivArthe" bhinnakramazcAyaM, tataH 'pakSIva' vihaga iva, phalopamAni hi puNyAni tatastadapagame kSINaphalaM vRkSamiva puruSaM pakSivadbhogA vimuJcantIti sUtrArthaH // yata evamataH jaI'si bhoge ca asato, ajjAI kammAI karehi rAyaM ! | dhammeThi savvANukaMpI, taM hohisi devo io viubvI // 32 // 'tyaktum' apahAtum 'azaktaH' asamarthaH, paThyate ca- 'jai taMsi bhoge caituM asatte tti, yadi caivaM tAvatkarttuM na zaktastataH kimityAha - 'AryANi' heyadharmebhyaH - atinistriMzatAdibhyo dUrayAtAni ziSTajanocitAnItiyAvat 'karmANi' anuSThAnAni kuru rAjan ! 'dharme' prakramAdgRhasthadharme samyagdRSTyAdiziSTAcaritAcA - ralakSaNe sthitaH san 'sarvaprajAnukampI' samastaprANidayAparaH, tataH kiM phalamityAha - 'tataH' ityAryakarmakaraNAd bhavivyasi 'devaH' vaimAnikaH 'itaH' ityasmAnmanuSyabhavAdanantaraM 'viuvitti vaikriyazarIravAnityartha iti vRddhAH, gRhastha citrasaMbhU tIyAdhya. 13 // 391 // Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SACROSRECORROROSCOOKARO dharmasyApi samyaktvadezaviratirUpasya devalokaphalatvenoktatvAditi bhAva iti sUtrArthaH // evamukto'pi yadA'sau na, kiJcitpratipadyate tadA tadavineyatAmavadhArya munirAha na tujjha bhoge caIUNa buddhI, giddho'si aarNbhprigghesuN| mohaM kao ittiu vippalAvo, gacchAmi rAyaM! AmaMtio'si // 33 // 'neti pratiSedhe tava 'bhogAn' zabdAdIn , upalakSaNatvAdanAryakarmANi vA, 'caiUNa'tti tyaktuM, yadvA sopaskAratvAdbhogAMstyaktvA dharmo mayA vidheya iti 'vuddhiH' avagatiH, kintu 'gRddhaH' mUchitaH 'asi' bhavasi, keSu ?'ArambhaparigraheSu' avadyahetuSu vyApAreSu catuSpadadvipadAdikhIkAreSu ca, 'moha'ti moghaM niSphalaM yathA bhavati evaM, subbyatyayAdvA mogho-niSphalo mohena vA-pUrvajanmani mama bhrAtA''sIditi snehalakSaNena 'kRtaH' vihitaH etAvAn 'vipralApaH' vividhavyarthavacanopanyAsAtmakaH, samprati tu 'gacchAmi' brajAmi rAjan ! AmatritaH-saMbhASitaH, anekArthatvAddhAtUnAM pRSTo vA 'asi' bhavasi, ayamAzayaH-anekadhA jIvitAnityatvAdidarzanadvAreNAnuziSyamANasyApi te na manAgapi viSayaviraktirityavineyatvAdapekSaiva zreyaskarI, uktaM hi "maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyAni sattvaguNAdhikaklizyamAnAvineyeSu" (tattvA0 a0 7-sU0-6) iti sUtrArthaH // itthamuktvA gate munI brahmadattasya yadabhUttadAha Jain Education library a For Privale & Personal Use Only l Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citrasaMbhU paMcAlarAyA'viya baMbhadatto, sAhussa tassa vayaNaM akaauN| uttarAdhya. aNuttare bhuMjiya kAmabhoge, aNuttare so narae pvittttho|| 34 // bRhadvRttiH tIyAdhya_ 'paMcAlarAA'viya'tti 'api' punararthaH, 'caH' pUraNe, tataH paJcAlarAjaH punarbahmadatto-brahmadattAbhidhAnaH 'sAdhoH // 392 // tapakhinaH 'tasya' anantaroktasya 'vacanaM' hitopadezadarzakaM vAkyam 'akRtvA' vajratandulavadgurukarmatayA'tyantadurbheda tvAdananuSThAya 'anuttarAn' sarvottamAn 'bhuGktvA ' anupAlya 'kAmabhogAn' uktarUpAn 'anuttare' sthityAdibhiH sakalanarakajyeSThe'pratiSThAna itiyAvat 'sa' brahmadattaH 'narake' pratIte 'praviSTaH' tadantarutpannaH, tadanena nidAnasya narakaparyavasAnaphalatvamupadarzitaM bhavatIti sUtrArthaH // iha cAsya zeSavaktavyatAsUcikA api niyuktigAthAH paJca dRzyante, tadyathA6 itthIrayaNapurohiyabhijANaM vuggaho viNAsaMmi / seNAvaissa bheo vakamaNaM ceva puttANaM // 355 // saMgAma atthi bheo maraNaM puNa cuuypaayvujaanne|kddgss ya ninbheo daMDo apurohiyakulassa 356 hai| jaugharapAsAyaMmi a dAre ya sayaMvare a thAle |ttto aAsae hathie a taha kuMDae ceva // 357 // // 392 // kukkuDarahatilapatte sudaMsaNo dArue ya nayaNille / pattacchijasayaMvara kalAu taha AsaNe ceva // 358 // SACROSSAGAR For Privale & Personal use only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education kaMcuyapajjuNNaMmi a hattho vaNakuMjare kurumaI a / ee kannAlaMbhA boddhavA baMbhadattassa // 359 // etAstu viziSTasampradAyAbhAvAnna vitriyante // samprati prasaGgata eva citravaktavyatocyate cittosha kAmehiM virattakAmo, udattacArittatavo mahesI / aNuttaraM saMjama pAlaittA, aNuttaraM siddhigaI gao // 35 // tibemi // // cittasaMbhUjaM samattaM // 13 // 'citro'pi ' janmAntaranAmatazcitrAbhidhAnastapavyapi, atrApi 'apiH' punararthe, tatazcitraH punaH 'kAmebhyaH' | abhilaSaNIyazabdAdibhyo viraktaH - parAGmukhIbhUtaH kAmaH - abhilASo'syeti viraktakAmaH udAttaM- pradhAnaM cAritraM ca| sarvaviratirUpaM tapazca- dvAdazavidhaM yasya sa udAttacAritratapAH, pAThAntarataH - udagracAritratapA vA maheSI maharSirvA, 'anuttaraM ' sarvasaMyamasthAno parivarttinaM 'saMjama 'tti saMyamam-AzravoparamaNAdikaM 'pAlayitvA' Asevya 'anuttarAM' sarvalo - | kAkAzoparivarttinImatipradhAnAM vA 'siddhigatiM' muktinAmnIM gatiM 'gataH' prApta iti sUtrArthaH // 'iti' parisamAptau, bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, samprati nayAste ca pUrvavat / ityAcArya zrI zAntisUrikRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM citrasaMbhUtIyaM trayodazamadhyayanaM samAptamiti // 13 // jainelibrary.org Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. atha cturdshmissukaariiymdhyynm| iSukArIya madhyayanaM. bRhadvRttiH // 39 // 14 vyAkhyAtaM trayodazamadhyayanaM citrasambhUtIyam , adhunA caturdazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane mukhyato nidAnadoSa uktaH prasaGgato nirnidAnatAguNazca, atra tu mukhyataH sa evocyate ityanena samba-3 ndhenAyAtamidamadhyayanam , asya cAnuyogadvAracatuSTayacarcaHprAgvattAvadyAvannAmaniSpannanikSepe ipukArIyamiti nAma, | ata ipukAranikSepamabhidhAtumAha niyuktikRt usuAre niklevo cau0 // 360 // jANa0 // 361 // usuAranAmagoe veyaMto bhAvao a usuaaro| tatto samuTThiyamiNaM usuArijaMti ajjhayaNaM // 362 // 2 | gAthAtrayaM spaSTameva, navaramiSukArAbhilApena neyaM, tathA yadiSukArAtsamutthitaM tattasmai prAyo hitameva bhavatIti iSukArAya hitamipukArIyamucyate, prAdhAnyAca rAjJA nirdezaH, anyathA SaDbhyo'pyetatsamutthAnaM tulyameveti // samprati ko'yamiSukAra iti tadvaktavyatAmAha niyuktikRt // 393 // For Privale & Personal Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education t puvabhave saMghaDiA saMpIA annamannamaNurattA / bhuttUNa bhogabhoe niggaMthA pavae samaNA // 363 // kAUNa ya sAmannaM paumagumme vimANi uvavannA / paliovamAiM cauro ThiI ukkosiA tesiM // 364 // | tatto ya cuA saMtA kurujaNavayapuravaraMmi usuAre / chAvi jaNA uvavannA carimasarIrA vigayamohA // 365 // rAyA usuyAro yA kamalAvai devi aggamahisI se / bhigunAme ya purohiya vAsiTThA bhAriA tassa 366 usuArapure nayare usuArapurohio a aNavacco / puttassa kae bahuso paritappatI duaggAvi // 367 // kAUNa samaNarUvaM tahiaM devo purohiaM bhaNai / hohiMti tujjha puttA dunni jaNA devalogacuA // 368 // tehi a pavaiavaM jahA ya na kareha aMtarAyaM pahe / te pavaiA saMtA bohehiMtI jaNaM bahuaM // 369 // taM vayaNaM soUNaM nagarAo niMti te vayaggAme / vaGkaMti a te tahiaM gAhiMti a NaM asabbhAvaM 370 ee samaNA dhuttA peyapisAyA ya porusAdA ya / mA tesiM aliahA mA puttA ! viNAsijA // 371 // daTTaNa tahiM samaNe jAI porANiaM ca sariUNaM / vohita'mmApiaraM usuAraM rAyaputtaM ca // 372 // sImaMdharo ya rAyA bhigU a vAsiTTa rAyapattI ya / baMbhaNI dAragA ceva chappee parinivvuA // 373 // inelibrary.org Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. AsAmakSarArthaH spaSTa eva, navaraM 'saMghaDiya'tti samyaga ghaTitAH-parasparaM snehena saMvaddhA vayasyA itiyAvat , te'pi iSukArIyakadAcidvigalitAntaraprItayo'pi dAkSiNyAjanalajjAditastathA syurata Aha-'saMprItAH' samyagAntaraprItibhAjaH, bRhadvRttiHtathA 'anyo'nyamanuraktAH' atiza madhyayanaM. nyo'nyamanuraktAH' atizayakhyApanaphalatvAdatyantasnehabhAjaH, athavA 'saMghaDiya'tti dezIpadamavyutpannameva FT" // 394 // mitrAbhidhAyi, prItirbAhyA anurAgastu bhAvataH pratibandhaH, paThyate ca-ghaDiyAu'tti ghaTitA-militAH, tathA 'bhogabhoge'tti bhoktuM yogyA bhogyA ye bhogAstAn bhogyabhogAn bhogabhogAn vA'tizAyino bhogAn , pAThAntarataH kAmabhogAn vA, "NiggaMthA pacae samaNa'tti nirgranthAH-tyaktagranthAH 'prAvrajan' pravrajyAM gRhItavantaH, tatazca 'zramaNAH' tapakhino'bhUvanniti zeSaH / 'duyaggAvi'tti dezIpadaM prakramAca dvAvapi dampatI, tathA 'antarAyaM' vighnaM 'he'ti anayoH, tathA 'Niti'tti niryanti Adhikyena gacchanti, kaM ?-'brajagrAma' gokulaprAyagrAma, pratyantagrAmamityarthaH, gAhiMti aNaM asambhAva'ti grAhayato'sadbhAvamasantam asundaraM vA'rtha-sAdhupretatvAdilakSaNaM pretAH 'pizAcAzca' pizAcanikAyotpannAH 'pauruSAdAzca' prastAvAtpuruSasambandhimAMsabhakSakA rAkSasA itiyAvat , 'tesiMti sUtra // 39 // hai tvAt tAn 'alliyaha'tti AlIyetAm-AzrayatA, kimityata Aha-mA 'bhe' bhavantau putrau vinazyetAmiti / atra ceSukAramiti rAjyakAlanAmnA sImandharazceti maulikanAmneti sambhAvayAmaH iti gaathaikaadshkaavyvaarthH|| ASSACCIDCORRCLEARNAMA Jain Education For Private & Personal use only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MORECASCAAAAAAESCALCRECOR bhAvArthastu sampradAyAdavaseyaH, sa cAyaM-je te donni govadArayA sAhuaNukaMpayAe laddhasaMmattA kAlaM kAUNa deva-18 hai| loge uvavannA, te tao devalogAu caiuM khiipaiTiyanayare ibbhakule dovi bhAyaro jAyA, tattha tesiM annevi cattAri / ibbhadAragA vayaMsiyA jAyA, tatthavi bhoge bhuMjiuM tahArUvANaM therANaM aMtite dhammaM soUNa paccaiyA, sucirakAlaM| saMyama aNupAleUNa bhattaM paJcakkhAuM kAlaM kAUNa sohamme kappe paumagumme vimANe chAvi jaNA caupaliovamaThihatiyA devA uvavaNNA, tattha je te govavajA devA te caiUNa kurujaNavae usuyArapure nayare ego usuyAro NAma rAyA jAto, bIo tasseva mahAdevI kamalAvaInAma saMvuttA, tatio tassa ceva rAiNo bhiguNAma purohito saMvutto, cauttho tassa ceva purohiyassa bhAriyA saMvuttA vasiTrA gotteNa jasAnAmaM / so ya bhigu aNavacco gADhaM tappae 1 yau tau dvau gopadArako sAdhvanukampayA labdhasamyaktvau kAlaM kRtvA devaloke utpannau, tau tato devalokAzyutvA kSitipratiSThite nagare ibhyakule dvAvapi bhrAtarau jAto, tatra tayoranye'pi catvAra ibhyadArakA vayasyA jAtAH, tatrApi bhogAn bhuktvA tathArUpANAM sthavirANAmantike dharma zrutvA prabajitAH, sucirakAlaM saMyamamanupAlya bhaktaM pratyAkhyAya kAlaM kRtvA saudharme kalpe padmagulme vimAne SaDapi janAH|* catuSpalyopamasthitikA devA utpannAH, tatra ye te gopavarjA devAste cyutvA kurujanapade ipukArapure nagare eka iSukAro nAma rAjA jAtaH, dvitIyastasyaiva mahAdevI kamalAvatI nAma saMvRttA, tRtIyastasyaiva rAjJoM bhagurnAma purohitaH saMvRttaH, caturthastasyaiva purohitasya bhAyoM saMvRttA vAziSTA gotreNa yazA nAma / sa ca bhRguranapatyo gADhaM tAmyati OCOCCCORRECESSESSOCTOR Sain Educat For Private & Personal use only Finelibrary.org Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 395 // ORGANGACASSES avacanimittaM, uvAyaNae devayANi pucchai nemittie| te do'vi putvabhavagovA devabhave vaTTamANA ohiNA jANiuM iSukArIyajadhA amhe eyassa bhigussa purohiyassa puttA bhavissAmo, tao samaNarUvaM kAUNa uvagayA bhigusamIvaM, bhiguNA madhyayanaM. sabhArieNa vaMdiyA, suhAsaNatthA ya dhammaM kaheMti, tehiM dohivi sAvagavayANi gahiyANi, purohieNa bhaNNatibhagavaM! ahaM avacaM hojatti ?, sAhUhiM bhaNNati-bhavissaMti duve'vi dAragA, te ya DaharagA ceva pavaissaMti, tesiM hai| tubbhehiM vAghAo Na kAyabo pacayaMtANaM, te subahuM jaNaM saMbohissaMtitti bhaNiUNa paDigayA devA, NAticireNa caiUNa ya tassa purohiyassa bhAriyAe vAsiTThIe duve udare paJcAyAyA, tato purohito sabhArito nagaraviNi ggato pacaMtagAme Thito, tattheva sA mAhiNI pasUyA, dAragA jAyA, tao mA pavaissaMtitti kAuM mAyAvittehiM 1 1 apatyanimittaM, upayAcayati devatAH pRcchati naimittikAn / tau dvAvapi pUrvabhavagopau devabhave vartamAnau avadhinA jJAtvA yathA AvA|metasya bhRgoH purohitasya putrau bhaviSyAvaH, tataH zramaNarUpaM kRtvopagatau bhRgusamIpaM, bhRgunA sabhAryeNa vanditau, sukhAsanasthau ca dharma katha| yataH, tAbhyAM dvAbhyAmapi zrAvakatratAni gRhItAni, purohitena bhaNyate-bhagavan ! AvayorapatyaM bhaviSyatIti?, sAdhubhyAM bhaNyate-bhaviSyato dvAvapi dArako, tau ca bAlakAveva pratrajiSyataH, tayoryuvAbhyAM vyAghAto na karttavyaH pratrajatoH, tau subahuM janaM saMbodhayiSyata iti // 395 bhaNitvA pratigatau devI, nAticireNa cyutvA ca tasyaiva purohitasya bhAryAyA vAziSThayA dvau udare pratyAyAtau, tataH purohitaH sabhAryo nagaravinirgataH pratyantagrAme sthitaH, tatraiva sA brAhmaNI prasUtA, dArako jAtau, tato mA pravAjiSTAmitikRtvA mAtApitRbhyAM For Privale & Personal use only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education buggAMhijaMti - jahA ee paJcaiyagA divarUvAI ghettuM mAraMti, pacchA tesiM maMsaM khAyaMti, mA tumme kayAI eesiM aliyassaha / annayA te tammi gAme ramaMtA vAhiM niggayA, io ya addhANapaDivaNNA sAhU AgacchaMti, tato te | dAragA sAhU dahUNa bhayabhIyA palAyaMtA egammi vaDapAyave ArUDhA, sAhUNo samAvatIe gahiyabhattapANA tammi caiva vaDapAyavahiTThe ThiyA, muhuttaM ca vIsamiUNaM bhuMjiuM payattA, te vaDArUDhA pAsaMti sAbhAviyaM bhattapANaM, natthi maM| saMti tao ciMtiuM payattA - kattha amhehiM eyArisANi ruvANi diTThapuvANitti ?, jAI saMbhariyA, saMbuddhA, sAhuNo vaMdiuM gayA ammApi samIvaM, mAyAvittaM saMvohiUNa saha mAyAvitte paJcayA, devI saMbuddhA, devIe rAyA saMbohio, 1 vyudbhAhyete - yathaite pratrajitakA divyarUpANi gRhItvA mArayanti, pazcAt teSAM mAMsaM khAdanti, (tat) mA yUyaM kadAcit eteSAmAzrayata / anyadA te tasmin grAme ramamANau vahirnirgatau itazcAdhvapratipannAH sAdhava Agacchanti, tatastau dArakau sAdhUn dRSTvA bhayabhItau palAyamAnau ekasmin vaTavRkSe ArUDhau, sAdhavo bhavitavyatayA gRhItabhaktapAnAstasminneva vaTapAdape'dhastAt sthitAH, muhUrtta ca vizramya bhoktuM pravRttAH, tau vaTArUDhau pazyataH svAbhAvikaM bhaktapAnaM, nAsti mAMsamiti tatazcintituM pravRttau - kAvAbhyAmIdRzAni rUpANi dRSTapUrvANIti ?, jAtiH smRtA, saMbuddhau sAdhUna vanditvA gatau mAtApitRsakAzaM, mAtarapitaraM saMbodhya saha mAtApitarAbhyAM prabrajitau, devI saMbuddhA, devyA rAjA saMbodhitaH, tAvapi pratrajitau, evaM te paDapi kevalajJAnaM prApya nirvANamupagatA iti / tional ainelibrary.org Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iSukArIya bRhadvRttiH / SUCHAGU madhyayanaM. uttarAdhya. tANivi pavaiyANi, evaM tANi chAvi kevalaNANaM pAviUNa NivANamuvagayANitti // iha tu sUtroktasyApyarthasthAbhidhAnaM prasaGgata ityadoSaH / ukto nAmaniSpanno nikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, tacedam devA bhavittANa pure bhavamI, keI cuyA egvimaannvaasii| // 396 // pure purANe isuyAranAme, khAe samiddhe suralogaramme // 1 // sakammaseseNa purAkaeNaM, kulesu ugge (sudatte0) suya te psuuaa| niviNNasaMsArabhayA jahAya, jiNiMdamaggaM saraNaM pavannA // 2 // pumattamAgamma kumAra do'vi, purohio tassa jasA ya pttii| visAlakittI ya tahesuAro, rAya'ttha devI kamalAvaI ya // 3 // 'devAH' surAH 'bhUtvA' utpadya 'pure bhavaMmi'tti anantarAtItajanmani 'kecit' ityanirdiSTanAmAnaH 'cyutAH' bhraSTAH ekasmin padmagulmanAni vimAne vasantItyevaMzIlA ekavimAnavAsinaH 'pure' nagare 'purANe' cirantane iSukAranAmni hAkhyAte' prathite 'samRddhe' Rddhimatyata eva 'suralokaramye devalokavadramaNIye / te ca kiM sarvathopabhuktapuNyA eva tata zyutA utAnyathetyAha-kham-AtmIyaM karma-puNyaprakRtilakSaNaM tasya zeSam-uddharitaM khakarmazeSastena, lakSaNe tRtIyA, 'purAkRtena' pUrvajanmAntaropArjitena 'kuleSu' anvayeSu 'udAtteSu' ucceSu 'caH' pUraNe, 'te' iti ye devA bhUtvA ** *4% 4% *% E Jan Education Intematona For Private & Personal use only awranwr.aimesbrary.org Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cyutAH 'prasUtAH' utpannAH, 'niviSNa'tti ArSatvAt 'nirviNNAH' udvignAH, kutaH ?-saMsArabhayAt, 'jahAya'tti parityajya, bhogAdIniti gamyate, kimityAha-'jinendramArga' tIrthakRdupadarzitaM samyagdarzanajJAnacAritrAtmakaM muktipathaM / 'zaraNam' apAyarakSAkSamamAzrayaM 'prapannAH' abhyupagatA ityadhyayanArthasUcanam / kazca kiMrUpaH san jinendramArga zaraNaM prapanna ityAha-'puMstvaM' puruSatvam 'Agamya' prApya 'kumAra'tti 'kumArI' akRtapANigrahaNau dvau, 'apiH' pUraNe, bodhikatvena prAdhAnyakhyApanArtha cAnayoH pUrvamupAdAnam, purohitastRtIyastasya jasA ca nAmnA patnI caturthaH, 'vizA-13 lakIrtizca' vistIrNayazAzca tatheSukAro nAma rAjA paJcamaH, 'atra' etasmin bhave 'devI' iti pradhAnapatnI, prakramAttasyaiva rAjJaH kamalAvatI nAnA paSTha iti sUtratrayArthaH // samprati yathaiteSu jinendramArgapratipattiH kumArayorjAtA tathA darzayitumAha jAIjarAmacubhayAbhibhUyA, bhiNvihaaraabhinnivitttthcittaa| saMsAracakkassa vimukkhaNaTThA, daLUNa te kAmaguNe virattA // 4 // piyaputtagA dunnivi mAhaNassa, sakammasIlassa purohiyss| saritu porANiya tattha jAI, tahA suciNNaM tava saMjamaM ca // 5 // jAtiH-janma jarA-vizrasA satyaH-prANatyAgalakSaNastebhyo bhayaM-sAdhvasaM tenAbhibhUtI-bAdhitI jAtija-I Jain Education For Privale & Personal use only helbrary org Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH iSukArIya madhyayanaM. // 397 // rAmRtyubhayAbhibhUtau, pAThAntaratazca jAtijarAmRtyubhayAbhibhUte satyarthAt saMsArijane bahiH saMsArAdvihAraH-sthAna bahirvihAraH, sa cArthAnmokSastasminnabhiniviSTaM-baddhAgrahaM cittam-antaHkaraNaM yayosto, tathA saMsArazcakramiva cakra bhramaNopalakSitatvAtsaMsAracakraM tasya vimokSaNArtha-parityAganimittaM dRSTvA' nirIkSya sAdhUniti zeSaH, yadvA 'dRSTveti prekSya muktiparipanthino'mI kAmaguNA iti paryAlocya 'to' anantaroktau 'kAmaguNe'tti subbyatyayAt 'kAmaguNebhyaH' zabdAdibhyo, viSayasaptamI vA, 'viraktau' parAGmukhIbhUtau priyau-ballabhau tau ca tau putrAveva putrako, dvAvapi naika eva ityapizabdArthaH 'mAhanasya' brAhmaNasya 'khakarmazIlasya' yajanayAjanAdikhakIyAnuSThAnaniratasya 'purohitasya zAntikartuH |'saritu'tti smRtvA 'porANiya'tti sUtratvAtpurANAmeva paurANikI-cirantanIM 'tatreti sanniveze kumArabhAve vA, vattemAnAviti zeSaH 'jAti' janma tathA 'suciNNaM'ti sucIrNa sucaritaM vA nidAnAdinA'nupahatatvAt tapaH-anazanAdiH, prAkRtatvAdvindulopaH, saMyamaM ca, tapaHsaMyamamiti samAhAradvandvo vA, atra kAmaguNaviraktireva jinendramArgapratipattiriti sUtradvayArthaH // tatastau kimakArTAm ? ityAha te kAmabhogesu asajamANA, mANussaesuM je yAvi divvA / mukkhAbhikaMkhI abhijAyasahA, tAtaM uvAgamma imaM udAhu // 6 // 'tau' purohitaputrau 'kAmabhogeSu' uktarUpeSu 'asajjamANa'tti asaMsajatau-saGgamakurvantau 'mAnuSyakeSu' manujasamba // 397 // Sain Education Iconal For Privale & Personal use only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAMECHESTRACK MindhiSu, ye cApi 'divyAH' devasambandhinaH kAmabhogAsteSu ceti prakramaH, 'mokSAbhikAGkSiNau' muktyabhilASiNI 'abhijAtazraddhau' utpannatattvarucI 'tAtaM' pitaramupAgamya 'idaM vakSyamANaM "udAhu'tti udAharatAm / tayorhi sAdhudarzanAnantaraM kAsmAbhiritthaMbhUtAni rUpANi purA'pi dRSTAnIti cintayatorjAtismaraNamutpanna, tato jAtavairAgyau pravrajyAbhimukhAvAtmamutkalIkaraNAya tayozca pratibodhotpAdanAya vakSyamANamuktavantAviti sUtrArthaH / yaca tAvuktavantau tadAha asAsayaM dadya imaM vihAraM, bahuaMtarAyaM na ya diihmaauN| tamhA girhasiM na raI labhAmo, AmaMtayAmo carisAmu moNaM // 7 // 'azAzvatam' anityaM dRSTvA 'ima' pratyakSaM viharaNaM vihAraM, manuSyatvenAvasthAnamityarthaH, bhaNyate hi-"bhogabhogAI bhuMjamANe viharati"tti, kimityevamata Aha-bahavaH-prabhUtA antarAyAH-vighnA vyAdhyAdayo yasya tadbrahvantarAyaM, bahvantarAyamapi dIrghatvA(oddhA )vasthAyi syAdityAha-'na ca' naiva 'dIrgha' dIrghakAlasthityA 'AyuH jIvitaM, samprati palyopamAyuSkatAyA apyabhAvAt, yata evaM sarvamanityaM tasmAd 'gihaMsi'nti 'gRhe' vezmani na ratiM' dhRti 'labhAmotti labhAvahe-prApnuvaH, atazca 'AmantrayAvahe' pRcchAva AvAM yathA 'cariSyAmaH' AseviSyAvahe 'maunaM' munibhAvaM saMyamamiti sUtrArthaH // evaM ca tAbhyAmukte Jain Educatie For Privale & Personal use only (adjainelibrary.org Iational Nel Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iSukArIya. madhyayanaM. 14 aha tAyao tattha muNINa tesiM, tavassa vAghAyakara vyaasii| uttarAdhya. imaM vayaM veyavio vayaMti, jahA na hoI asuANa logo||8|| bRhadvRttiH ahija vee parivissa vippe, putte paridRppa gihaMsi jaayaa!| bhuccA Na bhoe saha itthiyAhiM, AraNagA hoha muNI pasatthA // 9 // // 398 // ___ 'artha' anantaraM tAyate-santAnaM karoti pAlayati ca sarvApadbhya iti tAtaH sa eva tAtakaH 'tatra' tasmin saMniveze'vasare vA 'munyoH' bhAvataH pratipannamunibhAvayoH 'tayoH' kumArayoH 'tapasaH' anazanAdeH upalakSaNatvAccheSasaddharmAnuSThAnasya ca 'vyAghAtakaraM bAdhAvidhAyi, vacanamiti zeSaH, 'vayAsitti avAdIt, yadasavAdIttadAha-imAM vAcaM vedavido 'vadanti' pratipAdayanti, yathA-'na bhavati' na jAyate 'asutAnAm' avidyamAna putrANAM 'lokaH' paralokaH, taM vinA piNDapradAnAdyabhAve gatyAdyabhAvAt , tathA ca vedavacaH-'anapatyasya lokA na santi", tathA'nyairapyuktam-"putreNa jAyate lokaH, ityeSA vaidikI shrutiH| atha putrasya putreNa, svargaloke mahI yate // 1 // " tathA-"aputrasya gati sti, svargo naiva ca naiva ca / gRhidharmamanuSThAya, tena svarga gamiSyati // 1 // " dayata evaM tasmAd 'adhItya' paThitvA 'vedAn' RgavedAdIn 'pariveSya' bhojayitvA 'viprAn' brAhmaNAn , tathA putrAn 'pratiSThApya' kalAkalatragrahaNAdinA gRhasthadharme nivezya, kIdRzaH putrAn ?-gRhe jAtAn, na tu gRhItapratipannakA // 398 // Jan Education International For Private & Personal use only . Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dInU, pAThAntare ca- putrAn 'pariSThApya' svAmitvena nivezya gRhe 'jAya'tti he jAtau putrau !, tathA 'bhuktvA' bhuktvA 'Na' iti vAkyAlaGkAre 'bhogAn' zabdAdIn saha 'strIbhiH' nArIbhistato'raNye bhavau AraNyau, 'araNyANNo vaktavyaH' ( araNyANNaH / vArttikaM ) iti NapratyayaH, AraNyAveva AraNyakau - AraNyakatratadhAriNau 'hoha 'tti bhavataM - sampadyethAM yuvAM 'munI' tapakhino 'prazasta' lAghyo, itthameva brahmacaryAdyAzramavyavasthAnAt uktaM hi - " brahmacArI gRhasthazca, vAnaprastho yatistathe"ti, iha ca 'adhItya vedAni' tyanena brahmacAryAzrama uktaH pariveSyetyAdinA ca gRhasthAzramaH AraNyakAvityanena ca vAnaprasthAzramaH munigrahaNena ca yatyAzrama iti sUtradvayArthaH // itthaM tenokte kumArakau yada kA tadAha Jain Education rational soaggaNA AyaguNighaNeNaM, mohAnilA pajjalaNAhieNaM / saMtattabhAvaM paritapyamANaM, loluppamANaM bahuhA bahuM ca // 10 // purohiyaM taM kamaso'NuNaMtaM, nimaMtayaMtaM ca sue ghaNeNaM ! jahakka kAmaguNehiM ceva, kumAragA te pasamikkha vakkaM // 11 // A adhIna bhavati tANaM, bhuttA diyA niMti tamaM tameNaM / jAyA ya puttA na havaMti tANaM, ko nAma te aNumannija eyaM 1 // 12 // lainelibrary.org Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 39 // RASAASAASSSSSS khaNamittasukkhA bahukAladukkhA, pagAmadukkhA annigaamsukkhaa| iSukArIyasaMsAramukkhassa vipakkhamUA, khANI aNatthANa u kAmabhogA // 13 // madhyayanaM. parivvayaMte aniyattakAme, aho arAo pritppmaanne| annappamatte dhaNamesamANe, papputti machu puriso jaraM ca // 14 // imaM ca me atthi imaM ca nathi, imaM ca me kica imaM akicaM / taM evamevaM lAlappamANaM, harA haraMtitti kahaM pamAo? // 15 // sutaviyogasambhAvanAjanitaM manoduHkhamiha zokaH sa cAgniriva zokAgnistena, Atmano guNA AtmaguNAH-karmakSayopazamAdisamudbhUtAH samyagdarzanAdayasta indhanamivendhanaM dAhyatayA yasya sa tathA tena, anAdikAlasahacaritatvena rAgAdayo vA''tmaguNAsta indhanamuddIpakatayA yasya sa tathA tena, moho mUDhatA'jJAnamitiyAvat so'nila iva 4 mohAnilastasmAdadhikaM-mahAnagaradAhAdibhyo'pyargalaM prajvalanaM-prakarSeNa dIpanamaskheti adhikaprajvalanaH, yadvA 3 hAprajvalanenAdhika itarAgyapekSayA yastena, pUrvatra prAkRtatvAdadhikazabdasya paranipAtaH, tathA samiti-samantAt tapta iva taptaH anitatvena bhAvaH-antaHkaraNamasyeti saMtaptabhAvastam, ata eva ca 'paritapyamAnaM' samantAddahyamAnam , arthAt zarIre dAhasyApi zokAvezata utpatteH, lolupyamAnaM tadviyogazaGkAvazotpannaduHkhaparazubhiratizayena hadi chidya // 399 // Jain Educationa l For Privale & Personal use only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnaM, vRddhAstu vyAcakSate-'lolupyamANaM'ti lAlapyamAnaM-'bharaNapoSaNakulasaMtANesu ya tubbhe bhavissaha'tti, 'bahudhA anekaprakAraM 'bahuM' ca prabhUtaM yathA bhavatyevaM lolupyamAnaM lAlapyamAnaM veti sambandhaH, 'purohitaM' 'purodhasaM 'ta'miti diprakrAntaM 'kamaso'tti krameNa-paripATyA 'anunayantaM' khAbhiprAyeNa prajJApayantaM nimantrayantaM ca-tau bhogairupacchandayantaM 'sutau' putrau 'dhanena' dravyeNa yathAkramaM prakramAnatikrameNa 'kAmaguNaiH' abhilapaNIyazabdAdiviSayaH, pAThAntarataHkAmaguNeSu vA, 'caH' samuccaye 'eva' iti pUraNe, kumArako tAvanantaraprakrAntau 'prasamIkSya' prakarSaNAjJAnAcchAditamatimAlocya 'vAkyaM vaco vakSyamANamuktavantAviti gamyate / kiM tadityAha 'vedAH' RgvedAdayaH "adhItA' paThitA na bhavanti' jAyante 'trANaM' zaraNaM, tadadhyayanamAtrato durgatipatanarakSaNAsiddheH, uktaM hi tairapi-"akAraNamadhIyAno, brAhmaNastu yudhiSThiraH / duSkulenApyadhIyante, zIlaM yasya sa rocate // 1 // " tathA-"zilpamadhyayanaM nAma, vRttaM brAhmaNalakSaNam / vRttasthaM brAhmaNaM prAhurnetarAn vedajIvakAn // 2 // " tathA 'bhuja'tti antarbhAvitaNyarthatvAdbhojitAH 'dvijAH brAhmaNAH 'nayanti' prApayanti tamorUpatvAttamo-narakastattamasA-ajJAnena yadvA tamaso'pi yattamastasmin-atiraudre rauravAdinarake Namiti vAkyAlaGkAre, te hi bhojitAH kumArgaprarUpaNapazuvadhAdAveva karmopacayanibandhane asayApAre pravartanta ityasatpravarttanatastadbhojanasya narakagatihetutvameva, anena ca teSAM nistArakatvaM durApAstamityarthAduktaM, tathA 'jAtAzca' utpannAH 'putrAH' sutA na bhavanti 'trANaM' zaraNaM narakAdigatau nipatatAmiti gamyate, uktaM hi tanmatAnusA SACARRORRORSCORROSAROGY JainEducation onal For Privale & Personal use only Y Enelibrary.org Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A uttarAdhya. haribhirapi-"yadi putrAdbhavetsargo, dAnadharmo na vidyate / muSitastatra loko'yaM, dAnadharmo nirarthakaH // 1 // bahuputrA dulI iSukArIya godhA, tAmracUDastathaiva c| teSAM ca prathama vargaH,pazcAlloko gamiSyati // 2 // " yatazcaivaM tataHko nAma ? na kazcitsambhAbRhadvRttiH madhyayanaM. vyate yaste-tavAnumanyeta-zobhanamidamityanujAnIyAtsaviveka iti gamyate, 'etada' anantaramuktaM vedAdhyayanAditrita-I // 40 // 1yamiti, bhuktvA bhogAniti ca caturthopadezaprativacanamAha-kSaNamAtraM saukhyaM yeSu te tathA, bahukAlaM narakAdipu duHkhaM kA zArIraM mAnasaM ca yebhyaste tathAvidhAH, kadAcitsvalpakAlamapi sukhamatizAyi syAd duHkhaM tvanyatheti khalpakAlamapi tabahukAlabhAvino'pi duHkhasyopahantu syAdata Aha-prakAmam-atizayena duHkhaM yebhyaste tathA, 'anikAmasaukhyA' aprakRSTasukhAH, IdRzA apyAyatau zubhaphalAH syurata Aha-saMsArAnmokSo-vizleSaH saMsAramokSo nirvRttirityarthastasya / hAvipakSabhUtAH-tatpratibandhakatayA'tyantapratikalAH, kimityevaMvidhAste ityAha-khaniriva khaniH-AkaraH 'anrthaanaam'| ihaparalokaduHkhAvAptirUpANAM, tuzabdo'vadhAraNe bhinnakramazca tataH khanireva, ke evaMvidhAH ?-'kAmabhogAH' uktarUpAH, anarthakhanitvameva spaSTayitumAha-'parivrajan' viSayasukhalAbhArthamitastato bhrAmyan 'anivRttakAmaH' anuparatecchaH san // 40 // 'aho ya rAo'tti ASatvAccasya ca bhinnakramAdahni rAtrau ca aharnizamitiyAvat 'paritapyamAnaH' tadavAtyai samantAcintAgninA dahyamAnaH, anye-suhRtvajanAdayaH, athavA'nnaM-bhojanaM tadartha pramattaH-tatkRtyAsaktacetA anyapramattaH anna 2-53- 54 14 STROCROSCORECASS 55 For Privale & Personal use only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ALSARASWACHCRACESS pramatto vA 'dhanaM' vittaM 'esamANe'tti 'eSayan' vividhopAyairgaveSayamANaH 'pappotti' prApnoti 'mRtyu' prANatyAgaM, ko'sau ?-puruSaH 'jarAMca' vayohAnilakSaNAm / kiJca-idaM ca me'sti rajatarUpyAdi idaM ca nAsti padmarAgAdi, idaM ca 'me' mama 'kRtyaM kartavyaM' gRhaprAkArAdi, idamakRtyamArabdhamapi vaNijyAdi na kartumucitaM 'ta'miti puruSamevameva-vRthaiva 'lAlapyamAnam' atyartha vyaktavAcA vadantaM haranti-apanayantyAyuriti harAH-dinarajanyAdayo vyAdhi|vizeSA vA 'haranti' janmAntaraM nayanti, upasaMhartumAha-'itI'tyasmAddhetoH 'kathaM' kena prakAreNa 'pramAdaH' anudyamaH prakramAddharme kartumucita iti zeSaH ?, iti sUtraSaTkArthaH // samprati tau dhanAdibhirlobhayituM purohitaH prAha dhaNaM pabhUyaM saha itthiyAhiM, sayaNA tahA kAmaguNA pgaamaa| tavaM kae tappai jassa logo, taM savva sAhINamiheva tujjhaM // 16 // 'dhanaM' dravyaM 'prabhUtaM' pracuraM 'saha strIbhiH samaM nArIbhiH 'khajanAH' pitRpitRvyAdayaH, tathA 'kAmaguNAH' zabdAdAdayaH pagAma'tti 'prakAmAH' atizAyinaH 'tapaH' kaSTAnuSThAnaM 'kRte' nimittaM 'tapyate' anutiSThati 'yasya' dhanAdeH 'lokaH' janastat 'sarvam' azeSaM 'khAdhInama' AtmAyattam 'ihaiva' asminneva gRhe 'tujhaMti sUtratvAdhuvayoH, yadyapi ca tayoH striyastadA na santi tathA'pi tadavAptiyogyatA'stIti tAsAmabhidhAnamiti sUtrArthaH // tAvAhatuH Jain Education Lional For Privale & Personal use only linelibrary.org Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. iSukArIya bRhaddhRttiH madhyayanaM. // 40 // LEAR-OCOCCALCCASCCCCCCX dhaNeNa kiM dhammadhurAhigAre ?, sayaNeNa vA kAmaguNehiM ceva / samaNA bhavissAmu guNohadhArI, bahiM vihArA abhigamma bhikkhaM // 17 // 'dhanena' dravyeNa kiM ?, na kiJcidityarthaH, dharma evAtisAttvikairuhyamAnatayA dhUriva dhUrdharmadhurA tadadhikAretatprastAve khajanena vA kAmaguNaizcaiva ?, tathA ca vede'pyuktaM-"na prajayA na dhanena tyAgenaikenAmRtatvamAnazu"rityAdi, tataH 'zramaNI' tapakhinau bhaviSyAvaH, guNoghaM-samyagdarzanAdiguNasamUhaM dhArayata ityevaMzIlau guNaudhadhAriNau bahiHgrAmanagarAdibhyo bahirvartitvAd dravyato bhAvatazca kvacidapratibaddhatvAda vihAraH-viharaNaM yayosto bahivihArau apratibaddhavihArAvitiyAvat 'abhigamya' Azritya 'bhikSA' zuddhoJchAM tAmevAhArayantAviti bhAva iti suutraarthH|| AtmAstitvamUlatvAtsakaladharmAnuSThAnasya tannirAkaraNAyAha purohitaH jahA ya aggI araNIu'saMto, khIre ghayaM tillamahA tilesu|| emeva jAyA sarIraMmi sattA, saMmucchaI nAsaha nAvaciDhe // 18 // __ 'yathe tyaupamye cazabdo'vadhAraNe, yathaiva 'agniH' vaizvAnaraH 'araNiutti araNitaH-agnimanthanakASThAd 'asan avidyamAna eva saMmUrchati, tathA kSIre ghRtaM tailamatha tileSu, evameva 'he jAtI' putrau ! 'sarIraMsitti zarIre kAye 'sattvAH 'prANinaH 'samucchaMti'tti saMmUrchanti, pUrvamasanta eva zarIrAkArapariNatabhUtasamudAyata utpadyante, tathA cAhuH // 40 // Jan Education Interational For Privale & Personal use only Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education **%%%% "pRthivyapastejovAyuriti tattvAni, etebhyazcaitanyaM, madyAGgebhyo madazaktivat", tathA 'nAsaiti nazyanti - abhrapa|TalavatpralayamupayAnti 'NAvaciTThe'tti na punaH avatiSThante- zarIranAze sati na kSaNamapyavasthitibhAjo bhavanti, yadvA | zarIre satyapyamI sattvA nazyanti, nAvatiSThante, jalabudbudavat, uktaM hi - "jalabudvadavajjIvAH " atra ca pratyakSato'nupalambha eva pramANaM, na hAsau zarIre zarIravyatirikto vA bhavAntaraprAptau pratyakSata upalabhyata iti nAsti, zazavipANavaditi bhAva iti sUtrArthaH // kumArakAvAhatuH - no iMdiggajjhu amuttabhAvA, amuttabhAvA ciya hoi nico / ajjhatthavaM niyayassa baMdho, saMsAraheuM ca vayaMti baMdhaM // 19 // 'no' iti pratiSedhe indriyaiH - zrotrAdibhirgrAhyaH - saMvedya indriyagrAhyaH sattva iti prakramaH asattvAdevAyamindriyAgrAya ityAzaGkayAha- 'amUrttabhAvAt' indriyagrAhyarUpAdyabhAvAt, ayamAzayaH- yadindriyagrAhyaM sannopalabhyate tadasaditi nizcIyate, yathA pradezavizeSe ghaTo, yattu tadbhAvameva na bhavati na tasyAnupalambhe'pyabhAvanizcayaH, pizAcAdivat, | tadviSayAnupalambhasya saMzayahetutvAt na ca sAdhakabAdhakapramANAbhAvAt saMzayaviSayataivAstviti vAcyaM tatsAdhakasyAnumAnasya sadbhAvAt tathAhi - astyAtmA ahaM pazyAmi jiprAmItyAdyanugatapratyayAnyathAnupapatteH, AtmAbhAve hIndriyANyeva draSTRNi syuH, teSu ca parasparaM vibhinneSvahaM pazyAmi jiprAmItyAdiranugato'hamitipratyayo'nekeSviva ational Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 uttarAdhya. pratipattaSu na syAt, uktaM hi-"ahaM zRNomi pazyAmi, jighrAmyAkhAdayAmi ca / cetayAmyadhyavasthAmi, budhyAmI- iSukArIya tyevamasti sH||1||" vRddhAstu vyAcakSate-amUrttatvAnnoindriyagrAhyo, noindriyaM ca mano, manazcAtmaiva, ataH bRhadvRttiH madhyayanaM. khapratyakSa evAyamAtmA, kasmAt ?, ucyate, traikAlyakAryavyapadezAt, tadyathA-kRtavAnahaM karomyahaM krissyaa||402|| myahamuktavAnahaM bravImyahaM vakSyAmyahaM jJAtavAnahaM jAne'haM jJAsye'hamiti yo'yaM trikAlakAryavyapadezaheturahaMpratyayo nAyamAnumAniko na cAgamikaH, kiM tarhi ?, pratyakSakRta evAyam , anenaivAtmAnaM pratipadyakha, nAyamanAtmake ghaTAdAvupalabhyata iti, tathA'mUrtabhAvAdapi ca bhavati nityaH, tathAhi-yadravyatve satyamUrta tannityaM, yathA vyoma, amUrtazcAyaM dravyatve satyanena vinAzAnavasthAne pratyukte, na caivamamUrttatvAdeva tasya bandhAsambhavaH sambhave vA sarvasya srvdaa| tatprasaGga iti vAcyaM, yataH 'ajjhatthaheuM Niyaya'ssa baMdhoM' adhyAtmazabdena AtmasthA mithyAtvAdaya ihocyante, tatastaddhetuH-tannimitto'parasthahetukRtatve'tiprasaGgAdidoSasambhavAniyato-nizcito na saMdigdho, jagadvaicitryAnyathAnu-2 papatteH, 'asya' jantobandhaH-karmabhiH saMzleSaH, yathA hyamUrtasyApi vyomno mRtairapi ghaTAdibhiH sambandhaH evamasyApyamUrtatasyApi mUtairapi karmabhirasau na virudhyate, tathA cAha-"arUpaM hi yathA''kAzaM, rUpidravyAdibhAjanam / tathA hyarUpI | // 402 // jIvo, rUpikarmAdibhAjanam // 1 // " iti, mithyAtvAdihetutvAcana sarvasya sarvadA tatprasaGga ityadoSaH, evaM hi yeSAmeva mithyAtvAditaddhetusambhavasteSAmevAsau na tu tadvirahitAnAM siddhAnAmapi, tathA saMsAraH-caturgatipa jjhatthaheuM NiyayamamUtvAdeva tatva satyamUrta tannitya C Jain Education For Privale & Personal use only toranwr.iainedbrary.org Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ryaTanarUpastaddhetuM ca-tatkAraNaM vadanti 'bandha' karmavandham , etenAmUrtatvAdyomna iva niSkriyatvamapi nirAkRtamiti / sUtrArthaH // yata evamastyAtmA nityo'ta eva ca bhavAntarAnuyAyI tasya ca bandho bandhAdeva mokSa ityataH jahA vayaM dhammamajANamANA, pAvaM purA kammamakAsi mohaa| __ orujjhamANA parirakkhayaMtA, taM va bhujo'vi samAyarAmo // 20 // / 'yathA' yena prakAreNa vayaM 'dharma' samyagdarzanAdikam 'ajAnAnAH' anavavudhyamAnAH 'pAvaM' pApahetuM 'purA' pUrva 'karma' kriyAm 'akAsitti akAmaM kRtavantaH 'mohAt' tattvAnavabodhAt 'avarudhyamAnAH' gRhAnirgamamalabhamAnAH 'parirakSamANAH' anujIvibhiranupAlyamAnAH 'tad' iti pApakarma 'neva'tti naiva 'bhUyo'pi' punarapi 'samAcarAmaH' anutiSThAmo, yataH sampratyupalabdhamevAsmAbhirvastutattvamiti bhAvaH, sarvatra ca 'asmado dvayozceti (pA0 1-2-59) dvitve'pi bahuvacanamiti sUtrArthaH // anyacaII abbhAhayaMmi logaMmi, savvao parivArie / amohAhiM paDatIhiM, gihaMsi na rahaM labhe // 21 // SI 'abhyAhate' Abhimukhyena pIDite 'loke' jane 'sarvatra' sarvAsu dikSu 'parivArite' pariveSTite 'amoghAbhiH' ava-18) dhyAbhiH praharaNopamAbhiH 'patantIbhi' AgacchantIbhiH 'gihaMsitti gRhe tasya copalakSaNatvAd gRhavAse na 'rtim'| Sain Educa t ional For Privale & Personal Use Only Saw.jainelibrary.org Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 40 // AsaktiM 'labhe'tti labhAvahe, yathA hi vAgurayA pariveSTito mRgo'modhaizca praharaNaiAdhenAbhyAhato na ratiM labhate, iSukArIyahai evamAvAmapIti sUtrArthaH // bhRgurAha-(granthAgram 10000) madhyayanaM. keNa abbhAhao loo, keNa vA parivArio / kA vA amohA vuttA ?, jAyA ! ciMtAvaro humi // 22 // kena vyAdhatulyenAbhyAhato lokaH ?, kena vA vAgurAsthAnIyena parivAritaH ?, kA vA 'amoghA' amoghapraharaNopamA abhyAhatikriyAM prati karaNatayoktA, ? 'jAtau !' putrau cintAparaH 'humi'tti bhavAmi, tato mamAvedyatAmayamartha iti bhAva iti suutraarthH|| tAvAhatuHmakhuNA'bhAhao loo, jarAe parivArio / amohA rayaNI vuttA, evaM tAya! viyANaha // 23 // 'mRtyunA' kRtAntenAbhyAhato lokaH, tasya sarvatrApratihataprasaratvAt , jarayA parivAritaH, tasyA eva tadabhiSAtayogyatApAdanapaTIyastvAt , amoghA 'rayaNi tti rajanya uktAH, divasAvinAbhAvitvAttAsAM divasAzca, tatpatane hyavazyaMbhAvI janasvAbhighAtaH, evaM tAta ! 'vijAnIta' avagacchateti sUtrArthaH // kiJca X // 403 // jA jA vaccai rayaNI, na sA paDiniyattaI / ahammaM kuNamANassa, ahalA jaMti rAio // 24 // jA jA vaccai rayaNI, na sA paDiniyattaI / dhammaM tu ca kuNamANassa, saphalA jaMti rAio // 25 // yA yA 'vacati' vrajati 'rajanI' rAtrirupalakSaNatvAdinaM ca na sA 'pratinivarttate' punarAgacchati, tadAgamane hi SO2-% inelibrary.org Jain Education Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education | sarvadA saivaikA janmarAtriH syAttato na dvitIyA maraNarAtriH kadAcitprAduSNyAt, tAzcAdharma kurvato jantoriti gamyate aphalA yAnti rAtrayaH, adharmanibandhanaM ca gRhasthatetyAyuSo'nityatvAdadharmakaraNe ca tasya niSphalatvAttatparityAga | eva zreyAniti bhAvaH / itthaM vyatirekadvAreNa pravrajyApratipattihetumabhidhAya tamevAnvayamukhenAha - 'jA je'tyAdi pUrvavat, navaraM 'dhammaM ca' tti cazabdaH punararthe dharma punaH kurvataH saphalA dharmalakSaNaphalopArjanato, na ca vratapratipattiM vinA dharma ityato vrataM pratipatsyAvahe ityabhiprAya iti sUtradvayArthaH // itthaM kumAravacanAdAvirbhUtasamyaktvastadvacana - | meva puraskurvan bhRgurAha - egao saMvasittA NaM, duhao saMmattasaMjayA / pacchA jAyA ! gamissAmo, bhikkhamANA kule kule ||26|| 'ekataH' ekasmin sthAne 'samuSya' sahavAsitvA 'duhato' tti dvayaM ca dvayaM ca dvaye AvAM yuvAM ca, vyaktyapekSayA bahuvacanaM puruSaprAdhAnyAcca puMliGgatA, 'samyaktvasaMyutAH' samyaktvena - tattvarucilakSaNena saMyutAH - sahitAH upalakSaNatvAddezavirityA ca 'pazcAd' yauvanAvasthottarakAlaM, ko'rthaH ? - pazcime vayasi, 'jAto' putrau ! 'gamiSyAmaH' vajiSyAmo vayaM | grAmanagarAdiSu, mAsakalpAdikrameNeti zeSaH, arthAca pratrajyAM pratipadya, 'bhikSamANAH' yAcamAnAH, piNDAdikamiti gamyate, va 1-'kule kule' gRhe gRhe na tvekasminneva vezmani, kimuktaM bhavati ? - ajJAtochavRttyeti sUtrArthaH // kumArAvAhatuH- ainelibrary.org Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iSukArIya. uttarAdhya. madhyayanaM. bRhadvRttiH // 404 // 14 jassa'thi maJcuNA sakkhaM, jassa va'tthi palAyaNaM / jo jANai na marissAmi, so hu kaMkhe sue siyA // 27 // __ ajeva dhamma paDivajayAmo, jahiM pavannA na punnbbhvaamo| aNAgayaM neva ya asthi kiMcI, saddhAkhamaM no viNaittu rAgaM // 28 // / 'yasya' ityanirdiSTavarUpasya 'asti' vidyate 'mRtyunA' kRtAntena 'sakhyaM' mitratvaM, yasya cAsti 'palAyanaM nazanaM, hAmatyoriti prakramaH, tathA 'jo jANaitti yo jAnIte yathA'haM na mariSyAmi, 'so hu kaMkhe sue siya'tti sa eva kAti' prArthayate 'zvaH' AgAmini dine syAdidamiti gamyate / na ca kasyacinmRtyunA saha sakhyaM tato vA palA-1 yanaM tadabhAvajJAnaM vA ato'dyaiva 'dharma' prakramAdyatidharma 'paDivajayAmotti 'pratipadyAmahe' aGgIkurmahe, tameva phalopadarzanadvAreNa vizinaSTi-'jahiMti ApatvAdyaM dharma 'prapannAH' AzritAH 'Na puNabbhavAmo'tti na punarbhaviSyAmo-na punarjanmAnubhaviSyAmaH, tannibandhanabhUtakopagamAt , jarAmaraNAdyabhAvopalakSaNaM caitat, kiJca-'anAgatam' aprApta naiva cAsti kiJciditi manoramamapi viSayasaukhyAdi anAdau saMsAre sarvasya prAptapUrvatvAttato na tadarthamapi gRhAvasthAna yuktamiti bhAvaH, yadvA 'anAgatam' AgativirahitaM naiva cAsti kiMcit, kintu sarvamAgatimadeva jarAmaraNAdivyasanajAtaM, dhruvabhAvivAdasya bhavasthAnAM, yadvA'nAgataM yatra mRtyorAgatirnAsti tanna kiJcitsthAnamasti, yatazcaivamataH zraddhA-abhilASaH kSama-yuktamihalokaparalokayoH zreyaHprAptinimittamanuSThAnaM kartumiti zeSaH, 'Na' iti noDa // 404 // Jain Education D o nal For Privale & Personal use only library Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education smAkaM 'vinIya' apasArya, kaM ? - 'rAgaM' khajanAbhiSvaGgalakSaNaM, tattvato hi kaH kasya khajano na vA khajana iti, uktaM ca - " ayaM NaM 'bhaMte ! jIve egamegassa jIvassa mAittAe ( piyatAe) bhAittAe puttattAe dhUyattAe suNhattAe bhajattAe suhisayaNasaMbaMdhasaMdhuyattAe uvavaNNapuDhe ?, haMtA goyamA !, asatiM aduvA anaMtakhutto"tti, iti sUtradvayArthaH // tatastayorvacanamAkarNya purohita utpannannatagrahaNapariNAmo brAhmaNIM dharmavighnakAriNIM matvedamAha - pahINaputtassa hunatthi vAso, vAsidvi / bhikkhAyariyAi kAlo / sAhAhi rukkho lahaI samAhiM, chinnAhiM sAhAhiM tameva khANuM // 29 // paMkhAviNo va jaheva pakkhI, bhiJcavviNo va raNe nariMdo / vivannasAro vaNiucca poe, pahINaputtomi tahA ahaMpi // 30 // prahINa - praSTau putrau yasmAtsa prahINaputraH, athavA prAkRte pUrvAparanipAtasyAtatratvAtputrAbhyAM prahINaH - tyaktaH putraprahINaH tasya 'hu:' pUraNe 'nAsti' na vidyate 'vAsaH' avasthAnaM, mama gRha iti gamyate, vAziSTi ! - vaziSTagotrodbhave, | gauravakhyApanArtha gotrAbhidhAnaM tacca kathaM nu nAma dharmAbhimukhyamasyAH syAditi, bhikSAcaryAyAH - bhikSATanasya, 1 ayaM bhadanta ! jIva ekaikasya jIvasya mAtRtayA (pitRtayA ) bhrAtRtayA putratayA duhitRtayA snuSAtayA bhAryAtayA suhRtsvajanasambandhasaMstutatayA utpannapUrvaH ?, hanta gautama ! asakRt athavA'nantakRtvaH / ional inelibrary.org Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iSukArIyamadhyayanaM. uttarAdhya. PupalakSaNaM caitad vratagrahaNasya kAla:-prastAvo vatteta iti shessH| kimityevamata Aha-zAkhAbhiH' pratItAbhiH 'vRkSaH' bRhadvRttiH drumaH 'labhate' prApnoti 'samAdhi' svAsthyaM, 'chinnAbhiH' dvidhAkRtAbhiH zAkhAbhiH 'tameva' vRkSaM yastAbhiH samA dhimAptavAn 'khANuM'ti sthANuM jano'pyupadizatItyupaskAraH, yathA hi tAstasya zobhAsaMrakSaNasahAyakRtyakaraNAdinA 1405 // samAdhihetavaH evaM mamApyetau sutAvatastadvirahito'hamapi sthANukalpa eveti kiM mamaivaMvidhasya khaparayoH kazcidupakAramapuSNata eva gRhavAsenetyabhiprAyaH / kiJca-pakSAbhyAM-patatrAbhyAM vihIno-virahitaH pakSavihInaH, 'vA' dRSTAntAntarasamuccaye, yathA 'iha' asmilloke 'pakSI' vihaGgamaH palAyitumapyazakta iti mArjArAdibhirabhibhUyate / tathA bhRtyAH-padAtayastavihIno, vA prAgvat , 'raNe' saGgrAme 'narendraH' rAjA zatrujanaparAjayasthAnameva jAyate, tathA vipanna:vinaSTaH sAro-hiraNyaratnAdirasyeti vipannasAro vaNik sAMyAtriko, veti prAgvat, 'pote' pravahaNe bhinna iti gamyate nArvAg na ca parata ityudadhimadhyavartI viSIdati, putraprahINo'smi tathA'hamapi, ko'rthaH ?-pakSabhRtyArthasArabhUtAbhyAM sutAbhyAM virahito'hamapyevaMvidha eveti suutrdvyaarthH|| vAziSTayAha susaMbhiyA kAmaguNA ime te, saMpiMDiyA aggarasA pbhuuyaa| bhuMjAmu tA kAmaguNe pagAmaM, pacchA gamissAmu pahANamaggaM // 31 // suSTha-atizayena saMbhRtAH-saMskRtAH susaMbhRtAH, ke te ?-'kAmaguNA' veNuvINAkaNitakAkalIgItAdayaH 'ime' // 40 // D Jain Educatio ainelibrary.org Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -%A4% iti khagRhavartinaH, tAn pratyakSatayA nirdizati, 'te' tava tathA 'saMpiNDitAH' samyakapujIkRtAH 'aggarasa'tti caza bdasya gamyamAnatvAdagryA rasAzca-pradhAnA madhurAdayazca prabhUtAH-pracurAH, kAmaguNAntargatatve'pi rasAnAM pRthagudApAdAnamatigRddhihetutvAcchabdAdiSvapi caiSAmeva pravartakatvAt ,kAmaguNavizeSaNaM vA agryA rasAsta eva zRGgArAdayo vA yeSu te tathA, vRddhAstvAhuH-rasAnAM-sukhAnAmagraM rasAgaM ye kAmaguNAH, sUtre ca prAkRtatvAdanazabdasya pUrvanipAtaH, | 'bhuMjAmotti bhujImahi 'tat tasmAdamI susaMbhRtAdivizeSaNaviziSTAste ca khAdhInAH santi, 'kAmaguNAn' uktarUpAn 'prakAmam' atizayena, tato bhuktabhogAH 'pazcAd' iti vRddhAvasthAyAM 'gamiSyAmaH' pratipatsyAmahe 'pradhAnamArga' mahApuruSasevitaM pravrajyArUpaM muktipathamiti sUtrArthaH // purohitaH prAha bhuttA rasA bhoi ! jahAi Ne vao, na jIviyaTThA pajahAmi bhoe| lAbhaM alAbhaM ca muhaM ca dukkhaM, saMcikkhamANo carisAmi moNaM // 32 // 'bhuktAH' sevitAH 'rasAH' madhurAdayaH, upalakSaNatvAccheSakAmaguNAzca, yadvA rasA iha sAmAnyenaivAkhAdhamAnahai tvAddhogA bhaNyante 'hoti'tti he bhavati !, AmantraNavacanametat , 'jahAti' tyajati 'naH' ityasmAn vayaH zarIrAvasthA kAlakRtocyate, sA cehAbhimatakriyAkaraNakSamA gRhyate, tatazca yato bhuktA evAnekazo bhogA vayazcAbhimatakriyAkaraNakSamaM jahAti, upalakSaNatvAjIvitaM ca, tato yAvannaitattyajati tAvaddIkSAM pratipadyAmaha ityabhiprAyaH, 95 Jain Educatie rational For Privale & Personal use only ainelibrary.org Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iSukArIyamadhyayana. 14 uttarAdhya. takkiM vayaHsthairyAdyartha dIkSAM pratipadyase ?, ucyate hi kaizcit dIkSA vayaHsthairyAdividhAyinItyAzaGkayAha-'na' iti niSedhe jIvitam-asaMyamajIvitam , upalakSaNatvAdvayazca tadartha 'prajahAmi' prakarSeNa tyajAmi bhogAn' zabdAdIna, bRhadvRttiH kintu 'lAbham' abhimatavastvAptirUpam 'alArma ca' tadabhAvarUpaM 'sukham' abhilapaNIyaviSayasambhogajaM, casya / // 406 // bhinnakramatvAd 'duHkhaM ca' bAdhAtmakaM 'saMcikkhamANotti samatayA IkSamANaH-pazyan , kimuktaM bhavati ?-lAbhA lAbhayostathA sukhaduHkhayorupalakSaNatvAjIvitamaraNAdInAM ca samatAmeva bhAvayan 'cariSyAmi' AseviSye, kiM tat?'maunaM' munibhAvaM, tato muktyarthameva mama dIkSApratipattiriti bhAva iti sUtrArthaH // vAziSTyAha mAha tuma sodariyANa saMbhare, junno va haMso pddisoygaamii| muMjAhi bhogAI mae samANaM, dukkhaM khu bhikkhAyariyA vihAro // 33 // 'mA' iti niSedhe 'hUH' iti vAkyAlaGkAre tvaM sodare zayitAH sodAH , 'sodarAdya iti (pA04-4-109) yaH pratyayaH, te ca samAnakukSibhavA bhrAtarasteSAm ,upalakSaNatvAccheSakhajanAnAM bhogAnAM ca, 'saMbhare'tti asmArSIH, ka iva ?'juNNo va haMso'tti ivazabdasya bhinnakramatvAt 'jIrNaH' vayohAnimupagato 'haMsa iva' pradhAnapakSIva pratikUlaM srotaH hai pratisrotastadgAmI san , kimuktaM bhavati ?-yathA'sau nadIsrotasyatikaSTaM pratikUlagamanamArabhyApi tatrAzaktaH punaranu srota evAnudhAvati, evaM bhavAnapi duranucaraM saMyamabhAraM voDhumasamarthaH punaH sahodarAdIn bhogAn vA smariSyati, 14049AASUUSAASAASAS // 406 // Jain Educa t ional Mainelibrary.org Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tadidamevAstu, bhuGkha bhogAn mayA 'samANaM'ti saha 'duHkha'miti duHkhahetuH 'khu' iti khalu nizcitaM 'bhikSAcaryA' bhikSATanaM 'vihAraH' prAmAdiSvaprativaddhavihAro, dIkSopalakSaNaM caitaditi sUtrArthaH // purohita Aha jahA ya bhoI ! taNuyaM bhuyaMge, nimmoaNiM hica palAi mutto| emae~ jAyA pajahaMti bhoe, te'haM kahaM nANugamissamikko ? // 34 // chidittu jAlaM avalaM va rohiyA, macchA jahA kAmaguNe pahAya / dhoreyasIlA tavasA udArA, dhIrA hu bhikkhAyariyaM caraMti // 35 // 8 yathA he bhavati ! paThyate ca-'bhogi'tti he bhogini ! tanuH-zarIraM tatra jAtAM tanujAM bhujaGgamaH' sarpaH 'nirmo canIM nirmokaM hitvA 'paryeti' samantAdcchati 'muktaH' iti nirapekSo'nabhiSvakta ityarthaH, 'emae'tti evametI, * paThyate ca 'imeti'tti atra ca tatheti gamyate, tatastathemau 'te' tava 'jAto' putrau 'pajahaMti' prajahItaHprakarSaNa tyajato bhogAn , tataH kimityAha-tau bhogAMstyajantau jAto ahaM kathaM na 'anugamiSyAmi' pravrajyAgrahaNenAnusariSyAmi 'ekaH' advitIyaH ? / yadi tAvadanayoH kumArakayorapIyAn viveko yannirmokavadatyantasahacaritAnapi bhogAn bhujaGgavattyajatastatkimiti bhuktabhogo'pyahametAnna sakSyAmi ?, kiM vA mamAsahAyasya gRhavAseneti bhaavH| tathA 'chittvA' dvidhAkRtvA tIkSNapucchAdinA 'jAlam' AnAyam 'abalamiva' jIrNatvAdinA niHsAramiva, balIyo'pIti Jain Educa (Ational For Privale & Personal use only Winelibrary.org Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 407 // Jain Education gamyate, 'rohitAH' rohitajAtIyAH 'matsyA' mInAzcarantIti sambandhaH, 'yatheti dRSTAntopadarzane, yattadozca nityasa mbandhAttatheti gamyate, tatastathA jAlaprAyAn kAmaguNAn 'prahAya' parityajya dhuri vahanti dhaureyAsteSAmiva | zIlam - utkSiptabhAravAhitAlakSaNaM svabhAvo yeSAM te dhaureyazIlAH 'tapasA' anazanAdinA 'udArAH' pradhAnAH 'dhIrAH ' sattvavantaH huriti yasmAd bhikSAcaryA 'caranti' Asevante, vratagrahaNopalakSaNametad, ato'hamapItthaM vratameva grahISye | iti bhAva iti sUtradvayArthaH // itthaM tatpratibodhitA brAhmaNyAha naheva kuMcA samaikamaMtA, tayANi jAlANi dalittu haMsA / pati puttAya paI ya majjhaM, te'haM kahaM nANugamissamikkA ? // 36 // 'nabhasIva' AkAza iva 'krauJcAH' pakSivizeSAH 'samatikrAmantaH' tAMstAn dezAnullaGghayantaH 'tatAni' vistIrNAni 'jAlAni' bandhanavizeSarUpANyAtmano'narthahetun 'dalayitvA' bhittvA 'haMsa' tti cazabdasya gamyamAnatvAddhaMsAca | 'paliMti' tti pariyanti - samantAdgacchanti 'putrau ca' sutau 'patizca' bharttA mama sambandhino, gamyamAnatvAdetat (naM) jAlo-|pamaviSayAbhiSvaGgaM bhittvA nabhaH kalpe nirupalepatayA saMyamAdhvani tAni tAni saMyamasthAnAni atikrAmantastAnahaM kathaM nAnugamiSyAmyekA satI ?, kintvanugamiSyAmyeva, evaMvidhavayasAM hi strINAM bharttA vA putro vA gatiriti, yadi - vA jAlAni bhittveti haMsAnAmeva saMbadhyate, samatikrAmantaH svAtantryeNa gacchanta iti tu krauJcAnAM tatazca krauJcodA iSukArIya madhyayanaM. 14 // 407 // inelibrary.org Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educati | haraNamajAtakalatrAdivandhanasutApekSaM, haMsodAharaNaM tu tadviparItapatyapekSamiti bhAvanIyamiti sUtrArthaH // itthaM caturNAmapyekavAkyatAyAM pratrajyApratipattau yadabhUttadAha purohiyaM taM sasuyaM sadAraM, succA'bhinikkhamma pahAya bhoe / kuTuMbasAraM viluttamaM taM rAyaM abhikkhaM samuvAya devI // 37 // vaMtAsI puriso rAyaM !, na so hoi pasaMsio / mAhaNeNa paricattaM, dhaNaM AdAumicchasi // 38 // savvaM jagaM jai tuhaM, savvaM vAvi dhaNaM bhave / savvaMpi te apajjattaM, neva tANAya taM tava // 39 // marihasi rAyaM jayA tayA vA, maNorame kAmaguNe pahAya / iko hu dhammo naradeva ! tANaM, na vijjaI ajjamiheha kiMci // 40 // 'purohitaM' purodhasaM 'tam' iti bhRgunAmAnaM 'sasutaM' putradvayAnvitaM 'sadAraM' sapatnIkaM 'zrutvA' AkarNya 'abhinikramya' gRhAnnirgatya 'prahAya' prakarSeNa tyaktvA 'bhogAn' zabdAdIn pratrajitamiti gamyate, 'kuTumbasAraM' dhanadhAnyAdi vipulaM ca - vistIrNatayA uttamaM ca - pradhAnatayA vipulottamaM 'taditi yatpurohitena tyaktaM gRhNantamiti zeSaH, 'rAya'ti rAjAnaM nRpatim 'abhIkSNaM' punaH punaH 'samuvAca' samyaguktavatI 'devI' kamalAvatI nAma tadagramahiSI, | kimuktavatItyAha-vAntam - udgIrNamazituM bhoktuM zIlamasyeti vAntAzI 'puruSaH pumAn, ya iti gamyate, 'rAjan !' ational jainelibrary.org Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SUS uttarAdhya. bRhaddhRttiH // 408 // iSukArIyamadhyayanaM. C 14 5 ISIERRASSA nRpa ! na sa 'bhavati prazaMsitaH' zlAghito vidvadbhiriti zeSaH, syAdetat-kathamahaM vAntAzItyata Aha-trAhmaNene 'parityaktaM' parihRtaM 'dhanaM' dravyam 'AdAtuM gRhItumicchasi, parihRtadhanaM hi gRhItojjhitatvAdvAntamiva tattadAdAtumicchaMstvamapi vAntAzIva, na cedamucitaM bhvaashaamitybhipraayH| athavA kAkA nIyate-rAjanU ! vAntAzI yaH sa prazasyo na bhavatyato brAhmaNena parityaktaM dhanaM tvamAdAtumicchasi naivaitadbhavata ucitaM, yatastvamapyevaM vAntAhai zitayA'zlAghya eva bhaviSyasIti kaakvrthH|| kiM ?-'sarva' niravazeSa 'jagad' bhuvanaM, bhavediti sambandhaH, 'yadI'tyasyA yamarthaH-na saMbhavatyevaitat, kathaJcitsambhave vA 'tuhanti tava sarva vA'pi dhanaM-rajatarUpyAdidravyaM bhavet yadi tavetIhApi yojyate, tadA sarvamapi 'te' tava 'aparyAptam' azaktam , icchAparipUtti pratIti zeSaH, AkAzasamatvena tasyA aparyavasitatvAt , tathA naiva 'trANAya' jarAmaraNAdyApadapanodAya 'taditi sarva jagaddhanaM vA bhavati te, iha ca punaH punaH sarvazabdasya yuSmadazvopAdAnaM bhinnavAkyatvAdapunaruktamiti bhAvanIyaM, pUrveNa garhitatvamanena cAnupakAritAM purohitadhanAdyagrahaNahetumAdaya sampratyanityatAM taddhetumAha-'mariSyasi' prANAMstyakSyasi 'rAjan !' nRpa ! 'yadA tadA vA' yasmiMstasmin vA kAle'vazyameva marttavyaM, 'jAtasya hi dhruvo mRtyu riti, uktaM hi-kazcittAvattvayA dRSTaH, zruto vA zaGkito'pi vaa| kSitau vA yadivA svarge, yo jAto na mariSyati // 1 // " tatrApi ca kadAcidabhilapitavastvAdAyaiva mariSyatItyata Aha-'manoramAn' cittAhAdakAn 'kAmaguNAn' uktarUpAn 'prahAya' prakarSaNa // 408 // %25-45%AC-%% Jan Educa For Private & Personal use only Mainelibrary.org Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyaktvA 'tvam' ekAkyeva mariSyasi, na kiJcidanyattvayA saha yaasthtiitybhipraayH| tathA 'eko hu'tti eka evaadvitIyaH 'dharma eva' samyagdarzanAdirUpaH 'naradeva !' nRpa ! 'trANaM' zaraNamApatparirakSaNe kSamaM na vidyate' nAsti 'anya' aparam 'iheheti vIpsAbhidhAnaM sambhramakhyApanArtha, 'kiJciditi khajanadhanAdikaM,yadivA 'ihe'ti loke 'ihe'yasmin mRtyau dharma evaikastrANaM, muktihetutvena, nAnyatkiJcit , tataH sa evAnuSTheya iti bhAva, iti suutrctussttyaarthH|| yatazca dharmAdRte nAnyatrANamataH nAhaM rame pakkhiNi paMjare vA, saMtANachinnA carisAmi moNaM / akiMcaNA ujukaDA nirAmisA, pariggahAraMbhaniyatta'dosA // 41 // davaggiNA jahA raNNe, DajjhamANesu jaMtusuM / anne sattA pamoyaMti, rAgaddosavasaM gayA // 42 // evameva vayaM mUDhA, kAmabhogesu mucchiyaa| DajjhamANaM na bujjhAmo, rAgaddosaggiNA jagaM // 43 // bhoge bhuccA vamittA ya, lahubhUyavihAriNo / AmoamANA gacchaMti, diyA kAmakamA iva // 44 // ime ya baddhA phaMdaMti, mama hatthajamAgayA / vayaM ca sattA kAmesu, bhavissAmo jahA ime // 45 // sAmisaM kulalaM dissA, bajjhamANaM niraamisN| AmisaM savvamujjhittA, viharissAmo nirAmisA // giDovame ya naccA NaM, kAme sNsaarvddnne| urago suvaNNapAsivva, saMkamANo taNuM care // 47 // Jan V mational lA For Privale & Personal Use Only D anebryong Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 409 // nAguvva baMdhaNaM chittA, adhpaNo vasahiM vae / iti etthaM mahArAyaM !, usuAritti me suyaM // 48 // 'ne' ti niSedhe, 'ahaM' mityAtmanirdeze 'rame' iti ratimavApnomi 'pakkhiNi paMjare vatti vAzabda aupamye bhinnamazca tataH 'pakSiNIva' zakunikeva sArikAdiH 'paare' pratIta eva, kimuktaM bhavati ? - yathA'sau duHkhotpAdini paare na ratiM prApnoti evamahamapi jarAmaraNAdyupadravavidvate bhavapaare na rame, atarichannasantAnA prakramAd vinAzitatreha - santatiH satI, chinnazabdasya sUtre paranipAtaH prAgvat, 'cariSyAmi' anuSThAsyAmi 'maunaM' munibhAvam, avidyamAnaM | kiJcanaM dravyato hiraNyAdi bhAvataH kaSAyAdirUpamasyA ityakiJcanA, ata eva Rju - mAyAvirahitaM kRtam - anuSThi - tamasyA iti RjutA, kathaM caivaMbhUtetyAha- niSkrAntA AmiSAd-gRddhihetorabhilaSitaviSayAdeH nirgataM vA Ami- OM pamasyA iti nirAmiSA, 'pariggahAraMbhaNiyatta'dosa'tti, prAkRtatvAt pUrvAparanipAto'tantramiti, parigrahArambhayo| rdoSAH - abhiSvaGganistRzatAdayastebhyo nivRttA - uparatA parigrahArambhadopanivRttA, yadvA parigrahArambhanivRttA ata | eva cAdoSA - vikRtivirahitA, anayorvizeSaNasamAsaH / aparaM ca ' davAgninA' dAvAnalena yathA 'araNye' vane 'dahAmAneSu' bhasmasAtkriyamANeSu 'jantuSu' prANiSu 'anye' apare 'sattvAH' prANino'vivekinaH 'pramodante' prakarSeNa hRSyanti, kimityevaMvidhAste ityAha - rAgadveSayorvazaH- AyattatA rAgadveSavazastaM gatAH - prAptAH / 'evamevaM' ti bindoralAkSaNikatvAdevameva vayaM 'mUDha'tti 'mUDhAni' mohavazagAni 'kAmabhogeSu' uktarUpeSu 'mucchiya'tti mUrcchitAni gRddhAni Jain Educationational iSukArIyamadhyayanaM * 64 // 409 // jainelibrary.org Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R-625 dahyamAnamiva dahyamAnaM na 'budhyAmahe' nAvagacchAmo rAgadveSAvagniriva rAgadveSAgnistena, kiM tat -'jagat prANisa mUha, yo hi saviveko rAgAdimAMzca na bhavati sa dAvAnalena dahyamAnAnanyasattvAnavalokya ahamapyevamanena dahanIya TU iti tadrakSaNopAyatatpara eva bhavati, na tu pramAdavazagaH san pramodate, yastvatyantamajJo rAgAdimAMzca sa Ayatima-31 cintayan hRSyati na tu tadupazamanopAye pravartate, tato vayamapi bhogAparityAgAdevaMvidhAnyeveti bhaavH| ye tvevaMvidhA na bhavanti te kiM kurvantItyAha-'bhogAn' manojJazabdAdIn 'bhoca'tti 'bhuktvA' Asevya punaruttarakAlaM 'vAntvA ca' apahAya vipAkadAruNatvAllaghuH-vAyustadvadbhUtaM-bhavanameSAM laghubhUtAH, ko'rthaH ?-vAyUpamAH tathAvidhAH santo viharantItyevaMzIlAH laghubhUtavihAriNaH-apratibaddhavihAriNa ityarthaH, yadvA laghubhUtaH-saMyamastena vihantuM zIla nayeSAM te tathAvidhAH, A-samantAnmodamAnA hRSyanta AmodamAnAH, tathAvidhAnuSThAneneti gamyate, gacchanti viva|kSitaM sthAnamiti zeSaH, ka iva ?-'diyA kAmakamA iva'tti ivazabdo bhinnakramastato dvijA iva-pakSiNa iva kAmaH abhilApastena kAmantIti kAmakramAH, yathA pakSiNaH svecchayA yatra yatrAvabhAsate tatra tatrAmodamAnA bhrAmyanti * evamete'pyabhiSvaGgasya paratatratAhetorabhAvAdyatra yatra saMyamayAtrAnirvahaNaM tatra tatra yAntItyAzayaH / punarbahi rAsthAM nirAkurvantyAha-'ime' ityanubhUyamAnatayA pratyakSAH zabdAdayaH, 'caH' samuccaye 'baddhAH' niyantritA anekadhopAyai darakSitA ityarthaH, ete kimityAha-spandanta iva spandante asthitidharmatayA, ye kIdRza ityAha-'mama hattha'jamAga-2 *5545523 JainEducation.in For Private & Personal use only Ibrary.org Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 410 // Jain Education yati 'mame' tyAtmanirdeze upalakSaNatvAttava ca 'hastaM' karam, Arya ! adya vA 'AgatAH' prAptAH, ko'rthaH ? - svavazAH, Atmano'jJatAM darzayitumAha - 'vayaM ca satta' ti vayaM punaH 'saktAni' saMbaddhAni abhiSvaGgavantItyarthaH, abahutve'pyasmadordvayozceti ( pA0-1-2-59 ) bahuvacanaM, 'kAmeSu' abhilaSaNIyazabdAdiSu evaMvidheSvapi cAmISvabhiSvaGga iti | mohavilasitamiti bhAvaH, yadvA 'ime ce 'ti cazabdAdvayaM ca spandAmaha iva spandAmahe AyupazcaJcalatayA paralokagamanAya, zeSaM tathaiva yata evamato bhaviSyAmo yatheme purohitAdayaH, kimuktaM bhavati ? - yathA'mIbhizcaJcalatvamavalokyaite parityaktAstathA vayamapi tyakSyAma iti / syAdetad-asthiratve'pi sukhahetutvAtkimityamI tyajyante ityAhasahAmiSeNa - pizitarUpeNa vartata iti sAmiSastaM kulalamiha gRtraM zakunikAM vA 'dRSTvA' avalokya 'bAdhyamAnaM' pIDyamAnaM pazyantarairiti gamyate, nirAmiSam - AmiSavirahitamanyathAbhUtaM veti gamyate, 'AmiSam' abhiSvaGgahetuM dhanadhAnyAdi 'sarva' niravazeSam 'ujjhitvA' tyaktvA 'viharissAmo' tti vihariSyAmyaprativaddhavihAritayA cariSyAmI - tyarthaH, 'nirAmiSA' parityaktAbhiSvaGgahetuH / uktAnuvAdenopadeSTumAha--gRddheNopamA yeSAM te gRddhopamAstAnuktanyAyena, 'tuH' samuccaye bhinnakramazca yokSyate, 'jJAtvA' avabudhya, Namiti prAgvat, kAnU ? - prakramAdviSayAmipavato lokAn 'kAmAca ' viSayAMca 'saMsAravarddhanAn' saMsAravRddhihetUn jJAtveti sambandhaH, athavA kAmayanta iti kAmA iti vyutpattyA kAmayogAdvA'tyantagRddhikhyApanArtha kAmA viSayiNa evoktA atastAn gRddhopamAn saMsAravarddhanAMzca jJAtvA kimityAha - 'urago onal iSukArIya. madhyayanaM. 14 // 410 // ainelibrary.org Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suvaNNapAse vatti ivazabdasya bhinnakramatvAt ApatvAca 'uraga iva' bhujaga iva 'sauparNeyapArthe' garuDasamIpe 'zaGkamAnaH' bhayatrastastanviti-stokaM mandaM yatanayetiyAvat 'careH' kriyAsu pravartakha, asyAyamAzayaH-yathA sauparNeyopamaiviSayane bAdhyase tathA saMyamamAsevakha, tatazca kimityAha-'NAgova' arddha spaSTam , AzayazcAyaM-yathA nAgaH bandhanaM varatrAndukAdi 'chittvA' dvidhA vidhAyAtmano 'vasati' vindhyATavIM brajati, evaM bhavAnapi karmabandhanamupahatyAtmano vasatiH-karmavigamataH zuddho yatrAtmA'vatiSThate sA ca muktireva tAM brajeH, anena dIkSAyAH prasaGgataH phalamuktam / / evaM copadizya nigamayitumAha-'etadU' yanmayoktaM 'pathyaM hitaM 'mahArAja!' prazasyabhUpate? 'iSukAra !' iSukAranAman !, etaca na mayA svamanISikayaivocyate, kintu 'iti' ityetanmayA 'zrutam' avadhAritaM sAdhusakAzAditi gamyata iti sUtrASTakArthaH // evaM ca tadvacanamAkarNya pratibuddho nRpaH, tatazca yattau dvAvapi cakratustadAha caittA vipulaM rajjaM, kAmabhoge a duccae / nivisayA nirAmisA, ninnehA nippariggahA // 50 // sammaM dhammaM viyANittA, ciccA kAmaguNe cre| tavaM pagijjha'hakkhAyaM, ghoraM ghoraparakamA! // 51 // 'tyaktvA' prahAya 'vipulaM' vistIrNa 'rASTra' maNDalaM. pAThAntarato rAjyaM vA 'kAmabhogAMzca' uktarUpAn 'dustyadAjAn' duSparihArAn "nirviSayau' zabdAdiviSayavirahitau ata eva nirAmiSau, yadvA viSayo-dezastadvirahitau rASTa parityAgataH kAmabhogatyAgatazca nirAmiSau-abhiSvaGgahetuvirahitau, kutaH punarevaMvidhau ?, yato 'niHsnehau' niSprati JainEducatii n ation For Privale & Personal use only w.jainelibrary.org Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 411 // Jain Educati bandhI 'niSparigrahau' kacidavidyamAnakhIkArau 'samyag ' aviparItaM 'dharma' zrutacAritrAtmakaM 'vijJAya' vizeSato'vaMbuddhaya 'ceca 'tti tyaktvA 'kAmaguNAn' zabdAdIn ' varAn' pradhAnAn pUrvavizeSaNairgatArthatve'pi punarabhidhAnamatizayakhyApakaM, 'tapaH' anazanAdi 'pragRhya' abhyupagamya 'yathAkhyAtaM ' yena prakAreNa tIrthakarAdibhiH kathitaM 'ghoram' atyantaduranucaraM ghorakarmA - vairiNaH prati raudraH parAkramo dharmAnuSThAnaviSayasAmarthyAtmako yayostau tathA devInRpau tathaiva ca kRtavantAviti zeSa iti sUtradvayArthaH // samprati samastopasaMhAramAha evaM kama buddha, ve dhammaparAyaNA / jammamacubhavviggA, dukkhassaMtagavesiNo // 52 // sAsaNi vigayamohANaM, purviva bhAvaNabhAviyA / acireNeva kAleNa, dukkhassaMtamuvAgayA // 53 // rAyA saha devIe, mAhaNo u purohio / mAhaNI dAragA caiva savve te parinibuDi ||24|| timi // 14 // // usuArijaM caudasamaM // 'evam' amunA prakAreNa 'tAni' anantaramuktarUpANi paDapi 'kramaza:' abhihitaparipATyA 'buddhAni' avagata - tattvAni 'sarvANi' azeSANi 'dharmaparAyaNAni' dharmaikaniSThAni, paThyate ca - 'dhamma paraMpara'ti paramparayA dharmo yeSAM tAni paramparAdharmANi, prAkRtatvAcca paramparAzabdasya paranipAtaH, tathA hi-sAdhudarzanAtkumArakayoH kumAraSacanAttatpitrostadavalokanAtkamalAvatyAstato'pi ca rAjJa iti paramparayaiva dharmaprAptiH, janmamRtyubhayebhyaH - uktarUpebhpa national iSukArIya madhyayanaM. 14 // 411 // jainelibrary.org Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evodvignAni - prastAni janmamRtyu bhayodvimAni 'duHkhasya' asAtasyAntaH - paryantastadvadveSakANi tadanveSakANi sApekSa| syApi samAso yathA devadattasya gurukulamiti / punastadvaktavyatAmevAha - 'zAsane' darzane vigatamohAnAm - arhatAM 'pUrva' - mityanyajanmani bhAvanayA - abhyAsarUpayA bhAvitAni - vAsitAni bhAvanAbhAvitAni, yadvA bhAvitA bhAvanA yaistAni bhAvitabhAvanAni, pUrvottaranipAtasyAtantratvAd, ata evAcireNaiva khalpenaiva kAlena 'duHkhasyAntaM' mokSam 'upAgatAni' prAptAni, sarvatra ca prAkRtatvAtpuMlliGganirdezaH / mandamatismaraNAyAdhyayanArthamupasaMhartumAha - 'rAjA' ipukAraH saha 'devyA' kamalAvatyA brAhmaNazca purohito bhRgunAmA brAhmaNI tatpatnI yasA dArakau tatputrau caiveti pUrvavatsa - rvANi tAni 'parinirvRtAni karmAbhyupazamataH zItIbhUtAni muktiM gatAnItiyAvaditi sUtratrayArthaH // 'iti' parisamAptau bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, samprati nayAste ca pUrvavat // Jain Educationonal | iti zrIzAntyAcAryakRtAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM caturdazamadhyayanaM samAptamiti // inelibrary.org Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -RRASA sabhikSuka bRhadvRttiH uttarAdhya. atha paJcadazaM sabhikSukamadhyayanam / madhyayanaM. // 412 // vyAkhyAtaM caturdazamadhyayanaM, samprati paJcadazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane nirnidAnatA-81 15 guNa uktaH, sa ca mukhyato bhikSoreva bhikSuzca guNata iti tadguNA anenocyanta ityanena sambandhenAyAtasyAsyAdhyayanasya catvAryanuyogadvArANi pUrvavadvayAvayoni tAvadyAvannAmaniSpannanikSepe sabhikSukamiti nAma, tatra ca sazabdo bhikSuzabdazca dazavaikA lika eva nikSiptastathA'pi sthAnAzUnyAthai bhikSunikSepamAha niyuktikRt niklevo bhikkhuMmI cauvviho0 // 374 // jANayasarIrabhavie tavairitte a niNhagAIsu / jo bhiMdei khuhaM khalu so bhikkhU bhAvao hoi 375 / al 'nikSepaH' nyAsaH bhikSau vicArye caturvidho nAmasthApanAdravyabhAvabhedAt , tatra nAmasthApane kSuNNe, dvividho bhavati / 412 // dravye vicArye Agamato noAgamataH, tatrAgamato bhikSupadArthajJastatra cAnupayukto, noAgamatazca sa trividhaH-'jANagasarIrabhavie'tti jJazarIrabhavyazarIre tadyatiriktazca, tatrAdyo sugamAveva, tayatiriktastu dravyabhikSurnihnavAdiSu, Adi sinesbrary.org Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdAtsarajaskAdiSu cAnyataro vivakSita iti gamyate, dravyatvaM cAsya rAgAdilakSaNakSudrettRtvAbhAvAt , bhAvabhikSumAha-yo 'bhinatti' vidArayati kSudhaM 'khalu' avadhAraNe bhinnakramazca, tataH sa eva bhikSurbhAvato bhavatIti gAthAdvayArthaH // iha ca bhinattItyuktamataH kartRkaraNakarmabhiH prayojanaM, sakarmakatvAdbhideH, ata Aha bhettA ya bheaNaM vA nAyatvaM bhiMdiyavayaM ceva / ikkikapi a duvihaM dave bhAve a nAyavaM // 376 // | rahakAraparasumAI dArugamAI a davao ddNti| sAhU kammaSTavihaM tavo a bhAvaMmi nAyavo // 377 // rAgadosA daMDA jogA taha gAravA ya sallA y|vighaao saNNAo khuhaM kasAyA pamAyA ya // 378 // bhettA ca kartA yo bhinatti, bhedanaM karaNaM yena bhinatti 'vA' samuccaye 'jJAtavyaM' boddhavyaM bhettavyameva bhettavyaka karma yadbhidyate, 'caH' samuccaye, "evaM' iti pUraNe, 'ekaikamapi ceti bhettA bhedanaM bhettavyakaM ca 'dvividhaM' vibhedaM dravye bhAve ca vicAryamANe 'jJAtavyam' avagantavyaM / tatra dravye 'rahagAraparasumAi'tti Adizabdasya pratyekamabhisambandhAd rathakAraH-takSakastadAdidravyato bhettA, AdizabdAdayaskArAdiparigrahaH, parazuH-kuThArastadAdinyato bhedanam AdizabdAd ghanAdayo gRhyante, 'dArugamAI yatti dAruka-kASThaM tadAdi ca dravyato bhedyam , AdizabdAllohAdi Jain Educa P iational For Privale & Personal use only OM.jainelibrary.org Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadRttiH uttarAdhya. parigrahaH, bhavantIti sarvApekSaM bahuvacanam / 'sAdhuH' tapakhI 'karma' jJAnAvaraNAdi 'aSTavidham' aSTaprakAraM 'tapazca' sabhikSukaanazanAdi bhAve vicArye bhettA bhettavyaM bhedanaM ca krameNa jJAtavyam / itthaM 'jo bhiMdaI khuhaM khalu' iti grahaNakavAkyaM gataM, bhinattIti vyAkhyAya kSudhaM vyAkhyAtumAha-'rAgadveSau' uktarUpI 'daNDAH' manodaNDAdayo 'yogA'karaNakAraNAnuma madhyayanaM. // 413 // tirUpAH, paThanti ca-rAgaddosA chuhaM daMDA' atra ca'chuhaM tikSudha-bubhukSA ucyate, tathA 'gauravANi ca' RddhigauravAdIni 'zalyAni ca' mAyAzalyAdIni 'vikathAH'strIkathAdayaH sajJAH' AhArasajJAdayaH,'khuhaMti etadbhAvabhAvitvAdaSTavidhakamarUpAyAH kSudhaH etAnyapi kSudityucyante, prAkRtatvAca napA nirdezaH, 'kaSAyAH' krodhAdayaH 'pramAdAzca' madyAdayaH kSuditi sambandhanIyamiti gAthAtrayArthaH // upasaMhartumAha eyAiM tu khuhAI je khalu bhiMdaMti subbayA riso| te bhinnakammagaMThI uviMti ayarAmaraM ThANaM 379/ a 'etAni' rAgAdIni 'khuhAIti kSucchabdavAcyAni ye khalu 'bhiMdaMti' vidArayanti, khaluzabda evakArArtho bhinda-1 ntyeveti zobhanAni anaticAratayA bratAni-prANAtipAtaviratyAdIni yeSAM te suvratAH 'RSayaH' munayaH,te kimityAha 413 // bhinnaH kamaivAtidurbhedatayA granthiH karmagranthiyaiste tathAvidhAH 'upayAnti' prApnavanti 'ajarAmaraM sthAnaM' muktipadamiti gaathaarthH|| ukto nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedam Jain Educati ainelibrary.org o For Private&Personal use only nal Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -SCR-06- 2 moNaM carissAmi samiJca dhammaM, sahie ujjukaDe niyANachinne / saMthavaM jahija akAmakAme, annAyaesI parivae sa bhikkhU // 1 // 4-9-GC ACASSAIRCRAF muneH karma maunaM tacca samyakcAritraM 'carissAmotti sUtratvAt cariSyAmi-AseviSye ityabhiprAyeNetyupaskAraH, |'sametya' prApya 'dharma' zrutacAritrabhedaM dIkSAmityuktaM bhavati, 'sahitaH' samyagdarzanAdibhiranyasAdhubhirveti gazyate, svasmai hitaH svahito vA sadanuSThAnakaraNataH, kazcaivam ?-RjuH-saMyamastatpradhAnaM Rju vA-mAyAtyAgataH kRtam-anuSThAna yasyeti RjukRtaH, IdRkka ityAha-nidAnaM-viSayAbhiSvaGgAtmakaM, yadivA 'nidAna vandhane' tatazca karaNe lyuTa, nidAna-prANAtipAtAdikarmavandhakAraNaM chinnam-apanItaM yena sa tathA, ktAntasya paranipAtaH prAgvatprAkRtatvAt, chinnanidAno vA apramattasaMyata ityarthaH, 'saMstavaM' pUrvasaMstutairmAtrAdibhiH pazcAtsaMstutaizca zvazyAdibhiH paricayaM 'jahyAt | tyajet , 'zaki ca liG' ( zaki liG ca pA-3-3-173) ityanena zakyAthai liG, tataH saMstavaM hAtuM zakto ya iti, evaM liGarthabhAvanA sarvatra kAryA,tathA kAmAn-icchAkAmamadanakAmabhedAn kAmayate-prArthayate yaH sa kAmakAmo na tathA akAmakAmaH, yadvA'kAmo-mokSastatra sakalAbhilApanivRttestaM kAmayate yaH sa tathA, ata eva ajJAtaH-tapakhitAdibhirguNairanavagataH epayate-grAsAdikaM gaveSayatItyevaMzIlo'jJAtaiSI 'parivrajed' aniyatavihAritayA viharet 'sa bhi kAmAn-icchAkAma yate yaH sa tathA, ata evareta 'sa bhi Jain Education a l For Privale & Personal use only elainelibrary.org Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 414 // ASRASSES OSASUS khutti' yattadornityAbhisambandhAd ya evaMvidhaH sa bhikSuH, anena siMhatayaiva viharaNaM bhikSutvanibandhanamuktamiti || sabhikSukasUtrArthaH // taca siMhatayA viharaNaM yathA syAttathA vizeSata Aha madhyayanaM. rAovarayaM carija lADhe, virae vedviyaa''yrkkhie| panne abhibhUya savvadaMsI, je kamhivi na mucchie sa bhikkhU // 2 // rAgaH-abhiSvaGgaH uparato-nivRtto yasmiMstadrAgoparataM yathA bhavatyevaM 'cared' viharet , tAntasya paranipAtaH 4.prAgvat , anena maithunanivRttiruktA, rAgAvinAbhAvitvAnmaithunasya, yadvA''vRttinyAyena 'rAtovarayaM ti rAtryuparataM 'caret' bhakSayedityanenaiva rAtribhojananivRttirapyuktA, 'lADhe'tti sadanuSThAnatayA pradhAno virataH-asaMyamAnivRttaH, anena ca saMyamasyAkSepAtprANAtipAtanivRttiH sAvadhavacananivRttirUpatvAdvAksaMyamasya mRSAvAdanivRttizcAbhihitA veditavyA, vedyate'nena tattvamiti vedaH-siddhAntastasya vedanaM vittayA AtmA rakSito-durgatipatanAtrAto'neneti vedavidAtmarakSitaH, yadvA vedaM vettIti vedavit , tathA rakSitA AyAH-samyagdarzanAdilAbhA yeneti rakSitAyaH, rakSi- // 414 // tazabdasya paranipAtaH prAgvat, 'prAjJaH' heyopAdeyabuddhimAn 'abhibhUya' parAjitya parISahopasargAniti gamyate, 'sarva' samastaM gamyamAnatvAtprANigaNaM pazyati-AtmavatprekSata ityevaMzIlaH, athavA'bhibhUya rAgadveSau sarva vastu samatayA Jain Educati Vlainelibrary.org o nal Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazyatItyevaMzIlaH sarvadarzI, yadivA sarva dazati-bhakSayatItyevaMzIlaH sarvadaMzI, uktaM hi-"paDiggahaM saMlihitANaM, levamAyAe~ saMjae / duggaMdhaM vA sugaMdhaM vA, sacaM bhuMje Na chdddde||1||" ata eva yaH kasmiMzcitsacittAdivastani na mUchitaH-prativaddhaH, etena parigrahe nivRtterabhidhAnamapratibaddhazca kathamadattamAdadIta ? ityadattAdAnanivRttezca, tathA ca PAya evaM mUlaguNAnvitaH sa bhikSurityuktaM bhavatIti sUtrArthaH // anyaca akosavahaM vidittu dhIre, muNI care lADhe nicamAyagutte / avvaggamaNe asaMpahihe, jo kasiNaM ahiAsae sa bhikkhU // 3 // AkrozanamAkrozaH-asabhyAlApo vadho-ghAtastADanaM vA, anayoH samAhAradvandve AkrozavadhaM tadviditvA khakRta-1 karmaphalametaditi matvA 'dhIraH' akSobhyaH samyak soDhetiyAvat 'muniH' yatiH 'caret' paryaTed aniyatavihAratayeti | gamyate, tatazcAnenAkrozavadhacaryAparISahasahanamuktaM, 'lADhe'tti prAgvat , 'nityam' iti sadA 'AtmA' zarIram , Atmazabdasya zarIravacanasyApi darzanAt, uktaM hi-"dharmadhRtyagnidhIndvarkatvaktattvakhArthadehiSu / zIlAnilamanoyatnaikavIryeSvAtmanaH smRtiH // 1 // " iti, tena gupta Atmagupto-na yatastataH karaNacaraNAdivikSepakRt , yadvA gupto-5 rakSito'saMyamasthAnebhya AtmA yena sa tathA, avyagram-anAkulamasamaasacintoparamato manaH-cittamasyetyavya 1 patadvahaM saMlikhya lepamAtrayA saMyataH / durgandhi vA sugandhaM vA sarva bhute na tyajati // 1 // Jain Educ a tional For Private & Personal use only Pw.jainelibrary.org Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sabhikSukamadhyayanaM. 15 uttarAdhya. gramanA na saMprahRSTaH asaMprahRSTaH-AkrozAdipu na praharSavAna. yathA kazcidAha-"kazcit pumAn kSipati mAM paribRhadvRttiH rUkSavAkyaH, zrImatkSamAbharaNametya mudaM brajAmi" ityAdi, prakRtopasaMhAramAha-yaH 'kRtstram' utkRSTAdibhedataH samasta mAkrozavadham 'adhyAste' sahate samatayeti gamyate, sa bhikSuriti sUtrArthaH // kiM c||415|| paMtaM sayaNAsaNaM bhaittA, sIuNhaM vivihaM ca dNsmsgN| avvaggamaNe asaMpahihe, jo kasiNaM ahiAsae sa bhikkhU // 4 // 'prAntam' avamaM zayanaM ca-saMstArakAdi AsanaM ca-pIThakAdi zayanAsanam upalakSaNatvAdbhojanAcchAdanAdi ca 'bhuktvA' sevitvA zItaM coSNaM ca zItoSNam-uktarUpaM. casya gamyamAnatvAttaca sevitvA 'vividhaM ca' nAnAprakAra kAdaMzAzca mazakAzca daMzamazakaM prAga vyAkhyAtameva prApyeti zeSo, matkuNAdhupalakSaNaM caitat , avyagramanA asaMpraSTo yaH kRtsnamadhyAste sa bhikSuriti prAgvat / iha ca prAntaM zayanAsanaM bhuktveti atisAttvikatAdarzanArtha, prAntazayanAvAditAyAM hi suduHsahAH zItAdayaH, anena zItoSNadaMzamazakaparISahasahanamuktamiti sUtrArthaH // aparaM ca no sakkiyamicchaI na pUaM, novi ya vaMdaNagaM kuo pasaMsaM ? / se saMjae suvvae tavassI, sahie Ayagavesae sa bhikkhU // 5 // 'no' niSedhe 'satkRtaM' satkAramabhyutthAnAnugamAdirUpam icchati' abhilapati, prAkRtatvAca sUtre dIrghanirdezaH, SURAUHAS*** // 415 // Jain Educatio n al For Private & Personal use only Thainelibrary.org Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * + 4-%-% na 'pUjA' vastrapAtrAdibhiH saparyA, 'no api ca' iti naiva ca 'vandanakaM' dvAdazAvAdirUpaM, kutaH 'prazaMsA' nijaguNotkIrtanarUpAM?, naivecchatItyabhiprAyaH, 'saH' evaMvidhaH samyag yatate sadanuSThAnaM pratIti saMyato'ta eva ca suvrataH, suvratatvAca 'tapasvI' prazasyatapAH, tathA ca sahitaH samyagjJAnakriyAbhyAM, yadvA saha hitena-Ayatipathyena arthAdanuSThAnena vartata iti sahitaH, tata eva cAtmAnaM-karmavigamAcchuddhakharUpaM gaveSayati-kathamayamitthaMbhUto bhavedityanveSayate yaH sa AtmagaveSakaH, yadvA AyaH-samyagdarzanAdilAbhaH sUtratvAdAyato vA-mokSastaM gaveSayatItyAyagaveSaka AyatagaveSako vA yaH sa bhikSuriti suutraarthH|| anena satkArapuraskAraparISahasahanamuktaM, samprati strIparIpahasahanamAha jeNa puNo jahAi jIviyaM, mohaM vA kasiNaM niycchii| naranAriM payahe sayA tavassI, na ya koUhalaM uvei sa bhikkhU // 6 // yena hetunA, punaHzabdo'sya sarvathA saMyamaghAtitvavizeSadyotakaH, 'jahAti' tyajati 'jIvitaM' saMyamajIvitaM 'mohaM vA' mohanIyaM vA kaSAyanokaSAyAdirUpaM 'kRtsnaM' samastaM kRSNaM vA zuddhAzayavinAzakatayA 'niyacchati' banAti tadevaMvidhaM narazca nArI ca naranAri 'prajahyAta' prakarSaNa tyajet yaH 'sadA' sarvakAlaM tapakhI, na ca 'kutUhalam' abhu 4 EASESORASXX*A* %%% % % Jain Educati % For Privale & Personal Use Only o nal jainelibrary.org Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ktabhogatAyAM ruyAdiviSayaM kautukam , upalakSaNatvAdbhuktabhogatAyA smRtiM ca, 'upaiti' gacchati sa bhikSuriti suutraarthH|||| sabhikSukauttarAdhya. itthaM parIpahasahanena bhikSutvasamarthanAt siMhavihAritvamuktvA tadeva piNDavizuddhidvAreNAha madhyayanaM. bRhadvRttiH chinnaM saraM bhomaM aMtalikkhaM, suviNaM lakkhaNaM daMDa vatthuvija / aMgavigAraM sarassavijayaM, jo vijAhiM na jIvaI sa bhikkhU // 7 // // 416 // | chedanaM chinnaM vasanadazanadAAdInAM, tadviSayazubhAzubhanirUpikA vidyA'pi chinnamityuktA, evaM sarvatra / "devesu uttamo lAbho" ityAdi, tathA 'saraM ti kharakharUpAbhidhAnaM, "saMjaM ravai mayUro, kukkuDo risabhaM saraM / haMso ravati gaMdhAra. majjhimaM tu gvele||1||" ityAdi,tathA-"sajeNa lahai vittiM, kayaM ca na viNassaI / gAvo puttA ya mittA ya. dAnArINaM hoi balaho ||1||rishenn u IsariyaM, seNAvacaM dhaNANi y|" ityAdi / tathA bhUmiH-pRthvI bhUmau bhavaM bhauma-bhUkampAdilakSaNaM, yathA-"zabdena mahatA bhUmiryadA rasati kampate / senApatiramAtyazca, rAjA rASTaM ca pIbyate 5 // 1 // " ityAdi / tathA antarikSam-AkAzaM tatra bhavam AntarikSaM-gandharvanagarAdilakSaNaM,yathA-"kapilaM shsy| 1 devepattamo lAbhaH (koNeSu) 2 SaTuM rauti mayUraH kurkuTa RSabhaM svaram / haMso rauti gAndhAraM madhyamaM tu gavelakaH // 1 // 4 // 41 // 3 paDUjena labhate vRttiM kRtaM ca na vinazyati / gAvaH putrAzca mitrANi ca nArINAM bhavati vallabhaH // 1 // RSabheNa svaizvarya senApatitvaM dhanAni c| Jain Educatio Chainelibrary.org n For Privale & Personal use only al Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASELSA RSHOC*** 6 ghAtAya, mAjiSTe haraNaM gavAm / avyaktavarNa kurute, balakSobhaM na saMzayaH // 1 // gandharvanagaraM snigdhaM, saprAkAraM sato-4 raNam / sAmyA dizaM samAzritya, rAjJastadvijayaGkaram // 2 // " ityAdi / tathA 'khagnaM svapnamataM zubhAzubhakathanaM, yathA-"gAyane rodanaM bayAnartane vadhabandhanam / hasane zocanaM brUyAtpaThane kalahaM tathA // 1 // " ityAdi / tathA |'lakSaNaM' strIpuruSayoryathA-"cakkhusiNehe suhito daMtasiNehe ya bhoyaNaM mijhe| tayaNeheNa ya sokkhaM jahaNehe hoi paramadhaNaM // 1 // " ityAdi, gajAdInAM ca yathAyathaM vAlukApyAdivihitam / tathA 'daMDa'tti 'daNDaH' yaSTistatvarUpakathanam , "ekapacaM pasaMsaMti, dupavA kalahakAriya"tti, ityAdi / tathA 'vAstuvidyA' prAsAdAdilakSaNAbhidhAyizAsvAtmikA "kuTilA bhUmijAzcaiva, vainIkA dvandvajAstathA / latino nAgarAzcaiva, prAsAdAH kSitimaNDanAH // 1 // sUktAH padavibhAgena, karmamArgeNa sundarAH / phalAvAptikarA loke, bhaGgabhedayutA vibhoH // 2 // aNDakaistu viviktAste, nirgmaishcaaruruupkaiH| citrapatrairvicitraizca, vividhA''kArarUpakaiH // 3 // " ityAdi / tathA 'aGgavikAraH' ziraH sphuraNAdistacchubhAzubhasUcakaM zAstramapyaGgavikAro yathA 'dakSiNAkSispandane priyaM bhvissytii'tyaadi| tathA kharaH-podaTU kIzivAdirutarUpastasya viSayaH-tatsambandhI zubhAzubhanirUpaNAbhyAsaH, yathA-"gatistArA kharo vAmaH, podakyAH | 1 cakSuHsnehena sukhito dantasnehena ca bhojanamiSTam / tvaksnehena ca saukhyaM nakhasnehena bhavati paramadhanam / / 1 // pAlakAdivihitaM pra0 / 2 ekaparvA prazaMsanti dviparvA kezakAriNI / * R Jain Educ w For Privale & Personal use only a tional .jainelibrary.org Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. sabhikSuka bRhadvRttiH madhyayanaM. // 417 // zubhadaH smRtH| viparItaH praveze tu, sa evaabhiissttdaaykH||1||" tathA-"durgAkharatrayaM syAjjJAtavyaM zAkunena naipuNyAt / cilicilizabdaH saphalaH susu madhyazcalacalo viphlH||1||" ityAdi / tato ya etAbhirvidyAbhirna jIvati naitA eva jIvikAH zubhAzubhAH prakalpya prANAn dhArayati sa bhikSuriti suutraarthH|| anena nimittalakSaNotpAdanAdopaparihAra uktaH, samprati mantrAdirUpatahoSaparihArAyAha maMtaM mUlaM vivihaM vijJaciMtaM, vamaNavireyaNadhUmanittasiNANaM / Aure saraNaM tigicchiyaM ca, taM parinnAya parivvae sa bhikkhU // 8 // _ 'matram' OMkArAdisvAhAparyanto hIkArAdivarNavinyAsAtmakastaM, 'mUlaM' sahadevImUlikAkalpAdi tattacchAstravihitaM mUlakama vA vividha' nAnAprakAraM 'vaidyacintAM' vaidyasambandhinI nAnAvidhauSadhapathyAdivyApArAtmikA, vividhAmityatrApi DamarukamaNinyAyena yojyate, vamanam-udgiraNaM virecanaM-koSThazuddhirUpaM dhUma-manaHzilAdisambandhi netaMti-netrazabdena netrasaMskArakamiha samIrAanAdi parigRhyate, snAnam-apatyArtha matrauSadhisaMskRtajalAbhiSecanaM, vamanAdInAM ca nAnAvasAnAnAmiha kRtasamAhArANAM nirdezaH, 'Aure saraNaM'ti, subbyatyayAd 'Aturasya' rogAdipIDitasya 'zaraNaM' smaraNaM hA tAta ! hA mAtaH! ityAdirUpaM cikitsitaM ca' Atmano rogapratIkArarUpaM 'tad' iti // 417 // Mainelibrary.org Jain Educatio n Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** * * ** yadanantaramuktaM 'parinnAya'tti jJaparijJayA parijJAya pratyAkhyAnaparijJayA ca pratyAkhyAya 'parivrajet' sarvaprakAraM saMyamAMdhvani yAyAdhaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // aparaM ca khattiyagaNauggarAyaputtA, mAhaNabhoI ya vivihA ya sippinno| no tesiM vayaha silogapUaM, taM parinnAya parivvae sa bhikkhU // 9 // PI kSatriyAH-haiheyAdyanvayajA gaNAH-mallAdisamUhAH ugrAH-ArakSakAdayaH rAjaputrAH-nRpasutAH, eSAM dvandvaH, 'mAhana bhogikAH' tatra mAhanA brAhmaNAstathA bhogena-viziSTanepathyAdinA caranti bhogikA:-nRpatimAnyAH pradhAnapuruSAH, 'vividhAzca' nAnAprakArAH 'zilpinaH' sthapatiprabhRtayaH, paThanti ca-'sippiNo'NNe' tatra cAnye iti zilpivizeSaNamubhayatra ca ya iti zeSaH, 'no' naiva teSAM' kSatriyAdInAM vadati' pratipAdayati, ke ?-zlokapUje zloka-zlAghAM yathaite zobhanA iti, pUjAM ca-yathaitAn pUjayateti, ubhayatra pApAnumatyAdimahAdoSasambhavAt , kiMtu 'taditi zlokapUjAdikaM dvividhayA'pi parijJayA parijJAya parivrajedyaH sa bhikSuriti sUtrArthaH // anena vanIpakatvasya parihAra uktaH, sAmprataM saMstavaparihAramAha gihiNo je pavvaieNa dihA, appavvaIeNa va saMthuyA hvijjaa| tesiM ihaloyaphalaTTayAe, jo saMthavaM na karei sa bhikkhU // 10 // * * **4-20 nelibrary.org Jain Education a For Privale & Personal use only nal Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 418 // CIRCTCAKASARAM 'gRhiNaH' gRhasthA ye 'prabajitena' gRhItadIkSeNa dRSTA upalakSaNatvAtparicitAzca 'apravrajitena vA' gRhasthAva- sabhikSukasthena saha 'saMstutAH' paricitA bhaveyura'hiNo ya iti sambandhaH 'tesiM'ti 'taiH' ubhayAvasthayoH paricitaihibhiH / 'ihalaukikaphalArtha' vastrapAtrAdilAbhanimittaM yaH 'saMstavaM' paricayaM na karoti sa bhikSuriti suutraarthH|| tathA | madhyayanaM. sayaNAsaNapANabhoyaNaM, vivihaM khAimasAimaM presiN| adae paDisehie niyaMThe, je tattha Na paosaI sa bhikkhU // 11 // 'zayanAsanapAnabhojana'miti zayanAdIni pratItAni 'vividham' anekaprakAraM 'khAdimakhAdima miti khAdimaMpiNDakhajUrAdi khAdimam-elAlavaGgAdi, ubhayatra samAhAraH, 'paresiM'ti 'parebhyaH' gRhasthAdibhyaH 'adai'tti adadayaH 'pratiSiddhaH' kvacit kAraNAntare yAcamAno nirAkRtaH saH 'nirgranthaH' muktadravyabhAvagrantho yaH 'tatra' ityadAne 'na pradaSyati' na pradveSaM yAti punardAsyatItyabhidhAyakakSapakarSivatsa bhikSuriti sUtrArthaH // anena krodhapiNDaparihAra uktaH, upalakSaNaM caitadazeSabhikSAdoSaparihArasya, idAnIM grAsaipaNAdopaparihAramAhajaM kiMcAhArapANagaM vivihaM, khAimasAimaM paresiM lttuN| | // 41 // jo taM tiviheNa nANukaMpe, maNavayakAyasusaMvuDe je sa bhikkhU // 12 // 'yat kiJcit' alpamapi 'AhArapAnam' azanapAnIyaM vividhaM 'khAimasAimati casya gamyamAnatvAt khAdi JainEducatiotionational For Privale & Personal use only Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ K*%*%*A XARA***** lAmakhAdimaM ca uktarUpaM 'paresiM'ti 'parebhyaH' gRhasthebhyaH 'laDhuM'ti 'labdhvA prApya yaH 'taMti subbyatyayAttenAhArA dinA 'trividhena' manovAkAyalakSaNena prakAratrayeNa nAnukampate, ko'rthaH ?-glAnavAlAdInopakurute na sa bhikSuriti / vAkyazeSaH, yastu manovAkAyaiH suSTu saMvRto niruddhatathAvidhAhArAghabhilASaH susaMvRtA vA manovAkAyA yasyeti susaMvRtamanovAkkAyaH, tata eva glAnAdInanukampata iti gamyate, sa bhikSuH, yadivA 'nAnukampate' ityatra 'nA' puruSo'nukampate [ nAnurUpo na kampatemanovAkAyasusaMvRtaH san sa bhikSuriti sUtrArthaH // anenArthato gRddhyabhAvAbhidhAnAdaGgAradoSaparihAra uktaH, samprati dhUmaparihAramAha AyAmagaM ceva javodaNaM ca, sIyaM sovIrajavodagaM ca / / no hIlae piMDaM nIrasaMtu, paMtakulANi parivvae sa bhikkhU // 13 // __ AyAmameva AyAmakam-avazrAvaNaM cazabda uttarApekSayA samuccaye khagatAnekabhedakhyApako vA, 'eva' iti prAgvat, 'yavodanaM ca' yavabhaktaM 'sIya'ti zItaM-zItalamantaprAntopalakSaNaM caitat , sovIraM-AcAmlaM yavodakaM ca-yavaprakSAlanaM 7 pAnIyaM sovIrayavodakaM, taca 'no hIlayet' dhigidaM kimanenAmanojJeneti na nindet , piNDyate-saGghAtyate, ko'rthaH ? -gRhibhyaH upalabhya saMmIlyata iti piNDastamAyAmakAyeva 'nIrasaM' vigatAkhAdaM 'tuH' apyarthastato nIrasamapi, ata 3Aeva 'prAntakulAni' tucchAzayagRhANi daridrakulAni vA yaH parivrajetsa bhikSuriti sUtrArthaH // anyacca Jain Educa t ional ** For Private & Personal use only jainelibrary.org Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. sabhikSukamadhyayanaM. bRhaddhRttiH // 419 // sadA vivihA bhavaMti loe, divvA mANusayA tahA tiricchaa| bhImA bhayabheravA urAlA, jo succA Na vihijaI sa bhikkhU // 14 // 'zabdAH' dhvanayaH 'vividhAH' vimarzapradveSAdinA vidhIyamAnatayA nAnAprakArAH bhavanti' jAyante 'loke' jagati 'divyAH' devasambandhinaH 'mAnuSyakAH' manuSyasambandhinastathA 'tairazcAH' tiryaksambandhinaH 'bhImAH' raudrAH bhayena bhairavAH-atyantasAdhvasotpAdakA bhayabhairavAH 'udArAH' mahAnto yaH 'zrutvA' AkarNya prakramAduktavizeSaNaviziSTAneva zabdAn 'na vyathate' na bibheti dharmadhyAnato na calati vAsa bhikSuriti sUtrArthaH // anenopasargasahiSNutvaM siMhavihAritAyAM nimittamuktaM, samprati samastadharmAcAramUlaM samyaktvasthairyamAha vAyaM vivihaM samicca loe, sahie kheyANugae a koviyappA / panne abhibhUya savvadaMsI, uvasaMte aviheDae sa bhikkhU // 15 // 'vAda' ca khakhadarzanAbhiprAyavacanavijJAnAtmakaM 'vividham' anekaprakAraM, dharmaviSaye'pi banekadhA vivadante, yathoktaM"setukaraNe'pi dharmo bhavatyasetukaraNe'pi kila dharmaH / gRhavAse'pi ca dharmo vane'pi vasatAM bhavati dharmaH // 1 // muNDasya bhavati dharmastathA jaTAbhiH savAsasAM dharmaH" ityAdirUpaM 'sametya' jJAtvA loke sahitaH khahito vA prAgvat khedayatyanena karmeti khedaH-saMyamastenAnugato-yuktaH khedAnugataH 'caH' pUraNe kovidaH-labdhazAstraparamArtha AtmAs // 419 // Jan Edu a l For Private & Personal use only Asanelibrary.org Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ syeti kovidAtmA, 'paNNe abhibhUya sabadaMsI uvasaMtetti prAgvat , 'aviheThakaH' na kasyacidvibAdhako yaH sa bhikSu-* riti sUtrArthaH // tathA asippajIvI agihe amitte, jiiMdio savvao vippmuke| aNukkasAI lahu appabhakkhI, ciccA giha egacare sa bhikkhU // 16 // tibemi / / ||sbhikkhuuajjhynnN // 15 // | zilpena-citrapatracchedAdivijJAnena jIvituM zIlamasyeti zilpajIvI na tathA'zilpajIvI 'agRhaH' gRhavirahitaH tathA avidyamAnAni mitrANi-abhiSvaGgahetavo vayasyA yasyAsAvamitraH, jitAni-vazIkRtAni 'indriyANi' zrotrAdIniyena sa tathA, 'sarvataH' bAhyAdabhyantarAca granthAditi gamyate, vividhaiHprakAraiHprakarSaNa mukto vipramuktaH, tathA aNavaHkhalpAH sajvalananAmAna itiyAvat kaSAyAH-krodhAdayo yasyeti sarvadhanAditvAdini pratyaye'NukaSAyI, prAkRtatvAtsUtre kakArasya dvitvaM, yadvA utkaSAyI-prabalakaSAyI na tathA'nutkaSAyI alpAni-stokAni laghUni-niHsArANi niSpAvAdIni bhakSayituM zIlamasyeti alpalaghubhakSI, sUtre tibyatyayaH prAgvat, 'tyaktvA' apahAya gRhaM dravyabhAvabhedabhinnam, eko-rAgadveSavirahitaH tathAvidhayogyatAvAptAvasahAyo vA carati-viharatyekacaro yaH sa bhikSuH, anenaikAkivihAra upalakSita iti sUtrArthaH // iti' parisamAptau, bravImIti pUrvavadeva, nayA api pUrvavadeva // // iti zrI zAntyAcAryakRtAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM paJcadazamadhyayanaM samAsamiti // 15 // Jain Education anal HI For Privale & Personal use only hinelibrary.org Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. atha SoDazaM brahmacaryasamAdhinAmakam / daza brahma bRhaddhattiH samAdhiH. // 420 // 10 *AUCH EASIE ***** ukta paJcadazamadhyayanam , adhunA SoDazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane bhikSuguNA uktAH, te hAca tattvato brahmacaryavyavasthitasya bhavanti, tadapi ca brahmaguptiparijJAnata iti tA ihAbhidhIyante ityanena sambandhe nAyAtasyAsyAdhyayanasya caturanuyogadvAracarcA prAgvadyAvannAmaniSpannanikSepe dazabrahmacaryasamAdhisthAnamiti nAma, tato dazAdipadAnAM paJcAnAM nikSepaH karttavyaH, tatra ca naikakAdyabhAve dazasambhava ityekakanikSepamAha niyuktikRt___NAmaMThavaNAdaviemAuyapayasaMgahekkae ceva / pajjava bhAve a tahA sattee ikkagA huMti // 379 // | etadarthastu caturaGgIyAdhyayana eva kathita iti na pratanyate // etadanusAratazca dvayAdinikSepaH sukara eveti tamupekSyaiva dazanikSepamAha dasasu a chakko dave nAyavvo dasapaesio khNdho| ogAhaNAThiIe nAyavyo pajjavaduge a||30|| dazasu ca nikSeptavyeSu SaTko nikSepa iti gamyate, sa ca nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAt , tatra nAmasthA // 420 // Jain Educati o nal For Privale & Personal use only villainelibrary.org Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. 71 pane kSuNNe, 'davetti dravyaviSayeSu dazasu vicAryamANeSu 'jJAtavyaH' avagantavyaH daza pradezAH parimANamasyeti dazapra| dezikaH skandho dazocyate, dazaparamANudravyaniSpannatvAt, tathA 'ogAhaNATThiIe' ti skandha evAvagAhanAyAM cintya - | mAnaH prakramAddazapradezAvagADhaH kSetradazocyate, sthitau ca dazasamayasthitikaH sa eva kAladazocyate, upalakSaNaM caitatsarva, yata Aha cUrNikRt - " dravyadaza daza sacittAdIni dravyANi, kSetradaza dazAkAzapradezAH, kAladaza daza samayA iti jJAtavyAH, " 'pajjava 'tti paryAyA dazasaGkhyatvena vivakSitA bhAvadaza [kSaye] (kkaye ) paryAyA ityAha- 'dvike ca' jIvAjIvarUpe 'caH' pUraNe, tatra jIvaparyAyA vivakSayA kapAyAdayaH, ajIva paryAyAzca pudgalasambandhino varNAdaya iti | gAthArthaH // idAnIM brahmanikSepamAha baMbhaMmi (mI) u caukkaM ThavaNAbaMbhaMmi baMbhaNuppattI / davvaMmi vatthiniggahu annANINaM muNeyavvo // 381 // bhAve u vatthiniggahu nAyavvo tassa rkkhnnttttaae| ThANANi tANi vajjijja jANi bhaNiyANi ajjhayaNe // 'vaMbhaMmi u'tti brahmaNi punarvicArye 'cakkaM' ti catuSko nAmasthApanAdravyabhAvabhedAnnikSepa iti gamyate, tatra nAmabrahma yasya brahmeti nAma, sthApanAtrANi brAhmaNotpattirvaktavyA, yathA''cAranAmni prathamA "ekA maNUsajAI rajju1 ekA manuSyajAtiH rAjyotpattau ca dve kRte vRSabhasya / tisrazca zilpavANijye zrAvakadharme catasraH // 1 // ational jainelibrary.org Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 uttarAdhya. ppattIya do kayA usame / tinni ya sippavaNie sAvagadhammami cattAri // 1 // " ityAdinA niyuktikRtAbhi dazabrahmahitA, 'dravye bastinigrahaH' upasthanirodhamAtram 'ajJAninA' mithyAdRzAM dazabrahmacaryasamAdhisthAnAvagamazUnyAnA bRhadvRttiH samAdhi 'muNitavyaH' pratijJAtavyo brahmeti prakramaH, 'bhAve u'tti bhAve punarvicArye vastinigraho 'jJAtavyaH' avagantavyaH, // 42 // kasya sambandhItyAha-'tasya' iti brahmaNo 'rakSaNArthAya' rakSaNaprayojanAya 'sthAnAni' viviktazayanAsanasevanAdIni dUtAni 'varjayet' pariharedyastasyeti prakramaH, sa ca jJAnyeva, tAni kAnItyAha-yAni 'bhaNitAni' uktAni 'adhyayane hai ihaiva prakrAnta iti gAthAdvayArthaH // caraNanikSepamAha caraNe chakko dave gaicaraNaM ceva bhakkhaNecaraNaM / khitte kAle jami u bhAve u guNANa AyaraNaM // 383 // tI caraNaviSayaH 'SaTkaH' paTparimANa uktarUpo nikSepaH, tatra nAmasthApane gatArthe, dravye gatirUpaM caraNaM gaticaraNaM prAmAdigamanAtmakamityarthaH, 'caH' samuccaye bhinnakramazca 'eveti pUraNe, 'bhakkhaNecaraNaM'ti ekAro'lAkSaNikastato // 42 // bhakSaNacaraNaM, caraNazabdasyobhayArthatvAt , paThyate hi 'cara gatibhakSaNayoH' iti, tathA 'khette kAle jaMmi'tti yasmin / kSetre kAle vA caraNaM caryate vyAvaya'te vA tatkSetracaraNaM kAlacaraNaM ceti prakramaH, bhAve tu 'guNAnAM' mUlottaraguNarUpANAm 'AcaraNam' Asevanamiti gaathaarthH|| samAdhinikSepamAha nibrary.org JainEducation IN Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SARORSCOCIEOSAROSASSROGRESSIOS samAhIi caukaM davvaM davveNa jeNa u smaahii| bhAvaMmi nANadaMsaNatave caritte a nAyavvaM // 384 // samAdhau 'caukkaM ti prAgvaccatuSko nAmAdinikSepaH, tatra nAmasthApane prasiddhe, 'dravya'miti dravyasamAdhiH 'dravyeNa' mAdhuryAdiguNAnvitena 'yena' hetunA 'tuH' pUraNe 'samAdhiH' khAsthyamupajAyate tadeva samAdhihetutvAtsamAdhiriti / 'bhAvaMmi NANadaMsaNatave caritte 'tti sUtratvAdbhAve jJAnadarzanatapAMsi caritraM ca svasvarUpAvirodhenAvasthAnAtsamAdhirjJAtavyaH, yadvA jJAnaM ca darzanaM ca tapazceti samAhAraH tato jJAnadarzanatapasi caritre ca, prakramAdyaH samAdhiHamISAmeva parasparamavirodhenAvasthAnaM sa bhAvasamAdhiriti jJAtavyamiti gAthArthaH // sthAnanikSepamAha(1) (2) (3) () () ( ) () () (10) (11) (12) / (13) (14) nAmaMThavaNAdavie khittaddhA uDDauvaraI vasahI / saMjamapaggaha johe acalagaNaNasaMdhaNA bhAve // 385 // | sarvatra sthAnamiti yojanIyaM, nAmasthAnamityAdi, tatra nAmasthAnaM pratItaM, sthApanAsthAnaM tu yo yadguNopeto yasmi-4 nAcAryAdipade sthApyate sa eva tiSThatyasmin sthAna iti sthApanAsthAnamucyate, 'dravyasthAnam' AkAzam , atra hi| jIvAdidravyANi tiSThantIti, kSetrasthAnamapyAkAzameva, yataH kSetramAkAzaM taccAkAza eva tiSThati, uktaM hi-'AkAzaM tu svapratiSThita miti, addhAsthAnamarddhatRtIyadvIpasamudrarUpaM samayakSetraM, tatraiva samayAvalikAdyupalakSitasyAddhAkAlasya sthiteH, 'UrddhasthAnaM' yatroTai sthIyate, tacca kAyotsargaH, 'uparatisthAnaM yatra sarvasAvadhaviratiravApyate, 'vasatisthAnaM' yatra Sain Educat For Privale & Personal use only K ainelibrary.org i onal Loll Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. dazabrahma samAdhiH bRhadvRttiH // 422 // ACANCCCCCCCCC svIpaNDakAdidopavikale yatinivAsaH, saMyamasthAnaM-zubhazubhatarAdhyavasAyavizeSA yeSu saMyamasyAvasthitiH, pragraha yAta, pragraha- sthAnaM yadyasyAyudhasya grahaNasthAnaM, yodhasthAnam-AlIDhapratyAlIDhAdi, acalasthAnaM yasminna manAgapi calanasambha vaH. tacca mukhyato muktireva, gaNanAsthAnaM yatraikakAdau zIrSaprahelikAvasAne gaNanA'vatiSThate, 'saMdhaNa'tti sandhAnasthAna nAma deze truTitamuktAvalyAderekatvaM vidhIyate, 'bhAvasthAnam' audayikAdibhAvAnAM yathAkhamavasthAnaviSaya iti 8|gAthArthaH // gato nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, tacedam| sameAusaM teNaM bhagavayA evamakkhAyaM-iha khalu therehiM bhagavaMtehiM dasabaMbhacerasamAhiThANA pannattA, je bhikkhU succA nisamma saMjamabahule saMvarabahule samAhibahule gutte guttidie guttabaMbhayArI sayA appamatte / viharijA // 1 // | zrutaM mayA''yuSmaMstena bhagavataivam 'AkhyAtaM' kathitaM, kathamityAha-sopaskAratvAtsUtrasya yatheti gamyate, tato yaha kSetre pravacane vA 'khalu' nizcayena sthaviraiH-gaNadharaiH 'bhagavadbhiH' paramaizvaryAdiyuktairdazabrahmacaryasamAdhisthAnAni 'prajJaptAni' prarUpitAni, ko'bhiprAyaH ?-naiSAmiyaM khamanISikA, kintu bhagavatA'pyevamAkhyAtaM mayA zrutaM tato'tra mA anAsthAM kRthAH, tAnyeva vizinaSTi-'ye' iti yAni brahmacaryasamAdhisthAnAni bhikSuH 'zrutvA' AkarNya zabdataH 'nizamya' avadhArthataH 'saMjamabahule 'tti saMyamam-AzrayaviramaNAdikaM bahu iti-bahusaGkhyaM yathAbhavatyevaM 422 // Jain Educatio n al For Private & Personal use only inelibrary.org Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAti-gRhNAti, ko'bhiprAyaH?-vizuddhavizuddhataraM punaH punaH saMyamaM karotIti saMyamabahulaH, mayUravyaMsakAditvAtsamAsaH, yadivA bahula:-prabhUtaH saMyamo'syeti bahulasaMyamaH, sUtre pUrvAparanipAtasyAtatratvAt , ata eva saMvaraHAzravadvAranirodhaH tadvahulo bahulasaMvaro vA, tata eva samAdhiH-cittasvAsthyaM tadbahulo bahulasamAdhirvA, 'guptaH' manovAkkAyaguptibhiH, guptatvAdeva ca guptAni viSayapravRttito rakSitAni indriyANi-zrotrAdIni yena sa tathA, tata eva gupta navaguptisevanAt 'brahmeti brahmacarya caritum-AsevituM zIlamasyeti guptabrahmacArI 'sadA' sarvakAlam 'apramattaH' pramAda|virahitaH 'viharet' aprativaddhavihAritayA caret // etena saMyamabahulatvAdi dazabrahmacaryasamAdhisthAnaphalamuktam , etadavinAbhAvitvAttasyeti sUtrArthaH // ___ kayare khalu therohiM bhagavaMtehiM dasabaMbhacerasamAhiThANA pannattA, ime khalu te jAva viharijA, taMjahA8|vivittAI sayaNAsaNAI sevijA se niggaMthe, no itthIpasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAI sevittA havai 4 se niggaMthe, taM kahaM iti cedAyariyAha-niggaMthassa khalu itthipasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAI sevamANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA, bheyaM vA labhijA, ummAyaM vA pAuNijjA, dIhakAliyaM vA rogAyaka havijA, kevalipannattAo dhammAo vA bhaMsijjA, tamhA no itthipasupaMDagasaMsattAI sayaNAsaNAiM sevittA havai se niggaMthe // 1 // Jain Educa t ional For Privale & Personal Use Only D ainelibrary.org Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 423 // katarANItyAdipraznasUtram imAnItyAdi nirvacanasUtraM ca prAgvat, tAnyevAha - 'taM jahe' tyAdi, 'tadyathe' tyupanyAse | 'viviktAni ' strIpazupaNDakAkIrNatvavirahitAni zayyate yeSu tAni zayanAni ca - phalakasaMstArakAdIni, Asyate yeSu tAni AsanAni ca - pAdapIThapuJchanAdIni zayanAsanAni, upalakSaNatvAtsthAnAni ca 'seveta' bhajeta yaH saH 'nirgranthaH ' dravyabhAvagranthAnniSkrAnto bhavatIti zeSaH / itthamanvayenAbhidhAyAnyutpannavineyAnugrahAyAmumevArthaM vyatirekeNAha - 'no' naiva striyazca - divyA mAnuSyo vA pazavazca - ajaiDakAdayaH paNDakAzca - napuMsakAni strIpazupaNDakAstaiH | saMsaktAni - AkIrNAni strIpazupaNDakasaMsaktAni zayanAsanAni' uktarUpANi 'sevitA' upabhoktA bhavati, 'tadi'tyanantaroktaM 'kathaM' kenopapattiprakAreNa ?, 'iti ced' evaM yadi manyase, atrocyate-nirgranthasya khalu nizcitaM strIpazupa NDakasaMsaktAni zayanAsanAni 'sevamAnasya' upabhuAnasya 'bhayArissa'tti apizabdasya gamyamAnatvAd brahmacAriNospi sato brahmacarye 'zaGkA vA' kimetAH seve uta netyevaMrUpA, yadivA ihAnyeSAmiti gamyate, tataH zaGkA vA'nyeSAM - yathA kimasAvevaMvidhazayanAsanasevI brahmacAryuta neti, 'kAGkSA' vA khyAdyabhilAparUpA 'vicikitsA' vA dharmaM prati citavilutiH 'samutpadyate ' jAyate, athavA zaGkA ruyAdibhiratyantApahRtacittatayA vismRtasakalAptopadezasya "satyaM vacmi hitaM vacmi, sAraM vacmi punaH punaH / asminnasAre saMsAre, sAraM sAraGgalocanAH // 1 // " ityAdikuvikalpAn vikalpayato mithyAtvodayataH kadAcidetatparihAra eva na tIthakRdbhirukto bhaviSyati, etadAsevane vA yo doSa uktaH sa doSa eva na Jain Educationtional dazabrahma samAdhiH 16 // 423 // ainelibrary.org Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhavatItyevarUpaH saMzaya utpadyate, kAGkSA vA tata eva hetoH "priyAdarzanamevAstu, kimanyairdarzanAntaraH 1 / prApyate yena nirvANaM, sarAgeNApi cetasA // 1 // " ityAdyabhidhAyakAnyAnyanIlapaTAdidarzanAgraharUpA, vicikitsA vA-dharma pratikimetAvataH kaSTAnuSThAnasya phalaM bhaviSyati na vA ? tadvarametadAsevanamevAstvityevaMrUpA, 'bhedaM' vA vinAzaM cAritrasyeti gamyate, 'labheta' prAmuyAt , 'unmAdaM vA' kAmagrahAtmakaM prAmuyAt strIviSayAbhilASAtirekatastathAvidhacittaviplavasaMbhavAt , 'dIrghakAlikaM vA' prabhUtakAlabhAvi rogazca-dAhajvarAdirAtaGkazca-AzudhAtI zUlAdi rogAtakaM bhavet' syAt , saMbhavati hi khyAdyabhilApAtirekato'rocakatvaM tatazca jvarAdIni, kevaliprajJaptAt 'dharmAt' zrutacAritrarUpAt samastAda 'bhrazyet' adhaHpratipatet, kasyacidatikliSTakarmodayAtsarvathA dharmaparityAgasambhavAt, yata evaM tasmAdityAdinigamanavAkyaM prakaTArthameveti sUtrArthaH // uktaM prathamaM samAdhisthAnaM dvitIyamAha no itthINaM kahaM kahittA havai se niggaMthe, taM kahamiti cedAyariyA''ha-niggaMthassa khalu itthINaM kahaM kahemANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA bheyaM vA labhijjA ummAyaM vA pAuNijjA dIhakAliyaM vA rogAyaka havijA kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA no itthINaM kahaM kahijjA // 2 // no strINAmekAkinInAmiti gamyate, 'kathA' vAkyaprabandharUpA, yadivA strINAM kathA,-"karNATI suratopacA 6-%ASSSSSSS% For Private & Personal use only Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazabrahma samAdhiH bRhadvRttiH uttarAdhya. racatarA lATI vidagdhapriyA" ityAdikA, athavA jAtikularUpanepathyabhedAcaturdhA svIkathA, tatra jAtiAhmaNyAdiH kalama-ugrAdi rUpaM-mahArASTrikAdi saMsthAnaM-nepathyaM-tattaddezaprasiddhaM, tAM kathayitA bhavati 'se niggaMthe'tti ya evaMvidhaH sa nirgranthaH / zeSa praznaprativacanAbhidhAyi pUrvavaditi sUtrArthaH // tRtiiymaah||424|| | no itthIhiM saddhiM saMnisijjAgae viharittA havai se niggaMthe, taM kahaM iti cedAyariyAha-niggaMdhassa khalu itthIhiM saddhiM saMnisijAgayarasa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijjA bhayaM vA labhijjA ummAyaM vA pAuNijA dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havijA kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijA, tamhA khalu no niggaMthe itthIhiM saddhiM saMnisijAgae vihrh||3|| | no strIbhiH 'sAI' saha samyaga niSIdanti-upavizantyasyAmiti saMniSadyA-pIThAdyAsanaM tasyAM gataH-sthitaH saMniSadyAgataH san 'vihA' avasthAtA bhavati, ko'rthaH ?-strIbhiH sahakAsane nopavizet , utthitAkhapi hi hatAsu muhUrta tatra nopaveSTavyamiti sampradAyaH, ya evaMvidhaH sa nirgranthaH, na tvanya ityabhiprAyaH, zeSaM praznaprativacanA bhidhAyi pUrvavaditi sUtrArthaH // cturthmaah| 1 'niggaMthitti'yaH sa nigrantho na tvanyAbhiprAyastatkathamityAdiprAgvaditi sUtrArthaH / // 424 // Jain Educati o nal JIGli For Private & Personal use only Lainelibrary.org Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ASIAKASASARAIS no itthINaM iMdiyAiM maNoharAI maNoramAI AloittA nijjhAittA havai se niggaMthe, taM kahaM iti cedA-4 variyA''ha-niggaMthassa khalu itthINaM iMdiyAI maNoharAI maNoramAiM jAva nijjhAemANassa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA bheyaM vA labhijA ummAyaM vA pAuNijjA dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havijA kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu niggaMthe no itthINaM iMdiyAI hai nijjhAi // 4 // | no strINAM 'indriyANi nayananAsikAdIni manaH-cittaM haranti dRSTamAtrANyapyAkSipantIti manoharANi, tathA mano ramayantIti darzanAnantaramanucintyamAnAnyAhAdayantIti manoramANi 'AlokitA' samantAdRSTA 'nirdhyAtA' darzanAnantaramatizayena cintayitA, yathA-aho ! salavaNatvaM locanayoH, RjutvaM nAsAvaMzasyetyAdi, yadvA 'AGI-1 padarthe' tata 'AlokitA' ISadRSTA 'nirdhyAtA' prabandhana nirIkSitA bhavati yaH sa nirgranthaH, anyatpratItameveti hai sUtrArthaH // paJcamamAha| no niggaMthe itthINaM kuDataraMsi vA dUsaMtaraMsi vA bhittiaMtaraMsi vA kaiyasaI vA rujhyasaI vA gIyasaI vA hasiyasaI vA thaNiyasaI vA kaMdiyasaI vA vilaviyasaI vA suNittA havai se niggaMthe, taM kahaM iti cedAyariyAha-itthINaM kuDuMtaraMsi vA dUsaMtaraMsi vA bhittiaMtaraMsi vA jAva vilaviyasaI vA suNamANassa hai in Educa t ional For Privale & Personal use only M r.jainelibrary.org. Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA bheyaM vA labhijA ummAyaM vA pAu-dazabrahmaNijA dIhakAliyaM vA rogAyaka havijA kevalipannattAo vA dhammAo jAva bhaMsijjA, tamhA khalu niggaMthe / no itthINaM kuDutaraMsi vA jAva suNemANe viharijjA // 5 // | samAdhiH bRhaddhattiH // 425 // CIRCTORREARSANSAR 6 no strINAM kuDyaM-khaTikAdiracitaM tenAntaraM-vyavadhAnaM kuDyAntaraM tasmin vA, dRSyaM-vastraM tadantare vA, yavanihai kAntara ityarthaH, bhittiH-pakkeSTakAdiracitA tadantare, vAzabdaH sarvatra vikalpAbhidhAyI, sthitveti zeSaH, 'kUjita zabdaM vA' vividhavihagabhASayA'vyaktazabdaM suratasamayabhAvinaM 'ruditazabdaM vA' ratikalahAdikaM mAninIkRtaM 'gItazabdaM / vA' paJcamAdihukRtirUpaM 'hasitazabdaM vA' kahakahAdikaM 'stanitazabdaM vA' ratisamayakRtaM 'kranditazabdaM vA' proSitabhartRkAdikRtAkrandarUpaM 'vilapitazabdaM vA' pralAparUpaM zrotA yo na bhavati sa nirgranthaH, zeSa spaSTamiti suutraarthH|| SaSThamAha // 425 // no niggaMthe puvvarayaM puvvakIliyaM aNusarittA havai, taM kahaM iti cedAyariyAha-niggaMthassa khalu itthINaM puvvarayaM puvvakIliyaM aNusaramANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA meyaM vA labhijA ummAyaM vA pAuNijjA dIhakAliyaM vA rogAyaka havijA kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMthe itthINaM puvvarayaM puvvakIliyaM aNusarijjA // 6 // Jain Education For Private Personal use only m ainelibrary.org Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai no nirgranthaH pUrvasmin-gRhAvasthAlakSaNe kAle rataM-khyAdibhiH saha viSayAnubhavanaM pUrvarataM, 'pUrvakrIDitaM vA' syAdibhireva pUrvakAlabhAvi durodarAdiramaNAtmakaM vAzabdasya gamyamAnatvAt , 'anusmartA' anucintayitA bhavati, zeSaM prAgvaditi sUtrArthaH // saptamamAha| no paNIyaM AhAraM AhArittA havai se niggaMthe, taM kahaM iti cedAyariyAha-ni. paNIyaM pANabhoyaNaM AhAremANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijjA bheyaM vA lamijA ummAyaM vA pAuNijjA dIhakAliyaM vA rogAyaMkaM havijA kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMthe paNIyaM AhAraM AhArijjA // 7 // __ 'no' naiva 'praNItaM' galadvindu, upalakSaNatvAdanyamapyatyantadhAtUdrekakAriNam 'AhAram' azanAdikam 'AhArayitA' bhoktA bhavati yaH sa nirgranthaH, zeSaM vyAkhyAtameva, navaraM 'praNItaM pAnabhojanam' iti pAnabhojanayoravopAdAnam , etayoreva mukhyatayA yatibhirAhAryamANatvAt, anyathA khAdyakhAdye apyevaMvidhe varjanIye eveti sUtrArthaH // aSTamamAha no aimAyAe pANabhoyaNaM AhArittA havai se niggaMthe, taM kahaM iti cedAyariyAha- aimAyAe pANajAbhoyaNaM AhAremANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA bheyaM vA Jain Educa For Privale & Personal Use Only jainelibrary.org Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -CONGCCESCALCM uttarAdhya. dazabrahma samAdhiH bRhadvRttiH // 426 // labhijA ummAyaM vA pAuNijA dIhakAliyaM vA rogAyaka havijjA kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMthe aimAyAe pANabhoyaNaM bhuMjijjA // 8 // | 'no' naiva 'atimAtrayA' mAtrAtikrameNa, tatra mAtrA-parimANaM, sA ca puruSasya dvAtriMzatkavalAH striyAH punaraSTAviMzatiH, uktaM hi-"battIsaM kira kavalA AhAro kucchipUrao bhnnio| purisassa mahiliyAe aTThAvIsaM bhave kavalA // 1 // " atikramastu tadAdhikyasevanaM 'pAnabhojanaM' pratItameva 'AhArayitA' bhoktA bhavati yaH sa nirgranthaH, zeSa tathaiveti sUtrArthaH // navamamAha| no vibhUsANuvAI havai se niggaMthe, taM kahaM iti cedAyariyAha-vibhUsAvattie vibhUsiyasarIre itthijaNassa abhilassaNije havai, tao NaM tassa ithijaNeNaM abhilasinjamANassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijjA bheyaM vA labhijA ummAyaM vA pAuNijA dIhakAliyaM vA rogAsAyaMkaM havijA kevalipannattAo vA dhammAo bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMthe vibhUsANuvAI siyA // 9 // dA 'no' naiva vibhUSaNaM vibhUSA-zarIropakaraNAdiSu snAnadhAvanAdibhiH saMskArastadanupAtI, ko'rthaH?-tatkartA bhavati yaH sa nirgranthaH, tatkathamiti ceducyate-'vibhUsAvattie'tti vibhUSAM vartayituM-vidhAtuM zIlamasyeti vibhUSA 1 dvAtriMzat kila kavalA AhAraH kukSipUrako bhaNitaH / puruSasya mahelAyA aSTAviMzatirbhaveyuH kavalAH // 1 // SC-% ---- 54- ||426 // %% Jain Educa t ional For Private & Personal use only INHjainelibrary.org Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vI, tAcchIliko Nin , sa eva vibhUSAvarttikaH, sa kimityAha-vibhUSitam-alaGkRtaM snAnAdinA saMskRtamitiyAvat zarIraM-deho yasya sa vibhUSitazarIraH, tathA ca 'ujvalaveSaM puruSaM dRSTvA strI kAmayate' iti vacanAdhuvatijanaprArthanIyo bhavati, Aha ca sUtrakAraH-'itthijaNassa ahilasaNije havaItti, tataH ko doSa ityAha-'tataH' strIjanAbhilaSaNIyatvataH, Namiti prAgvat , 'tasya' nirgranthasya 'strIjanena' yuvatijanenAbhilaSyamANasya-prArthyamAnasya brahmacAriNo'pi brahmacarye zaGkA vA, yathA kimetAstAvaditthaM prArthayamAnA upabhule ?, Ayatau tu yadbhAvi tadbhavatu, utazcikaSTAH zAlmalIzleSmAdayo naraka etadvipAkA iti pariharAmItyevaMrUpaHsaMzayaH, zeSaM prAgvaditi suutraarthH|| dazamamAha no saharUvarasagaMdhaphAsANuvAI havai se niggaMthe, taM kahaM iti cedAyariyAha-niggaMthassa khalu saddarUvarasagaMdhaphAsANuvAiyassa baMbhayArissa baMbhacere saMkA vA kaMkhA vA vitigicchA vA samuppajijA bheyaM vA labhijA ummAyaM vA pAuNijA dIhakAliyaM vA rogAyaka havijA kevalipannattAo dhammAo jAva bhaMsijjA, tamhA khalu no niggaMthe saddarUvarasagaMdhaphAsANuvAI havai se niggaMthe, dasame baMbhacerasamAhiThANe havai // 10 // | 'no' naiva zabdo-manmanabhASitAdi rUpaM-kaTAkSanirIkSaNAdi citrAdigataM vA syAdisambandhi raso-madhurAdirabhibRMhaNIyo gandhaH-surabhiH sparzaH-sparzanAnukUlaH komalamRNAlAderetAnabhiSvaGgahetUn anupatati-anuyAtItyevaM-18 zIlaH zabdarUparasagandhasparzAnupAtI bhavati yaH sa nimrnthH| tatkathamiti cedityAdi sugama, dazamaM brahmacaryasamA +86-%AAKASAIRAA uttarAdhya.71 For Privale & Personal Use Only ainelibrary.org Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazabrahma bRhadvRttiH samAdhiH uttarAdhya. ghisthAnaM bhavatIti nigmnm|| iha ca pratyekaM syAdisaMsaktazayanAdeH zaGkAdidoSadarzanaM tadatyantaduSTatAdarzakaM pratyekamapA yahetutAM prati tulyabalatvakhyApakaM ceti sUtrArthaH // bhavanti ya ittha silogA, tNjhaa||427|| na bhavanti' vidyante 'atre'ti ukta evArthe, kimuktaM bhavati ?-utArthAbhidhAyinaH 'zlokAH' padyarUpAH, 'tadyathA' ityupprdrshne| jaM vivittamaNAinnaM, rahiyaM thIjaNeNa ya / baMbhacerassa rakkhaDA, AlayaM tu nisevae // 1 // maNapalhAyajaNadaNI, kAmarAgavivaDDaNI / baMbhacerarao bhikkhU, thIkahaM tu vivajae // 2 // samaM ca saMthavaM thIhiM, saMkahaM ca abhi kkhaNaM / baMbhacerarao bhikkhU, nicaso parivajae // 3 // aMgapacaMgasaMThANaM, cArullaviyapehiyaM / baMbhacerarao thINaM, soagijjhaM vivje||4|| kuiyaM ruiaMgIyaM, hasiyaM thaNiya kaMdiyaM / baMbhacerarao thINaM, soagijjhaM vivjje||5||haasN khiDDu raI dappaM, sahasAvattAsiyANi ya / baMbhacerarao thINaM, nANuciMte kayAivi // 3 // paNIyaM bhattapANaM ca, khippaM mayavivaDDaNaM / baMbhacerarao bhikkhU, nicaso parivajjae // 7 // dhammaladdhaM miyaM kAle, jattatthaM paNihANavaM / NAimattaM tu bhujijjA, baMbhacerarao sayA // 8 // vibhUsaM parivajjijjA, sarI // 427 // Jain Education is lonal For Private & Personal use only Sinelibrary.org Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gharaparimaMDaNaM / baMbhacerarao bhikkhU, siMgAratthaM na dhArae // 9 // sadde rUve ya gaMdhe ya, rase phAse taheva ya / / paMcavihe kAmaguNe, nicaso parivajae // 10 // jamityAdisUtrANi daza / yaH 'viviktaH' rahasyabhUtastatraiva vAstavyakhyAdyabhAvAd 'anAkIrNaH' asaGkalastattatprayojanAgatarUyAdyanAkulatvAt , 'rahitaH' parityakto'kAlacAriNA vandanazravaNAdinimittAgatena strIjanena, cazabdAtpa NDakaiH piDgAdipuruSaizca, prakramApekSayA caivaM vyAkhyA, anyatrApi caivaM prakramAdyapekSatvaM bhAvanIyam, uktaM hiVI"arthAta prakaraNAliGgAdaucityAddezakAlataH / zabdArthAH pravibhajyante, na zabdAdeva kevalAt // 1 // " 'brhmcrysy'| uktarUpasya rakSArtha' pAlananimittam 'AlayaH' AzrayaH, sarvatra liGgavyatyayaH prAgvat, yattadornityasambandhAttaM 'tuH' dAparaNe niSevate' bhjte||shaamnH-cittN tasya pralhAdaH aho! abhirUpA etA ityAdivikalpaja AnandastaM janayatIti manaHprahAdajananI tAm , ata eva kAmarAgo-viSayAbhiSvaGgatasya vivarddhanI-vizeSeNa vRddhihetuH kAmarAgavivarddhanI tAM. zeSa spaSTa. navaraM. 'strIkathAM' "tadvakaM yadi mudritA zazikathA" ityAdirUpAM // 2 // 'samaM ca' saha 'saMstavaM paricayaM strIbhirniSadyA prakramAdekAsanabhogeneti gamyate, 'saMkathAM ca' tAbhireva samaM santatabhASaNAtmikAm 'abhIkSNaM' punaH puna 'Nicaso'tti nitymnytspssttm||3||anggaani-shirHprbhRtiini pratyaGgAni-kucakakSAdIni saMsthAnaM-kaTIniviSTaka * vakAdIni Jain Education onal For Private&Personal Use Only nelibraryorg Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 + + uttarAdhya. dazabrahmasamAdhiH bRhadvRttiH rAdisannivezAtmakam , amISAM samAhAranirdezaH, aGgapratyaGgayo saMsthAnam-AkAravizeSo'GgapratyaGgasaMsthAnaM cAru4 zobhanam ullapitaM ca-manmanabhASitAdi tatsahagatamukhAdivikAropalakSaNametat prekSitaM ca-arddhakaTAkSanirIkSitAdi ullapitaprekSitaM brahmacaryarataH strINAM sambandhi cakSuSA gRhyata iti cakSukhaM sadvivarjayet , kimuktaM bhavati ?-cakSupi hi sati rUpagrahaNamavazyaMbhAvi, paraM tadarzane'pi tatparihAra eva karttavyo na tu rAgavazagena punaH punastadeva vIkSaNIyamiti. uktaM hi-"asakkA rUvamahada, cakkhugoyaramAgayaM / rAgahose u je tattha, te buho privje||1||" kuiyaMsUtraM prAyo vyAkhyAtameva, navaraM kuDyAntarAdiSviti shessH||5|| hAsasUtramapi tathaiva, navaraM 'rati' dayitAGgasaGgajanitAM prItiM 'darpa' manakhinImAnadalanotthaM garva 'sahasA'vatrAsitAni ca' parAGmukhadayitAdeH sapadi trAsotpAdakAnyakSisthaganamarmaghaTanAdIni, paThyate ca-'hassaM dappaM raiM kiDaM saha bhuttAsiyANi ya' atra ca 'saheti strIbhiH sAI bhuktAni ca-bhojanAni AsitAni ca-sthitAni bhuktAsitAni, zeSaM spaSTaM, navaraM sarvatra pUrvakRtatvaM prakramAdapekSaNIyam // 6 // paNIyaMsUtraM nigadasiddhameva, navaraM madaH-kAmodreka iha gRhyate, tasya vivarddhanam-atibRMhakatayA vizeSato vRddhihetuM privrjyet||7||dhrmaadnpetN dharmyameSaNIyamityarthaH 'labdhaM prAptaM gRhasthebhya iti gamyate, na tu svayamevopaskRtaM,paThyateca,-'dhammaladdhaMti dharmeNa hetunopalakSaNatvAddharmalAbhena vA na tu kuNDalAdikaraNena labdhaM dharmalabdhaM, 1 azakyaM rUpamadraSTuM cakSurgocaramAgatam / rAgadveSau tu yau tatra tau budhaH parivarjayet / / 1 // // 428 // Manelibrary.org For Privale & Personal use only Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paThyate ca-'dharmalaDhuM'ti dharmaH-uttamaH kSamAdirUpaH, yathA''ha vAcakaH-'uttamaH kSamAmArdavArjavasatyazaucasaMyamata-| pastyAgAkiJcanyabrahmacaryANi dharmaH"(tattvArthe a09 sU06) iti, taM 'labdhaM prApnu, kathaM mamAyaM niraticAraH syAt iti, 'mitam' 'addhamasaNassa' ityAdyAgamoktamAnAnvitamAhAramiti gamyate, 'kAle' prastAve 'yAtrArtha' saMyamanirvAhaNArtha na / IPItu rUpAdyartha 'praNidhAnavAn' cittakhAsthyopeto na tu rAgadveSavazago bhuJjIta 'na' iti niSedhe mAtrAmatikAntaH atimAtraH atirikta ityarthastaM, yadivA 'ISadarthe kriyAyoge, maryAdAyAM paricchada' ityAdinA mAtrAzabdasya maryAdArthasyApi darzanAd 'atimAtram' atikrAntamaryAdaM, tuzabdasyaivakArArthatvAdvayavahitasambandhatvAca naiva 'bhujIta' abhyavahared brahmacaryarataHAsakto brahmacaryarataH 'sadA sarvakAlaM, kadAcitkAraNato'timAtrasyApyAhArasyAduSTatvAt ||8||'vibhuussaam' upakaraNagatA mutkRSTavastrAdyAtmikAM 'parivarjayet' pariharet 'zarIraparimaNDanaM' kezazmazrusamAracanAdi brahmacaryarato bhikSuH 'zRGgArArtha' vilAsArtha 'na dhArayet' na sthApayet na kuryAditiyAvat // 9 // 'sahe' sUtraM spaSTameva, navaraM kAmaH-icchAma danarUpastasya dvividhasyApi guNAH-sAdhanabhUtA upakArakA itiyAvat, uktaM hi-guNaH sAdhanamupakArakaM' kAmaguNA-3 dastAnevaMvidhAn zabdAdIniti sUtradazakArthaH // 10 // samprati yatprAk pratyekamuktaM zaGkA vA sthAdityAdi tadRSTAntataH spaSTayitumAha Alao thIjaNAinno, thIkahA ya mnnormaa| saMthavo ceva nArINaM, tAsiM iMdiyadarisaNaM // 11 // kuiyaM ruiyaM gIyaM, hasiyaM bhuttAsiyANi ya / paNIyaM bhattapANaM ca, aimAyaM pANabhoyaNaM // 12 // Jain Educa t ional For Private & Personal use only Kaw.jainelibrary.org Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 429 // Jain Education " gata saNamiTThe ca kAmabhogA ya dujjayA / narassattagavesissA, visaM tAlaur3a jahA // 13 // navaraM 'saMstavaH' paricayaH, sa cehApyekAsanabhogeneti prakramaH, kUjitAdIni hasitaparyantAni kuDyAntarAdyavasthi| tiniSedhopalakSaNAni, bhuktAsitAni ca smRtAnIti zeSaH, tatra bhuktAni - bhogarUpANi AsitAni - khyAdibhireva sahAvasthitAni, hAsyAdyupalakSaNaM caitat, gAtrabhUSaNamiSTaM ceti, cazabdo'pizabdArthaH, tata iSTamapyAstAM vihitaM, tathA kAmyanta iti kAmAH bhujyanta iti bhogAH vizeSaNasamAsaste ceSTAH zabdAdayaH, narasyopalakSaNatvAtrUyAdezva AtmagaveSiNaH 'viSaM' garalaH 'tAlapuDhaM ' sadyoghAti yatrauSThapuTAntarvarttini tAlamAtrakAlavilambato mRtyurupajAyate, 'yathe' saupamye, tato'yamarthaH - yathaitadvipAkadAruNaM tathA strIjanAkIrNAlayAdyapi, zaGkAdikaraNataH saMyamAtmakabhAvajIvitasyetarasya ca nAzahetutvAditi sUtratrayArthaH // samprati nigamayitumAha - dujjae kAmabhoge ya, niccaso parivajjae / saMkAThANANi savvANi, vajjijjA paNihANavaM // 14 // dhammArAme care bhikkhU, dhiImaM dhammasArahI / dhammArAmarae daMte, baMbhacerasamAhie // 15 // duHkhena jIyanta iti durjayAstAn 'kAmabhogAn' uktarUpAn 'Niccaso'tti nityaM 'parivarjayet' sarvaprakAraM tyajet 'zaGkAsthAnAni ca ' anantaroktAni, pUrvatra casya bhinnakramatvAt 'sarvANi' dazApi varjayed, anyathA AjJA'navasthA - | midhyAtvavirAdhanAdoSasambhavaH 'praNidhAnavAn' ekAgramanAH / etadvarjakazca kiM kuryAdityAha - dharma ArAma iva pApa ational dazabrahma samAdhiH. 16 // 429 // www Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education | santApopataptAnAM jantUnAM nirvRttihetutayA'bhilaSitaphalapradAnatazca dharmArAmastasmin 'caret' gacchet pravarttetetiyAvat, yadvA dharme A - samantAdramata iti dharmArAmaH 'saMcaret' saMyamAdhvani yAyAd bhikSuH prAgvat 'dhRtimAn ' dhRtiH - cittasvAsthyaM tadvAn, sa caivaM dharmasArathiH - "Thio uThAvae paraM" iti vacanAdanyeSAmapi dharme pravarttayitA, tato'| nyAnapi dharme vyavasthitAnupalabhya vizeSato dharmArAme rataH - AsaktimAn dharmArAmarataH, tathA ca 'dAntaH' upa| zAnto brahmacarye samAhitaH - samAdhAnavAn brahmacaryasamAhita iti sUtradvayArthaH // brahmacaryavizuddhayartho'yaM sarvo'pyupakrama iti tanmAhAtmyamAha - devadANavagaMdhavvA, jakkharakkhasakinnarA / baMbhayAriM narmasaMti, dukkaraM je karaMti taM // 16 // devAH - jyotiSka vaimAnikAH dAnavAH- bhuvanapatayaH gandharvayakSarAkSasa kinnarAH - vyantaravizeSAH samAsaH sukara eva, | upalakSaNaM caitadbhUtapizAcamahoragakiMpuruSANAm, ete sarve'pi 'brahmacAriNaM' brahmacaryavantaM yatimiti zeSaH, 'namasyanti' namaskurvanti 'duSkaraM' kAtarajanaduranucaraM 'je' iti yaH 'karoti' anutiSThati 'taditi prakramAdbrahmacaryamiti sUtrArthaH // samprati sakalAdhyayanArthopasaMhAramAha esa dhamme dhuve niyae, sAsae jiNadesie / siddhA sijjhati cANeNaM, sijjhissaMti tahApare // 17 // ti bemi // inelibrary.org Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazabrahma samAdhiH sattarAdhya. // baMbhacerasamAhiThANaajjhayaNaM samattaM 16 // bRhadvRttiH 'eSaH' ityanantaroktaH 'dharmaH' brahmacaryalakSaNaH, dhruvaH parapravAdibhiraprakampyatayA pramANapratiSThita itiyAvat 'nitya 14 apracyutAnutpannasthiraikakhabhAvo dravyArthitayA 'zAzvataH' zazvadanyAnyarUpatayA utpanna(:)paryAyArthitayA, yadvA 'nityaH // 430 // trikAlamapi sambhavAt 'zAzvataH' anavaratabhavanAt, ekArthikAni vA nAnAdezajavineyAnugrahArthamuktAni, jinaiHtIrthakRdbhirdezitaH-pratipAdito jinadezitaH, asyaiva trikAlagocaraphalamAha-siddhAH' purA anantAsUtsarpiNyavasapiNISu siddhayanti 'caH' samuccaye mahAvidehe ihApi vA tatkAlApekSayA 'anena' iti brahmacaryalakSaNena dharmeNa setsyanti tathA 'pare' anye'nantAyAmanAgatAddhAyAmiti sUtrArthaH // 'iti' parisamAptau bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, samprati nayAste ca pUrvavat // // zrIzAntyAcAryakRtAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM SoDazamadhyayanaM samAsamiti // SHASHASHRSHREASE // 40 // Jain Education ona For Privale & Personal use only nelibrary.org Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CIN atha saptadazaM pApazramaNIyamadhyayanam / AGACASSAGAR vyAkhyAtaM SoDazamadhyayanam , adhunA saptadazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane brahmacaryagataya uktAH, tAzca pApasthAnavarjanAdevAsevituM zakyante iti pApazramaNakharUpAbhidhAnatastadevAtra kAkocyata ityanena sambandhenAyAtamidamadhyayanam , asya ca caturanuyogadvAraprarUpaNA prAgvattAvadyAvannAmaniSpannanikSepe'sya pApazramaNIyamiti nAma, ataH pApasya zramaNasya ca nikSepamAha niyuktikRt | pAve chakkaM dave sacittAcittamIsagaM ceva / khittami nirayamAI kAlo aidussamAIo // 387 // bhAve pAvaM iNamo hiMsa musA coriaM ca abbbhN|ttto pariggaho ccia aguNA bhaNiA yaje sutte388 samaNe caukkanikkhevao u davvami nilgaaiiaa| nANI saMjamasahio nAyavvo bhAvao samaNo389/ hai 'pApe' pApaviSayaH 'chakkaM ti SaTkaH SaTparimANo nAmasthApanAdravyakSetrakAlabhAvabhedAnnikSepa iti gamyate,tatra ca nAmahai sthApane sujJAne, dravye vicArye Agamato jJAtA'nupayuktaH, noAgamatastu vyatiriktamAha-sacittAcittamIsagaM -%-%-594%94%20-%A4%AA% Jain Education For Private & Personal use only Jainelibrary.org Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 431 // uttarAdhya. ceya'tti, iha ca pApamiti yojyate, prAkRtatvAcobhayatra vindulopaH, tatra sacittadravyapApaM - yadvipadacatuSpadApadeSu bRhadvRttiH manuSyapazuvRkSAdiSvasundaram acittadravyapApaM - tadeva jIvaviprayuktaM caturazItipApaprakRtayo vA vakSyamANAH, mizra| dravyapApaM - tathAvidhadvipadAdyevAzubhavastrAdiyuktaM tatzarIrANi vA jIvaviyuktaikadezayuktAni santi hi jIvazarI| reSvapi jIvaviyuktA nakhakezAdayastadekadezAH, uktaM hi "tasseva dese cie tasseva dese aNuvacie "tti, jIvapradezApekSameva hi tatra citatvamanupacitatvaM vA vivakSitaM pApaprakRtiyukto vA jantureva mizradravyapApamucyate, 'ceve'ti prAgvat, kSetre vicArye 'pApa' narakAdipApaprakRtyudayaviSayabhUtaM yatra tadudayo'sti, 'kAla' iti kAlapApaM - duSSa| mAdiko yatra kAlAnubhAvataH prAyaH pApodaya eva jantUnAM jAyate, AdizabdAdanyatra vA kAle yatra kasyacijjantostadudayaH, bhAve vicArayitumupakrAnte pApam 'idam' anantarameva vakSyamANaM 'hiMsa'tti hiMsA pramattayogAtprANavyaparopaNaM 'mRSA' asadabhidhAnaM 'caurya ca' stainyam 'abrahma' maithunaM tataH 'parigrahaH' mUrcchAtmakaH 'apiH' samuccaye 'caH' | pUraNe 'guNAH' samyagdarzanAdayastadvipakSabhUtAH aguNAH - mithyAtvAdayo doSAH, naJo vipakSe'pi darzanAda mitrAdivat, 'bhaNitAH' uktAH, 'tuH' samuccaye vyavahitakramazca, aguNAzca ye 'sUtre' Agame anyatra ihaiva vA prastutAdhyayane / 'zramaNe' zramaNaviSayaH 'catuSkanikSepakaH' nAmAdiH 'tuH' pUraNe nAmasthApane pUrvavat, dravye nihavAdaya eva nivAdikAH 1 tasyaiva dezazcitaH tasyaiva dezo'nupacitaH Jain Education ational pApazrama NA0 17 // 431 // jainelibrary.org Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RASAROKARORSEOCHOOK NuktarUpAH 'jJAnI' prazaMsAyAM matvarthIyotpatteH prazastajJAnavAn samiti-samyak sadanuSThAnapravRttyA yamanaM-pApasthA-1 nebhya uparamaNaM saMyamazcAritramitiyAvattena sahitaH-yuktaH saMyamasahito jJAtavyo bhAvataH zramaNa iti gaathaatryaarthH|| samprati prastute yojayannAhaje bhAvA akaraNijjA ihamajjhayaNami vannia jiNehiM / te bhAve sevaMto nAyavo pAvasamaNotti 390 | ye 'bhAvAH' saMsaktApaThanazIlatAdayo'rthAH 'akaraNIyAH' kartumanucitAH 'iha' prastute'dhyayane 'vanniya'tti varNitAH || prarUpitAH 'jinaiH' tIrthakRdbhistAn bhAvAn 'sevamAnaH' anutiSThan 'jJAtavyaH' avaboddhavyaH pApena-uktarUpeNopalakSitaH zramaNaH pApazramaNaH, itizabdaH pApazramaNazabdasya kharUpaparAmarzaka iti gAthArthaH // etadviparItAstu zramaNAH, teSAM phalamAhaeyAiM pAvAiM je khalu vajaMti suvvayA riso| te pAvakammamukkA siddhimaviggheNa vaccaMti // 391 // | etAni' etadadhyayanoktAni 'pApAni' pApahetubhUtAni zayAlutAdIni 'ye' ityanirdiSTarUpAH 'khaluH' vAkyA-3 laGkAre 'varjayanti' pariharanti suvratA RSayaH pUrvavat, te pApaM ca tatkarma ca pApakarma tena upalakSaNatvAtpuNyakarmaNA ca muktAH-tyaktAH pApakarmamuktAH 'siddhiM' siddhigatim 'avighnena' antarAyAbhAvena 'vacaMti'tti 'brajanti' gacchantIti gAthArthaH // gato nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedam JainEducationa ba For Private & Personal use only R embrary Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. je kei u pavvaie niyaMThe, dhamma suNittA vinnovvnne| pApazramasudallaha lahi bohilAbha, viharija pacchA ya jahAsuhaM tu // 1 // NA017 sijA DhA pAuraNaM mi atthi, uppajaI bhuttu taheva pAuM / // 432 // jANAmi jaM vai Ausutti, kiM nAma kAhAmi suraNa bhaMte ! // 2 // | 'yaH kazcit' ityavivakSitavizeSaH 'tuH' pUraNe, paThanti ca-je ke ima'tti, tatra ca 'ime'tti ayaM 'pratrajitaH' niSkrAntaH nirgranthaH prAgvat, kathaM punarayaM pravrajita ityAha-'dharma' zrutacAritrarUpaM zrutvA' nizamya vinayena-jJAnadarzanacAritropacArAtmakenopapanno-yukto vinayopapannaH san 'sudurlabham' atizayaduSprApaM 'labhi'ti labdhvA 'bodhilAbhaM' jinapraNItadharmaprAptirUpam , anena bhAvapratipattyA'sau prabajita ityuktaM bhavati, sa kimityAha-viharet' caret , 'pazcAt' pravrajanottarakAlaM 'caH' punarartho vizeSadyotakastatazca prathamaM siMhavRttyA pravrajya pazcAtpunaH 'yathAsukhaM' yathA yathA vikathAdikaraNalakSaNena prakAreNa sukhamAtmano'vabhAsate tuzabdasyaivakArArthatvAdyathAsukhameva zRgAlavRttyaiva vihaTAredityarthaH, uktaM hi-"sIhattAe NikkhaMto sIyAlattAe viharati"tti, sa ca guruNA'nyena vA hiteSiNA'dhyayanaM | In432 // prati prerito yadvakti tadAha-zayyA' vasatiH 'dRDhA' vAtAtapajalAdhupadravairanabhibhAvyA, tathA 'prAvaraNaM' varSAkalpAdi 1 siMhatayA niSkAntaH zRgAlatayA viharati SSAGACASCALAMICHENAMA %ERCECACARA- %* Jain Education Hellonal For Private&Personal Use Only Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |'me' mamAsti, kiJca-"utpadyate' jAyate 'bhoktuM' bhojanAya tathaiva 'pAtuM' pAnAya yathAkramamazanaM pAnaM ceti zeSaH, tathA 'jAnAmi' avagacchAmi 'yadvartate' yadidAnImasti 'AyuSmanniti prerayiturAmatraNamiti, etasmAddhetoH kiM nAma ?, na kiJcidityarthaH, 'kAhAmi'tti kariSyAmi 'zrutena' AgamenAdhItenetyadhyAhAraH, 'bhaMtetti pUjyAmantraNam , iha ca prakramAtkSepe, ayaM hi kilAsyAzayo yathA ye bhavanto bhadantA adhIyante te'pi nAtIndriyaM vastu kiJcanAvabudhyante, kintu ?, sAmpratamAtrekSiNa eva, tacaitAvadasmAkhevamapyasti, tatkiM hRdayagalatAluzoSavidhAyinA'dhIteneti ?, evama4dhyavasito yaH sa pApazramaNa ityucyata itIhApi siMhAvalokitanyAyena saMbadhyata iti sUtradvayArthaH // kiMca| je kei u pavaIe, niddAsIle pgaamso| bhuccA piccA suhaM suaI, pAvasamaNitti vucaI // 3 // ___ yaH kazcitpranajitaH 'nidrAzIlaH' nidrAluH 'prakAmazaH' vahazo 'bhuktvA' dadhyodanAdi 'pItvA' takrAdi 'sukhaM' yathA bhavatyevaM sakalakriyAnuSThAnanirapekSa eva 'khapiti' zete. paThyate ca-'vasaI'tti 'vasati' Aste grAmAdiSu, sa itthambhUtaH kimityAha-pApazramaNa iti 'ucyate' pratipAdyata iti sUtrArthaH // itthaM na kevalamanadhIyAna eva pApazramaNa ucyate, kintu AyariyauvajjhAehiM, suaM viNayaM ca gaahie| te ceva khisaI vAle, pAvasamaNitti vucaI // 4 // AcAryopAdhyAyaH 'zrutam' AgamamarthataH zabdatazca vinayaM ca' uktarUpaM 'grAhitaH' zikSito yairiti gamyate Jain Education For Privale & Personal use only Dainelibrary.org M Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9-964 pApazrama uttarAdhya. 'tAneva' AcAryAdIn 'khiMsati' nindati vAlaH' vivekavikalo gamyamAnatvAdyaH sa pApazramaNa ityucyata iti suutraarthH|| bRhaddhRttiH itthaM jJAnAcAranirapekSaM pApazramaNamabhidhAya darzanAcAranirapekSaM tamevAha NA017 // 433 // ___AyariyauvajjhAyANaM, sammaM no pdditppii| appaDipUae thaDe, pAvasamaNitti vuccaI // 5 // ___ AcAryopAdhyAyAnAM 'samyag' avaiparItyena 'na paritapyate' na tattaptiM vidhatte, darzanAcArAntargatavAtsalyavirahito na tatkAryeSvabhiyogaM vidhatta iti bhAvaH, "apratipUjakaH' prastAvAdahadAdiSu yathocitapratipattiparAGmukhaH 'stabdhaH' gAdhmAtaH kenacitpreryamANo'pi na tadvacanataHpravartate yaH sa pApazramaNa ityucyata iti sUtrArthaH // samprati cAritrA-18 cAravikalaM tamevAha saMmadamANe pANANi, bIyANi hariyANi ya / asaMjae saMjaya mannamANe, pAvasamaNitti vucaI // 6 // saMthAraM phalagaM pIDhaM, nisijaM pAyakaMbalaM / appamajjiyamAruhaI, pAvasamaNitti vuccaI // 7 // davadavassa caraI, tapamatte a abhikkhaNaM / ullaMghaNe a caMDe a, pAvasamaNitti vucaI // 8 // paDilehei pamatto, avaujjhai pAyaka- // 433 // valaM / paDilehAaNAutte, pAvasamaNitti vuccaI // 9 // paDilehei pamatte, se kiMci hu nisAmiA / gurUM paribhAvae niccaM, pAvasamaNitti vucaI // 10 // bahumAI pamuharI, thaddhe luddhe aNiggahe / asaMvibhAgI aci-8 yatte, pAvasamaNitti vuccaI // 11 // vivAyaM ca udIrei, adhamme attpnnhhaa| buggahe kalahe ratte, pAvasamaNitti AUSEX in Educati o nal For Privale & Personal use only ainelibrary.org Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - SSOCTOctor baccaI // 12 // athirAsaNe kukkuIe, jattha tattha nisiiaii| AsaNaMmi aNAutte, pAvasamaNitti vucii| sasarakkhapAo suaI, sijjaM na paDilehaI / saMthArae aNAutto, pAvasamaNitti vuccaI // 14 // | 'saMmardan' hiMsan 'prANAniti prANayogAt prANinaH-dvIndriyAdIn 'vIjAni' zAlyAdIni 'haritAni ca' dUrvA-31 |'GkarAdIni, sakalaikendriyopalakSaNametat , spaSTataracaitanyaliGgatvAcaitadupAdAnam, ata evAsaMyatastathA'pi 'saMjaya mannamANe'tti sopaskAratvAtsaMyato'hamiti manyamAnaH, anena ca saMvimapAkSikatvamapyasya nAstItyuktaM, pApazramaNa ityucyate // tathA 'saMstAraM' kambalyAdi 'phalakaM' campakapaTTAdi 'pITham' AsanaM' 'niSadyAM' khAdhyAyabhUmyAdikAM yatra | niSadyate 'pAdakambalaM' pAdapuJchanam 'apramRjya' rajoharaNAdinA'saMzodhya upalakSaNatvAdapratyupekSya ca 'Arohati' samAjAmati yaH sa pApazramaNa ityucyate // tathA davadavasa'tti drutaM drutaM tathAvidhAlambanaM vinA'pi tvaritaM 2 'carati || gocaracaryAdiSu paribhrAmyati, 'pramattazca' pramAdavazagazca bhavatIti zeSaH 'abhIkSNaM' vAraM vAram 'ulaGghanazca' bAlAdInAmucitapratipattyakaraNato'dhaHkartA 'caNDazca' krodhanaH, yadvA 'pramattaH' anupayukta IryAsamitI ullaGghanazca vatsaDimbhA-| dInAM caNDazcArabhaTavRttyAzrayaNataH, zeSaM tathaiva // tathA pratilekhayati' anekArthatvAtpratyupekSate pramattaH san 'avau-13/ jjhaitti 'apojjhati' yatra tatra nikSipati, pratyupekSamANo vA apojjhati, na pratyupekSata ityarthaH, kiM tat ?-pAda-13 Jain Education a l For Privale & Personal use only R nelibrary.org Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhavRttiH // 434 // SEASICROMANGRESS kambalaM pAtrakambalaM vA pratItameva, samastopadhyupalakSaNaM caitat , sa evaM 'pratilekhanA'nAyuktaH' pratyupekSAnupayuktaH, pApazramazeSaM tathaiva // tathA pratilekhayati pramattaH san 'kiMci hu'tti 'huH' apizabdArthaH, tataH kiJcidapi vikathAdIti gamyate, "NisAmitti 'nizamya' AkarNya tatrAkSiptacittatayeti bhAvaH, 'guruparibhAsaya'tti gurun paribhASate-vivadate | NA017 guruparibhASakaH, pAThAntarato guruparibhAvakaH, 'nityaM sadA, kimuktaM bhavati?-asamyakpratyupakSamANo'nyadvA vitathamAcaran gurubhizcoditastAneva vivadate'bhibhavati vA'sabhyavacanaiH, yathA-khayameva pratyupekSadhvaM, yuSmAbhireva vayamitthaM zikSitAstato yuSmAkamevaipa doSa ityAdi, zeSaM tathaiva, guruparibhASakatvaM pramattatvasya ca nizamanahetutvaM pUrvasmAdvizeSa| iti na paunaruktyam // kiJca-'bahumAyI' prabhUtavaJcanAprayogavAn prakarSaNa mukharaH pramukharaH stabdho lubdha iti ca prAgvat, avidyamAno nigrahaH-indriyanoindriyaniyantraNAtmako'syetyanigrahaH, saMvibhajati-guruglAnavAlAdibhya ucitamazanAdi yacchatItyevaMzIlaH saMvibhAgI na tathA ya AtmapoSakatvenaiva so'saMvibhAgI, 'aciyatteti gurvAdiSvaprItimAn , zeSaM pUrvavat // anyaca-virUpo vAdo vivAdaH-vAkalahastaM 'caH' pUraNe 'udIrei'tti kathaJcidupazAntamapyutyAsanAdinA vRddhiM nayati, 'adharmaH' avidyamAnasadAcAraH 'attapaNhaha'tti Atbhani praznaH AtmapraznastaM hantyAtma- M // 43 // praznahAH, yadi kazcitparaH pRcchet-kiM bhavAntarayAyI AtmA uta neti ?, tatastameva praznamativAcAlatayA hanti, yathA -nAstyAtmA pratyakSAdipramANairanupalabhyamAnatvAt, tato'yukto'yaM praznaH, sati hi dharmiNi dharmAzcintyanta iti, paThyate Jain Education For Private & Personal use only R elibrary.org Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SANSALISADSOHOROSAGAR |ca-'attapaNNahatti tatra ca AttA-siddhAntAdizravaNato gRhItAmAptAM vA ihaparalokayoH sadbodharUpatayA hitA prajJAm-Atmano'nyeSAM vA buddhiM kutarkavyAkulIkaraNato hanti yaH sa AttaprajJAhA AptaprajJAhA vA, 'vuggahe'tti | vyuddhahe daNDAdighAtajanite virodhe 'kalahe' tasminneva vAcike 'raktaH' abhiSvaktaH, zeSaM prAgvat // aparaM ca asthirAsanaH, kukucaH kukuco vA dvayamapi pUrvavat , 'yatra tatra' iti saMsaktasarajaskAdAvapItyarthaH 'niSIdati' upavizati 'Asane' pIThAdau 'anAyuktaH' anupayuktaH san , zeSaM prAgvat // tathA saha rajasA varttate iti sarajasko tathAvidhau pAdau yasya sa tathA 'khapiti' zete, kimuktaM bhavati?-saMyamavirAdhanAM pratyabhIrutayA pAdAvapramRjyaiva zete, tathA zayyAM' vasatiM na pratilekhayati, upalakSaNatvAnna ca pramArjayati, 'saMstArake' phalakakambalAdau, supta iti zeSaH, 'anAyuktaH' "kukuDipAyapasAraNa AyAmeuM puNovi AuMTe" ityAdyAgamArthAnupayuktaH, anyattathaiveti sUtranavakArthaH / idAnIM tapaAcArAtikramataH pApazramaNamAha duddhadahIvigaIo, AhArei abhikkhaNaM / arae a tavokamme, pAvasamaNitti vuccaI // 15 // atyaMtami ya sUraMmi, AhArei abhikkhaNaM / coio paDicoei, pAvasamaNitti vuccaI // 16 // AyariyaparicAI, parapAsaMDasevae / gANaMgaNie dubhUe, pAvasamaNitti vuccaI // 17 // 1 kukuTIvatpAdaprasAraNaM Ayamya (vistArya ) punarapi AkuJcayet / Jain Educati o nal For Privale & Personal use only Mainelibrary.org Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhaddhRttiH // 435 // dugdhaM ca-kSIraM dadhi ca-tadvikAra eva dadhidugdhe, sUtre ca vyatyayaH prAgvad, vikRtihetutvAdvikRtI, upalakSaNa-| pApazramatvAd ghRtAdyazeSavikRtiparigrahaH, 'AhArayati' abhyavaharati 'abhIkSNaM' vAraM vAraM, tathAvidhapuSTAlambanaM vinA'pIti | NA0 17 bhAvaH, ata eva 'aratazca' aprItimAMzca 'tapaHkarmaNi' anazanAdau, zeSaM prAgvat // api ca-'atyaMtaMmi ya' tti 'astAnte' astamayaparyante, 'caH' pUraNe, udayAdArabhyeti gamyate, 'sUrye bhAkhati AhArayatyabhIkSNaM, kimuktaM bhavati?prAtarArabhya sandhyAM yAvatpunaH punarmule, yadivA 'atyaMtamayaMmi yatti astamayati sUrye AhArayati, tiSThati tu kimucyate ? iti bhAvaH, kimekadaivetyAha-'abhIkSNaM' punaH punaH, dine dine ityuktaM bhavati, yadi cAsau kenacidgItArthasAdhunA codyate, yathA-AyuSman ! kimevaM tvayA''hAratatpareNaiva sthIyate ?, durlabhA khalviyaM manujatvAdicaturaGgasAmagrI, tata enAmavApya tapasyevodyantumucitamiti, tataH kimityAha-'coio paDicoei'tti coditaH san praticodayati yathA kuzalastvamupadezakarmaNi na tu khayamanuSThAne, anyathA kimevamavagacchannapi bhavAnna vikRSTaM tapo'nuti-2 ti ?, zeSaM tathaiva / 'AcAryaparityAgI' te hi tapaHkarmaNi viSIdantamudyamayanti, AnItamapi cAnnAdi bAlaglA-16 nAdibhyo dApayantyato'tIvAhAralaulyAttatparityajanazIlaH parAn-anyAn pApaNDAn-saugataprabhRtIn 'mRdvI zayyA | // 435 // prAtarutthAya peyA' ityAdikadabhiprAyato'tyantamAhAraprasaktAMstata eva hetoH sevate-tathA tathA'pasarpatIti parapASaNDasevakaH, tathA ca khecchApravRttatayA 'gANaMgaNie'tti gaNAgaNaM paNmAsAbhyantara eva saMkrAmatIti gANagaNika ityA Jain Edual national For Privale & Personal use only Rajainelibrary.org Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gamikI paribhASA, tathA cAgamaH-"chammAsa'bhaMtarato gaNA gaNaM saMkamaM karemANo" ityAdi, ata eva ca 'durnindAyAM', tatazca 'duH' iti ninditaM bhUtaM-bhavanamasyeti durbhUtaH, durAcAratayA nindyo bhUta ityarthaH, aparaM tathaiveti suutrtryaarthH|| samprati vIryAticAravirahatastamevAha sayaM gehaM pariccajja, paragehaMsi vAvare / nimitteNa ya vavaharaI, pAvasamaNitti vuccaI // 18 // _saMnAipiMDaM jemei, nicchaI sAmudANiyaM / gihinisijjaM ca vAhei, pAvasamaNitti vucaI // 19 // khameva khaka, nijakamityarthaH, 'gehaM' gRhaM 'parityajya' parihRtya pravrajyAGgIkaraNataH 'paragehe' anyavezmani 'vAvare'tti 4 vyApriyate-piNDArthI san gRhiNAmAptabhAvaM darzayan khatastatkRtyAni kurute, paThyate ca-'vavahare'tti tata eva heto-13 ya'vaharati-gRhinimittaM krayavikrayavyavahAraM karoti, 'nimittena ca' zubhAzubhasUcakena 'vyavaharati' dravyArjanaM karoti, aparaM ca pUrvavat / api ca-'sannAya'tti khajJAtayaH-khakIyakhajanAstairnijaka iti yathepsito yaH snigdhamadhurAdirAhAro dIyate sa khajJAtipiNDastaM 'jemati' bhute, 'necchati' nAbhilapati samudAnAni-bhikSAsteSAM samUhaH sAmudAnikam , 'acitta hastidhenoSThaka' (pA04-2-47) iti Thaka, bahugRhasambandhinaM bhikSAsamUhamajJAtoJchamitiyAvat, gRhiNAM niSadyA-paryaGkatUlyAdikA zayyA tAM ca 'vAhayati'tti sukhazIlatayA''rohati, zeSaM tathaiveti suutrdvyaarthH|| sampratyadhyayanArthamupasaMharanaktarUpadoSAsevanaparihArayoH phalamAha For Private & Personal use only H JainEducationalone NI elibrary.org Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. pApazrama bRhadvRttiH NA017 // 436 // GARLSCACISCLAINGACASCAMCAM eyArise paMcakusIlasaMvuDe, rUvaMdhare muNipavarANa hihime / ayaMsi loe visameva garahie, na se ihaM neva paratthaloe // 20 // je baja ee u sadA u dose, se suvvae hoi muNINa majjhe / ayaMsi loe amayaM va pUie, ArAhae duhao logamiNaM // 21 // tibemi // ||paavsmnnijjN // 17 // ___ 'etAdRzaH' yAraza uktaH 'paJce'ti paJcasaGkhyaH kutsitaM zIlameSAM kuzIlA:-pArthasthAdayaH samAhatAH paJcakuzIlaM tadvadasaMvRtaH-aniruddhAzravadvAraH paJcakuzIlAsaMvRto rUpa-rajoharaNAdikaM vepaM dhArayati rUpadharaH sUtre tu prAkRtatvAdvihai ndunirdezaH, 'munipravarANAm' atipradhAnatapakhinAM 'hiTimo' adhastAdvattI, atijaghanyasaMyamasthAnavarttitvAnikRSTa ityarthaH / etatphalamAha-'ayaMsitti asmin 'loke' jagati 'viSamiva'tti gara iva 'garhitaH nindito. bhraSTapratijo hi prAkRtajanairapi nindyate dhigenamiti, ata eva na sa 'iha' itIha loke 'naiveti nApi paratra loke, paramArthataH sanniti zeSaH, yo hi naihikamAmuSmikaM vA kaJcana guNamupArjayati sa tadgaNanAyAmapravezatastattvato'vidyamAna eveti / tyaH 'varjayati' parityajati 'etAn' uktarUpAn 'sayA u'tti sadaiva dopAn yathAsukhavihArAdipApAnuSThAnarUpAn sa tathAvidhaH 'suvrataH' niraticAratayA prazasyavrato bhavati munInAM madhye, kimuktaM bhavati ?-bhAvamunitvenAsau muni // 43 // JainEducatio n al For Private & Personal use only Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madhye gaNyate, tayA vA'smin loke 'amRtamiva' surabhojyamiva 'pUjitaH' abhyarhita ArAdhayati 'duhato logamiNaMti ihalokaparalokabhedena dvividhaM lokam 'iNaM'ti imamanena cAtipratItatayA pratyakSaM nirdizatIti, ihaloke ca sakalalokapUjyatayA paraloke ca sugatyavApteH, tataH pApavarjanameva vidheyamiti bhAva iti sUtradvayArthaH // 'iti' parisamAptau, bravImIti pUrvavat , nayA api tathaiva // iti zrIzAntyAcAryakRtAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM saptadazamadhyayanaM samAptamiti // // iti zrIzAntyAcAryakRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTI0saptadazamadhyayanaM samAptam // Jain Educat i onal For Privale & Personal Use Only PUNainelibrary.org Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. atha saMyatIyAkhyamaSTAdazamadhyayanam / saMyatIyAbRhaddhRttiH dhya. 18 // 43 // uktaM saptadazamadhyayanam , adhunA'STAdazamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH, ihAnantarAdhyayane pApavarjanamuktaM, dUtaca saMyatasyaiva, sa ca bhogarddhityAgata eveti sa eva saMjayodAharaNata ihocyata ityanena sambandhenAyAtamidamadhyaya nam, asya ca caturanuyogadvAraprarUpaNA prAgvadyAvannAmaniSpannanikSepa saMjayIyamiti nAma, tataH saJjayazabdanikSepAyAha niyuktikRt niklevo saMjaijjaMmi cau0 // 392 // jANagasarIrabhavie0 // 393 // saMjayanAmaM goyaM veyaMto bhAvasaMjao hoi / tatto samuTTiyamiNaM ajjhayaNaM saMjaijjati // 394 // |3| gAthAtrayaM vyAkhyAtaprAyaM, navaraM 'Nikkhevo saMjaijaMmiti nikSepaH' nyAsaH saJjayIyAdhyayane arthAtsaJjayasyeti / gamyate / tathA ca tRtIyagAthAyAM 'saMjayanAma goyaM veyaMto' ityuktaM tata' iti saJjayAdabhidheyabhUtAt 'samutthitam' // 437 // utpannam idaM adhyayanaM saJjayIyamiti, tasmAddhetorucyata iti gAthAtrayArthaH / ityukto nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAlApakaniSpannasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavatyataH sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedam Holational For Private & Personal use only jainelibrary.org Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaMpille nayare rAyA, udinnabalavAhaNe / nAmeNaM saMjao nAma, migavvaM uvaniggae // 1 // kAmpilye nagare 'rAjA' nRpatirudIrNam-udayaprAptaM balaM-caturaGgaM vAhanaM ca-gilithilyAdirUpaM yasya so'yamudINavalavAhanaH, yadvA balaM-zarIrasAmarthya vAhanaM-gajAzvAdi, padAtyupalakSaNaM caitat , sa ca 'nAmnA' abhidhAnena saJjayaH |'nAma' iti prAkAzya, tato'yamarthaH-saMjaya iti nAmnA prasiddho, mRgavyAM-mRgayAM pratIti zeSaH, upa-sAmIpyena nirgato-niSkrAnta upanirgatastata eva nagarAditi zeSa iti sUtrArthaH // sa ca kIDag vinirgataH kiM ca kRtavAnityAha hayANIe gayANIe, rahANIe taheva ya / pAyattANIe mahayA, savvao privaarie||2|| mie chubhittA hayagao, kaMpillujjANakesare / bhIe saMte mie tattha, vahei rasamucchie // 3 // | pAThasiddhaM, navaraM padAtInAM samUhaH pAdAtaM tasyAnIkaM-kaTakaM pAdAtAnIkaM tena, subvyatyayaH prAgvat, evaM pUrvepvapi, 'mahatA' bRhatpramANena mRgAn kSiptvA 'kaMpillujANakesari'tti tasyaiva kAmpIlyasya nagarasya sambandhini kezara nAmyudyAne 'bhItAn' trastAn sato 'mitAn' parimitAn 'tatra' teSu mRgeSu madhye 'vahei'tti vyathati hanti vA, zaraihai riti gamyate, rasaH-tatpizitAkhAdastatra mUcchito-gRddho rasamUrchita iti sUtradvayArthaH // amumevArtha sUtrasparzikani-11 yuktyA spaSTayitumAha6 kaMpillapuravaraMmi a nAmeNaM saMjao naravariMdo / so seNAe sahio nAsIraM niggao kayAi // 395 // mie chubhittA hayagao, kApa tasyAnIkaM-kaTakaM pAdAtAnIka ta ya nagarasya sambandhini kezara JainEducational u inelibrary.org Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 438 // hayamArUDho rAyA mie chuhittANa kesarujANe / te tattha u uttatthe vahei rasamucchio saMto // 396 // || saMyatIyA| gAthAdvayaM pratItameva, navaramiha nAsIraM-mRgayAM prati 'utrastAn' atimItAniti gAthAdvayArthaH // atrAntare dhya. 18 yadabhUttadAha sUtrakRt ___ aha kesaraMmi ujANe, aNagAre tavodhaNe / sajjhAyajhANajutto, dhammajjhANaM jhiyAyai // 4 // ___apphovamaMDavaMmI, jhAyaI jhaviyAsave / tassAgae mie pAsaM, vahei se narAhive // 5 // | 'artha' anantaraM kezare udyAne'nagArastapodhanaH khAdhyAyaH-anuprekSaNAdiAna-dharmadhyAnAdi tAbhyAM yukto-yathA kAlaM tadAsevakatayA sahitaH svAdhyAyadhyAnayukto'ta eva 'dharmadhyAnam' AjJAvijayAdi 'jhiyAyaitti dhyAyati cintayati, ka?-'apphovamaMDavaMmi'tti apphovamaNDavamiti vRkSAdyAkIrNe, tathA ca vRddhAH-apphova iti, kimuktaM bhavati ?-AstIrNe, vRkSagucchagulmalatAsaMchanna ityarthaH, 'maNDape' nAgavalyAdisambandhini dhyAyati dharmadhyAnamiti gamyate, punarabhidhAnamatizayakhyApakaM, jhaviyatti-kSapitA nirmUlitA AzravAH-karmabandhahetavo hiMsAdayo yena sa| // 438 // tathA, 'tasya' ityuktavizeSaNAnvitasyAnagArasya 'pAca' samIpamiti sambandhaH, 'AgatAn' prAptAn mRgAn 'vahei'tti vidhyati hanti vA 'sa' iti saJjayanAmA 'narAdhipaH' rAjeti sUtradvayArthaH // amumevArtha savizeSamAha niyuktikRt Jain Education For Privale & Personal use only HUnelibrary.org Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MACH ********* aha kesaramujANe nAmeNaM gahabhAli anngaaro|apphovmNddvNmi a jhAyai jhANaM jhviadoso|| 397 // aheti gAthA vyAkhyAtaprAyaiva, navaraM 'nAmnA' abhidhAnena gardabhAli-gardabhAlinAmetyarthaH, 'jhaviya'tti kSapitA doSAH-karmAzravahetubhUtA hiMsAdayo yena sa tathA // punastatra yadabhUttadAha aha Asagao rAyA, khippamAgamma so tahiM / hae mie u pAsittA, aNagAraM tattha pAsaI // 6 // 'artha' anantaram 'azvagataH' turagArUDho rAjA 'kSipraM' zIghramAgatya 'sa' iti saJjayanAmA 'tasmin' yatra maNDape sa bhagavAn dhyAyati, 'hatAn vinAzitAn mRgAn tuzabda evakArArthastato mRgAneva, na punaranagAramityarthaH, 'pAsitta'tti | dRSTvA 'anagAraM' sAdhu 'tatra' iti tasminneva sthAne pazyatIti sUtrArthaH // tataH kimasAvakAdityAha__ aha rAyA tattha saMbhaMto, aNagAro mnnaa''ho|me u maMdapuSaNeNaM, rasagiddheNa ghaMtuNA // 7 // AsaM visajjaittANaM, aNagArassa so nivo / viNaeNaM vaMdaI pAe, bhagavaM ! ittha me khame // 8 // aha moNeNa so bhagavaM, aNagAro jhaannmssio| rAyANaM na paDimaMteDa, tao rAyA bhayahuo // 9 // saMjao ahamassIti, bhagavaM vAhirAhi me| kuddhe teeNa aNagAre, dahijjA nrkoddio||10|| atha rAjA 'to'ti tadarzane sati 'saMbhrAntaH' bhayavyAkalo. yathA'nagAro-munirmanAgiti-stokenaiva 'AhataH' vinAzitaH, tadAsannamRgahananAdityabhiprAyaH, mayA tu mandapuNyena 'rasagRddhena' rasamUrchitena 'ghaMtuNa'tti ghAtukena hanana *** in Educa * t ional For Privale & Personal use only Jaw.jainelibrary.org Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. vRhadvRttiH // 439 // | zIlenetyarthaH // tatazca 'azvaM' turagaM 'visRjya' vimucya 'NaM' prAgvat, 'anagArasya' uktasyaiva 'saH' saJjayanAmA nRpaH 'vinayena' ucitapratipattirUpeNa 'vandate' stauti 'pAdau' caraNau, atyAdarakhyApakaM caitat pAdAvapi tasya bhagavataH stavanIyA| viti, vakti ca - yathA bhagavan ! 'atra' etasmin mRgavye, mama aparAdhamiti zeSaH, 'kSamakha' sahakha // 'atha' ityanantaraM 'maunena' vAgnirodhAtmakena 'so'ti sa gardabhAlinAmA bhagavAn anagAraH 'dhyAnaM' dharmadhyAnam 'AzritaH' sthitaH 'rAjAnaM' nRpaM 'na pratimantrayate' na prativakti yathA'haM kSamiSye na veti, 'tataH' tatprativacanAbhAvato'vazyamayaM kruddha | iti na kimapi mAM prabhASate iti rAjA 'bhayadrutaH' atIva bhayatrasto, yathA na jJAyate kimasau kruddhaH kariSyatIti, uktavAMzca yathA // 'saJjayaH' saJjayanAmA rAjA'hamasmi mA bhUnnIca evAyamiti sutarAM kopa ityetadabhidhAnamiti, 'iti' asmAddhetorbhagavan ! 'vAharAhi 'tti vyAhara - saMbhASaya 'me' iti subvyatyayAnmAm, athApi syAt - kimevaM bhavAn bhayadruta ityAha-'kruddhaH kupitaH 'tejasA' tapomAhAtmyajanitena tejolezyAdinA 'anagAraH' muniH 'dahet' bhasmasA tkuryAt narakoTIH, AstAM zataM sahasraM veti, ato'tyantabhayadbhuto'hamiti sUtracatuSTayArthaH // idameva vyaktIkarttumAha niryuktikRt aha Asagao rAyA taM pAsia saMbhamAgao tattha / bhaNai a hA jaha ihi isivajjhAe maNA litto 398 Jain Educatio&tional saMyatIyA dhya. 18 // 439 // Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vIsajiUNa AsaM aha aNagArassa ei so pAsaM / viNaeNa vaMdiUNaM avarAhaM te khmaavei||399 // aha moNamassio so aNagAro naravaiM na vAharai / tassa tavateyabhIo iNamaTuM so udAharai 400 kaMpillapurAhivaI nAmeNaM saMjao ahaM rAyA / tujjha saraNAgao'mhi nidahihA mA mi teeNaM // 401 // 8 gAthAcatuSTayaM spaSTameva, navaraM taM pAsiya 'saMbhamAgato'tti muniratra dRzyata ityasAvapi mayA viddho bhaviSyatItyAku-18 latvamApanno, 'bhaNati ca' vakti ca 'hA' iti khede yathedAnIM 'isivajjhAe'tti RSihatyayA manAgapi lipso'haM khalpenaiva na spRSTaH 'tubha'tti tava 'zaraNAgato'smi' tvAmeva zaraNam-AzrayaM pratipanno'smi, tatazca nirdhAkSIH 'mA' |niSedhe 'mi' iti mAM 'tejasA' tapojaniteneti gamyate, iti gaathaactussttyaarthH|| itthaM tenokte yanmuniruktavAMstadAha| abhao patthivA! tujhaM, abhayadAyA bhavAhi ya / aNicce jIvalogaMmi, kiM hiMsAe pasajasi // 11 // jayA savvaM pariccaja, gaMtavvamavasassa te / aNicce jIvalogaMmi, kiM rajaMmi psjsi|| 12 // jIviyaM ceva rUvaM ca, vijusaMpAyacaMcalaM / jattha taM mujhasI rAyaM, piccatthaM nAvabujjhasI // 13 // dArANi ya suyA ceva, |mittA ya taha baMdhavA / jIvaMtamaNujIvaMti, mayaM nANubvayaMti ya ||14||niihrNti mayaM puttA, piyaraM paramadkkhiyA / piyaro a tahA putte, baMdhU rAyaM ! tavaM care // 15 // tao teNa'jie davve, dAre ya prirkkhie| Jain Education C lional For Privale & Personal use only Nanelibrary.org Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INCREC- uttarAdhya. kIlaMta'nne narA rAyaM !, haTTatuTThamalaMkiyA // 16 // teNAvi jaM kayaM kammaM, suhaM vA jai vA duhaM / kammuNA teNa saMyatIyA saMjutto, gacchaI u paraM bhavaM // 17 // bRhadvRttiH dhya. 18 hai 'abhao'tti abhayaM-bhayAbhAvaH 'pArthiva !' nRpate ! AkAro'lAkSaNikaH, kasya ?-'tubha'ti tava, na kazcittvAMnI // 440 // dahatIti bhAvaH, itthaM samAzvAsyopadezamAha-'abhayadAtA ca' prANinAM trANakartA 'bhavAhi ya'tti bhava, yathA hi bhavato mRtyubhayamevamanyeSAmapIti bhAvaH, cazabdo yojita eva, amumevArtha sahetukaM vyatirekadvAreNAha-anitye' azA-131 zvate 'jIvaloke' prANigaNe, kimiti pariprazne 'hiMsAyAM' prANivadharUpAyAM 'prasajasi' abhiSvakto bhavasi ?, jIvalokasya hyanityatve bhavAnapyanityastatkimiti-kena hetunA khalpadinakRte pApamitthamupArjayasi ?, naivedamucitamiti bhaavH|| itthaM hiMsAtyAgamupadizya rAjyaparityAgopadezamAha-yadA 'sarva' kozAntaHpurAdi parityajya-ihaiva vimucya gantavyaM |bhavAntaramiti zeSaH, tadapi na khavazasya kintu avazasya-akhatantrasya 'te' tava, ka sati ?-aniye jIvaloke,tataH kiM 'rAjye' nRpatitve prasajasi ?, rAjyaparityAga eva yukta iti bhAvaH, pAThAntaratazca kiM hiMsAyAM prasajasi?, iha ca punarvacanamAdarAtizayakhyApanArthamiti na punrukttaa||jiivlokaanitytvmev bhAvayitumAha-'jIvitam' AyuH 'caH' samuccaye // 440 // |'eve'ti paraNe 'rUpaM ca' pizitAdipuSTasya zarIrazobhAtmakaM vidyutaH saMpAtaH-calanacamatkAro vidyutsampAtastadvaccaJcalam-atIvAsthiraM vidyutsampAtacaJcalaM 'yatra' jIvite rUpe ca taMti tvaM 'muhyasi' mohaM vidhatse, mUDhazca hiMsAdau prasa RS -N- 5 - Sain Education For Private & Personal use only Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education jasIti bhAvaH, 'rAjan' nRpate ! 'pretyArtha' paralokaprayojanaM nAvabudhyase, kimuktaM bhavati ? - jAnAsyapi na, kiM puna| statkaraNamiti // tathA 'dArAzca' kalatrANi prAkRtatvAnnapA nirdezaH, sutAzcaiva 'mitrANi ca ' pratItAnyeva, tathA 'bAndhavAH ' | khajanAH jIvantam 'anujIvanti' tadupArjitavittAdyupabhogata upajIvanti, mRtaM 'NANuvayaMti yatti cazabdasyApizabdArthatvAdanuvrajantyapi na, kiM punaH saha yAsyantIti, tadanena dArAdInAmapi kRtaghnatayA na teSvAsthAM vidhAya dharme udAsitavyamityuktamiti, idaM ca sUtraM cirantanavRttikRtA na vyAkhyAtaM pratyantareSu ca dRzyata ityasmAbhirunnItam // || punastatpratibandhanirAkaraNAyAha - 'nIharaMti'tti nissArayanti 'mRtam' iti gatAyuSaM 'putrAH sutAH 'pitaraM ' janakaM | 'paramaduHkhitAH' atizaya saJjAtaduHkhA api kiM punarye na tathA duHkhabhAja iti bhAvaH, pitaro'pi tathA putrAn, | 'baMdhu'tti bandhavazca bandhUniti zeSaH, atazca kiM kRtyamityAha - rAjan ! tapa upalakSaNatvAddAnAdi 'careH' Asevakheti // aparaJca 'tato' tti mRtaniHsAraNAdanantaraM 'tena' iti mitrapatrAdinA 'arjite' viDhapite 'dravye' vitte 'dAreSu ca ' kalatreSu ca 'parirakSiteSu' sarvApAyaparipAliteSu, ubhayatrArSatvAdekavacanaM, 'krIDanti' vilasanti tenaiva vittena dAraizceti gamyate 'anye' apare rAjan ! 'haTTatuTThamalaMkiya'tti hRSTAH - bahiH pulakAdimantaH tuSTAH - AntaraprItibhAjaH 'alaGkRtAH' vibhUSitAH, yata IdRzI bhavasthitistato rAjan ! tapazcareriti madhyadIpakatvAdanantarasUtroktena sambandhaH // mRtasya ca | ko vRttAnta ityAha- ' tenApi' mRtena yat 'kRtam' anuSThitaM karma 'zubhaM vA' puNyaprakRtirUpaM, yadvA 'sukhaM vA sukhahetuH tional ainelibrary.org Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. I'yadive'tyathavA 'duHkha' duHkhahetuH pApaprakRtyAtmakamityarthaH / karmaNA tena sukhahetunA duHkhahetunA vA, uttaratra tuzabdasyai-18 saMyatIyA vakArArthatvAd bhinnakramatvAca tenaiva, na tu duHkhaparirakSitenApi dravyAdinA 'saMyuktaH' sahitaH 'gacchati' yAti 'param' bRhaddhRttiH anyaM 'bhavaM' janma, yatazca zubhAzubhayorevAnuyAyitA tataH zubhahetuM tapa eva careriti bhAva iti suutrsptkaarthH|| tata dhya. 18 // 44 // stadvacaH zrutvA rAjA kimaceSTatetyAha soUNa tassa so dhammaM, aNagArassa aMtie / mahayA saMveganivveyaM, samAvanno narAhivo // 18 // saMjao cai raja, nikkhaMto jiNasAsaNe / gaddabhAlissa bhagavao, aNagArassa aMtie // 19 // 'zrutvA' AkarNya 'tasya' ityanagArasya 'sa' iti saJjayAbhidhAno rAjA 'dharmam' uktarUpam 'anagArasya' bhikSoH |'antike' samIpe 'mahaya'tti mahatA AdaraNeti zeSaH, subbyatyayena vA mahat, 'saMveganirveda' tatra saMvego-mokSAbhilASo nirvedaH-saMsArodvignatA 'samApannaH'prAptaH 'narAdhipaH' rAjA 'saJjayaH' saJjayanAmA 'caiuM' tyaktvA 'rAjyaM rASTAdhipatyarUpaM 'niSkrAntaH' pravrajitaH 'jinazAsane' arhaddarzane, na tu sugatAdidezite'saddarzane eveti bhAvaH, 'gardabhAle, // 44 // gardabhAlinAno bhagavato'nagArasyAntika iti sUtradvayArthaH // sUtranavakoktamevArtha spaSTayitumAha niyuktikRtaabhayaM tujjha naravaI !jalabubbuasaMnibhe a maannusse| kiM hiMsAi pasajjasi jANaMto appaNo dukkhaM ? 401 SUSISISSRUSSUOSIUS Sain Education Stational For Private & Personal use only Har library Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education f savamiNaM caiUNaM avassa jayA ya hoi gaMtavaM / kiM bhogesu pasajasi ?, kiMpAgaphalovamanibhesuM // 402 // soUNa ya so dhammaM tassa'NagArassa aMtie rAyA / aNagAro pavvaio rajjaM ca guNasamaggaM // 403 // vyAkhyAtaprAyameva, navaraM 'appaNo dukkhaM 'ti Atmano duHkhamiti - duHkhajanakaM maraNamiti zeSaH, 'kiMpAgaphalopama| Nibhesu' nti kimpAkaphalopamA nimA-chAyA yeSAM te tathA ApAtamadhuratvapariNatidAruNatvAbhyAM tathA 'anagAraH' avidyamAnagRho, jAta iti zeSaH, sa ca zAkyAdirapi saMbhavedata Aha- 'pavaio'tti prakarSeNa - viSayAbhiSvaGgAdiparihArarUpeNa prajito - niSkrAntaH pratrajito, bhAvabhikSuritiyAvat, tathA guNAH - kAmaguNA manojJazabdAdaya AjJaizvaryAdayo vA taiH samagra-sampUrNa guNasamagramiti gAthAtrayArthaH // sa caivaM gRhItapratrajyo'dhigataheyopAdeyavibhAgo | dazavidhacakravAlasAmAcArIratazcAniyatavihAritayA viharan tathAvidhasannivezamAjagAma, tatra ca tasya yadabhUttadAha ciccA rahaM pavaIo, khattio paribhAsaI / jahA te dIsaI rUvaM, pasannaM te tahA maNo // 20 // kassAe va mAhaNe / / kahaM paDiyarasI buddhe ?, kahaM viNIyatti buccasi ? // 21 // fiord kiM tyaktvA 'rASTra' grAmanagarAdisamudAyaM 'pratrajitaH ' pratipannadIkSaH 'kSatriyaH' kSatrajAtiranirdiSTanAmA paribhASate, saJjaya - munimityupaskAraH, sa hi pUrvajanmani vaimAnika AsIt, tatazyutaH kSatriyakule'jani tatra ca kutazcittathAvidha nelibrary.org Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bRhadvRttiH uttarAdhya. nimittataH smRtapUrvajanmA tata eva cotpannavairAgyaH pravrajyAM gRhItavAn , gRhItapravrajyazca viharan saJjayamuniM dRSTvA | saMyatIyA tadvimArthamidamuktavAn-yathA te 'dRzyate' avalokyate 'rUpam' AkRtiH 'prasannaM' vikArarahitaM 'te' tava 'tathA' . tenaiva prakAreNa prasannamiti prakramaH, kiMtat ?-'manaH' cittaM.nayantaH kalupatAyAM bahirapyevaM prasannatAsambhavaH, tathA 'kiM dhya. 18 // 442 // nAmA' kimabhidhAnaH 'kiMgotraH' kimanvayaH 'kassAe vatti kasmai vA 'arthAya' prayojanAya 'mAhaNe'tti mA vadhI tyevaMrUpaM mano vAk kriyA ca yasyAsau mAhanaH, sarve dhAtavaH pacAdiSu dRzyanta iti vacanAtpacAditvAdaca , sa caivaMvidhaH pravrajita eva saMbhavatyataH kiM vA prayojanamuddizya pravrajitaH, 'kathaM' kena prakAreNa 'praticarasi' sevase, kAn ?'buddhAn' AcAryAdIn , kathaM 'viNIya'tti 'vinIta' vinayavAnityucyata iti sUtradvayArthaH // saJjayamunirAha saMjao nAma nAmeNaM, tahA gutteNa goymo| gahabhAlI mamAyariyA, vijAcaraNapAragA // 22 // .. yaduktaM tvayA-kiMnAmA tvamiti, tatra saJjayo nAma nAmnA / yaccAvocaH-kiMgotraH? iti, tatrAha-tathA 'gotreNa' anvayena gotamaH, ubhayatrAhamiti gamyate, zeSapraznatrayaprativacanamAha-'gardabhAlayaH' gardabhAlyabhidhAnA mama 'AcAryAH' dharmopadezakatvAdinA, vidyate'nayA tattvamiti vidyA-zrutajJAnaM tathA caryata iti caraNaM-cAritraM vidyA ca caraNaM // 442 // hai ca vidyAcaraNe tayoH pAragAH-paryantagAmino vidyAcaraNapAragAH, evaM ca vadato'yamAzayaH-yathA gardabhAlibhi dharmAcAryaijarvidyAtAnnivartito'haM, vidyAcaraNapAragatvAcca taistannivRttau muktilakSaNaM phalamuktaM, tatastadartha mAhano'smi, SRCRACROSSENGABA%C4%ASSAS Jain Educatio n al For Private & Personal use only poainelibrary.org Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AKAKISISTAAKAASAEX yathA ca tadupadezastathA gurUn praticarAmi, tadupadezAsevanAca vinIta iti sUtrArthaH // itthaM vimRzya tadguNabahumAnAkRSTacetA apRSTo'pi kSatriya idamAha kiriyaM akiriaM viNayaM, annANaM ca mahAmuNI ! / eehiM cauhiM ThANehiM, meanne kiM pabhAsaI ? // 23 __ 'kriyA' astItyevaMrUpA, liGgavyatyayAnnapuMsakanirdezaH, 'akriyA' tadviparItA 'vinayaH' namaskArakaraNAdiH, liGga-2 vyatyayaHprAgvat , tathA jJAnaM-vastutattvAvagamastadabhAvo'jJAnaM, 'caH' samuccaye, 'mahAmune!' samyakapravrajyApratipattiguruparicaryAdikaraNataH prazasyayate ! 'etaiH' kriyAdibhizcaturbhiH tiSThantyeSu karmavazagA jantava iti sthAnAni-mithyA'|dhyavasAyAdhArabhUtAni taiH, 'meyaNNe'tti, mIyata iti meyaM-jJeyaM jIvAdivastu tajAnantIti meyajJAH kriyAdibhizca6 turbhiH sthAnaH khakhAbhiprAyakalpitarvastutattvaparicchedina itiyAvat , 'kim' iti kutsitaM 'pabhAsaItti prakarSaNa bhASante prabhASante, vicArAkSamatvAt , tathAhi-ye tAvakriyAvAdinaste'stikriyAviziSTamAtmAnaM manyamAnA api tasya sadA vibhutvAvibhutvakartRtvAkartRtvAdibhirvipratipadyante, uktaM hi vAcakaiH-kriyAvAdino nAma yeSAmAtmano'stitvaM pratyavipratipattiH, kintu sa vibhuravibhuH kartA'kartA kriyAvAnitaro mUrtimAnamUrtirityevamAdyAgrahopahRtaprItayaste'sti mAtApitA'sti na kuzalAkuzalakarmavaiphalyaM nana santi gataya ityevaMpratijJAzca, iha ca vibhutvaM vyApitvaM, tacAtmanona ghaTate, zarIra eva talliGgabhUtacaitanyopalabdheH, na ca vaktavyamAtmano'vyApitve 'sukhaduHkhabuddhIcchAdveSaprayatnadharmA ****ISOS%**REAS ****** in Educational Sanerbrary.org Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. dharmasaMskArA navAtmaguNA' itivacanAttadguNayordharmAdharmayorapyavyApitvaM, tathA ca dvIpAntaragatadevadattAdRSTAkRSTamaNimu- saMyatIyA jAtAdInAM nehAgamanaM syAditi, vibhinnadezasyApyayaskAntAderayaHprabhRtivastvAkarSaNazaktidarzanAddharmAdharmayorapi zarIbRhadvRttiH jAramAtravyApitve'pi tadvadviprakRSTavastvAkarSakatvAditi na tAvadvibhurAtmA yujyate / tathA'vibhurapyaGguSThaparvAdya- dhya. 18 // 443 // dadhiSThAno yairiSyate teSAM sakalazarIravyApicaitanyAsattvaM, tadasatvAca zeSazarIrAvayaveSu zastrAdibhedAdau vedanAnubhavAsaMbhavo, na caitad dRSTamiSTaM vA, evaM sarvadA kartRtvAdikamapi yathA na yujyate tathA svadhiyA vAcyaM 1 / ye tvakriyAvAdinaste'stI|tikriyAviziSTamAtmAnaM necchantyeva, astitve vA zarIreNa sahaikatvAnyatvAbhyAmavaktavyamicchanti, ekatve hyavinaSTazarIrAvasthitau na kadAcinmaraNaprazastiH, AtmanaH zarIrAnanyatvenAvasthitatvAt , tathA muktyabhAvAdhanekadoSApattizca, zarIrAnyatve tu zarIracchedAdau tasya vedanA'bhAvaprasaGgaH, tasmAdavaktavya eveti, akriyAvAditvaM caiSAM kathaJcidbhedAbhedalakSaNaprakArAntarAbhAvena tadabhAvasyaivAvaziSyamANatvAt , ye'pyutpattyanantaramAtmanaH pralayamicchanti teSAmapi tadastitvAbhyupagame'pyanupacaritaparalokAdyasambhavAt tattvatastadasattvamevetyakriyAvAditvam , uktaM hi vAcakaiH-"ye punarihA-13 kriyAvAdinasteSAmAtmaiva nAsti, nacAvaktavyaH zarIreNa sahakatvAnyatve prati, utpattyanantarapralayakhabhAvako vA, tasminna // 443 // nirNikte ca kartRtvAdivizeSamUDhA eve"ti, amISAM tu vicArAkSamatvamAtmA'stitvasya prAk pratyakSAnumAnalakSaNapramANadvayasamadhigamyatvena sAdhanAt , tasya ca zarIrAtkathaJcidbhinnAbhinnarUpatayA tatra tatra vaktavye (vytve)n| sthApitatvAt , RSSCRECROSAGARLASSACROSS 580 Jain Educatio n al For Privale & Personal use only Mm.jainelibrary.org Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education kSaNikapakSasya tu sAmucchedika ni havavaktavyatAyAmevonmUlitatvAditi 2 / vinayavAdino vinayAdeva muktimicchanti, yata uktaM - "vainayikavAdino nAma yeSAM surAsuranRpatapasvika rituraga hariNagomahiSyajAvikazvazTagAlajalacarakapotakA - kolUkacaTakaprabhRtibhyo namaskArakaraNAt klezanAzo'bhipreto, vinayAcchreyo bhavati nAnyathetyadhyavasitAH " ete'pi na vicArasahiSNavo, na hi vinayamAtrAdihApi viziSTAnuSThAnavikalAdabhilaSitArthAvAptiravalokyate, nApi caiSAM vinayAItvaM, yena pAralaukika zreyohetutA bhavet, tathAhi - lokasamayavedeSu guNAbhyadhikasyaiva vinayArhatvamiti prasiddhiH, guNAstu tattvato jJAnadhyAnAnuSThAnAtmakA eva, na ca surAdInAmajJAnAzravAviramaNAdidoSadUSitAnAmeteSvanyatarasyApi guNasya sambhava iti kathaM yadRcchayA vidhIyamAnasya tasya zreyohetuteti ? 3 / ajJAnavAdinastvAhuH - yathedaM jagat kaizcid brahmAdivivartta iSyate, anyaiH prakRtipuruSAtmakamaparairdravyAdiSaDrabhedaM tadaparaizcaturArya satyAtmakamitarairvijJAnamayamanyaistu zUnyamevetyanekadhA bhinnAH panthAnaH, tathA''tmA'pi nityAnityAdibhedato'nekadhaivocyate, tatko hyetadveda kiM cAnena jJAtena ?, apavarga pratyanupayogitvAt jJAnasya, kevalaM kaSTaM tapa evAnuSTheyaM, na hi kaSTaM vineSTasiddhiH, tathA cAha - 'ajJA nikA nAma yeSAmiyamupadhRtiH, yatheha jJAnAdhigamaprayAso'pavarga prati akiJcitkaro, ghorairRtatapobhirapavargo'vApyate' iti / vicArAsahatvaM caiSAM vijJAnarahitasya mahato'pi kaSTasya tiryagnArakAdInAmivApavarge pratyahetutvAt, tadanta||reNa vratatapopasargAdInAmapi svarUpAparijJAnataH kvacitpravRttyasambhavAditi / eSAM ca kriyAvAdinAmuttarottarabhedato'ne tional ainelibrary.org Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhaddhati: // 444 // kavidhatvaM, uktaM vAcakaiH- " eSAM mauleSu caturSu kalpeSvavasthiteSu tadbhedAH subahavo'va niruhazAkhAprazAkhA nikaravadavagantavyAH", tatra tAvacchatamazItaM kriyAvAdinAM, akriyAvAdinazca caturazItisaGkhyAH, ajJAnikAH saptaSaSTividhAH, vainayikavAdino dvAtriMzat, evaM triSaSTyadhikazatatrayaM, sarve'pi cAmI vicArAkSamatvAtkutsitaM prabhASante iti sthitamiti sUtrArthaH // na caitatvAbhiprAyeNaivocyate, kintu -- ii pAukare buddhe, nAyae parinicvaDe / vijJAcaraNasaMpanne, sacce saccaparakkame // 24 // 'itI' tyetat kriyAdivAdinaH kiM prabhASante / ityevaMrUpaM 'pAukare' tti prAdurakArSIt prakaTitavAn 'buddhaH' avagata tattvaH san jJAta eva jJAtakaH - jagatpratItaH kSatriyo vA sa ceha prastAvAnmahAvIra eva, 'parinirvRtaH ' kapAyAnala| vidhyApanAtsamantAcchItIbhUto vidyAcaraNAbhyAmarthAt kSAyikajJAnacAritrAbhyAM saMpanno yukto vidyAcaraNasaMpanno'ta eva 'satyaH satyavAk, tathA satyaH - avitathastAttvikatvena pare - bhAvazatravasteSAmAkramaNaM AkramaH - abhibhavo yasyAsau satyaparAkrama iti sUtrArthaH // teSAM ca phalamAha - paDaMti narae ghore, je narA pAvakAriNo / divvaM ca gaIM gacchati, carittA dhammamAriyaM // 25 // 'patanti' gacchanti 'narake' sImantakAdau 'ghore' nityAndhakArAdinA bhayAnake ye narAH upalakSaNatvAtkhyAdayo vA pAtayati narakAdiSu jantumiti pApaM taca hiMsAdyanekadhA, iha tvasatprarUpaNaiva, tatkarttum-anuSThAtuM zIlameSAmiti Jain Education ional saMyatIyA dhya. 18 // 444 // inelibrary.org Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACCALCARSACSC-CALCROSSESS pApakAriNaH, ye tvevaMvidhA na bhavanti te kimityAha-'divyAM ca gati' devalokagati, cazabdaH punararthe, sa ca / pUrvebhyo vizeSadyotakaH, 'gacchanti' yAnti 'caritvA' Asevya dharma:-zrutadharmAdiranekavidhaH, iha ca satprarUpaNArUpaH zrutadharma eva taM, Arya-prAgvat , tadayamabhiprAyaH-asatprarUpaNAparihAreNa satprarUpaNApareNaiva ca bhavatA bhavitavyamiti sUtrArthaH // kathaM punaramI pApakAriNa ityAha mAyAvuiyameyaM tu, musA bhAsA nirtthiyaa| saMjamamANo'vi ahaM, vasAmi iriyAmi ya // 26 // hA mAyayA-zAThyena buiyaMti-uktaM mAyoktam 'etat' yadanantaraM kriyAdivAdibhiruktaM, 'tuH'evakArArthI bhinnakramazcara mAyoktameva, atazcaitat 'mRSA' alIkA 'bhASA' uktiH "nirarthikA' samyagabhidheyazUnyA, tata eva ca 'saMjamamANo'vitti 'apiH' evakArArthastataH saMyacchanneva-uparamanneva taduktyAkarNanAditaH 'aham' ityAtmanirdeze vizeSatastasthirIkaraNArtham , uktaM hi-"Thiyato ThAvae paraM"ti, 'vasAmi' tiSThAmi upAzraya iti zeSaH, 'iriyAmi yatti Ire |ca-gacchAmi ca gocaracaryAdiSviti sUtrArthaH // idamapi sUtraM prAyo na dRzyate / kutaH punastvaM tduktyaakrnnnaadibhyH| saMyacchasItyAha-anantarasUtrAbhAve ca yaduktaM caturbhiH sthAnairmayajJAH kiMprabhASante iti, tatkuta ityAha savve te viiyA majjhaM, micchAdiTThI annaariyaa| vijamANe pare loe, samma jANAmi appagaM // 27 // 'sarve niravazeSAH 'te' kriyAdivAdinaH 'viditA' jJAtA mama, yathA'mI 'micchaddiTTitti mithyA-viparItA 45544-45% EOSEKACOM Sain Educat For Privale & Personal use only Nirmw.jainelibrary.org Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. paralokAtmAdyapalApitvena dRSTi:-buddhireSAmiti mithyAdRSTayaH tata eva, 'anAryA' anAryakarmapravRttAH, kathaM punasta saMyatIyA evaMvidhAste viditA ityAha-'vidyamAne sati 'paraloke' anyajanmani 'samyag aviparItaM 'jAnAmi' avagacchAmi bRhaddhRttiH 'appagaMti AtmAnaM, tataH paralokAtmanoH samyagvedanAt mamaivaMvidhatvena viditAstato'haM taduktyAkarNanAditaH sNy||445|| cchAmi kiMprabhASakAzcaita iti suutraarthH|| kathaM punastvamAtmAnamanyajanmani jAnAsItyAha ahamAsI mahApANe, juimaM varisasaovame / jA sA pAlI mahApAlI, divvA varisasaovamA // 28 // se cue baMbhalogAo, mANussaM bhavamAgae / appaNo ya paresiM ca, AuM jANe jahA tahA // 29 // ___ahamAsitti ahamabhUvaM 'mahAprANe' mahAprANanAmni brahmalokavimAne 'yutimAn dIptimAn 'varisasatovame'tti 6 varSazatajIvinA upamA-dRSTAnto yasyAsau varSazatopamo mayUravyaMsakAditvAtsamAsaH, tato'yamarthaH-yatheha varSazatajIvI : idAnI paripUrNAyurucyate, evamahamapi tatra paripUrNAyurabhUvaM, tathAhi-yA sA pAliriva pAli:-jIvitajaladhAraNAdbhavasthitiH, sA cottaratra mahAzabdopAdAnAdiha palyopamapramANA, 'mahApAlI' sAgaropamapramANA, tasyA eva mahattvAt , divi bhavA divyA varSazatenopamA yasyAH sA varSazatopamA, yathA hi varSazatamiha paramAyuH tathA tatra mahApAlI, // 445 // utkRSTato'pi hi tatra sAgaropamairevAyurupanIyate, na tatsarpiNyAdibhiH, athavA-"yojanaM vistRtaH palyastathA yojanamutsRtaH / saptarAtraprarUDhANAM, kezAgrANAM sa puuritH||1|| tato varSazate pUrNe, ekaikaM kezamuddharet / kSIyate 84 Jain Educati o nal For Privale & Personal use only Molainelibrary.org Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAMRSACREAAR yena kAlena, tatpalyopamamucyate // 2 // " iti vacanAdvarSazataiH kezoddhArahetubhirupamA arthAtpalyaviSayA yasyA sA varSazatopamA, dvividhA'pi sthitiH, sAgaropamasyApi palyopamaniSpAdyatvAt , tatra mama mahApAlI divyA bhavasthitirAsIdityupaskAraH, atazcAhaM varSazatopamAyurabhUvamiti bhaavH| 'se' ityatha sthitiparipAlanAdanantaraM 'cyutaH' bhraSTaH 'brahmalokAt' paJcamakalpAt 'mAnuSyaM manuSyasambandhinaM 'bhavaM' janma 'Agata' AyAtaH / itthamAtmano jAtismaraNalakSaNamatizayamAkhyAyAtizayAntaramAha-Atmanazca pareSAM vA 'AyuH'jIvitaM 'jAne' avabudhye 'yathA' yena prakAreNa sthitamiti gamyate 'tathA' tenaiva prakAreNa na tvanyathetyabhiprAyaH, iti sUtradvayArthaH // itthaM prasaGgataH paritoSatazcApRSTamapi khavRttAntamAvedyopadeSTumAha| nANA ruiMca chaMdaM ca, parivajijja sNjo| aNaTThA je a savvatthA, ii vijAmaNusaMcare // 30 // | 'nAne tyanekadhA 'ruciMca' prakramAkriyAvAdyAdimataviSayamabhilASaM 'chandazca' khamatikalpitamabhiprAyam, ihApi nAneti sambandhAdanekavidhaM 'parivarjayet' parityajet 'saMyataH' yatiH / tathA 'anarthAH' anarthahetavo ye ca 'sarvArthAH' azeSahiMsAdayo gamyamAnatvAttAn varjayediti sambandhaH, yadvA 'savatthe'sAkArasyAlAkSaNikatvAtsarvatra kSetrAdAvanA iti-niSprayojanA ye ca vyApArA iti gamyate, tAn parivarjayet , 'itI' sevaMrUpAM 'vidyA' samyagjJAnarUpAmanviti -lakSIkRtya 'saMcareH' tvaM samyak saMyamAdhvani yAyA iti sUtrArthaH // anyacca Jain Education in For Privale & Personal use only * elibrary.org Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyatIyA uttarAdhya. paDikkamAmi pasiNANaM, paramaMtehiM vA puNo / aho uDhio ahorAyaM, ii vijA tavaM cera // 31 // pratIpaM kAmAmi pratikrAmAmi-pratinivarte, kebhyaH ?-'pasiNANaM'ti subvyatyayAt 'praznebhyaH' zubhAzubhasUcakebhyobRhadvRttiH 'GguSThapraznAdibhyaH, anyebhyo vA sAdhikaraNebhyaH, tathA pare-gRhasthAsteSAM mantrAH paramantrAH-tatkAryAlocanarUpAstebhyaH, // 446 // 'vA' samuccaye 'punaH' vizeSaNe, vizeSeNa paramantrebhyaH pratikramAmi, atisAvadyatvAttepAM, sopaskAratvAtsUtrasyAmu nA'bhiprAyeNa yaH saMyamaM pratyutthAnavAn saH 'aho' iti vismaye 'utthitaH' dharma pratyudyataH, kazcideva hi mahAtmaivaMvidhaH saMbhavati 'ahorAtram' aharnizam 'iti' ityetadanantaroktaM 'vija'tti vidvAn jAnan 'ta'ti avadhAraNaphalatvAdvAkyasya tapa eva na tu praznAdi 'careH' Asevakheti sUtrArthaH // punastatsthirIkaraNArthamAha jaM ca me pucchasI kAle, sammaM suddheNa (buddhaNa) ceyasA / tAI pAukare buDe, taM nANaM jiNasAsaNe // 32 // | yacca 'me' iti mA 'pRcchasi' praznayasi 'kAle prastAve 'samyagbuddhena' aviparItabodhavatA 'cetasA' cittena, lakSaNe tRtIyA, 'tA' iti sUtratvAttat 'pAukare'tti 'prAduSkaromi' prakaTIkaromi pratipAdayAmItiyAvat , 'buddhaH' avagata*sakalavastutattvaH, kutaH punarbuddho'smyata Aha-taditi yatkiJcidiha jagati pracarati jJAnaM-yathAvidhavastvavabodha- rUpaM tajinazAsane'stIti gamyate, tato'haM tatra sthita iti tatprasAdAduddho'smItyabhiprAyaH, iha ca yatastvaM samyagabuddhena cetasA pRcchasthataH pratikrAntapraznAdirapyahaM yatpRcchasi tatprAduSkaromItyataH pRccha yathecchamityaidamparyArthaH / / ROCOCALSCRECORDAMAKADCRORSCOCALC 446 // Jan Education For Private & Personal use only ranwr.aimesbrary.org Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athavA'ta eva lakSyate yathA 'appaNo ya paresiM ca' ityAdinA tasyAyurvijJatAmavagamya saJjayamuninA'sau pRSTaH kiyanmamAyuriti, tato'sau prAha-yaca tvaM mAM kAlaviSayaM pRcchasi tatprAduSkRtavAn 'buddhaH sarvajJo'ta eva tajjJAnaM jinazAsane vyavacchedaphalatvAjinazAsana eva na tvanyasmin sugatAdizAsane,ato jinazAsana eva yatno vidheyo yena yathA'haM jAnAmi tathA tvamapi jAnISa, zeSaM prAgvaditi suutraarthH|| punarupadeSTumAha kiriyaM ca roae dhIro, akiriyaM parivajae / diTThIe didvisaMpanno, dhammaM carasu duccaraM // 33 // 'kriyAM ca' asti jIva ityAdirUpAM sadanuSThAnAtmikAM vA 'rocayet' tathA tathA bhAvanAto yathA'sAvAtmane rucitA jAyate tathA vidadhyAt 'dhIraH' mithyAgbhirakSobhyaH, tathA 'akriyAM' nAstyAtmetyAdikAM mithyAkUparikalpitatattadanuSThAnarUpAM vA 'parivarjayet' pariharet , tatazca 'dRSTayA' samyagdarzanAtmikayA hetubhUtayA 'didvisaMpanno'tti |"dhIdRSTiH zemuSI dhiSaNA" iti zAbdikazrutedRSTi:-buddhiH, sA ceha prastAvAtsamyagajJAnAtmikA tayA saMpannohaiyukto dRSTisaMpannaH, evaM ca samyagdarzanajJAnAnvitaH san 'dharma' cAritradharma 'cara' Asevakha 'suduzcaram' atyantaduranuSTheyamiti sUtrArthaH // punaH kSatriyamunireva saJjayamuni mahApuruSodAharaNaiH sthirIkartumAha eyaM puNNapayaM succA, atthadhammovasohiyaM / bharaho'vi bhArahaM vAsaM, cicA kAmAI pvve|| 34||sgro'vi sAgaraMtaM, bharahavAsaM narAhivo / issariyaM kevalaM hiccA, dayAe parinivvuDe // 35 // caittA bhArahaM vAsaM, Jain Educati o nal For Privale & Personal use only lininelibrary.org Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. saMyatIyA dhya. 18 bRhaddhRttiH // 447 // |cakkavaTTI mhiddddiio| paJcajjamanbhuvagao, maghavaM nAma mahAjaso // 36 // saNaMkumAro maNussido, cakkavaTTI mhiddddiio| puttaM rajje ThavittA NaM, sovi rAyA tavaM care // 37 // caittA bhArahaM vAsaM, cakkavahI mhiddddiio|| saMtI saMtikaro loe, patto gaimaNuttaraM // 38 // ikkhAgarAyavasaho, kuMthUnAma nresro| vikkhAyakittI dhiima, mukkhaM gao aNuttaraM // 39 // sAgaraMtaM jahittA NaM, bharahavAsaM nresro| aro a arayaM patto, patto gaima-1 NuttaraM // 40 // caittA bhArahaM vAsaM, cakkavaTTI mhiddddiio| ciccA ya uttame bhoe, mahApaumo damaM cre||41|| egacchattaM pasAhittA, mahiM mANanisUraNo / hariseNo maNussido, patto gaimaNuttaraM // 42 // anio rAyasahassehi, suparicAI damaM care / jayanAmo jiNakkhAyaM, patto gaimaNuttaraM // 43 // dasaNNarajaM muiyaM, caittA NaM muNI care / dasaNNabhaddo nikkhaMto, sakkha sakeNa coio||44|| namI namei appANaM,sakkhaM sakkeNa coio| jahitto rajaM vaidehI, sAmanne pjjuvddio|(prkssiptaa)| karakaMDU kaliMgANaM, paMcAlANa ya dummuho| NamI rAyA videhANaM, gaMdhArANa ya naggaI // 45 // ee nariMdavasabhA, nikkhaMtA jiNasAsaNe / putte rajje ThavittA NaM, // 447 // 1 namipratrajyAdhyayanagateyaM, avyAkhyAnaM agretanAyA api paraM sUtrANi saptadaza iti saptadazasUtrArtha iti cAdyAnyabhAgayoH pAThAt avazyaM atra gAthAH saptadaza grAhyAH,namyadhikArazcAnetanyAmapi,niyuktau ca navamAdhyayane iyamiti yuktiyuktaM mUle uccAraNamasyA atreti eSaiva prakSiptA'-| treti 2 caiUNa gehaM pra0 namipravrajyAdhyayane ca Sain Educat i onal For Private & Personal use only ainelibrary.org Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAmanne pjjuvttttiaa|| 46 // sovIrarAyavasabho, caittA Na muNIcare / uddAyaNo pavvaio, patto gaimaNuttaraM // 47 // taheva kAsirAyAvi, seo sacaparakkamo / kAmabhoge paricaja, pahaNe kammamahAvaNaM // 48 // taheva vijao rAyA, aNahA kittipabvae / rajaM tu guNasamiddhaM, payahittu mahAyaso // 49 // tahevuggaM tavaM kiccA, avvakkhitteNa ceysaa| mahAbalo rAyarisI, addAya sirasA siraM // 50 // sUtrANi saptadaza / etat' anantaroktaM puNyahetutvAtpuNyaM taca tat padyate-gamyate'nenArtha iti padaM ca puNyapadaM, puNyasya dUvA padaM-sthAnaM puNyapadaM-kriyAdivAdikharUpanAnAruciparivarjanAdyAvedakaM zabdasaMdarbha 'zrutvA' AkarNya, arthAta ityarthaH svargApavargAdiH dharma:- tadupAyabhUtaH zrutadharmAdistAbhyAmupazobhitaM-vibhUSitamarthadharmopazobhitaM 'bharato'pi' bharatanAmA cakravattyepi, apizabda uttarApekSayA samuccaye 'bhArahaMti prAkRtatvAdbhArataM 'varSa' kSetraM 'tyaktvA' hitvA 'kAmAIti casya gamyamAnatvAt 'kAmAMzca' viSayAn prAkRtatvAnapuMsakanirdezaH, pavae'tti prAbrAjIt // 'sagaro'trI" tyAdi sarvamapi spaSTaM, navaraM 'sAgarAntaM' samudraparyantaM diktraye, anyatra tu himavatparyantamityupaskAraH, tathA 'aizvaryam' AjJaizvaryAdi 'kevalaM' paripUrNamananyasAdhAraNaM vA 'dayayA' saMyamena 'parinirvRtaH' ihaiva vidhyAtakaSAyAnalatvAcchItIbhUto mukto vaa|| tathA 'aro yatti aranAmA ca tIrthakRccakravartI 'arayaMti ratasya rajaso vA'bhAvarUpamaratamarajo vA, pAThAdantarato'rasaM vA-zRGgArAdirasAbhAvaM, prAptaH san 'prAptaH' gato gtimnuttraaN-muktimityrthH|| tathA tyaktvottamAn Jain Education For Privale & Personal use only Chillainelibrary.org Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyatIyAdhya. 18 uttarAdhya. bhogAniti, punastyaktvetyabhidhAnaM bhinnavAkyatvAdapaunaruktyaM, 'mahApadmaH' mahApadmanAmA 'care'tti Acarat // tathA eka chatraM-nRpaticihnamasyAmityekacchatrAM tAM. ko'rthaH ?-avidyamAnadvitIyanRpatiM 'mahIM' pRthvI 'prasAdhya' vazIkRtyeti bRhaddhRttiH sambandhaH, 'mANanisUraNoti dRptArAtyahaGkAravinAzakaH 'manuSyendraH' iti ckrii| tathA 'annito'tti 'anvitaH' yuktaH // 448 // 'suparicAItti suSTha-zobhanena prakAreNa rAjyAdi parityajatItyevaMzIlaH suparityAgI damaM jinAkhyAtamiti sambandhaH, |'cari'tti acArIcaritvA ca jayanAmA cakrIti zeSaHprAptogatimanuttarAm // tathA dazAoM nAma dezastadrAjyaM tadAdhidApatyaM 'muditaM' sakalopadravavirahitaM pramodavat tyaktvA 'Na' prAgvat 'care'tti acArIt, apratibaddhavihAratayA viha-11 zatavAnityarthaH, sAkSAcchaRNa 'coditaH' adhikavibhUtidarzanena dharma prati preritaH // tathA 'niSkrAntAH' prajitA niSkramya ca 'zrAmaNye' zramaNabhAve 'paryupasthitAH' tadanuSThAnaM pratyudyatA abhUvanniti shessH|| tathA sauvIreSu rAjavRSabhaHtatkAlabhAvinRpatipradhAnatvAtsauvIrarAjavRSabhaH 'ceca'tti saktvA rAjyamiti zeSaH prAgvat,'muniH' traikAlyAvasthAvedI san 'care'tti acArIt, ko'sau ?-'udAyaNo'tti udAyananAmA pravrajitaH, caritvA ca kimityAha-prApto gatimanuttarAm ||'tthaiv' tenaiva prakAreNa 'kAzirAjaH' kAzimaNDalAdhipatiH zreyasi-atiprazasse satye-saMyame parAkramaHsAmarthya yasyAsau zreyaH-satyaparAkramaH 'pahaNe'tti prAhan-prahatavAn karma mahAvanamivAtigahanatayA karmamahAva-14 nam // tathaiva 'vijayaH' iti vijayanAmA 'aNahA kitti pathae'tti, ApatvAd anAtaH-ArtadhyAnavikalaH kIla // 44 // Jain Educatio n For Privale & Personal use only Mainelibrary.org Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dInAnAthAdidAnotthayA prasiddhayopalakSitaH san , yadvA anArtA-sakaladoSavigamato'bAdhitA kIrtirasyetyanAtakIrtiH san , paThyate ca 'ANaTThAkiipavaI'tti, AjJA-Agamo'rthazabdasya hetuvacanasyApi darzanAdartho-heturasyAH sA tathAvidhA AkRtirAnmunivepAtmikA yatra tadAjJArthAkRti yathA bhavatyevaM prAbrAjIdguNaiH-rAjyaguNaiH zabdAdibhirvA samRddhaM-saMpannaM guNasamRddhaM, pUrvatra tuzabdasyApizabdArthatvAdyavahitasambandhatvAca guNasamRddhamapi / tathA hA ahAya'tti ApatvAd 'Adita' gRhItavAMstaddvamanena svIkRtavAn ziraseva zirasA ziraHpradAneneva jIvitanirapekSamiti yo'rthaH, 'ziraM'ti zira iva ziraH sarvajagaduparivartitayA mokSaH, paThyate ca-'AdAya siraso siriM'ti, atra ca |'AdAya' gRhItvA 'ziraHzriyaM' sarvottamAM kevalalakSmI parinirvRta iti zeSaH, iti saptadazasUtrArthaH // itthaM mahApuruSodAharaNairjJAnapUrvakakriyAmAhAtmyamabhidhAyopadeSTumAha kahaM dhIro aheUhiM, ummatto vva mahiM cre| ee visesamAdAya, sUrA daDhaparakamA // 51 // 'kathaM' kena prakAreNa 'dhIraH' uktarUpaH 'ahetubhiH' kriyAvAdyAdiparikalpitakuhetubhiH 'unmatta iva' grahagRhIta iva tAttvikavastvapalapanenAlajAlabhASitayA 'mahIM' pRthvI 'caret' bhramet ?, naiva caredityarthaH, kimiti ?, ye 'ete' anantaroditA bharatAdayaH 'vizeSa' viziSTatAM gamyamAnatvAnmithyAdarzanebhyo jinazAsanasya 'AdAya' gRhItvA manasi saMpradhAyetiyAvat zUrA dRDhaparAkramA etadevAzritavanta iti zeSaH, ayamabhiprAyaH-yathaite mahAtmAno vizeSamAdAya JainEducatix For Privale & Personal use only rainelibrary.org Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 449 // kuvAdiparikalpitakriyAvAdyAdidarzanaparihArato jinazAsana eva nizcitamatayo'bhUvaMstathA bhavatA'pi dhIreNa satA- saMyatIyAsminneva nizcitaM ceto vidheyamiti sUtrArthaH // kiJca dhya. 18 __acaMtaniyANakhamA, esA me bhAsiyA vaI / atariMsu taraMtege, tarissaMti aNAgayA // 52 // | atyantam-atizayena nidAnaiH-kAraNaiH, ko'rthaH ?-hetubhirna tu parapratyayenaiva, kSamA-yuktA'tyantanidAnakSamA, yadvA , nidAnaM-karmamalazodhanaM tasmin kSamA-samarthA 'epA' anantaroktA pAThAntarataH 'sarvA' azepA satyA vA 'me' mayA 'bhASitA' uktA 'vAg' vANI jinazAsanamevAzrayaNIyamityevaMrUpA, anayA'GgIkRtayA 'atIrghaH' tIrNavantaH taranti 'eke' apare, pAThAntarato'nye, sampratyapi tatkAlApekSayA kSetrAntarApekSayA vetthamabhidhAnamiti, tathA tariSyanti 'anAgatAH' bhAvino, bhavodadhimiti sarvatra zeSa iti suutraarthH|| yatazcaivamataHkahaM dhIre aheUhiM, adAyaM pariyAvase / savvasaMgaviNimmukko, siddhe bhavai niire||53|| ttibemi|| ||sNjijN 18 // // 449 // kathaM dhIro'hetubhiH 'AdAya' gRhItvA, kriyAdivAdimatamiti zeSaH 'paryAvaset' parIti-sarvaprakAramAvaset-tatraiva nilIyeta, naiva tatrAbhiniviSTo bhavediti bhAvaH, paThyate ca-'attANaM pariyAvasitti AtmAnaM paryAvAsayed , ahetubhiH kathamAtmAnamahetvAvAsaM kuryAt ?, naiva kuryAdityarthaH / kiM punaritthamakaraNe phalamityAha-sarve-niravazeSAH sajanti-: JainEducatioN ational For Private & Personal use only jainelibrary.org Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmaNA saMvadhyante jantava ebhiriti saGgAH-dravyato draviNAdayo bhAvatastu mithyAtvarUpatvAdeta eva kriyAdivAdAstaivinirmukto-virahitaH sarvasaGgavinirmuktaH sanU siddho bhavati nIrajAH, tadanenAhetuparihArasya samyagjJAnahetutvena siddhatvaM / phalamuktamiti sUtrArthaH // itthaM tamanuzAsya gato vivakSitaM sthAnaM kSatriyaH, zeSasaJjayavaktavyatAM tvAha niyuktikRt- | kAUNa tavaccaraNaM bahUNi vAsANi so dhuyakileso / taM ThANaM saMpatto jaM saMpattA na soyaMti // 404 // 5 sugamaiva, navaraM dhutAH-apanItAH klizyantyeSu satsu jantava iti klezAH-rAgAdayo yena sa dhutaklezo, yatsaMprAptA na zocante, zokahetuzArIramAnasaduHkhAbhAvAditi gAthArthaH // 'itiH' parisamAptau, bravImIti pUrvavat nayAzca // iti zrIzAntyAcAryakRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM saJjayIyanAmASTAdazamadhyayanaM samAsamiti // MORE-RE-REASTRAMETES-Reme. ETRAFTERRORA% iti zrIzAntyAcAryakRtAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM aSTAdazamadhyayanaM samAptamiti // nAkA kAkAhAnAbAhana Jain Educat i onal For Privale & Personal use only hijainelibrary.org Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. atha ekonaviMzaM mRgAputrIyamadhyayanam / mRgAputrIbRhadvRttiH yA019 vyAkhyAtamaSTAdazamadhyayanam , adhunekonaviMzamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-ihAnantarAdhyayane bhogdd'i||45|| tyAga uktaH, tasmAca zrAmaNyamupajAyate, tacApratikarmatayA prazasyataraM bhavatItyapratikarmatocyata ityanena sambandhenA yAtamidamadhyayanam , asya tu caturanuyogadvAracarcA prAgvadyAvannAmaniSpannanikSepe mRgAputrIyamiti nAmAto mRgAyAH putrasya ca nikSepamAha niyuktikRt nikkhevo a miAe caukkao duviho0|| 405 // jANa // 406 // miaAunAmagoyaM veyaMto bhAvao mio hoi / emeva ya puttassavi caukkao hoi nikkhevo||407|| | gAthAtrayaM prAgvat , navaraM mRgAbhilApena neyam // nAmaniruktimAhaTre migadevIputtAo balasirinAmA samuTTiyaM jamhA / tamhA migaputtijaM ajjhayaNaM hoi nAyavvaM // 40 // // 450 // mRgA-nAmnA devI-agramahiSI tasyAH putraH-suto mRgAdevIputrastasmAdalazrInAmnaH 'samutthitaM' samutpannaM yasmAtasmAnmRgAputrIyaM-mRgAputrIyanAmakaM mRgAzabdena mRgAdevyuktaradhyayanamidamiti zeSaH, bhavati 'jJAtavyam' avaboddhavya CARCISEASEARCRECASTEGRATE CACAOACOCOC%20%%Asa Jan Ed For Private & Personal use only Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educatio miti gAthArthaH // gato nAmaniSpannanikSepaH samprati sUtrAlApakaniSpannanikSepasyAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavati, ataH sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM tacedam suggIve nayare ramme, kaannnnujjaannsohie| rAyA balabhaddutti, miyA tassaggamAhisI // 1 // tesiM putte balasirI, miyAputtatti vissue / ammApiUhiM daddae, juvarAyA damIsare // 2 // naMdaNe so u pAsAe, kIlae saha itthihiM / devo doguMdago ceva, niccaM muhayamANaso // 3 // maNirayaNakuTTimatale, pAsAyAloaNe Thio / Aloeha nagarassa, cakkatiyacaccare // 4 // 'sugrIve' sugrIvanAni nagare 'ramye' ramaNIye kAnanaiH - bRhadvRkSAzrayairvanairudyAnaiH - ArAmaiH krIDAvanairvA zobhite - rAjite kAnanodyAnazobhite 'rAjA' nRpo balabhadra iti nAmneti zeSaH, 'mRgA' mRgAnAmnI 'tasya' iti balabhadrasya rAjJaH 'aggamahisi 'tti 'agramahiSI' pradhAnapatnI || 'tayoH' rAjJoH putraH 'balazrIH ' balazrInAmA mAtApitRvihitanAmnA loke ca mRgAputra iti 'vizrutaH' vikhyAtaH, 'ammApiUNaM' ti ammA (mbA ) pitroH 'dayitaH ' vallabhaH 'yuvarAjaH' | kRtayauvarAjyAbhiSeko daminaH - uddhatadamanazIlAste ca rAjAnasteSAmIzvaraH - prabhurdamIzvaraH, yadvA daminaH - upazaminasteSAM sahajopazamabhAvata Izvaro damIzvaraH, bhAvikAlApekSaM caitat // 'nandane' lakSaNopetatayA samRddhijanake 'saH' mRgAputraH 'tuH' vAkyAntaropanyAsArthaH prAsAde 'krIDati' vilasati 'saha' samaM 'strIbhiH pramadAbhiH ka iva ? - 'devaH' ational jainelibrary.org Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. mRgAputrIyA0 19 bRhadvRttiH // 45 // suraH 'doguMdago ceva'tti 'caH' pUraNe dogundaga iva, dogundagAzca trAyastriMzAH, tathA ca vRddhAH-"trAyastriMzA devA nityaM bhogaparAyaNA doguMdugA iti bhaNNaMti', 'nityaM' sadA 'muditamAnasaH' hRSTacittaH // sa caivaM krIDan kadAcinmaNayazcaviziSTamAhAtmyAzcandrakAntAdayo ratnAni ca-gomeyakAdIni maNiratnAni tairupalakSitaM kuTTimatalaM yasminnasau maNiratnakuTTimatalaH, gamakatvAdbahuvrIhiH, tasmin , Alokyante dizo'smin sthitarityAlokanaM prAsAde prAsAdasya vA''lokanaM prAsAdAlokanaM tasmin-sarvoparivarticaturikArUpe gavAkSevA sthitaH-upaviSTaH 'Alokate' kutUhalataH pazyati, kAni?-| nagarasya' tasyaiva sugrIvanAmnaH sambandhIni 'catuSkatrikacatvarANi' pratItAnyeveti sUtracatuSTayArthaH // tataH kimityAha aha tattha aicchaMtaM, pAsaI samaNasaMjayaM / tavaniyamasaMjamadhara, sIlaI guNaAgaraM // 5 // taM pehaI miyAputte, diTThIe aNimisAi u / kahiM mannerisaM rUvaM, diTThapuvvaM mae purA? // 6 // sAhussa darisaNe tassa, ajjhavasANaMmi sohaNe / mohaM gayassa saMtassa, jAIsaraNaM samuppannaM // 7 // devalogacuo saMto, mANusaM bhvmaago| sanninANasamuppanne, jAI saraha purANayaM // (pr0)|| jAIsaraNe samuppaNNe, miyAputte mahiDie / sarai porANi jAI, sAmaNNaM ca purAkayaM // 8 // hai| 'atha' anantaraM 'tatra' iti teSu catuSkatrikacatvareSu 'aticchaMta'nti atikrAmantaM pazyati zrama saMyatamiti zramaNasya zAkyAderapi sambhavAttadyavaccheddArtha saMyatagrahaNaM, tapazca-anazanAdi niyamazca-dravyAdyabhi // 45 // Jain Education a l For Private & Personal use only library og Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education | grahAtmakaH saMyamazca - uktarUpastAn dhArayati taponiyamasaMyamadharastam, ata eva zIlam - aSTAdazazIlAGgasahasrarUpaM tenADhyaM - paripUrNa zIlADhyaM, tata eva ca guNAnAM - jJAnAdInAmAkara iva guNAkarastaM // 'tamiti zramaNasaMyataM 'pehada' tti pazyati 'mRgAputraH' yuvarAjaH 'dRSTavA' dRzA 'aNamisAi utti tuzabdasyaivakArArthatvAdavidyamAnanimeSayaiva, kva 'manye' jAne 'IdRzam' evaMvidhaM 'rUpam' AkAro dRSTapUrvam- avalokitaM mayA 'purA' iti pUrvajanmani ?, zeSaM pratItameva, navaram 'adhyavasAne' ityantaHkaraNapariNAme 'zobhane' pradhAne kSAyopazamikabhAvavarttinItiyAvat 'mohaM' kkedaM mayA dRSTaM | vedamityaticintAtazcittasaGghaTTajamUrcchatmakaM 'gatasya' prAptasya sataH // tathA 'sarati'tti smarati paurANikIM 'jAti' janma 'zrAmaNyaM ca ' zramaNabhAvaM 'purAkRtaM' janmAntarAnuSThitamiti sUtracatuSTayArthaH // etadevAtispaSTatAhetoranugaditumAha | niyuktikRt suggIve nayaraMmi a rAyA nAmeNa Asi balabhaddo / tassAsi aggamahisI devI u migAvaI nAmaM // 407 // tesiM duNhavi putto AsI nAmeNa balasirI dhImaM / vayarosabhasaMghayaNo juvarAyA caramabhavadhArI // 408 // unnaM mANahiao pAsAe naMdaNaMmi so ramme / kilaI pamadAsahio devo dukuMdago ceva // 409 // aha annayA kayAI pAsAyatalaMmi so Thio saMto / Aloei puravare ruMde magge guNasamagge // 410 // onal ainelibrary.org Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. IP aha picchai rAyapahe volaMtaM samaNasaMjayaM tattha / tavaniyamasaMjamadharaM suasAgarapAragaM dhIraM // 411 // || mRgAputrIbRhadvRttiH aha dehai rAyasuo taM samaNaM aNamisAi diTrIe / kahi erisayaM rUvaM diTuM manne mae puvaM ? // 412 // yA019 // 452 // evamaNuciMtayaMtassa sannInANaM tahiM samuppannaM / putvabhave sAmannaM maevi evaM kayaM Asi // 413 // ___ gAthAsaptakaM spaSTameva, navaraM 'dhRtimAn' citakhAsthyavAnU 'vajaRSabha'miti arthAdvaRpabhanArAcaM saMhananaM yasya 8 sa tathA 'caramabhavadhArI' paryantajanmavartI, tathA 'uNNaMdamANahiyao'tti, ut-prAbalyena nandad-AnandaM gacchat hRdayaM-mano yasya sa tathA, prAkRtatvAcchatRviSaye zAnacU, tathA 'rundAn' vistIrNAn 'mArgAn vipaNimArgAdIn / ThAguNaiH-RjutvasamatvAdibhiH samagrAH-paripUrNA guNasamagrAstAna , tathA zrutasAgarapAragaM dhIramiti taponiyamasaMdayamadharamityasya sUtrapadasya hetudarzanadvAratastAtparyavyAkhyAnam , anenaiva ca bhAvabhikSutvamupadarzitam , ata evAnyasyaivaM vizeSaNAyogAcchramaNasaMyatamityAha, sajijJAnaM ceha samyagdRzaH smRtirUpamatibhedAtmakamiti gaathaasptkaavyvaarthH|| samprati yadasAvutpannajAtismaraNaH kRtavAMstadAha // 452 // visaesu arajjato, rajjaMto saMjamaMmi ya / ammApiyaraM uvAgamma, imaM vayaNamabbavI // 9 // 'visaehiM'tti suvyatyayAd 'viSayeSu' manojJazabdAdiSu 'arajan' abhiSvaGgamakurvan , ka ?-'saMyame' uktarUpe SAGARCASSACRECRA Jain Educatie For Privale & Personal use only telabrary.org Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ni CARRANGALASARGAON |'ca' punararthaH 'ammApiya'ti ammA(mbA)pitarau 'upAgamya' upasRtya 'idam' anantaravakSyamANaM vacanam 'abravIt' | ityAha, iti sUtrArthaH // kiM tadabravIdityAha suANi me paMca mahavvayANi, naraesu dukkhaM ca tirikkhajoNisu / niviNNakAmo mi mahaNNavAo, aNujANaha pavvaissAmi ammo // 10 // | 'zrutAni' AkarNitAni, anyajanmanIsabhiprAyaH, 'me' mayA 'paJca' iti paJcasaGkhyAni 'mahAvratAni' hiMsAviramaNAdIni, tathA narakeSu 'duHkhaM ca' asAtamihaiva vakSyamANaM 'tirikkhajoNisutti cazabdasyAprayujyamAnasyApi "aha-* rahanayamAno gAmazvaM puruSaM pazum" ityAdAviva gamyamAnatvAt tiryagyoniSu ca, sarvatra cAyaM nyAyo draSTavyaH, upalakSaNaM caitad devamanuSyabhavayoH, tataH kimityAha-NiviNakAmomiti 'nirviNNakAmaH' pratinivRttAbhilASo'smyahaM, kutaH ?-mahArNava iva mahArNavaH-saMsArastasmAd, yatazcaivamataH 'anujAnIta' anumanyadhvaM, mAmiti zeSaH, 'pavaissAmI'ti pravrajiSyAmi 'ammotti pUjyataratvAdviziSTapratibandhAspadatvAca mAturAmatraNaM, yo hi bhaviSyaduHkhaM nAvaiti tatpratikArahetuM vA sa kadAciditthamevAsIta, ahaM tUbhayatrApi vijJa iti kathaM na duHkhapratIkAropAyabhUtAM mahAvratAtmikAM pravrajyAM pratipatsya iti sUtragarbhArthaH // amumevArthamanuvAdataH spaSTayitumAha niyuktikRt Jain Education National For Privale & Personal use only M ainelibrary.org Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 453 // so laddhabohilAbho calaNe jaNagANa vNdiuNbhnni|viisjiumicchaamo kAhaM samaNattaNaM tAyA ! // 414 // mRgAputrI___ 'saH' iti mRgAputro labdhaH-prApto bodhilAbho-jinadharmaprAptirUpo yena sa tathA, 'caraNAn' pAdAn 'janakayoH' yA0 19 mAtrApitrorvanditvA bhaNati, yathA 'visarjayitum' mutkalayituM vayamAtmAnamiti gamyate icchAmaH' abhilapAmaH, kimiti ?, yataH 'kAhaMti vacanavyatyayAtkariSyAmaH 'zramaNatvaM' pravrajyAM 'tAta !' iti pitaH!, upalakSaNatvAnmAtazceti hai gAthArthaH // idAnIM to kadAcidbhogairupanimantrayeyAtAmityabhiprAyato yattenoktaM tatsUtrakRdAha___ ammatAya! mae bhogA, bhuttA visaphalovamA / pacchA kaDDayavivAgA, aNubaMdhaduhAvahA // 11 // imaM sarIraM| aNicaM, asuI asuisaMbhavaM / asAsayAvAsamiNaM, dukkhakesANa bhAyaNaM // 12 // asAsae sarIraMmi, raI novalabhAmahaM / pacchA purA va caiyavve, pheNabubbuyasaMnibhe // 13 // sUtratrayaM pratItArthameva, navaraM viSamiti-viSavRkSastasya phalaM viSaphalaM tadupamAH, tadupamatvameva bhAvayitumAha-14 pazcAtkaTuka iva kaTuko'niSTatvena vipAko yeSAM te tathA, ApAta eva madhurA iti bhAvaH, 'anubandhaduHkhAvahAH' anavacchinnaduHkhadAyinaH, yathA hi viSaphalamAkhAdyamAnamAdau madhuramuttarakAlaM ca kaTukavipAkaM sAtatyena ca duHkhopanetR evamete'pIti, kiJca-amI kAmAH sparzapradhAnAH, sparzazca zarIrAzrayaH, tacedaM zarIram 'anityam' azA-18 // 453 // zvatam 'azuci' khAbhAvikazaucarahitam 'azucisaMbhavam' azucirUpazukrazoNitotpannam , azAzvataH-kathaJcida Sain Education For Privale & Personal use only AR.jainelibrary.org Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education I vasthitatve'pyanitya AvAsaH - prakramAjjIvasyAvasthAnaM yasminnityazAzvatAvAsaM punaH 'idamityabhidhAnamatIvAsAratvAveza sUcakaM, duHkham - asAtaM tadvetavaH klezAH jvarAdayo rogA duHkhaklezAH zAkapArthivAdivatsamAsasteSAM 'bhAjanaM ' sthAnaM, yatazcaivamato'zAzvate zarIre 'ratiM' cittakhAsthyaM 'nopalabhe' na prApnomyahaM bhogeSu satsvapIti gamyate, zarIrAzrayatvAtteSAmiti bhAvaH, zarIrAzAzvatatvamevAha - pazcAtpurA vA tyaktavye zarIre iti prakramaH, taddhi pazcAditi bhuktabhogAvasthAyAM vArddhakyAdau, purA abhuktabhogitAyAM vA bAlyAdau tyajyata iti yadvA pazcAditi - yathAsthityAyuHkSayottarakAlaM purA vetyupakramahetorvarSazatAdyA saMkalitajIvitapramANAtprAgapi 'tyaktavye' avazyatyAjye 'phenabudbudasaMnibhe' kSaNadRSTanaSTatayA, anenAzAzvatatvameva bhAvitamiti na paunarutyamiti sUtratrayArthaH // evaM bhoganimantraNaparihAramabhidhAya prastutasyaiva saMsAranirvedasya hetumAha mANusatte asAraMmi, vAhIrogANa Alae / jarAmaraNaghatthaMmi, kharNapi na ramAmahaM // 14 // jamma dukkhaM jarA dukkhaM, rogA ya maraNANi ya / aho dukkho hu saMsAro, jattha kIsaMti jaMtuNo // 15 // khittaM vatthaM hiraNaM ca, puttadAraM ca baMdhavA / caitA Na imaM dehaM gaMtavvamavasassa me // 16 // jaha kiMpAgaphalANaM, pariNAmo na suNdro| evaM bhuttANa bhogANaM, pariNAmo na suMdarI // 17 // sUtracatuSTayaM spaSTaM, navaraM vyAdhayaH - atIva vAdhAhetavaH kuSTAdayo rogAH - jvarAdayasteSAm 'Alaye' Azraye 'jarA - nelibrary.org Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRgAputrI yA019 uttarAdhya. |maraNagraste' pArddhakyamRtyukroDIkRte, anena mAnuSatvAsAratvameva bhAvitaM, kSaNamapi 'na rame' nAbhiratiM labhe'hamiti / da itthaM manuSyabhavasthAnubhUyamAnatvena nirvedahetutvamabhidhAya samprati caturgatikasyApi saMsArasya tadAha-'jamma'mityAdinA, bRhadvRttiH atra ca aho iti sambodhane 'dukkho hutti duHkhahetureva saMsAro janmAdinibandhanatvAttasya 'yatra' yasmin gtictu||454|| STayAtmake saMsAre 'klizyanti' bAdhAmanubhavanti, janmAdiduHkhaireveti gamyate, 'jantavaH' prANinaH, iha ca duHkhAnubhavAdhAratvena saMsArasya duHkhahetutvamiti bhaavH| tathA 'khetta'mityAdineSTaviyogo'zaraNatvaM ca saMsArAnnirvedaheturuktaH, tathA kimpAko-vRkSavizeSastasya phalAnyatIva sukhAdAni, anena copasaMhArasUtreNodAharaNAntaradvAreNa bhogadurantataiva nirvadaheturuktA iti suutrctussttyaavyvaarthH|| itthaM nirvedahetumabhidhAya dRSTAntadvayopanyAsataH khAbhiprAyameva prakaTayitumAha aDANaM jo mahaMtaM tu, apAhejo pavajaI / gacchaMto se duhI hoi, chuhAtaNhAipIDio // 18 // evaM dhamma akAUNaM, jo gacchai paraM bhavaM gacchaMto se duhI hoI, vAhirogehiM piiddio|| 19 // addhANaM jo mahaMtaM tu, sapAhejo pvjii| gacchaMto se suhI hoi, chuhaathaavivjio||20|| evaM dhammapi kAUNaM, jo gacchai paraM bhavaM / gacchaMte se suhI hoi, appakamme aveyaNe // 21 // jahA gehe palitaMmi, tassa gehassa jo paha / sArabhaMDANi nINei, asAraM avaujjhai // 22 // evaM loe palittaMmi, jarAe maraNeNa ya / appANaM tAraissAmi, tunbhehiM annumnnio||23|| // 454 // Jain Education Intenational For Privale & Personal Use Only Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANSEXSAGARRANGER'S sUtraSaTvaM prakaTArthameva, kevalamatra prathamasUtreNa dRSTAnta uktaH, atra ca 'adhvAnaM' mArga pathi sAdhu pAtheyaM-sambalakaM tadyasyAvidyamAnaM so'pAtheyaH 'prapadyate' aGgIkurute, kSuttaSNApIDitatvaM ceha duHkhitvabhavane hetuH / dvitIyasUtreNa dArTAntikopadarzanaM, vyAdhirogapIDitatvaM cAtra duHkhitvabhavane nimittaM, dAridyAdipIDopalakSaNaM caitat / uttarasUtradvayena caitatsUtradvayoktasyaivArthasya vyatireka uktaH, tatra sukhitve hetuH kSuttuSNAvivarjitatvamuktam / 'dharma' pApaviratirUpam 'apiH' pUraNe 'kRtvA' vidhAya gacchannupalakSaNatvAgatazca 'saH' iti dharmakartA prakramAtpAtheyopamadharmasahitaH sukhI bhavati, sukhitve cAlpakarmatvaM heturavedanatvaM ca, atra ca prastAvAtkarma pApaM vedanA cAsAtarUpA gRhyate, anena dharmakarmakaraNAkaraNayorguNadoSadarzanAddharmakaraNAbhiprAyaH prkttitH| 'jahe'tyAdinA ca sUtradvayena tameva dRDhayati, atra ca yathA / sArabhANDAni-mahAmUlyavastrAdIni 'NINeitti niSkAzayati 'asAraM' jaradvastrAdi 'avaujjhaitti apohati-tyajati, evaM 'loke' jagati 'palittamitti pradIpta iva pradIse atyAkulIkRte 'AtmAnaM' sArabhANDatulyaM 'tArayiSyAmi' jarAmaraNapradIptalokapAraM neSyAmi, dharmakaraNeneti prakramaH, asAraM tu kAmabhogAdi tyakSyAmIti bhAvaH, anena dharmakaraNe vilambAsahiSNutvamuktaM, yuSmAbhiriti dvitve'pi pUjyatvAd bahuvacanam , 'aNumanio'ci anumataH-abhyanujJAta iti suutrssttkaavyvaarthH|| evaM ca tenokte taM biMta'mmApiyaro, sAmannaM putta ! duccaraM / guNANaM tu sahassANi, dhAreyavvAiMbhikkhuNA // 24 // samayA Jain Educati o nal For Privale & Personal use only ainelibrary.org Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. mRgAputrIyA0 19 bRhadvRttiH // 455 // ALSARORARRORORSCARRIERSCAN savvabhUesuM, sattumittesu vA jage / pANAivAyaviraI, jAvajIvAya dukkaraM // 25 // niccakAla'ppamatteNaM, musA-1 vAyavivajaNaM / bhAsiyavvaM hiyaM sacaM, niccAutteNa dukkaraM // 26 // daMtasohaNamAissa, adattassa vivajaNaM / aNavajesaNijassa, giNhaNA avi dukkaraM // 27 // viraI abaMbhacerassa, kAmabhogarasannuNA / uggaM mahabvayaM baMbha, dhAreyavvaM sudukkaraM // 28 // dhaNadhannapesavaggesu, pariggahavivajaNaM / savAraMbhaparicAgo, nimmamattaM sudukkaraM // 29 // cauvihe'vi AhAre, rAIbhoyaNavajaNA / saMnihIsaMcao ceva, bajeyavvo sudukkaraM // 30 // chuhA taNhA ya sIuNhaM, daMsamasagA ya veyaNA / akkosA dukkhasijjA ya, taNaphAsA jallameva ya // 31 // tAlaNA tajaNA ceva, vahabaMdhaparIsahA / dukkhaM bhikkhAyariyA, jAyaNA ya alAbhayA // 32 // kAvoyA jA imA vittI, kesaloo a dAruNo / dukkhaM baMbhavvayaM ghoraM, dhAreuM amahappaNo // 33 // suhoio tumaM puttA!, sukumAlo sumjio|n husI pabhU tuma puttA!, sAmannamaNupAliyA // 34 // jAvajIvamavissAmo, guNANaM tu mhnbhro| garuo lohabhAru vva, jo puttA! hoi dubvaho // 35 // AgAse gaMgasou vva, paDisouvva duttaro / bAhAhiM sAgaro ceva,tariyavvo ya guNoyahI // 36 // vAluyAkavale ceva,nirassAe u saMjame / asidhArAgamaNaM ceva, dukkara cariu tavo // 37 // ahIvegaMtadiTTIe, caritte putta! dacare / javA lohamayA ceva, cAveyavvA sudukkaraM // 38 // jahA aggisihA dittA, pAuM hoi sudukkaraM / taha dukkara kareuM je, tAruNNe samaNattaNaM // 39 // jahA dukkhaM // 455 // Jain Education NITnal For Private & Personal use only www.jainelibrary:org Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhare je, hoi vAyassa kutthlo| tahA dukkhaM kare je, kIveNaM samaNattaNaM // 40 // jahA tulAe toleja, dukkaraM maMdaro girii| tahA NihuaNIsaMkaM, dukkaraM samaNattaNaM // 41 // jahA bhuyAhiM tariu, dukkaraM rayaNAyaro / tahA aNuvasaMteNaM, dukkaraM dmsaayro||42|| bhuja mANussae bhoe, paMcalakkhaNae tumaM / bhuttabhogI tao jAyA!, pacchA dhammaM carissasi // 43 // sUtraviMzatiH sugamaiva, navaraM 'ta'miti balazriyaM mRgAputrAparanAmakaM yuvarAja 'viti'ti beta:-abhidhattaH 'ammApiyarotti ambApitarau zrAmaNyaM putra! duzcaraM, yatastatra 'guNAnAM zrAmaNyopakArakANAM zIlAGgarUpANAM sahasrANi 'dhArayitavyAni' Atmani sthApayitavyAni, prAktuzabdasyaivakArArthasseha sambandhAddhArayitavyAnyeva vratagrahaNa iti gamyate 'bhikSuNA' bhikSaNazIlena satA, paThyate ca-'bhikkhuNo'tti bhikSoH sambandhinAM guNAnAmiti yogH| tathA 'samatA' rAgadveSAvidhAnatastulyatA 'sarvabhUteSu' samastajantuSu, udAsIneSviti gamyate, 'zatrumitreSu vA' apakAyupakAriSu, 'jagati' loke, anena sAmAyikamuktaM, tathA 'prANAtipAtaviratiH' prathamatratarUpA 'jAvajIva(vA yatti yAvajjIvaM 'duSkaraM' duranucarametaditi zeSaH nityakAlApramattenetyapramattagrahaNaM nidrAdipramAdavazago hi mRSA'pi bhASeteti, nityAyutena-satatopayuktena anupayuktasyAnyathA'pi bhASaNasaMbhavAd ,etaca duSkaraM,yaccAnvayavyatirekAbhyAmekasyApyarthasthAbhidhAnaM tatspaSTatArthamaduSTamevetyevaM sarvatra bhAvanIyam , anena dvitiiyvrtdusskrtvmbhihitm| 'daMtasohaNamAdissa'tti, makAro CCCCCCCCORRORSCORE Jain Educati o nal For Privale & Personal use only Mainelibrary.org -% C Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 456 // lAkSaNikaH, apizabdasya gamyamAnatvAt 'dantazodhanAderapi' atitucchasyAstAmanyasya, tathA'navadyaiSaNIyasya dattasyA-18 mRgAputrIpIti gamyate 'giNhaNa'tti grahaNamiti tRtIyavrataduSkaratvoktiH / 'kAmabhogarasaNNuNa'tti kAmabhogAH-uktarUpA-11, || steSAM rasaH-AkhAdaH kAmabhogarasaH yadvA rasAH-zRGgArAdayastataH kAmabhogAzca rasAzca kAmabhogarasAstrajJana, tadajJasya / hi tadanavagamAttadviSayo'bhilASa eva na bhavet tathA ca sukaratvamapi syAdityAzayenaivamabhidhAnam , anena catuthe-18 vrataduSkaratvamuktam / parigrahaH-satsu khIkArastadvivarjanaM, tathA sarve-niravazeSA ye ArambhAH-dravyotpAdanavyApArAstatpa-| rityAgaH, anena nirAkAGkSatvamuktaM nirmamatvaM ca, gamyamAnatvAccasya, sarvatra mameti buddhiparihAraH, anena paJcamahAvrata-| daSkaratoktA / saMnidhIyate narakAdiSvanenAtmeti saMnidhiH-ghatAderucitakAlAtikrameNa sthApanaM sa cAsI saJcayazca saMnidhisaJcayaH sa caiva varjayitavya ityetatsuduSkaram , anena SaSThavrataduSkaratvamuktaM, divAgRhItadivAbhuktAdibhaGgacatuSTayarUpatvAttasya / 'chuhe'tyAdinA parIpahAbhidhAnam , atra ca 'daMzamazakavedanA' tadbhakSaNotthaduHkhAnubhavarUpA 'duHkha zayyA ca' viSamonnatatvAdinA duHkhaheturvasatiH, 'tADanA' karAdibhirAhananaM 'tajanA' aGgulinamaNabhratkSepAdirUpA hai vadhazca-lakuTAdiprahAro bandhazca-mayUrabandhAdistAveva parISahau vadhabandhaparISahau, 'yAcA' prArthanA cakAro'nuktA- 456 // zeSaparISahasamuccayArthaH, duHkhazabdazceha kSuhuHkhamityAdi pratyeka yojanIyaH, iha ca vandhatADane vadhaparISahe'ntarbhavataH, tarjanA Akroze, bhikSAcaryA ca yAJcAyAM, bhedopAdAnaM ca vyutpattyarthamiti bhAvanIyaM, kapotAH-pakSivizeSAste Jain Education a nd For Privale & Personal use only A helibrary.org Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAMSANCCAMSANCHAMALINSAR pAmiyaM kApotI yeyaM vRttiH-nirvahaNopAyaH, yathA hi te nityazaGkitAH kaNakITakAdigrahaNe pravarttante, evaM bhikSurapyeSaNAdoSazaGkayeva bhikSAdau pravarttate, sA ca duranucaratvena dArayati kAtaramanAMsIti dAruNetyuttareNa yogaH, abhidheyavazAca liGgavipariNAmaH, upalakSaNaM caitatsamastottaraguNAnAmiti, yaceha brahmavratasya punardurddharatvAbhidhAnaM tadasyAtidaSkaratvakhyApanArtham // upasaMhAramAha-sukhaM-sAtaM tasyocito-yogyaH sukhocitaH 'sukumAraH' akaThinadehaH 'sumajitaH' suSchu trapitaH, sakalanepathyopalakSaNaM caitat, iha ca sumajjitatvaM sukumAratve hetuH, ubhayaM caitatsukhocitatve, atazca 'na husi'tti naiva asi-bhavasi 'prabhuH' samarthaH 'zrAmaNyam' anantaroditaguNarUpam 'aNupAleu'nti anupAlayitum, iha ca sukhocitatvAbhidhAnamanIzo hIdRzaM duHkhamapi na duHkhamiti manyate // punaraprabhutvamevodAharaNaiH samarthayitumAha-'avizrAmaH' yatroddhRte na vizramyate 'guNAnAM' yatiguNAnAM 'tuH' pUraNe 'mahAbharaH' mahAsamUho guruko lohamAra iva yo durvahaH sa voDhavya iti zeSaH, tvaM tu sukhocita ityato na prabhurasItyuttaratrApi yojanIyam // AkAze gaGgAzrotovad dustara iti yojyate, lokarUDhyA caitaduktaM, tathA 'pratizrotovat yathA pratIpaM jalapravAho 'dustaraH' duHkhena tIryata iti, bAhubhyAM 'sAgaro ceva'tti sAgaravaca dustaro yaH saH 'taritavyaH' pAragamanAyAvagAha|yitavyaH, ko'sau ?, guNAH-jJAnAdayasta udadhiriva guNodadhiH, kAyavAGmanoniyatraNA cAtra duSkaratve hetuH, 'nirAkhAdaH' nIraso viSayagRddhAnAM vairasyahetutvAt ||'ahii'tyaadi, ahirivako'nto-nizcayo yasyAH sA tathA, Sain Educati o nal For Privale & Personal Use Only jainelibrary.org Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRgAputrI yA019 usAsA cAso dRSTizcaikAntadRSTistayA-ananyAkSiptayA, ahipakSe dRzA, anyatra tu bujhyopalakSitam, ekAnsa- raSTikaM vA cAritraM duzcaraM, viSayebhyo manaso durnivAratvAditi bhAvaH, 'javA lohamayA ceva'tti evakArasyopamArthabRhadvRttiH tvAdyavA lohamayA iva carvayitavyAH, kimuktaM bhavati ?-lohamayayavacarvaNavatsuduSkaraM cAritram // 'agnizikhA' // 457 // agnijvAlA 'dIse' tyujjvalA jvAlAkarAlA vA, dvitIyArthe cAtra prathamA, tato yathA'mizikhAM dIsAM pAtuM suduSkara, nRbhiriti gamyate, yadivA liGgavyatyayAt sarvadhAtvarthatvAca karoteH 'suduSkarA' suduHzakA yathA'gnizikhA dIptA pAtuM bhavatIti yogaH, evamuttaratrApi bhAvanA, 'je' iti nipAtaH sarvatra pUraNe, kotthala iha vastrakambalAdimayo gRhyate, carmamayo hi sukhenaiva bhriyateti, 'klIbena' niHsattvena 'nibhRtaM niHzaGka' mityatra nibhRtaM-nizcalaM viSayAbhilASAdibhirakSobhyaM 'niHzaGka' zarIrAdinirapekSaM zaGkAkhyasamyaktvAticAravirahitaM vA // 18 'anupazAntena' utkaTakaSAyeNa, iha ca damasAgara ityanena prAdhAnyakhyApanArtha kevalasyaivopazamasya samudropamAbhidhAnaM, pUrvatra tu guNoda|dhirityanena niHzeSaguNAnAmiti na paunaruktyaM // yatazcaivaM tAruNye duSkarA pravrajyA'to bhukretyAdinA pitarau kRtyodopadezaM brUtaH, bhujyanta iti bhogAstAn 'paJcalakSaNakAn' zabdAdipaJcakakharUpAn 'tataH' iti bhogabhukteranantaraM 'jAya'tti jAtaputraH pazcAditi vArddhakye 'carissasitti careriti viMzatisUtrAvayavArthaH // 24-43 // samprati tadvacanAnantaraM | yanmRgAputra uktavAMstadAha // 457 // Jain Education D onal For Privale & Personal use only Lainelibrary.org Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ARRIORSACARAM taM vita'mmApiyaro,evameyaM jhaaphuddN| ihaloge nippivAsassa,nasthi kiMcivi dukkaraM // 44 // sArIramANasA ceva, veyaNA u aNaMtaso / mae soDhAo[6] bhImAo[6], asaI dukkhabhayANi ya // 45 // jarAmaraNakaMtAre, cAurate bhyaagre|myaa soDhANi bhImAI, jammAI maraNANi y||46|| jahA ihaM agaNI uNho, itto'NataguNo tahiM / naraesu veyaNA uNhA, assAyA veiyA mae // 47 // jahA ihaM imaM sIyaM, itto'NaMtaguNaM tahiM / naraesu veyaNA sIyA, assAyA veiyA mae // 48 // kaMdato kaMdukuMbhIsu, uddhapAo ahosiro| huyAsaNe jalaMtaMmi, pakkapuvvo aNaMtaso // 49 // mahAdavaggisaMkAse, marUmi virvaalue| kAlaMbavAluAe u, daDDaputvo aNaMtaso ||50||rsNto kaMdukuMbhIsu, urlDa baddho abaMdhavo / karavattakarakayAIhiM, chinnapubyo annNtso||51|| aitikkhakaMTagAiNNe, tuMge siMbalipAyave / kheviyaM pAsabaddheNaM, kaDDokaDDhAhi dukkaraM // 52 // mahAjatesu ucchavA, ArasaMto subheravaM / pIliomi sakammehiM, pAvakammo aNaMtaso // 53 // kUvaMto kolasuNaehiM, sAmehiM sabalehi ya / pADio phAlio chinno, vipphuraMto aNegaso // 54 // asIhiM ayasivaNNehiM, bhallIhiM pahi8|sehi ya / chinno bhinno vibhinno ya, uvavanno pAvakammuNA // 55 // avaso loharahe jutto, jalaMte smilaajue| coio tuttajuttehiM, rujjho vA jaha paaddio||56|| huAsaNe jalaMtaMmi, ciAsu mahiso viva / daddho ekko a avaso, pAvakammahiM pAvio / / 57 // balA saMDAsatuMDehiM, lohatuMDehiM pakkhihiM / vilutto vila **%%%A4%AA% E -%e Jain Education For Privale & Personal Use Only D inelibrary.org I Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRgAputrI yA019 uttarAdhya. vaMto'haM, DhaMkagiddhehiM'NaMtaso // 58 // taNhAkilaMto dhAvato, patto veyaraNiM naI / jalaM pAhaMti ciMtaMto, 18 khuradhArAhi vivaaio||59|| upahAbhitatto saMpatto, asipattaM mahAvaNaM / asipattehiM paDatehiM, chinna-2 bRhadbhuttiH puco annegso||60|| muggarehiM musuMDhIhiM, sUlehiM musalehi ya / gayAsaMbhaggagattehiM, pattaM dukkhaM annNtso||31|| khurehiM tikkhadhArAhiM, churiyAhiM kappaNIhi ya |kppio phAlio chinno, ukvitto a aNegaso // 12 // pAsehiM kUDajAlehi, mio vA avaso ahaM / vAhio baddharuddho a, vivaso ceva vivAio | // 63 // galehiM magarajAlehiM, vaccho vA avaso ahaM / ullio phAlio gahio, mArio a aNaMtaso // 64 // vidaMsarahiM jAlehiM, lippAhiM sauNo viva / gahio laggo a baddho a, mArio a aNaMtaso // 65 // kuhADaparasumAIhiM, vaDDaI hiM dumo viva / kuhio pholio chinno, tacchio a aNaMtaso // 66 // caveDamuTTimAIhiM, kumArehiM ayaM piva / tADio kuhio bhinno, cuNNio a aNaMtaso // 67 // tattAI taMbalohAI, tauAI sIsagANi ya / pAio kalakalaMtAI, ArasaMto subheravaM / / 68 // tuhappiyAI maMsAI, khaMDAI sullagANi ya / khAvio mi samasAI, aggivaNNAI Negaso // 69 // tuhaM piyA surA sIhU, merao a mahaNi ya / pajio mi jalaMtIo, vasAo ruhirANi ya // 7 // nicaM bhIeNa tattheNaM, duhieNaM vhienny|prmaa duhasaMbaddhA, veyaNA veiyA mae // 71 // tivvacaMDappagADhAo, ghorAo aidussahA / mahanbhayAo bhImAo, naraesuM // 458 // Jain Education M adona For Privale & Personal use only Mainelibrary.org Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veDyA mae ||72||jaarisaa mANuseloe, tAyA dIsaMti veyaNA / itto aNaMtaguNiyA, naraesuM dukkhaveyaNA 4 // 73 // savvabhavesu assAyA, veyaNA veiyA mae / nimisaMtaramittaMpi, jaM sAyA natthi veyaNA // 74 // | __ sUtrANyakatriMzat pratItAnyeva, navaraM 'tad' anantaroktaM 'viti' 'bruvantau' abhidadhatau ambApitarau, prakramAnmRgAputra Aha, yathA evamityAdi, paThyate ca,-'so beammApiyaro | tti spaSTameva navaramiha ambApitarAvityAmantraNapadaM, paThanti ca-'to beMta'mmApiyaro'tti 'biti'tti vacanavyatyayAttato brUte ambApitarau mRgAputra iti prakramaH, 'eva'miti yathoktaM bhavadbhyAM tathA 'etat' pravrajyAduSkaratvaM 'yathAsphuTaM' satyatAmanatikrAntamavitathamitiyAvat , tathA'pIhaloke 'niSpipAsasya' niHspRhasya, ihalokazabdena ca 'tAtsthyAttadyapadeza' itikRtvA aihalaukikAH khajanadhanasambandhAdayo gRhyante, 'nAsti' na vidyate 'kiJcit' atikaSTamapi zubhAnuSThAnamiti gamyate, apiH' saMbhAvane 'duSkara' duranuSTheyaM,bhogAdispRhAyAmevAsya duSkaratvAditi bhaavH||niHspRhtaahetumaah-'shaariire'tyaadinaa,ttraapyaadysuutrdvyen sAmAnyena saMsArasya duHkharUpatvamuktam ,iha ca zarIramAnasayorbhavAH zArIramAnasyo vedanAHprastAvAdasAtarUpAH 'dukkhabhayANi yatti duHkhotpAdakAni rAjaviDDarAdijanitAni (bhayAni) duHkhabhayAni, jarAmaraNAbhyAmatigahanatayA kAntAraM jarAmaraNakAntAraM tasmiMzcatvAro-devAdibhavA antA-avayavA yasyAsau caturantaH-saMsAraH tatra 'soDhAni' tadutthaveda nAsahanenAnubhUtAni 'bhImAni' atiduHkhajanakatvena raudrANi // zArIramAnasyo vedanA yatrotkRSTAH soDhA Jain Educa t ional For Privale & Personal use only ainelibrary.org Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 459 // yathetyAdibhiH sUtraistadAha-yathA 'iha' manuSyaloke'gniruSNo'nubhUyate 'ata' ityevamanubhUyamAnAdanantaguNaH 'tahiti mRgAputrIteSu,yeSvahamutpanna iti bhAvaH,tatra ca bAdarAmerabhAvAtpRthivyA eva tathAvidhaH sparza iti gamyate,tatazcoSNAnubhavAtma-2 yA019 katvena 'asAtaH duHkharUpA veditA mayA,paThanti ca-'itto'NaMtaguNA tahiti, atra cAtaH-ihatyAgneranantaguNA narakeghRSNA vedanA veditA mayeti yojyam // tathA 'idaM yadanubhUyate 'iha' manuSyaloke 'zItaM' taca mAghAdisaMbhavaM himakaNAnuSaktamAtyantikaM parigRhyate, ihApi paThanti-etto'NaMtaguNA tarhiti prAgvat, 'kaMdukumbhISu' pAkabhAjanavizeSarUpAsu lohAdimayISu 'hutAzane' anau devamAyAkRte, mahAdavAgninA saMkAzaH-sadRzo'tidAhakatayA mahAdavAgnisakAzastasmin , iha cAnyasya dAhakatarasyAsaMbhavAditthamupamAbhidhAnam , anyathehatyAgneranantaguNa eva tatroSNapRthivyanubhAva uktaH, 'marauM' iti maruvAlukAnivaha iva tAtsthyAttadyapadezasaMbhavAdantarbhUtevArthatvAcAta eva vajravAlukAnadIsambandhipulinamapi vajravAlukA tatra, yadvA vajravadvAlukA yasmiMsta (smin sa ta) thA tasminnarakapradeza iti gamyate, 'kadambavAlukAyAMca' tathaiva kadambavAlukAnadIpuline ca mahAdavAgnisaGkAza iti yojyte| 'Urddham upari vRkSazAkhAdI 'baddhaH' niyatrito mA'yamito nalIdityabAndhava iti ca tatrAzaraNatAmAha, karapatraM-pratItaM kacamapi tadvizeSa eva" // 459 // 'khediyaMti khinnaM khedaH klezo'nubhUtaH kSipitaM vA pApamiti gamyate, 'kaDDokaDDhAhiti karSaNApakarSaNaiH paramAdhArmikakRtaiH [ 'duSkaram' iti dussaham ||'ucchuu vatti vAzabda upamArthe,tata ikSariva 'Arasan' Akrandana'khakarmabhiH' hiMsAdhupArjitai Jain Education Iconal For Private & Personal use only nelibrary.org Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhanAvaraNAdibhiH pApakarmA' paapaanusstthaanH|| 'kUvaMto'tti kUjan 'kolasuNaehiti sUkarakharUpadhAribhiH zyAmaiH zabalaizca | paramAdhArmikavizeSaiH 'pAtito' bhuvi 'phATito' jIrNavastravat 'chinno' vRkSavadubhayadaMSTrAdibhiriti gamyate 'visphuran' itastatazcalan 'arasAhiti praharaNavizeSaiH, paThyate ca-'asIhiMti 'asibhiH' khaGgaiH ata eva 'atasI'tyatasIpuSpaM |tadvarNAbhiH-kRSNAbhiH 'padizaizca praharaNavizeSaiH 'chinnaH' dvidhAkRtaH 'bhinnaH' vidAritaH "vibhinnaH' sUkSmakhaNDIkRtaH, yadvA chinnaH' UrdU 'bhinnaH' tiryag 'vibhinnaH' vividhaprakArairu tiryakca avatIrNo naraka iti gamyate,pApakarmaNeti hetu-12 dAdarzanaM pApAnuSThAnaparihAryatAkhyApanArtham / 'loharathe' lohamayazakaTe 'jutto'tti yujerantarbhAvitaNyarthatvAdyojitaH paramAdhArmikairiti sarvatra gamyate, 'jvalati' dIpyamAne, kadAciddAhabhItyA tato nazyedapItyAha-samilopalakSitaM yugaM yasmin sa tathA tatra samilAyute vA, pAThAntaratazca jvalatsamilAyuge, 'coio'tti preritaH 'totrayoH 'prAjanakabandhanavizeSairmarmAghaTTanAhananAbhyAmiti gamyate, 'rojjhaH'pazuvizeSaH 'vA' samuccaye bhinnakramaH 'yathA' aupamye tato rojjhavatpAtito vA lakuTAdipiTTaneneti gamyate,hutAzane jvalati,tyAha-'citAsu' paramAdhArmikanirmitendhanasaJcayarUpAsu 'mahiso viva'tti, "piva miva viva vA ivArthe' iti vacanAt , mahiSa iva 'dagdhaH' bhasmasAtkRtaH 'pakkaH' bhaTitrIkRtaH 'pAvito'tti pApamasyAstIti bhUmni matvarthIyaSThaka pApikaH 'balAt' haThAt saMdaMzaH-pratItastadAkRtIni tuNDAni-mukhAni yeSAM te saMdaMzatuNDAstaiH, tathA lohavanniSThuratayA tuNDAni yeSAM tailohtunnddaiH 'pakkhihiM'ti pakSi CASSACASSECX Jain Education Kational For Privale & Personal use only Alainelibrary.org Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRgAputrIyA0 19 uttarAdhya. | bhirAddhairiti yogaH, ete ca vaikriyA eva, tatra tirazcAmabhAvAta, 'viluptaH' vividhaM chinnH|| tasya caivaM kadarthyamAbRhadvattiH nasya tRDutpattI kA vAhUtyAha-tRSNayA klAnto-glAnimupagatastRSNAklAntaH 'pAhaMtIti pAsyAmIti cintayana 'khuradhArAhinti kSuradhArAbhiraticchedakatayA vaitaraNIjalommibhiriti zeSaH, vipATitaH, pAThAntaratazca vipAditaH-11 // 46 // vyApAdita ityarthaH, uSNena-vajravAlukAdisambandhinA tApenAbhi-Abhimukhyena tapta uSNAbhitaptaH saMprApto'sayaHkhaDAstadvandakatayA patrANi-parNAni yasmiMstadasipatraM, 'mudrAdibhiH' AyudhavizeSairgatA-naSTA AzA-paritrANagocaramanorathAtmikA yatra tadgatAzaM yathA bhavatyevaM 'bhaggagattehiM ti bhagnagAtreNa satA prAptaM duHkhamiti yogaH, kalpitaH| vastravat khaNDitaH kalpanIbhiH pATitaH dvidhAkRtaH Uddha churikAbhizchinnaH khaNDitaHkSurairiti pazcAnupUrtyA sambandhaH, itthaM ca 'ukaMto yati utkrAntazcAyuHkSaye mRtazcetyarthaH, pAThAntarato votkRtaH-tvagapanayanena pratyekaM vA kSurAdibhiH dakalpitAdInAM smbndhH||'paashaiH kuTajAlaiH' pratItaireva bandhanavizeSaiH 'avazaH' paravazaH 'vAhitaH' vipralabdhaH, paThyate *ca-gahito'tti gRhIto baddho bandhanena ruddho bahiHpracAraniSedhanena, anayorvizeSaNasamAsaH, 'vivAito'tti vipAdito vinAzita ityarthaH, tathA 'galaiH' baDizairmakaraiH-makarAkArAnukAribhiH paramAdhArmikairjAlaizca-tadviracitaivikriyairanayordvandvaH, samUhavAcI vA jAlazabdastatpuruSazca samAsaH, tathA 'ulliu'tti ArSatvAd ullikhito galaiH pATito makaraihItazca jAlaiH, yadvA gRhIto'pi makarajAlaireva mAritazca sarvairapi, vizeSeNa dazantIti vidaMzakAH SARSAGAINSAR // 46 // Jain Education intritional For Privale & Personal Use Only inelibrary.org Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | zyenAdayastai jalaiH - tathAvidhabandhanaiH 'leppAhiM' ti lepairvajralepAdibhiH zleSadravyaiH 'sauNoviva'tti 'zakuna iva' pakSIva gRhIto vidaMzakairjAlaizca lagnazca 'zliSTo' lepadravyairbaddhaH, tairjAlaizca, mAritazca sarvairapi, 'kuTTitaH' sUkSmakhaNDIkRtaH pATi - tarichannazca prAgvat, takSitazca tvagapanayanato druma iveti sarvatra yojyaM // ' caveDamuTTimAIhiM' ti capeTAmuSTyAdibhiH pratItaireva 'kumAraiH' ayaskAraiH 'ayaM pivatti aya iva ghanAdibhiriti gamyate 'tADitaH' AhataH 'kuTTitaH ' iha chinnaH 'bhinnaH' khaNDIkRtaH 'cUrNitaH' zlakSNIkRtaH prakramAtparamA dhArmikaiH taptatAmrAdIni vaikriyANi pRthavyanubhAvabhUtAni vA 'kalakalaMta 'tti atikvAthataH kalakalazabdaM kurvanti // tava priyANi mAMsAni khaNDarUpANi 'solagANi 'tti bhaDitrIkRtAni smArayitveti zeSaH, khamAMsAni maccharIrAdevotkRtyotkRtya DhaukitAni 'agnivarNAni' atitaptatayA'gnicchAyAni | surAdIni madyavizeSaNarUpANi, ihApi smArayitveti zeSaH, 'pajjitomi'tti pAyito'smi 'jalatIo'tti jvalantIriva jvalantIratyuSNatayA vazA rudhirANi ca jvalantIti liGgavipariNAmena sambandhanIyam // Nica' mityAdi, narakavaktavyatopasaMhartR sUtratrayam atra ca 'bhItena' utpannasAdhvasena tathA 'trasI udvege' 'trastena' udvignenAta eva 'duHkhitena' saMjAtavividhaduHkhena vyathitena ca' kampamAnasakalAGgopAGgatayA calitena, duHkhasaMbaddheti vedanAvizeSaNaM sukhasambandhinyA api vedanAyAH sambhavAd, 'vedite'ti cAnubhUtA, tItrA anubhAgato'ta eva caNDAH - utkaTAH pragADhA: -- guru| sthitikAstata eva 'ghorAH' raudrAH 'atidussahAH' atyantaduradhyAsAstata eva ca mahadbhayaM yakAbhyastA mahAbhayAH, Jain Educationational ainelibrary.org Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRgAputrIyA019 uttarAdhya. paThyate ca-mahAlayAH-mahatyaH, 'bhImAH' zrUyamANA api bhayapradAH, ekArthikAni vaitAnyatyantabhayotpAdanAyoktAni, iha ca vedanA iti prkrmH|| kathaM punastasyAstItrAdirUpatvamityAzaya 'jArise' tyAdinA ihatyavedanApekSayA narakabRhadvRttiH duHkhavedanAyA anantaguNatvamAha, veyaNa'tti prakramAd duHkhavedanA // na kevalaM naraka eva duHkhavedanA mayA'nubhUtA kintu // 46 // sarvAkhapi gatiSbiti punarnigamanadvAreNAha-save' tyAdinA, iha ca 'asAtA' duHkharUpA nimeSaH-akSinimIlanaM tasyAntaraM-vyavadhAnaM yAvatA kAlenAsau bhUtvA punarbhavati tanmAtramapi-tatparimANamapi kAlamiti zeSaH 'yad' iti yasmAt 'sAtA' sukharUpA nAsti vedanA, tattvato vaiSayikasukhamasukhameva, IrSyAdyanekaduHkhAnuviddhatvAdvipAkadAruNadatvAca // sarvasya cAsya prakaraNasyAyamAzayaH-ya evamahaM nimeSAntaramAtramapi kAlaM na sukhaM labdhavAn sa kathaM tattvataH sukhocitaH sukumAro veti zakyate vaktuM ?, yena ca narakeSvatyuSNazItAdayo mahAvedanA anekazaH soDhAstasya mahAvratapAlanaM kSudAdisahanaM vA kathamiva bAdhAvidhAyi ?, tattvatastasya paramAnandahetutvAt ,tatpravrajyaiva mayA pratipattavyetyekatriMzatsUtrAvayavArthaH // tatraivamuktvoparate taM viMta'mmApiyaro, chadeNaM putta ! pavvayA / navaraM puNa sAmaNNe, dukkhaM nippaDikammayA // 75 // 'taM' mRgAputraM bato'mbApitarau chandaH-abhiprAyastena svakIyeneti gamyate, kimuktaM bhavati ?-yathA'bhirucitaM putra! RARY // 46 // Jain Educati o nal For Privale & Personal use only hdjainelibrary.org Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravaja' pravajito bhava, 'navaram' iti kevalaM 'punaH' vizeSaNe 'zrAmaNye' zramaNabhAve 'duHkhaM' duHkhahetuH 'niSpratikamatA' kathaJcidrogotpattau cikitsA'karaNarUpeti sUtrArthaH // itthaM janakAbhyAmuktekA so vita'mmApiyaro, evameyaM jhaaphuddN| parikammaM ko kuNaI, aranne migapakkhiNaM? // 76 // egabhUo aranne vA, jahA U caraI migo / evaM dhamma carissAmi, saMjameNa taveNa ya // 77 // jayA migassa AyaMko, mahAraNami jAyaI / acchaMtaM rukkhamUlaMmi, ko NaM tAhe cigicchaI ? // 78 // ko vA se osahaM deha, ko vA se| pucchaI suhaM / ko se bhattaM va pANaM vA, Aharitu paNAmaI ? // 79 // jayA ya se suhI hoi, tayA gacchai goaraM / bhattapANassa aTThAe, vallarANi sarANi y||8|| khAittA pANiyaM pAuM, vallarehiM sarehi ya / migacAriyaM carittA NaM, gacchaI migacAriyaM // 81 // evaM samuTTie bhikkhU, evameva aNegae / migacAriyaM carittA NaM, urdu pakkamaI disN||8|| jahA mie ega aNegacArI, aNegavAse dhuvagoare a / evaM muNI goyariyaM / pavihe, no hIlae novi ya khiMsaijjA // 83 // * 'sa' iti yuvarAjaH 'binti'tti ArSatvAd brUte'mbApitarau, yathaitanniSpratikarmatAyA duHkharUpatvaM yuvAbhyAmuktaM yathAsphuTamiti prAgvat, paraM paribhAvyatAmidaM-parikarma rogotpattau cikitsArUpaM kaH karoti ?, na kazcidityarthaH,3 ka?-araNye, keSAM ?-mRgapakSiNAm, athacaite'pi jIvanti vicaranti ca, tataH kimasyA duHkharUpatvamiti bhAvaH, Jain Education is conal For Privale & Personal use only Kirainelibrary.org Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRgAputrI 5%454594-5% yA0 19 % uttarAdhya. yatazcaivamataH 'ege'tyAdi sarva spaSTameva, navaram 'ekabhUtaH' ekatvaM prApto'raNye, 'veti vA pUraNe 'jahA utti yathaiva evamityekabhUtaH saMyamena tapasA ceti dharmacaraNahetuH, yadA 'AtaGkaH' AzudhAtI rogo, 'mahAraNya' iti mahAgrahaNamabRhadvRttiH mahati kharaNye'pi kazcitkadAcitpazyet dRSTvA ca kRpAtazcikitsedapi, zrUyate hi kenacidbhiSajA vyAghrasya ckssurud||462|| ghATitamaTavyAmiti, vRkSamUla iti tathAvidhAvAsAbhAvadarzanaM, 'ko 'ti 'acAM sandhilopau bahula'mitivacanAdaj lope ka enaM 'tadA' AtaGkotpattikAle cikitsati-auSadhAdhupadezena nIrogaM kurute ?, na kazcidityarthaH, cikitsake cAsati ko veti vAzabdaH samuccaye auSadhaM dadAtItyevamuttarottarAprAptirupadarzanIyA // Aharitu'tti AhRtya 'praNAmayet' arpayet , arpaH paNAma' iti vcnaat||kthN tarhi tasya nirvahaNamityAha-yadA sasukhI bhavati,khata eva rogAbhAva iti dagamyate, 'gacchati' yAti gauriva paricitetarabhUbhAgaparibhAvanArahitatvena caraNaM-bhramaNamasminniti gocarastaM bhaktamiva bhaktaM tadbhakSya-tRNAdi tacca pAnaM ca bhaktapAnaM tasya 'arthAya' prayojanAya, gocarameva vizeSata Aha-vallarANi' gaha-| nAni, uktaJca-"gahaNamavANiyadesaM raNe chettaM ca vallaraM jANa" 'sarAMsi ca' jalasthAnAni / khAditvA nijabhakSyamiti gamyate, vallareSu saraHsu veti subbyatyayena neyaM, tathA mRgANAM caryA-itazcetazcotlavanAtmakaM caraNaM mRgacaryA tAM, 'mitacAritA' vA parimitabhakSaNAtmikAM 'caritvA' Asevya parimitAhArA eva hi kharUpeNaiva mRgA bhavanti, vize-* SAbhidhAyitvAcana paunarutyaM, tatazca 'gacchati' yAti mRgANAM caryA-ceSTA khAtayopavezanAdikA yasyAM sA mRgaca-12 -CRASACRORS-NECKGROGRA - // 462 // 24482 Jain Education For Privale & Personal use only nelibrary Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educatio ryA - mRgAzrayabhUstAm / anena ca sUtrapaJcakena dRSTAnta uktaH, uttareNa sUtradvayenAtmanyetadupasaMhAraH, iha ca 'eva' miti mRgavatsamutthitaH - saMyamAnuSThAnaM pratyudyatastathAvidhA''taGkotpattAvapi na kazcit cikitsA'bhimukha iti bhAvaH, 'evameva' mRgavadeva 'aNegaya'tti anekago yathA tyasau vRkSamUle naikasminnevAste kintu kadAcitkvacidevameSo'pyaniyatasthAnasthatayA, paThyate ca - 'aNieyaNe 'tti 'aniketanaH' agrahaH, sa caivaM mRgacaryA caritvA mRgavadAtaGkAbhAve bhaktapAnArthaM gocaraM | gatvA talubdhabhaktapAnopaSTambhatazca viziSTasamyagjJAnAdibhAvataH zukladhyAnArohaNAdapagatAzeSakarmAza Urddha dizamiti sambandhaH prakarSeNa krAmati - gacchati prakrAmati, kimuktaM bhavati ? - sarvoparisthAnasthito bhavati, nirvRta itiyAvat, evaM ca nirvRtireveha mRgacaryopamArthata uktA, tatra hi mRgopamA sunaya ita itazcApratibaddhavihAritayA vihRtya gacchantIti // mRgacaryAmeva spaSTayitumAha-yathA mRgaH 'ega'tti 'ekaH' advitIyaH 'anekacArI' naikatraiva bhaktapAnArthaM caratItyevaMzIlaH, 'anekavAsaH' naikatra vAsaH - avasthAnamasyAstIti 'dhruvagocarazca' sarvadA gocaralabdhamevAhAramAhArayatIti, 'evaM' mRgavadekatvAdivizeSaNaviziSTo muniH 'gocaryo' bhikSATanaM praviSTo na 'hIlayed' avajAnIyAt kadazanAdIti gamyate, nApi ca 'khiMsaeja'tti nindettathAvidhAhArAprAptau khaM paraM vA / iha ca mRgapakSiNAmubhayeSAmupakSepe yanmRgasyaiva punaH punardRSTAntatvena samarthanaM tattasya prAyaH prazamapradhAnatvAditi sampradAya iti sUtrASTakArthaH // evaM | mRgacaryA svarUpamuktvA yattenoktaM yacca pitRbhyAM pitRvacanAnantaraM ca yadasau kRtavAMstadAha ational Jainelibrary.org Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 463 // SCSSRUSSROCESSORSCO migacAriyaM carissAmi, evaM puttA ! jahAsuhaM / ammApiUhiM'NuNNAo, jahAi uvahiM to|| 84 // mRgAputrImigacAriyaM carissAmo, svvdukkhvimukkhnniN| tumbhehiM amba ! 'NuNNAo,gaccha putta ! jahAsuhaM // 8 // evaM yA0 19 so ammApiyaraM,aNumANittA Na bahuvihaM / mamattaM chiMdaI tAhe,mahAnAgubva kaMcuyaM // 86 // iDDI vittaM ca mitteya, puttadAraM ca naayo| reNuaM va paDe laggaM, niddhaNittA Na niggao // 87 // gAthA catuSTayaM spaSTameva,navaraM mRgasyeva caryA-ceSTA mRgacaryA tAM niSpratikarmatAdirUpAMcariSyAmIti balazriyA yuvarAjenokte pitRbhyAmabhANi-evaM yathA bhavato'bhirucitaM tathA yathAsukhaM te'stviti zeSaH, evaM cAnujJAtaH san 'jahAti' tyajati upadhim-upakaraNamAbharaNAdi dravyato bhAvatastu chadmAdi yenAtmA naraka upadhIyate, tatazca pratrajatItyuktaM bhavati / uktamevArtha savistaramAha-'sabadukkhavimokkhaNiM' sakalAsAtavimuktihetuM 'tumbhehiM ti yuvAbhyAmamba ! upalakSaNatvAtpitazca 'anujJAtaH' anumataH san , tAvAhatuH-gaccha mRgacaryayeti prakramaH putra! 'yathAsukhaM' sukhAnatikrameNa / 'anumanya' anujJApya 'mamatvaM' pratibandhaM 'chinatti' apanayati mahAnAga iva kaJcukaM, yathA'sAvatijaraThatayA ciraprarUDhamapi kaJcakamapanayati, evamasAvapi mamatvamanAdibhavAbhyastamupalakSaNatvAt mAyAdIMzca ||anenaant- // 46 // ropadhityAga uktaH, bahirupadhityAgamAha-'RddhiM' karituragAdisampadaM 'vittaM' dravyaM 'NAyao'tti 'jJAtIn' sodarA-18 dIn 'Ni Nitta'tti nirddhayeva nirddhaya tyaktvetiyAvat 'nirgataH' niSkrAnto gRhAditi gamyate, pravrajita iti yo'rthaH // iti suutrctussttyaarthH| enamevArtha spaSTayitumAha niyuktikRt Jain Education Mitional For Private & Personal use only R ainelibrary.org Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAUNa nicchayamaI eva karehitti tehi~ so bhnnio| dhanno'si tumaM puttA ! jaMsi viratto suhasaesu 4157 sIhattA nikkhamiuM sIhattA ceva viharasU puttA ! / jaha navari dhammakAmA virattakAmA u viharanti416 4 nANeNa daMsaNeNa ya carittatavaniyamasaMjamaguNehiM / khaMtIe muttIe hohi tumaM vaDDamANo u // 417 // 3 saMvegajaNiahAso mukkhagamaNabaddhaciMdhasannAho / ammApiUNa vayaNaM so paMjalio paDicchIya // 418 // al gAthAcatuSTayaM pAThasiddhameva, navaramAdyagAthAtrayeNa 'evaM putra ! yathAsukha'mityetatsUcitArthAbhidhAnato vyAkhyAtaM, caturthagAthayA tvavaziSTasUtraM bhAvArthAbhidhAnataH, 'sukhazatebhya' iti bahutvopalakSaNaM zatagrahaNaM, 'sIhattA' iti siMhatayA 'niSkramya' pravrajya siMhatayaiva vihara 'putra !' iti jAta !, kimuktaM bhavati ?-yathA siMhaH khasthAnAdinirapekSa eva hai| niSkrAmati, niSkramya ca tathaiva nirapekSavRttyA viharati, evaM tvamapi vihareti, 'navaraMti paraM dharma eva kAmaHabhilApo yeSAM te dharmakAmAH, 'virattakAmetti prAgvat 'kAmaviraktAH' viSayaparAGmukhAH, 'caritrataponiyamasaMyama-4 guNairityatra cAritrAntargatatve'pi tapaHprabhRtInAmupadezAtsAmAnyavizeSayozca kathaJcidbhinnatvAca na paunarutyaM, tathA saMvego-mokSAbhilApastena janito hAso-mukhavikAzAtmako'syeti saMvegajanitahAsaH-muktyupAyo'yaM dIkSetyutsava Jan Ed For Private & Personal use only Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 464 // mitra tAM manyamAnaH prahasitamukha ityarthaH, paThanti ca - 'saMvegajaNiyasaddho 'tti spaSTameva, tathA mokSo - muktistadgamanAya baddhamiti dhRtaM cihna - dharmadhvajAdi tadeva sannAho - durvacanazaraprasaranivArakaH kSAntyAdirvA yena sa tathA 'paDicchIya'tti 'pratyaiSIt ' pratipannavAniti gAthAcatuSTayArthaH // tato'sau kIdRk saJjAta ityAha paMcamahavayajuttA paMcasamio tiguttigutto a / sabhitaravAhirie, tavokammaMmi ujjuo // 88 // nimmamo nirahaMkAro, nissaMgo cttgaarvo| samo a savvabhUesa, tasesu dhAvaresu a // 89 // lAbhAlAbhe suhe dukkhe, jIvie maraNe tahA / samo niMdApasaMsAsu, tahA mANAvamANao // 90 // gAravesu kasAesu, daMDasallabhaesa a / niyatto hAsasogAo, aniyANo abaMdhaNo // 91 // aNissio ihaM loe, paraloe aNissio vAsIcaMdaNakappo a, asaNe aNasaNe tahA // 92 // appasatthehiM dArehiM, savvao pihiyAsavo / ajjhappajhANajogehiM, pasatthadamasAsaNo // 93 // sUtraSaGkaM nigadasiddhameva, navaraM 'sanbhitaravAhirie 'tti sahAbhyantaraiH - prAyazcittAdibhirvAyaizca - anazanAdibhirbhedairya| rttata iti sabAhyAbhyantaraM tasmin pradhAnatvAcca prathamamabhyantaropAdAnaM // 'nirmamaH' mamatvabuddhiparihArataH 'nissaGgaH ' saGgahetudhanAdityAgataH 'samazca' na rAgadveSavAnnirmamatvAdereva // lAbhetyAdinA samatvameva prakArAntareNAha, atra ca 'samaH' na lAbhAdau cittotkarSabhAg nApyalAbhAdau dainyavAn, jIvite maraNe samo, naikatrApyAkAGkSAvAn, 'mANAvamANao'tti Jain Education tional mRgAputrI yA0 19 // 464 // ainelibrary.org Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SISSEASES LICHAASTASHAX* mAnApamAnayoH, gauravAdIni sUtre subvyatyayena sasamyantatayA nirdiSTAni paJcamyantatayA vyAkhyeyAni, nivRtta iti / ca sarvatra sambandhanIyam , 'abandhanaH' raagdvessbndhnrhitH| ata eva 'anizritaH' ihaloke paraloke vA'nizrito nehalokArtha paralokArtha vA'nuSThAnavAn 'No ihalogaTTayAe tavamahiDhejA no paralogaTTayAe tavamahiDhejA' ityAdyAgamAt punaranizritAbhidhAnaM ca mandamativineyAnugrahArthamaduSTameva, vAsIcandanakalpa ityanena samatvameva vizeSata Aha, vAsIcandanazabdAbhyAM ca tadvyApArakapuruSAvupalakSitau, tatazca yadi kilaiko vAsyA takSNoti, anyazca gozIrSAdinA candanenAlimpati, tathA'pi rAgadvepAbhAvato dvayorapi tulyaH, kalpazabdasyeha sadRzaparyAyatvAt , 'anazane' iti ca naJA'bhAve kutsAyAM vA, tatazcAzanasya-bhojanasyAbhAve kutsitAzanabhAve vA kalpaH, iha ceSTito'dhikArANAM pravRttiriti pUrvatra samastamapi kalpa ityanuvartate, 'aprazastebhyaH' prazaMsA'nAspadebhyaH 'dvArebhyaH' karmopArjanopAyebhyo hiMsAdibhyaH 'sarvataH' sarvebhyo ya AzrayaH-karmasaMlaganAtmakaH sa pihitaH-tadvArasthaganato niruddho yenAsau pihitAzravaH, sApekSasyApi gamakatvAtsamAsaH, yadvA'prazastebhyo dvArebhyaH sarvebhyo nivRtta iti gamyate, ata eva pihitAzravaH, kaiH punarayamevaMvidhaH ?-adhyAtmetyAtmani dhyAnayogAH-zubhadhyAnavyApArA adhyAtmadhyAnayogAstaiH, adhyAtmagrahaNaM tu parasthAnAM teSAmakiJcitkaratvAd, anyathA'tiprasaGgAt , prazastaH prazaMsAspado damazca-upazamaH zAsanaM ca-sarvajJAgamAtmakaM yasya sa prazastadamazAsana iti suutrssttvaarthH|| samprati tatphalopadarzanAyAha Jain Education Lotional For Private & Personal use only Sainelibrary.org Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mRgAputrI yA019 uttarAdhya. evaM nANeNa caraNeNa, daMsaNeNa taveNa ya / bhAvaNAhiM visuddhAhiM, samma bhAvitu appayaM // 94 // bahuyAMNi u vAsANi, sAmannamaNupAliyA / mAsieNa u bhatteNaM, siddhiM patto aNuttaraM // 15 // bRhadvRttiH sUtradvayamuttAnArthameva, navaraM 'bhAvanAbhiH' mahAvratasambandhinIbhivakSyamANAbhiranityatvAdiviSayAbhirvA 'vizu ddhAbhiH' nidAnAdidoSarahitAbhirbhAvayitvA-tanmayatAM nItvA 'appayaMti AtmAnaM, mAsieNa u bhatteNa ti mAse bhavaM // 465 // mAsikaM tena tuH pUraNe 'bhaktana' bhojanena mAsopavAsopalakSakatvAdasya mAsopavAsenetiyAvat 'siddhiM' niSThitArthatAM sakalakarmakSayeNeti gamyate, 'anuttarAM' sakalasiddhipradhAnAma , anenAanasiddhayAdivyavacchedamAheti sUtradvayArthaH // iDDItyAdisUtrakadambakasya tAtparyArthamAha niyuktikRtaiDDIe nikkhaMto kAUM samaNattaNaM paramaghoraM / tattha gao so dhIro jattha gayA khINasaMsArA // 419 // sugamaiva, navaram , 'RddhayA' dInAnAthadAnAdikayA vibhUtyA niSkrAntaH san 'paramaghoraM' kAtarajanAtiH hAnucaraM yatra gatAH kSINasaMsArA iti mokSa ityabhiprAya iti gAthA'vayavArthaH // sAmprataM sakalAdhyayanArthopasaMhAradvAraNopadizannAha sUtrakRt evaM karaMti saMvuddhA (saMpannA), paMDiyA paviyakkhaNA / viNiyati bhogesu, miyAputte jahAmisI // 16 // ___ vyAkhyAtaprAyameva, saMgatA prajJA yeSAM te saMprajJAH saMpannA vA jJAnAdibhiH 'jahAmisitti, makAro'lAkSaNiko yathetyaupamyAbhidhAyI 'RSiH' muniriti sUtrAvayavArthaH / itthamanyoktyopadizya punarbhayantareNopadizannAha CHERECTORAGESAX // 465 // For Private & Personal use only JainEducathore A linetbrary.org Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** * mahappabhAvassa mahAjasassa, miyAiputtassa nisamma bhAsiyaM / tavappahANaM cariyaM ca uttama, gaippahANaM / 18|ca tiloavissutaM // 97 // viyANiyA dukkhavivaDaNaM dhaNaM, mamattabaMdhaM ca mahAbhayAvahaM / suhAvahaM dhammadhuraM aNuttaraM, dhAreha nivvANaguNAvahaM mahaM // 98 // timi // // miyAputtIjaM // 17 // sUtradvayaM nigadasiddhameva, navaraM mRgAputrasya 'bhApitaM' saMsAraduHkharUpatAvedakaM yattena pitroH purata uktaM, pradhAnaM tapo yatra carite tatpradhAnatapo, vyatyayanirdezazca prAgvat, caritaM ca ceSTitaM 'gatippahANaM ca'iti pradhAnagatiM ca muktimiti yo'rthaH, 'trilokavizrutAM' jagatritayapratItAm , anena ca phalalipsavo hi prekSAvantaH pravarttanta iti kAkA phalamAha / etannizamanAca mamatvaM bandha iva satpravRttivighAtitayA mamatvavandhastaM ca, mahAbhayAvahaM tata eva caurAdibhyo mahAbhayAvAptaH, dharmo dhUriva mahAsattvairuhyamAnatayA dharmadhurA-mahAvratapaJcakAtmikA tAM, tathA nirvANaguNA-anantajJAnadarzanavIryasukhAdayastadAvahAM-tatprApikAM dharmadhurAM dhArayateti sambandhaH / iha ca nirvANaguNAvahatvaM sukhAvahatve hetuH 'mahaMti' aparimitamAhAtmyatayA mahatIM, sUtratvAccaivaM nirdeza iti sUtradvayArthaH // 'iti' parisamAptau bravImIti pUrvavat , ukto'nugamaH, samprati nayAste'pi prAgvadeva // iti zrIzAntyAcAryakRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAmekonaviMzamadhyayanaM samAptam // SANCHAR ** * * * ** onal Jain Educationw For Privale & Personal use only helibrary.orm Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAnirya uttarAdhya. bRhadvRttiH // 466 // atha viMzatitamaM mahAnirgranthIyamadhyayanam / nthIyA0 vyAkhyAtamekonaviMzamadhyayanam , adhunA viMzatitamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-anantarAdhyayane niSpra 20 tikarmatoktA, iyaM cAnAthatvaparibhAvanenaiva pAlayituM zakyeti mahAnirgranthahitamabhidhAtumanAthataivAnekadhA'nenocyate ityanena sambandhenAyAtamidamadhyayanam , asya ca cataranuyogadvAraprarUpaNA prAgvat yAvannAmaniSpannanikSepe mahAnigranthIyamiti nAma, kSullakapratipakSazca mahAn iti kSullakasya nirgranthasya ca nikSepamAha niyuktikRtnAmaM ThavaNAdavie khitte kAle a ThANa pai bhaave| eesi khuDDagANaM paDivakkha mahaMtagA huMti // 420 // PI nikkhevo niyaMThaMmi caukkao duviha0 // 421 // jANagasarIrabhavie tavairitte aninnhgaaiisu| bhAve paMcavihe khalu imehiM dArehiM so neo // 422 // // 46 // | atra ca nAmasthApane sugame, dravyakSullakAdIni kSulakanirgranthIyAdhyayana eva mahatpratipakSaM vyAkhyAnayadbhirvyAkhyA-3 tAnIti na punaH pratanyante / 'Nikkhevo niyaMThamI' tyAdi pratItArtha, navaram , 'ebhiH' iti vakSyamANaiH 'dvAraiH' vyAkhyAnopAyaiH 'saH' iti nirgrantho jJeya iti gaathaatryaarthH|| tAni cAmUni dvArANi Jain Education anal For Privale & Personal use only 20 nelibrary.org Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNavaNa 1 veya 2 rAge 3 kappa 4 carita 5 paDisevaNA 6 nANe 7 / tittha 8 liMga 9 sarira 10 khitte 11 kAla 12 gai 13 Thii 14 saMjama 15 nigAse 16 // 423 // jogu 17 vaoga 18 kasAe 19 lesA 20 pariNAma 21 baMdhaNe 22 udae 23 / kammodIraNa 24 uvasaMpajahaNa 25 saNNA 26 ya AhAre 27 // 424 // bhAvA 28 ''garise 29 kAlaM 30 tare 31 samugdhAya 32 khitta 33 phusaNA ya 34 / | bhAve 35 pariNAme 36 khalu mahAniyaMThANa appabahU 37 // 425 // tatra prajJApanA - kharUpanirUpaNaM, taccaiSAM kSullaka nirgranthIyAdhyayana evAbhihitamiti nehAbhidhIyate 1 dvAraM / 'veda' tti vedaH - strIpuMnapuMsakabhedaH, tatra pulAkaH puMnapuMsakavedayorna tu strIvede, tatra tathAvidhalabdherabhAvAt, bakuzaH strIpuMnapuMsaka vedasteSu triSvapi evaM pratisevanAkuzIlo'pi kaSAyakuzIlaH savedo vA syAdavedo vA, yadi savedastriSvapi vedeSu, adhAveda upazAntavedaH kSINavedo vA, nirgranthastvaveda eva, so'pyupazAntavedaH kSINavedo vA, evaM strAta - ko'pi na tvasAvupazAntavedaH, kSINamohatvAt 2 / dvAraM / 'rAga' iti pulAkatrakuzapratisevaka kaSAyakuzIlAH sarAgA eva, kapAyodayavarttitvAtteSAM nirgrantho vItarAgaH, sa copazAntakapAyavItarAgaH kSINakaSAyo vA vItarAgaH, evaM Jain Educatio ational Hainelibrary.org Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAnirga ndhIyA0 uttarAdhya. snAtako'pi, navaramayaM kSINakaSAyavItarAga eva 3|dvaarN / 'kappo'tti 'kalpaH' sthitAsthitakalpo jinakalpAdirvA. bRhadvRttiH tata eva pulAkAdayaH kiM sthitakalpe'sthitakalpe vA?, dvayorapi syuH, sthavirakalpAdirUpakalpApekSayA tu pulAkaH sthavirakalpe jinakalpe vA, na tu kalpAtItaH, tathA cAgamaH-"pulAe NaM bhaMte ! kiM jiNakappe hojA ? therakappe // 46 // * hojA ? kappAIe hojA ?, goyamA ! jiNakappe vA hojA therakappe vA hojA No kappAtIte hoja"tti, anye tvAhuH | sthavirakalpa eveti, bakuzapratisevanAkuzIlAvapi jinakalpe sthavirakalpe vA, na tu kalpAtItI, kaSAyakuzIlastriSvapi syAt , nirgranthasnAtako kalpAtItAvapi 4 / dvAraM / 'caritta'miti pulAkabakuzapratisevanAkuzIlAH sAmAyikacchedopasthApanIyayoH, kapAyakuzIlazcaitayoH parihAravizuddhisUkSmasaMparAyayozca, nirgrantho yathAkhyAta eva, evaM snAtako'pi 5 / dvAraM / 'paDisevaNa'tti, pulAkaH pratisevako nApratisevakaH, sa hi mUlaguNottaraguNAnAmanyatamavirAdhanAta eva bhavati, bakuzo'pi pratisevaka eva, navaramuttaraguNavirAdhanAtaH, pratisevanAkuzIlaH pulAkavat , kaSAyakuzIlanirgranthasnAtakA apratisevakA eva 6|dvaarN / 'NANa'tti, pulAkabakuzapratisevakA dvayo jJAnayostriSu vA, tatra dvayomatizrutayostriSu matizrutAvadhiSu, iha ca pulAkasya zrutaM navamapUrvatRtIyAcAravastuna Arabhya yAvannava pUrvANi pUrNAni, uktaM hiMI"Arato parao vA na laddhI labhai" kaSAya kuzIlo dvayostriSu caturpu vA, tatra dvayormatizrutayostriSu matizrutAvadhiSu matizrutamanaHparyAyeSu (vA caturpa) matizrutAvadhimanaHparyAyeSu, nirgrantho'pyevameva, snAtakastu kevalajJAna eva, zrutajJAne // 467 // 5154525 Jain Educatio n For Private & Personal use only Wasinelibrary.org Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education tu kaH kutra varttate iti kSullaka nirgranthIya evoktatvAnna punarucyate 7 / dvAraM / 'tittha' tti iha ca 'tIrtha' yattIrthakareNa kriyate, pulAko vakuzapratisevakau ca tIrthe, kaSAyakuzIlastu tIrthe'tIrthe vA atIrthe ca bhavan tIrthakaro vA syAt pratyekabuddho vA, evaM nirgrantha snAtakAvapi 8 / dvAraM / 'liMgi 'tti liGgaM dvidhA - dravyabhAvabhedAt, tatrAmI dravyataH khaliGge anyaliGge gRhiliGge vA syuH, bhAvatastu khaliGga eva 9 / dvAraM / 'sarIre 'tti pulAkastriSvaudArikataijasakArmaNeSu, baku| zapratisevanAkuzIlau triSu caturSu vA, vaikriyasyApi tayoH saMbhavAt, kapAyakuzIlo'pyevaM paJcasu ca tasyAhArake'pi | sambhavAt, nirgranthaH khAtakazca pulAkavat 10 / dvAraM / 'khetta' tti 'kSetraM' karmabhUmyAdi, tatra janma sadbhAvaM ca pratItya paJcApyamI karmabhUmAveva syuH, yathAsambhavaM ca saMharaNaM pratItya karmabhUmAva karmabhUmau vA 11 / dvAraM / 'kAlotti kAlataH paJcApi | pulAkAdayo janmataH sadbhAvatazcAvasarpiNyAM supamaduSpamAduSpamasuSamAduSpamAbhidhAneSu kAleSu syuH, utsarpiNyAM duSpama - suSamAsuSamaduSpamayoH, idaM ca bharatairAvatadazake, videhapaJcakeSu caturthakAlapratibhAge yathAsambhavaM saMharaNaM pratItya yathotAdanyatrApi kAle syuH, prajJayabhiprAyastvayaM - janmataH sadbhAvatazca pulAko'vasarpiNyAM suSamaduSpamaduSSamasuSamAkAle ca, na tu zeSeSu, utsarpiNyAM janmato duSSamAyAM duSpamAsuSamAyAM suSamAduSpamAyAM, sadbhAvatazca duSSamAsuSamAyAM suSamAduSpamAyAM ceti bharatairAvatayoH, mahAvidehe tu caturthapratibhAge paJcApi sarvadaiva syuH, yathAsambhavaM saMharaNato na kadAcinniSidhyante, navaraM tatpulAkasya nAsti, snAtakAdInAM tu pUrva saMhRtatvena tatsaMbhavaH, uktaM hi - 'pulAgaladdhIe baTTamANo Na sakki binelibrary.org Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAnirga bRhadvRttiH ucarAdhya. jai uvasaMhariuM, tahA siNAiyANaM jo saMharaNAdisaMbhavo so patrovasaMhariyANaM, jao kevaliyAdiNo novasaMharijaMti"tti 12 // dvaarN| 'gati'tti 'gatiH'prAguktaiva navaramihArAdhanAvirAdhanAkRto vizeSa ucyate-tatra pulAko'virAdhanAd ndhIyA0 indreSatpadyate, virAdhanAtastvindrasAmAnikatrayastriMzalokapAlAnAmanyatamepu, evaM bakuzapratisevanAkuzIlAvapi, kpaa||468|| yakuzIlaH punaravirAdhanayA indreSvahamindreSu vA jAyate, virAdhanayendrAdInAmanyatameSu, nirgranthastvahamindreSvevotpadyate |13 / dvAraM / 'Thititti, pulAkasya jaghanyena palyopamapRthaktvaM sthitirutkRSTato'STAdaza sAgaropamANi, bakuzapratisevanAkaSAyakuzIlAnAmapi jaghanyataH palyopamapRthaktvamutkRSTato bakuzapratisevakayodvAviMzatisAgaropamANi, kapAyakuzIlasya tu trayastriMzat , nirgranthasyAjaghanyotkRSTA trayastriMzadeveti 14 / dvAraM / 'saMjame'tti pulAkabakuzapratisevakakapAyakuzIlAnAmasaGkhayeyAni saMyamasthAnAni, nirgranthasnAtakayorajaghanyotkRSTamekameva saMyamasthAnaM 15 / dvAraM / 'NigAsi'tti, ApatvAtsamA( mo)lope sannikarSaH-svasthAnaparasthAnApekSayA tulyAdhikahInatvacintanaM, tatra ca saMyamasthAnApekSayA sarvastokaM nirgranthasya, snAtakasya caikamajaghanyotkRSTaM saMyamasthAnaM tataH pulAkasyAsaGkhayeyaguNAni, daevaM bakuzapratisevakakapAyakuzIlAnAmapi pUrvapUrvApekSayA'saGkhayeyaguNatvaM bhAvanIyam, amISAM ca paJcAnAmapi // 468 // pratyekamanantAzcAritraparyAyAH, yata uktam-"pulAkassa NaM bhaMte ! kevatiyA carittapajavA paNNatA ?, goyamA ! aNaMtA carittapajavA paNNattA, evaM jAva siNAyassatti" tathA ca-cAritraparyAyApekSayA khasthAnaM sannikarSacintAyAM | Jain Education inbin al For Private & Personal use only elibrary.org Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pulAkaH pulAkasya caritraparyAyaiH syAddhInastulyo'dhiko vA, tatrahIno'dhiko vA bhavannanantAsaGkhyasaGkhadheyabhAgasaGkhyAtAsaGkhyAtAnantaguNalakSaNena SaTUsthAnakena syAt ,evaM bakuzapratisevakakapAyakuzIlA api khasthAnahInAdhikacintAyA SaTsthAnapatitA eva,nirgranthasnAtakau tu svasthAnacintAyAM tulyAveva, parasthAnasannikarSacintAyAM pulAko bakuzapratisevakanirgranthasnAtakebhyazcaritraparyAyairanantaguNahIno na tu tulyo'dhiko vA, kaSAyakuzIlApekSayA paTrasthAnapatitaH, tathA cAgamaH-"pulAe NaM bhaMte ! bausassa parahANasannigAseNaM carittapajavehiM kiM hINe tulle abbhahie?, goyamA! hINe No tule No abbhahie, aNaMtaguNahINe, evaM paDisevaNAkusIlassavi. kasAyakusIleNa samaM chaTThANavaDie, jaheva saTTANaNiyaMThassa, jahA bausassa evaM siNAyassavi" kecittu pratisevanAkuzIlApekSayApi SaTrasthAnapatita ityAhuH, bakuzaH pulAkApekSayA caritraparyAyairanantaguNAdhikaH pratisevakakaSAyakuzIlau tu prati SaTrasthAnapatitaH nirgranthasnAtakAbhyAmanantaguNahInaH, evaM pratisevakakaSAyakuzIlayorapi parasthAnasaMniko vAcyo navaraM kaSAyakuzIlaH pulAkApekSayA SaTsthAnapatitaH, nigranthasnAtakau pulAkAdyapekSayA'nantaguNAdhikAviti 16 / dvaarN| 'joga'tti pulAkAdInAM nirgranthAvasAnAnAM manovAkAyAstrayo'pi yogAH syuH, snAtakaH sayogo'yogo vA syAt 17 // dvAraM / 'uvaoga'tti, pulAkAdayazcatvAro matizrutAvadhimanaHparyAyabhedatazcaturbhede sAkAropayoge cakSuracakSuravadhivikalpatastrividhe cAnAkAropayoge syuH, snAtakaH kevalajJAnadarzanAkhyayordvayoreva 18 / dvAraM / 'kasAya'tti pulAkabakuzapratisevakAH saMjvalanakaSAyaizcatuHkapAyAH For Private & Personal use only N uttarAya.SItional ainelibrary.org Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. 6 kaSAyakuzIlazcaturSa saMjvalanakrodhAdiSu triSu dvayorekasmin vA syAt, nirgrantho'kaSAyaH, sa copazamataHkSayato vA, evaM mahAni snAtako,navaramasau kSINakapAya eva 19 // dvaarN| 'lesa'tti pulAkavakuzapratisevakAH pItapadmazuklAbhidhAnAsu tisRSu lezyAsu, nthIyA bRhadvRttiH kaSAyakuzIlaH SaTkhapi, nigranthaH zuklalezyAyAM, snAtakastasyAmevAtizuddhAyAm 20 / dvaarN| 'pariNAme ya'tti pulaa||46|| kabakuzapratisevakakaSAyakuzIlA varddhamAne hIyamAne'vasthite vA pariNAma syuH, nigranthasnAtakI varddhamAnAvasthitapari NAmAveva, tatra ca pulAkAdayastrayo varddhamAne pariNAme, avasthite tu jaghanyenaikaM samaya, samayAnantaraM kaSAyakuzIla-12 tvAdigamanena maraNena vA, navaraM pulAkasya maraNaM nAsti, uktaM ca-"pulAke tattha No marati"tti / utkRSTenAntarmuhUtam , evaM hIyamAne'pi, avasthite tu jaghanyataH samayamutkRSTena sapta samayAn , nigrantho jaghanyata utkRSTatazcAnta,hUrta varddhamAne pariNAme, avasthite tu jaghanyenaikaM samayam utkRSTenAntarmuhUrta, tathA cAgamaH-"NiyaMThe NaM bhaMte ! kevatiyaM kAlaM vaddhamANapariNAme hojA?, goyamA ! jahanneNaM aMtomuhuttaM, ukkoseNaMpi aMtomuhuttaM / kevaiyaM kAlaM avaTTiyapariNAme hojA ?, goyamA ! jahaNNaNaM eka samayaM ukkoseNaM aMtomuhuttaM"ti / apare tvayamutkRSTato'vasthitapariNAme sapta samayAnityAhuH, snAtako jaghanyena utkRSTena ca varddhamAnapariNAme'ntarmuharttamavasthitapariNAme jagha-4 // 469 // nyato'ntarmuhUrttamutkRSTena dezonAM pUrvakoTIm 21 / dvAraM / 'vaMdhaNa'tti karmavandhanaM, tatrAyurvarjAH sapta karmaprakRtIH pulAko vanAti, vakuzapratisevako tu sapta aSTau vA, AyuSo'pi tayorbandhasambhavAt , kaSAyakuzIlo'STau sapta SaD vA'' Jain Education na For Privale & Personal use only AMEnelibrary.org Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education yurmohavarjAH, nirgranthastvekameva sAtaM, khAtako'pyevamabandhako vA 22 / dvAraM / 'udayaM' ti karmodayaH, pulAkabakuzaprati sevakakaSAyakuzIlA aSTavidhamapi karma vedayante, nirgrantho mohavarjAH sapta, snAtako vedyAyurnAmagotrAkhyAzcatasraH 23 / dvAraM / 'kammodIraNa'tti pulAka AyurvedanIyavarNAH SaT karmaprakRtIrudIrayati, bakuzapratisevakAvaSTA vAyurvarjAH sapta par3a AyurvedanIyavarjAH, kaSAyakuzIlo'pyevamaSTau sapta paD vedyAyurmohanIyavarNAH paJca vA, nirgrantho'pyetA eva paJca dve vA nAmagotrAkhye, snAtakastvete eva dve anudIrako vA 24 / dvAraM / 'uvasaMpajahaNa'tti uvasaMpadanam -- upasampad - anyarUpapratipattiH, sA ca hAnaM ca - kharUpaparityAga upasampaddhAnaM, tatra pulAkaH pulAkatAM tyajaMstAM parityajati kaSAyakuzIlatvamasaMyamaM vopasampadyate, ko'bhiprAyaH 1 - na rUpAntarApattiM vinA pUrvarUpaparityAgo nApi tatparityAgaM vinA tadApattiH, kathaJcinnityAnityarUpatvAdvastunaH, evaM sarvatra bhAvanIyaM, bakuzo'pi vakuzatAM tyajan tAM parityajati prati| sevakatvaM kaSAyakuzIlatvamasaMyamaM saMyamAsaMyamaM vopasaMpadyate, pratisevanAkuzIlaH pratisevanAkuzIlatvaM tyajaMstatpari| tyajati vakuzatvaM kaSAyakuzIlatvamasaMyamaM saMyamAsaMyamaM vopasampadyate, kaSAyakuzIlaH kaSAyakuzIlatvaM tyajaMstatparityajati pulAkAditrayaM nirgranthatvamasaMyamaM saMyamAsaMyamaM vopasampadyate, nirgrantho nirgranthatvaM tyaja'statparityajati kaSAyakuzIlatvaM snAtakatvamasaMyamaM vopasampadyate, snAtakaH snAtakatvaM tyaja'statparityajati siddhigatimupasampadyate 25 / dvAraM / 'sanna' tti saJjJA, tatra pulAkanirgranthasnAtakA nosopayuktAH, bakuzapratisevakakaSAyakuzIlAH saJjJopayuktA no ional inelibrary.org Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 47 // sajJopayuktAzca, 26 / dvAram / 'AhAra'tti pulAkAdayo nigrenthAvasAnA AhArakA eva, snAtakastu AhArakoDa- mahAnimranAhArako vA 27 / dvaarN| tathA 'bhava'tti pulAkAdayazcatvAro jaghanyata ekaM bhavagrahaNamutkRSTatastu pulAkanimra nthIyA0 nthayostrINi, bakuzapratisevakakaSAyakuzIlAnAmaSTau snAtakasyAjaghanyotkRSTamekameva 28 / dvAraM / 'Agarisa'tti AkarSaNamAkarSaH, sa ceha sarvavirategrahaNamokSau, pulAkAdInAM caturNA jaghanyenaikabhavika eka evAkarSaH, utkRSTena / pulAkasya trayo bakuzapratisevakakaSAyakuzIlAnAM zatazo, nirgranthasya dvau, snAtakasyAjaghanyotkRSTa ekaH, nAnAbhavi-15 kAkarSApekSayA pulAkAdInAM caturNA jaghanyena dvau utkRSTena pulAkasya sapta, bakuzasya kuzIladvayasya ca sahasrazo, nimranthasya paJca, snAtakasya tu nAstyeva 29 // dvaarN| 'kAle'tti pulAko jaghanyata utkRSTatazcAntamuhUtaM yAvadbhavati, bakuzapratisevakakaSAyakuzIlAstu jaghanyenaikasamayamutkRSTena dezonAM pUrvakoTiM, nirgrantho'pi jaghanyata ekaM samayamutkRSTenAntamuhUrta, tathA ca bhagavatyAm-"NiyaMThe pucchA, goyamA ! jahaNNeNaM eka samayaM ukkoseNaM aMtomuhuttaM" anye tu nimrantho'pi jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrtameveti manyante, sAtako jaghanyenAntarmuhUrttamutkRSTato dezonAM pUrvakoTim , evamekajIvApekSayA, bahujIvApekSayA tu pulAkanimranthau jaghanyata ekaM samayamutkRSTenAntarmuhUrta, bakuzaH sarvAddham, evaM pratisevakakaSAyakuzIlanAtakA api 30 / dvAram / 'aMtare yatti pulAkAdInAM caturNAmantaraM jaghanyenAntarmuhUrtamutkaTato'nantaM kAlaM, sa ca kAlato'nantA utsarpiNyavasarpiNyaH, kSetrata upArddhapuralaparAvartoM dezonaH, snAtakasya nAstya XARAOSHA // 47on OPRESA*X* JainEducation elibrary.org Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ntaram , itthamekaM prati, bahUnAM tu pulAkanimranthAnAM jaghanyenaikasamaya utkRSTena pulAkasya saGkhyeyAni varSANi nimranthasya SaNmAsAH, uktaM hi-"seTiM niyamA chammAsAu paDivajaMtitti" zeSANAM nAstyeva 31 dvaarN| 'samugghAya'tti pulAkasya vedanAkaSAyamAraNAntikasamudghAtAstrayo, bakuzapratisevakayosta eva vaikriyataijasAnvitAH paJca, kaSAyakuzIlasya tu ta evAhArakasahitAH SaD,nirgranthasyaiko'pi nAsti, snAtakasya kevalisamudghAta ekH32|| dvAraM / 'khetta'tti pulAkAdayazcatvAro lokasyAsaGkhyeyabhAge no saGkhyeyabhAge na saGkhyeyeSvasaGkhayeyeSuvA bhAgeSu nApi sarvaloke, sAtako'saGkhayeyabhAge'saGkhyeyeSu bhAgeSu sarvaloke vA, na zeSeSu, tathA ca prajJaptiH-"siNAe pucchA, goyamA ! no saMkhije bhAge hujA asaMkhije bhAge hujjA No saMkhejesu bhAgesu hojA asaMkhijesu bhAgesu hujA savaloe vA hojatti" cUrNikArastvAha-saGkhayeyabhAgAdiSu sarveSu bhavati 33 / dvAraM / 'phusaNA utti sparzanA ca kSetravadvAcyA |35 / dvAraM / 'bhAve'tti pulAkAdayastrayaH kSAyopazamike bhAve, nirgrantha aupazamike kSAyike vA,snAtakaH kSAyike, iha tu pulAkAdayo nigranthAH, nirgranthatvaM tu cAritranimittamiti taddhetubhUtasyaiva bhAvasya vivakSitatvAditthamabhidhAnam, anyathA manuSyatvAderaudayikAderapi bhAvasya sambhavAt 35 / dvaarN| "parimANa'tti pulAkAH pratipadyamAnakAH kadAcitsanti kadAcinneti, yadA santi tadA jaghanyenako dvau vA trayo vA, utkRSTataH zatapRthaktvaM, pUrvapratipannA api yadi syustadA jaghanyena tathaivotkRSTena sahasrapRthaktvaM, bakuzAH pratipadyamAnakA yadA syustadA jaghanyenotkRSTena ca pulA Jain Educati ational For Privale & Personal use only M ainelibrary.org Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ **% mahAnimra nthIyA0 uttarAdhya.|| kavadvAcyA, pUrvapratipannakAstu jaghanyena koTizatapRthaktvamutkRSTenApi tadeva, evaM pratisevakA api, kapAyakuzIlAH pratipadyamAnakA jaghanyena tathaiva utkRSTena sahasrapRthaktvaM, pUrvapratipannA jaghanyenotkRSTena ca koTisahasrapRthaktvaM, bRhadvRttiH nirgranthAH pratipadyamAnakA jaghanyena tathaiva utkRSTena dviSaSTyadhikaM zataM, tatrASTottaraM zataM kSapakANAM ctusspnycaashdupshm||47|| kAnAM, pUrvapratipannakA api yadA syustadA jaghanyena tathaiva utkRSTena zatapRthaktvaM, snAtakAHpratipadyamAnakA jaghanyena tathaiva utkRSTenASTottaraM zataM, pUrvapratipannakAstu jaghanyenotkRSTena ca koTipRthaktvam, iha ca jaghanyata utkRSTatastu pRthaktvamevocyate, tatra tajaghanyaM laghutaramutkRSTaM bRhattaramiti bhAvanIyaM 36 / dvAraM / 'khalu mahAniggaMthANa appabahuM'ti 'khaluH'vAkyAlaGkAre mahAnirgranthAnAM dravyanigranthApekSayA'mISAmeva prazasyamunInAmalpabahutvaM vAcyamiti zeSaH, tatra sarvastokA nirgranthAstataH pulAkAH saGkhayeyaguNAH, pulAkebhyaH snAtakAH, snAtakebhyo bakuzAH, bakuzebhyaH pratisevakAH, pratisevakebhyaH kaSAyakuzIlA iti 37 dvaargaathaatryaarthH|| sAmprataM nimranthaniruktidvAreNopasaMharannAhasAvajagaMthamukkA anbhaMtaravAhireNa gaMtheNa / esA khalu nijjuttI mahAniyaMThassa suttassa // 422 // prAgvat / gato nAmaniSpannanikSepaH, samprati sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedamsiddhANa namo kiccA saMjayANaM ca bhaavo| atthadhammagaI tacaM, aNusiddhiM suNeha me // 1 // XESCORCHASEASON AGRA // 47 // Jain Education a l For Privale & Personal use only Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAREERASEX sitaM-baddhamihASTavidha karma tad dhmAtaM-bhasmasAdbhUtamepAmiti siddhAH-dhyAnAnalanirdagdhASTakarmendhanAH, uktaM hi"siyaM dhaMtanti siddhassa, siddhattamuvajAyati"tti, tebhyaH, ko'bhiprAyaH?-tIrthakarasiddhebhya itarebhyazca 'namo namaskAraM kRtvA'-vidhAya 'saMyatebhyazca' sakalasAvadhavyApAroparatebhya AcAryopAdhyAyasarvasAdhubhyaH itiyAvat 'bhAvataH' paramArthato na tu saMvRttyaiva, itthaM paJcaparameSTirUpeSTadevatAstavamabhidhAyAbhidheyAditrayamevAha-arthazca dharma|zcArthadharmoM yadivA'rthyate-hitArthibhirabhilaSyate ityarthaH, sa cAsau dharmazcArthadharmastatastayostasya vA gatiH-gatyarthAnAM jJAnArthatayA hitAhitalakSaNA kharUpaparicchittiryayA yasyAM vA sA'rthadharmagatistAM, pAThAntarato'rthadharmavatI vA 'tacaM ti tathyAm-aviparItAm 'anuziSTiM' hitopadezarUpAM zikSA 'zRNuta' AkarNayata 'me' iti mama mayA vA kathayataH kathyamAnAM veti zeSaH, sthaviravacanametat , anena ca pUrvottarakAlabhAvikriyAdvayAnugataikakartRpratipAdanenAtmano nityAnityatvamAha, ekAntanityatve hyavicalitarUpatvAnna pUrva kriyAkartRtvasvarUpaparihAreNottarakriyAkartRtvAkhyakharUpAntarasambhavaH, ekAntAnityatvapakSe tu kSaNadhvaMsitvAduttarakriyAkAla Atmano'sattvameveti naikAntanityAnityapakSayoH pUrvottarakriyAnugataikakartRsambhava iti bhAvanIyam, iha cAnuziSTirabhidheyA, arthadharmagatiH prayojanam , ana- yozca parasparamupAyopeyabhAvalakSaNaH sambandhaH sAmarthyAdukta iti sUtrArthaH // samprati dharmakathAnuyogatvAdasya dharmakathAkathanavyAjena pratijJAtamupakramitumAha Jain Education Tonal For Privale & Personal use only Finelibrary.org Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAnirga uttarAdhya. bRhadvRttiH // 472 // nthIyA0 pabhUyarayaNo rAyA, seNio magahAhivo / vihArajattaM nijAo,maMDikuJchisi cehae // 2 // nANAdumalayAinnaM, nANApakkhiniseviyaM / nANAkusumasaMchapaNaM, ujANaM naMdaNovamaM // 3 // tattha so pAsae sAhuM, saMjaya susamAhiyaM / nisannaM rukkhamUlaMmi, sukumAlaM suhoiyaM // 4 // tassa rUvaM tu pAsittA, rAiNo taMmi sNje| acaMtaparamo AsI, aulo ruuvvimho||5|| aho vanno aho rUvaM, aho ajassa somayA / aho khaMtI aho muttI, aho bhoge asaMgayA // 6 // tassa pAe u vaMdittA, kAUNa ya payAhiNaM / nAidUramaNAsanne, paMjalI pddipucchii||7|| taruNo'si ajo! pavvaio, bhogakAlaMmi saMjayA ! / uvaDio'si sAmanne, eamaTaM suNemu tA // 8 // sUtrasaptakaM pAThasiddhameva, navaraM prabhUtAni ratnAni-marakatAdIni pravaragajAzvAdirUpANi vA yasyAsau prabhUtaratnaH 'vihArajatta'nti suvyatyayAd vihArayAtrayA krIDArthamazvavAhanikAdirUpayA 'niryAtaH' nirgato nagarAditi gamyate, 'maMDikucchisitti maNDikukSI maNDikukSinAmni 'caitye' ityudyaane| tadeva nAnetyAdinA vizinaSTi-'sAhuM saMjayaM susamAhiyaMti,sAdhuHsarvo'pi ziSTa ucyate tadvayavacchedArtha saMyatamityuktaM, so'pi ca bahiHsaMyamavAnnivAdirapi syAditi suSTu samAhito-manaHsamAdhAnavAn susamAhitastamityuktaM, 'suhoiyaM ti sukhocitaM zubhocitaM vA / 'atyantaparamaH' atizayapradhAnaH 'atulaH' ananyasadRzo rUpaviSayo vismayo rUpavismayaH 'aho?' ityAdinA vismayakharUpamuktam , iha // 472 // JainEducation H o nal For Privale & Personal use only X ibrary Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ca 'aho ?' ityAzvarye 'varNaH' susnigdho gauratAdiH 'rUpam' AkAraH 'saumyatA' candrasyeva draSTurAnandadAyitA 'asaGgatA' niHspRhatA, pAdavandanAnantaraM pradakSiNA'bhidhAnaM pUjyAnAmAloka eva praNAmaH kriyata iti khyApanArtha, tathA | cAgamaH- " Aloe jiNapaDimANaM paNAmaM kareti "tti / 'pratipRcchati' praznayati, taruNetyAdinA praznakharUpamuktam, iha ca yata eva taruNo'ta eva pratrajito bhogakAla ityucyate, tAruNyasya bhogakAlatvAt, yadvA tAruNye'pi rogAdipI| DAyAM na bhogakAlaH syAdityevamabhidhAnaM, so'pi kadAcitsaMyame'nudyata eva syAt tvaM punarupasthitazca- kRtodyamazca | zrAmaNye, paThanti ca 'uvahito'si 'tti, enam 'artha' nimittaM yenArthena tvamIzyAmapyavasthAyAM pratrajitaH zRNomi 'tA' iti tAvat pazcAttu yattvaM bhaNiSyasi tadapi zroSyAmIti bhAva iti zlokasaptakArthaH // itthaM rAjJokte munirAha - ho mi mahArA!, nAho majjha na vijjaI / aNukaMpayaM suhiM vAvi, kaMcI nAhi tume mahaM // 9 // 'anAthaH ' akhAmikossmItyahaM 'mahArAja !' prazasyanRpate !, kimityevaM ? yato 'nAthaH' yogakSemavidhAtA mama na vidyate, tathA 'aNukaMpagaM' ti ArSatvAdanukampako yo mAmanukampate, 'suhiM'ti tata eva suhRdU 'vAvi'tti prAgvadeva 'kaMcitti kacinna vidyate, mameti sambandhaH, 'nAhi'tti prakramAdanantaroktamartha jAnIhi 'tumi ttitvaM, paThyate ca - 'kaMcI nAbhisamemahaM' kaJcidanukampakaM suhRdaM vA'pi 'nAbhisamemi' nAbhisaMgacchAmi, na kenacidanukampena suhRdA vA | saGgato'hamityAdinA'rthena tAruNye'pi pratrajita iti bhAva iti sUtrArthaH // evaM ca muninokte Jain Educationational jainelibrary.org Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 473 // to so pahasio rAyA, seNio mghaahivo| evaM te iDDimaMtassa, kahaM nAho na vijaI? // 10 // homi nAho bhayaMtANaM, bhoge bhuMjAhi sNjyaa!| mittanAIparivuDo, mANussaM khu sudullahaM // 11 // sUtradvayaM pratItArthameva, navaram 'eva'miti dRzyamAnaprakAreNa 'RddhimataH' vismayanIyavarNAdisampattimataH kathama' nthIyA0 iti kena prakAreNa nAtho na vidyate ?, tatkAlApekSayA sarvatra vartamAnanirdezaH, "yatrAkRtistatra guNA vasanti", tathA 'guNavati dhanaM tataH zrIH zrImatyAjJA tato rAjya'miti hi lokapravAdaH, tathA ca na kathaJcidanAthatvaM bhavataH saMbha-12 vatIti bhAvaH, yadi cAnAthataiva bhavataH pravrajyApratipattihetustataH 'homi'tti bhavAmyahaM 'bhadantAnAM pUjyAnAM, tatazca mayi nAthe mitrANi jJAtayo bhogAzca tava sulabhA evetyabhiprAyeNa bhogetyAdhuktavAn , mAnuSyaM khalu sudurlabhamiti ca hetvabhidhAnamiti sUtradvayArthaH // munirAha___ appaNAvi aNAho'si, seNiyA! magahAhivA / appaNA aNAho saMto, kahaM nAho bhavissasi // 12 // evaM vutto nariMdo so, susaMbhaMto suvimhio| vayaNaM assuapuvaM, sAhuNA vimhayaM nio // 13 // assA // 473 // hatthI maNussA me, puraM aMteuraM ca me / bhuMjAmi mANuse bhoe, ANA issariyaM ca me // 14 // erise saMpayagaMmi, savvakAmasamappio / kahaM aNAho bhavaI ?, mA hubhaMte ! musaM vae // 15 // 'appaNAvi' sUtraM sugamameva, evaM ca muninokte evaM sUtratrayaM spaSTameva, navaramAdyasya ghaTanaivaM-sa zreNikanAmA narendro Jain Educati o nal For Privale & Personal Use Only Dinelibrary.org Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education | vismayAnvitaH prAgapi rUpAdiviSayavismayopetaH san evam' uktanItyA vacanamAtmanA'pyanAthastvamityAdirUpamazrutapUrva | sAdhunoktaH susambhrAntaH - atyAkulaH suvismitazca-atIva vismayopeto bhUtvoktavAniti zeSaH, yaduktavAMstadAha-'assA' ityAdinA sUtradvayena, atra cAzvA me santItyAdikriyA sarvatrAdhyAharttavyA, ata eva bhunajmi 'mANusa'tti mAnuSyakAn bhogAn 'AjJA' askhalitazAsanAtmikA 'aizvarya ca' dravyAdisamRddhiH, yadvA AjJayA aizvaryam - prabhutvaM AjJaizvarya, | tathA ca 'IdRze' anantaramuktarUpe sampadAmayaM sampadagraM - samRddhiprakarSastasmin sati, paThyate ca - 'erise saMpayAryamitti tatra ca sampadAmAyo - lAbhaH sampadAyastasmin 'sabakAmasamappiya'tti prAkRtatvAt samarpita sarvakAme 'kathaM' kena prakAreNa 'anAthaH ' asvAmI 'bhavaI' ti puruSavyatyayena bhavAmi 'mA hu'tti huzabdastasmAdarthe, yata evaM tasmAnmA bhadanta ! mRSA 'vae'tti vAdIH paThanti ca - 'bhaMte ! mA hu musaM vaya'tti sUtratrayArthaH // yatistamuvAca tujAsi S ( a ) nAhassa, atthaM pucchaM ca patthivA / jahA aNAho bhavaI, saNAho vA narAhiva ! // 16 // suNehi me mahArAyaM !, avyakkhitteNa ceyasA / jahA aNAho bhavaI, jahA mea pavattiyaM // 27 // kosaMbInAma nayarI, purANapura bheyiNI / tattha AsI piyA majjhaM, pabhUyadhaNasaMcao // 18 // paDhame vae mahArAyaM !, aulA me acchiveyaNA / ahutthA tiulo dAho, savvagatte patthivA ! // 19 // satthaM jahA paramatikkhaM, sarIravivaraMtare / pavisija arI kuDo, evaM me acchiveyaNA // 20 // tiaM me aMtaricchaM ca, utti onal inelibrary.org Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . uttarAdhya. bRhadbhuttiH // 47 // ARSAARCLEARCLEARS maMgaM ca piiddii| iMdAsaNisamA ghorA, veyaNA paramadAruNA // 21 // uvaTThiyA me AyariyA, vijAmaMtacigi- mhaanirmcchgaa| abIA satthakusalA, maMtamUlavisArayA // 22 // te me tigicchaM kuvvaMti, cAuppAyaM jahAhiyaM / na ya me dukkhA vimoyaMti, esA majjha aNAyA // 23 // piyA me savvasAraMpi, dijAhi mama kAraNA / nthIyA0 na ya dukkhA vimoyaMti, esA majjha aNAyA // 24 // mAyA (vi) me mahArAya, puttasogaduhaddiyA / na ya dukkhA vimoyaMti, esA majjha aNAhayA // 25 // bhAyarA me mahArAya!, sagA jittttknnitttthgaa| na ya dukkhA vimoyaMti, esA majjha aNAhayA // 26 // bhaiNIo me mahArAya!, sagA jiTTakaNigAna ya dukkhA vimoyaMti, esA majjha aNAhayA // 27 // bhAriyA me mahArAya!, aNurattamaNuvvayA / aMsupunnahiM nayaNehiM, uraM me pari-5 siMcaI // 28 // annaM pANaM ca pahANaM ca, gaMdhamallavilevaNaM / mae nAyamanAyaM vA, sA bAlA novabhujaI // 29 // khaNaMpi me mahArAya !, pAsAovi na phiTTaI / na ya dukkhA vimoei, esA majjha aNAhayA // 30 // taoha evamAhaMsu, dukkhamA hu puNo puNo / veyaNA aNuhaviDaM je, saMsAraMmi aNaMtae // 31 // sayaM ca jai muMcijA, veyaNA viulA io| khaMto daMto nirAraMbho, pavvaie aNagAriyaM // 32 // evaM ca ciMtaittA NaM, pAsutto mi // 474 // nraahivaa!| pariyattIi rAIe, veyaNA me khayaM gayA // 33 // tao kalle pabhAyaMmi, AucchittA Na baMdhave / khaMto daMto nirAraMbho, pavaIo aNagAriyaM // 34 // to'haM nAho jAo, appaNo a parassa ya / savvesiM ceva bhUyANaM, tasANaM thAvarANa y|| 35 // Jain Educationa i nal For Privale & Personal use only MOnelibrary.org Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ACCASSACSILCARROSCORROCESS viMzatiH sUtrANi prAyaH pratItArthAnyeva,navaraM 'na tumaM jANe aNAhassa'tti na tvaM 'jAnI' avabudhyase,anAthasyetianAthazabdasyArthaca-abhidheyamutthA vA-utthAnaM mUlotpatti kenAbhiprAyeNa mayokta ityevaMrUpAM,paThyate ca-'atthaM potthaM || vatti, artha protyAM vA-prakRSTotthAnarUpAmata eva yathA'nAthaH sanAtho vA bhavati tathA ca na jAnISe iti smbndhH|| zRNu 'me' mama kathayata iti zeSaH, kiM tadityAha-yathA'nAtho bhavatItyanAthazabdasyAbhidheyaH puruSo bhavati, yathA meya'tti mayA ca pravarttitamiti-prarUpitamanAthatvamiti prakramaH, anenotthAnamuktam // 'purANapurabheyaNi tti, purANapu rANi bhinatti-svaguNairasAdhAraNatvAdbhedena vyavasthApayati purANapurabhedinI, bahulavacanAtkartari lyuTa,paThyate ca-'nagaTU rANa puDabheyaNa'tti liGgavyatyayAnnagarANAM madhye puTabhedanaM, punaridamuktaM bhavati-pradhAnanagarI // prathame vayasi, iha pra kramAdyauvane 'atulA' anupamA akSNorvedanA-akSirogajanitA vyathA 'ahottha'tti abhUt 'tiule'tti ASatvAt |'todakaH' vyathakaH 'sarvagAtreSu' sarvAGgeSu, paThyate ca viulo dAho savaMgesu yatti gatArtha, 'sarIravivaraMtare'tti zarIravivarANi-karNarandhrAdIni teSAmantaraM-madhyaM zarIravivarAntaraM tasmin 'paveseja'tti 'pravezayet' prakSipet , zarIravivaragrahaNamatisukumAratvAdAntaratvaco gADhavedanopalakSaNaM. paThyate ca-'sarIravIyaaMtare Avelija'tti zarIrabIja-saptadhAtavastadantare-tanmadhye 'ApIDayed' gADhamavagAhayeta , 'eva'mityApIDyamAnasya zastravat 'me' mamAkSivedanA, ko'rthaH-yathA tadatyantavAdhAvidhAyi tathaiSApIti // 'trika'miti kaTibhAgam 'antarA' madhye 'icchAM vA' uttarAzya.80 For Privale & Personal use only A jainelibrary.org Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAnirya uttarAdhya. bRhadvRttiH // 475 // ndhIyA0 CREASONUSDESKAR abhimatavastvabhilASaM na kevalaM bahistrikAyeveti bhAvaH 'pIDayati' bAdhate, vedaneti sambandhaH, tatkAlApekSayA ca vartamAnanirdezaH, evamanyatrApi, indrAzaniH-indravajraM tatsamAnA-tulyA atidAhotpAdakatvAditi bhAvaH 'ghorA' pareSAmapi razyamAnA bhayotpAdanI 'paramadAruNA' atIvaduHkhotpAdikA // kiM na kazcittAM pratikRtavAnityAha-'upasthitAH' vedanApratIkAraM pratyudyatAH 'meM mama 'AcAryAH' iti prANAcAryA vaidyA itiyAvat , 'vidyAmatracikitsakAH' vidyAmatrAbhyAm-uktarUpAbhyAM vyAdhipratikartAraH 'advitIyAH' ananyasAdhAraNatayA tathAvidhadvitIyAbhAvAt, 'satthakusala'tti zastreSu zAstreSu vA kuzalAH zastrakuzalA zAstrakuzalA vA, paThyate ca 'nAnAsatthatthakusala'ti sugama,matrANi |ca-uktarUpANi mUlAni ca-oSadhayasteSu vishaardaaH-vijnyaamntrmuulvishaardaaH|| naivopasthAnamAtreNaiva te sthitAH kintu te me cikitsAM kurvanti 'cAuppAya'ti 'catuSpadA' bhiSagbhaiSajAturapraticArakAtmakacaturbhA(tmakabhA)gacatuSTayAtmikAM 'jahAhiyaMti 'yathAhitaM' hitAnatikrameNa yathA'dhItaM vA-gurusampradAyAgatavamanavirecakAdirUpAMtataH kimityAha-na caivaM kurvanto'pi 'duHkhAd' evaMvidharogajanitAdasAtAd 'vimocayanti' vizeSeNa mutkalayanti, eSA duHkhAvimocanA|tmikA mamAnAthatA // anyacca-'sarvasAramapi' niHzeSapradhAnaM vasturUpaM 'dijAhi'tti dadyAt na tvevamAdaravAnapi duHkhAt 'vimocayaMti'tti vacanavyatyayAdvimocayati, evaM sarvatra // tathA putraviSayaH zokaH putrazokaH, hA! kathamitthaM duHkhI matsuto jAta ityAdirUpastato duHkhaM tena 'aTTiya'tti ArtA 'ahiyatti vA 'arditA' ubhayatra pIDitetyarthaH, // 475 // Jain Educa t ional For Private & Personal use only A njainelibrary.org Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tataH putrazokaduHkhArtA putrazokaduHkhArditA vA // tathA 'saga'tti lokarUDhitaH saudaryAH khakA vA-AtmIyA vA // tathA 'bhaiNi'tti bhaginyaH // aparaM ca 'bhAryA patnI 'anuraktA' anurAgavatI 'aNuccaya'tti anviti-kulAnurUpaM vratam-AcAro'sthA anuvratA pativrateti yAvat , vayo'nurUpA vA, paThyate ca-'aNuttaramaNuvvaya'tti, iha ca makAro'lAkSaNikaH, anuttarA-atipradhAnA 'uranti 'uraH' vakSaH 'pariSiJcati' samantAtplAvayati // snAtyaneneti snAna-gandhodakAdi mayA jJAtamajJAtaM vetyanena sadbhAvasAratAmAha, paThyate ca-tArisaM rogamAvaNNe'tti, 'tAdRzam' uktarUpaM rogam' akSirogAdikam 'Apanne' prApte mayIti gamyate, seti-bhAryA bAleva bAlA-abhinavayauvanA 'nopabhute' nAsevate // 'pAsAo'viNa phiTTaitti, apiH cazabdArthaH, matpArthAca nApayAti, sadA sannihitaivAste, anena tasyA ativatsalatvamAha // tataH' iti rogApratikAryatAnantaramaham 'evaM' vakSyamANaprakAreNa 'AhaMsutti uktavAn , yathA 'dukkhamA hutti, hu evakArArtha, tato duHkSamaiva-duHsahaiva punaH punaH 'vedanA' uktakharUpA rogavyathA 'anubhavituM' vedayituM je iti nipAtaH pUraNe // yatazcaivamataH 'sayaM ca'tti cazabdo'pizabdArthastataH sakRdapi-ekadA'pi yadi mucye'hamiti gamyate, kutaH 1-'veyaNa'tti vedanAyAH 'viula'tti vipulAyAH-vistIrNAyAH 'itaH' ityanubhUyamAnAyAH, tataH kimityAha-"kSAntaH' kSamAvAn 'dAntaH' indriyanoindriyadamena 'pavaie aNagAriya'tti, 'pravrajeyaM' gRhAnniSkAmayaM tatazca 'anagAratAM" bhAvabhikSutAmaGgIkuryAmiti zeSaH,yadvA 'pravrajeyaM pratipadyeyamanagAritAM yena saMsA Jain Education N ational For Private&Personal use only. hinelibrary.org Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 476 // rocchittito mUlata eva na vedanAsambhavaH syAditi bhAvaH // evaM ca ciMtaittA NaM'ti na kevalamuktvA cintayitvA caivaM 'pAsuttomi' tti prasupto'smi 'pariyahRtiya'tti parivarttamAnAyAm - atikrAmanyAM 'tataH' vedanopazamAnantaraM 'kala' ti kalyo nIrogaH san 'prabhAte' prAtaH, yadvA 'kala' iti cintAdinApekSayA dvitIyadine prakarSeNa brajito- gataH pratrajitaH ko'rthaH ? - pratipannavAnanagAritAm // tata iti pratrajyApratipatterahaM nAtho jAtaH saMvRtto, yogakSemakaraNakSama iti bhAvaH, 'AtmanaH' khasya 'parasya vA' anyasya puruSAdeH sarveSAM bhUtAnAM jIvAnAM trasAnAM sthAvarANAM ceti trasa| sthAvarabhedabhinnAnAmiti viMzatisUtrAvayavArthaH // kimiti pratrajyApratipattyanantaraM nAthastvaM jAtaH purA tu na ityAhaappA naI veraNI, appA me kUDasAmalI / appA kAmaduhA gheNU, appA me naMdaNaM vaNaM // 36 // appA katA vikatAya, duhANa ya suhANa ya / appA mittamamittaM ca, duppaTTiyasupaTTio // 37 // 'Atme 'ti vyavaccheda phalatvAdvAkyasyAtmaiva nAnyaH kazcit kimityAha - 'nadI' sarit 'vaitaraNI' narakanadyA nAma, tato mahA'narthahetutayA narakanadIva, ata evAtmaiva kUTamiva jantuyAtanAhetutvAcchAlmalI kUTazAlmalI narakodbhavA / | tathA''tmaiva kAmAn- abhilASAn dogdhi - kAmitArthaprApakatayA prapUrayati kAmadughA dhenurivadhenuH, iyaM ca rUDhita uktA, | etadupamatvaM cAbhilASitakhargApavargAvAsihetutayA, Atmaiva 'me' mama 'nandanaM' nandananAmakaM 'vanam' udyAnam, eta| daupamyaM cAsya cittapralhattihetutayA // yathA caitadevaM tathA''ha - Atmaiva 'karttA' vidhAyako duHkhAnAM sukhAnAM ceti Jain Educationtional mahAnirya ndhIyA0 20 // 476 // ainelibrary.org Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogaH, prakramAcAtmana eva 'vikaritA ca' vikSepakazcAtmaiva teSAmeva, atazcAtmaiva 'mitram' upakAritayA suhRt 'amittaMti 'amitraM ca' apakAritayA'suhRt / kIDaka san ?-'duppaTThiyasuppaTio'tti, duSTaM prasthitaH-pravRtto duSpra-12 sthitaH durAcAravidhAtetiyAvat suSTu prasthitaH suprasthitaH sadanuSThAnakataitiyAvat yo'rthaH, etayovizeSaNasamAsaH, duSprasthito hyAtmA samastaduHkhaheturiti vaitaraNyAdirUpaH suprasthitazca sakalasukhaheturiti kAmadhenvAdikalpaH / tathA |ca pravrajyA'vasthAyAmeva suprasthitatvenAtmano'nyeSAM ca yogakaraNasamarthatvAnnAthatvamiti suutrdvygrbhaarthH|| punaranyathA'nAthatvamAha imA hu annAvi aNAhayA nivA!, tAmegacitto nihuo suNehi me| niyaMThadhammaM lahiyANavI jahA, sIyaMti ege bahukAyarA narA // 38 // je pavvaittANa mahavvayAI, sammaM (ca)no phAsayaI pmaayaa| aNiggahappA ya rasesu giddhe, na mUlao chiMdai baMdhaNaM se // 39 // AuttayA jassa ya natthi kAvi, iriyAi bhAsAi tahesaNAe / AyANanikkhevaduguMchaNAe, na vIrajAyaM aNujAi maggaM // 40 // ciraMpi se muMDaruI bhavittA, athi-15 ravvae tavaniyamehi bhtttthe| ciraMpi appANa kilesaittA, na pArae hoi hu saMparAe // 41 // pulleva muTThI jaha se asAre, ayaMtite kUDakahAvaNe ya / rADhAmaNI veruliyappagAse, amahagdhae hoi hu jANaesu // 42 // kusIlaliMgaM iha dhAraittA, isijjhayaM jIviya vhaittA / asaMjae saMjaya lappamANe, viNighAyamAgacchada Sain Educatie Iational For Privale & Personal use only Pjainelibrary.org Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. mahAnirya vRhadvRttiH CASTGESTEGHOST GR // 477 // se cirNpi||43|| visaM tu pIyaM jaha kAlakUDa, haNAi satthaM jaha kuggahIaM / eseva dhammo visaovavanno, haNAi veyAla ivAvivanno ||44||jo lakkhaNaM suviNa pauMjamANo, nimittakoUhalasaMpagADhe / kuheDa nthIyA0 vijjAsavadArajIvI, na gacchaI saraNaM taMmi kAle // 45 // tamaMtameNeva u se asIle, sayA duhI vipariyAsuvei / saMdhAvaI naragatirikkhajoNI, moNaM virAhittu asAhurUve // 46 // uddesiyaM kIyagaDaM niyAgaM, na muccaI kiMci aNesaNija / aggIvivA savvabhakkhI bhavittA, io cuo gacchai kaTTa pAvaM ||47||n taM arI|| kaMTha chittA karei, jaM se kare appaNiyA durappA / se nAhiI maccumuhaM tu patte, pacchANutAveNa dayAvihUNo // 48 // niratthayA naggaruI u tassa, je uttamahe vivayAsameha / imevi se natthi parevi loe, duhao'vi se jhijjhai tattha loe // 49 // emevAhAchaMdakusIlarUve, maggaM virAhittu jiNuttamANaM / kurarI vivA bhogarasANu-: giddhA, nirahasoyA paritAvamei // 50 // _ 'iyam' anantarameva vakSyamANA 'huH' puraNe 'anyA' aparA 'apiH' samuccaye 'anAthatA' akhAmitA, yadabhAvato'haM nAtho jAta ityAzayaH, 'Niva'tti nRpa 'tA'mityanAthatAm 'ekacittaH' ekAgramanAH 'nibhRtaH' sthiraH zRNu, kA // 477 // punarasAvityAha-nirgranthAnAM dharmaH-AcAro nirgranthadharmastaM 'labhiyANavitti labdhvA'pi 'yathA' ityupapradarzane 'sIdanti' tadanuSThAnaM prati zithilIbhavanti 'eke' kecana ISadaparisamAsAH kAtarA:-niHsattvAH bahukAtarAH 'vibhASA supo ra anantarameva vayapa taamityunaavlbhiyaannvi| I S Sain Educatie Iational For Privale & Personal use only Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education i | bahu ca purastAttviti prAgvahucpratyayaH, ye hi sarvathA niHsattvAste mUlata eva na nirmanthamArga pratipadyanta ityevamucyate, | yadivA kAtarA eva bahavaH saMbhavantIti bahuzabdo vizeSaNaM, 'narAH' puruSAH' sIdantazca nAtmAnamanyAMzca rakSayituM kSamA | itIyaM sIdanalakSaNA'parA'nAthateti bhAvaH // ' jo pacaittANe' tyAdi sUtrANi sIdanasyaivAnekadhA svarUpAnuvAdataH | phaladarzakAni spaSTAnyeva navaraM 'no spRzati' iti nAsevate 'pramAdAt' nidrAderanigRhItaH - avidyamAnaviSayaniyatraNa | AtmA'syetyanigrahAtmA, ata eva 'raseSu' madhurAdiSu 'gRddha:' gRddhimAn badhyate'nena karmeti bandhanaM - rAgadveSAtmakaM 'se' iti saH // ' AyuktatA' dattAvadhAnatA 'kAciditi khalpA'pi ' AyANaNikkhevaduguMDaNA e'ti AdAnanikSepayoHupakaraNagrahaNanyAsayorjugupsanAyAm, iha coccArAdInAM saMyamAnupayogitayA jugupsanIyatvenaiva paristhApanA jugupsanoktA, sa IdRk kimityAha - vIrairyAto gato vIrayAtastam 'anuyAti' anugacchati, neti sambandhaH, alpasattvatayeti bhAvaH, kaM 1 - 'mArga' samyagdarzanAdikaM muktipatham // tathA ca 'ciramapi' prabhUtakAlamapi muNDa eva - | muNDana eva kezApanayanAtmani zeSAnuSThAnaparAGmukhatayA ruciryasyAsau muNDaruciH, asthirANi - gRhItamuktatayA | calAni vratAnyasyetyasthiratrataH 'taponiyamebhyaH' uktarUpebhyaH 'bhraSTaH' cyutazciramapi 'appANa' tti AtmAnaM 'kleza|yitvA' locAdinAM bAdhayitvA, Atmanaiveti gamyate, na 'pAragaH' paryantagAmI bhavati 'huH' vAkyAlaGkAre 'saMparA| eti saMparAyanti-bhRzaM paryaTantyasmin jantava iti samparAyaH - saMsArastasya, sUtre ca suvyatyayAtsaptamI 4 // sa caivaM nelibrary.org Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 478 // Jain Education vidhaH polletyantaHzuSirA 'eva' ityavadhAraNe tena polaiba, na manAgapi niviDA 'muSTiH' aGgulisannivezavizeSAtmikA 'yathA' iti sAdRzye, paThyate vA - 'pollAramuTThI jaha' tti ihApi 'polara 'tti zupirA, asAratvaM cobhayorapi sadarthazUnyatayA 'ayaMtiya'tti 'ayantritaH' aniyamitaH kUTakArSApaNavat, vAzabdasyehopamArthatvAt, yathA hrasau na kenacitkUTatayA niyantryate, tathaiSo'pi gurUNAmadhyavinItatayopekSaNIyatvAt 'rADhAmaNitti kAcamaNirvaiDUryavatprakAzate - pratibhAsata iti beDUryaprakAzaH - vaiDUryamaNisadRzaH 'amahArghakaH' ityamahAmUlyo bhavati, 'caH' samuccaye bhinnakramastato'mahArghakazca 'jANaesu'ti jJeSu mugdhajanavipratArakatvAttasya // ' kuzIlaliGga' pArzvasthAdiveSam 'iha' asmin janmani dhArayitvA 'RSidhvajaM' municihnaM rajoharaNAdi 'jIviya'tti ArSatvAjjIvikAyai 'bRMhayitvA' idameva pradhAnamitikhyApanenopavRdya yadvA 'isijjhayami' suvavyatyayAd RSidhvajena 'jIviya'ttivindulopAt 'jIvitam' asaMyamajIvitaM jIvikAM vA nirva|haNopAyarUpAM vRMhayitveti- poSayitvA'ta evAsaMyataH san 'saMjaya lappamANe'tti prAkRtatvAtsopaskAratvAcca saMyatamAtmAnaM lapan, paThyate ca - 'saMjayalAbhamANe'tti ArSatvAt saMyatalAbhaH - svargApavargAprAptirUpastaM manyamAno mamAyaM bhaviSyatIti gaNayan 'vinighAtaM ' vividhAbhighAtarUpam ' Agacchati' AyAti sa 'ciramapi' prabhUtakAlamapyA| stAmalpaM narakagatyAdAviti bhAvaH // ihaiva hetumAha - viSaM pibantIti ArpatvAtpItaM yathA 'kAlakUTa' kAlakUTanAmakaM 'haNAi'tti hanti, casya ca gamyamAnatvAt zastraM ca yathA kutsitaM gRhItaM kugRhItam 'eseba'tti eSa evaM mahAnirya nthIyA0 20 // 478 // nelibrary.org Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96EREkkk viSAdivat 'dhammottidharmo-yatidharmaH 'viSayopapannaH' zabdAdiviSayayukto hanti, durgatipAtahetutvena dravyayati-13 miti zeSaH 'vetAla ivAvivaNNa'tti avipannaH aprAptavipat mantrAdibhiraniyatrita ityarthaH,paThyate ca-'veyAla ivAvi-13 baMdhaNo'tti iha ca 'avibandhanaH' avidyamAnamatrAdiniyantraNaH, ubhayatra sAdhakamiti gamyate // yo lakSaNaM 'suviNo'tti khannaM coktarUpaM prayuJjAnaH' vyApArayana nimittaM ca-bhaumAdi kautukaM ca-apatyAdyartha snapanAdi tayoH saMpragADhaH-atizayAsakto nimittakautukasaMpragADhaH 'kuheDavija'tti kuheTakavidyA-alIkAzcaryavidhAyimatratatrajJAnAtmi6 kAstA eva karmabandhahetutayA''zravadvArANi tairjIvituM zIlamasyeti kuheTakavidyA''zravadvArajIvI 'na gacchati' na hai prApnoti 'zaraNaM' trANaM duSkRtarakSAkSamaM 'tasmin' phalopabhogopalakSite 'kAle' samaye // amumevArtha bhAvayitumAha-'tamaM tameNeva u'tti atimithyAtvopahatatayA 'tamastamasaiva' prakRSTAjJAnenaiva 'tuH' pUraNe saH' dravyayatiH azIlaH sadA duHkhI||8 virAdhanAjanitaduHkhenaiva 'vippariyAsuvei'tti viparyAsaM tattvAdiSu vaiparItyam 'upaiti' upagacchati, tatazca 'saMdhAvati' satataM gacchati narakatiryagyonIH 'mauna' cAritraM virAdhya 'asAdhurUpaH' tattvato'yatikhabhAvaH san , anena virAdhanAyA anubandhavatphalamuktam // kathaM punarmonaM virAdhya kathaM vA nArakatiryaggatIH saMghAvatItyAha-'uddesiya'mityAdi, krayaNaM-krItaM tena kRtaM-nivartitaM krItakRtaM 'nityAgaM nityapiNDam 'aggIviva'tti agniriva prAkRtatvAdAkAraH sarvam-aprAzukamapi bhakSayatItyevaMzIlaH sarvabhakSI bhUtvA kRtvA ca pApamiti yogaH, gacchati' yAti kugatimiti shessH|| an For Private & Personal use only anesbrary.org Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. yatazcaivaM duzcaritaireva durgatiprAptirataH 'na' naiva 'tam' iti prastAvAdana) 'kaNThachettA' prANahartA 'se' tasya 'durappatti mahAnirmabRhadvRttiH prAkRtatvAt 'durAtmatA' duSTAcArapravRttirUpA, na cainAmAcarannapi janturatyantamUDhatayA vetti, tataH kimuttarakAlamapi na . nthIyA0 vetsyatItyAha-'saH' durAtmatAkartA jJAsyati prakramAd durAtmatAM 'mRtyumukhaM tu' maraNasamayaM punaH prAptaH pshcaadnutaa||47|| pena-hA duSTuM mayA'nuSThitamityevaMrUpeNa, dayA-saMyamaH satyAdhupalakSaNamahiMsA vA tadvihInaH san, maraNasamaye hi prAyo'timandadharmasyApi dharmAbhiprAyotpattirityevamabhidhAnaM, yatazcaivaM mahA'narthahetuH pazcAttApahetuzca durAtmatA tata Adita eva mUDhatAmapahAya parihartavyeyamiti bhaavH|| yastu mRtyumukhaprApto'pi na tAM vetsyati tasya kA vArttatyAha'Nirahie' ityAdi, nirarthikA tuzabdasyaivakArArthasyeha sambandhAt 'nirarthakaiva' niSphalaiva nAzye-zrAmaNye ruciHicchA nAgyarucistasya 'je uttamaTuMti subvyatyayAdapezca gamyamAnatvAd 'uttamArthe'pi' paryantasamayArAdhanArUpe'pi AstAM pUrvamityapizabdArthaH 'viparyAsaM' durAtmatAyAmapi sundarAtmatAparijJAnarUpam 'eti' gacchati, itarasya tu kathaJcitsyAdapi kiJcitphalamiti bhAvaH, kimevamucyate ?, yataH 'imevitti ayamapi pratyakSo loka iti sambandhaH, 'se' iti tasya // 47 // 'nAsti' na vidyate, na kevalamayameva paro'pi loko-janmAntaralakSaNaH, tatrehalokAbhAvaH zarIraklezahetulocAdisevanAt vAparalokAbhAvazca kugatigamanataHzArIramAnasaduHkhasambhavAtU,tathA ca duhato'vitti dvidhA'pi aihikapAratrikArthAbhAvena dasa jhijjhaI' tti, sa aihikapAratrikAsampattimato janAn vilokya dhig mAmapuNyabhAjanamubhayabhraSTatayeti cintayA CASERECAUSESAMASSASS JainEducation ational wronw.jainelibrary.org Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kSIyate, 'tatra' ityubhayalokAbhAve sati 'loke' jagati // yaduktaM sa jJAsyati pazcAdanutApeneti,tatra yathA'sau paritapyate | tathA darzayannapasaMhAramAha-evameva' uktarUpeNaiva mahAvratAsparzAdinA prakAreNa 'yathAcchandAH' kharuciviracitAcArAH kazIlA:-kutsitazIlAstadrUpaH-tatvabhAvaH 'kurarIva' pakSiNIva 'NiraTThasoya'tti nirartho-niSprayojanaH zoko yasyAH sA nirarthazokA 'paritApaM' pazcAttAparUpam 'eti' gacchati, yathA caiSA''miSagRddhA pakSyantarebhyo vipatprAptau zocate na ca tataH kazcid vipatpratIkAra iti,evamasAvapi bhogarasagRddha aihikAmuSmikAnarthaprAptau,tato'sya khaparaparitrANAsamarthatvenAnAthatvamiti bhAva iti tryodshsuutraarthH|| etat zrutvA yatkRtyaM tadupadeSTumAha succANa mehAvi subhAsiyaM ima, aNusAsaNaM nANaguNovaveyaM / maggaM kusIlANa jahAya savvaM, mahAniyaMThANa vae paheNaM // 51 // sugama, navaraM 'mehAvitti medhAvin ! suSTha-zobhanaprakAreNa bhASitaM subhASitam 'imam' ityanantaroktam 'anuzAsanaM' viSadanadoSadarzanenArthAvRttyA zikSaNaM jJAnasya guNo jJAtvA viramaNAtmakastena, jJAnaguNAbhyAM vopapetaM-yuktaM jJAnaguNopapetaM 'vayetti brajestvaM'paheNaM ti 'pathA' mArgeNa mahAnirgranthAnAmiti smbndhH|| tataH kiM phalamityAha carittamAyAraguNannie tao, aNuttaraM saMjama pAliyA NaM / nirAsave saMkhaviyA Na kammaM, uvei ThANaM viluuttama dhuvaM // 52 // paheNa tao, aNusavilaura Jain Educatio n al For Private & Personal use only nelibrary.org Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - uttarAdhya. vRhadvRttiH // 48 // CROCCASIONAL 'carittamAyAraguNannie'tti makAro'lAkSaNikaH, caritrasyAcaraNam AcAraH-AsevanaM sa eva guNaH, yadvA guNo- mahAnirgrajJAnaM tatastena tAbhyAM vAnvitazcAritrAcAraguNAnvitaH 'tataH' mahAnirgranthamArgagamanAd 'anuttaraM' pradhAnaM 'saMjama .. nthIyA0 pAliyA paMti 'saMyama' yathAkhyAtacAritrAtmakaM pAlayitvA' Asevya 'nirAzravaH' hiMsAdyAzravarahitaH san kSapa-12 dAyitvA yadivA 'saMkhaviyA NaM'ti 'sajhapayya' saMkSayaM nItvA 'karma' jJAnAvaraNIyAdi 'upaiti' upagacchati 'sthAnaM' padaM| vipulaM ca tadanantAnAmapi tatrAvasthiteruttamaM ca pradhAnatvAd vipulottamaM 'dhruvaM nityaM muktipadamitiyAvaditi sUtrArthaH // sarvopasaMhAramAha evuggadaMtevi mahAtavodhaNe, mahAmuNI mahApaiNe mahAyase / mahAniyaMThijjamiNaM mahAsu, se kAhae mahayA vitthareNaM // 53 // 'evam' uktaprakAreNa 'se kAhae'tti sa zreNikapRSTo munirakathayat, tatkAlApekSayA kathayati veti sambandhaH, ugraH-utkaTaH karmazatrujayaMprati sa eva 'dAntaH'prAgvat ugradAntaH apiH pUraNe 'mahApratijJaH' atidRDhavratAbhyupagamo'ta // 48 // eva mahAyazA mahAnirgranthebhyo hitaM mahAnigranthIyam idam' anantaroktaM, zeSaM spaSTamiti sUtrArthaH // tatazca tuTTo a seNio rAyA, iNamudAhu kyNjlii| anAhayaM jahAbhUyaM, suhu me uvadaMsiyaM // 54 // tujhaM suladdhaM khu maNussajammaM, lAbhA muladdhA ya tume mhesii| tumbhe saNAhA ya sabaMdhavA ya, jaMbhe ThiyA maggi jiNu Jan Education For Private & Personal use only inelibrary.org Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 SARALACSCGARMARK ttamANaM // 55 // taMsi nAho aNAhANaM, savvabhUyANa saMjayA ! / khAmemi te mahAbhAga !, icchAmi aNusA si // 56 // pucchiUNa mae tumbhaM, jhANavigyo ya jNko| nimaMttiyA ya bhogehiM,taMsavvaM marisehi me||57|| 8sUtracatuSTayaM spaSTameva, navaraM tuSTazceti 'caH' punararthe bhinnakramazca, tataH zreNikaH punaridamAha-'yathAbhUtaM' yathA'vasthitam upadarzitaM tvayeti prakramaH, 'suladdhaM khu'tti sulabdhameva 'lAbhAH' varNarUpAdyavAptirUpA dharmavizeSopalambhAtmakA vA sulabdhA uttarottaraguNaprakarSahetutvAt , sanAthAzca savAndhavAzca tattvata iti gamyate, 'yad' yasmAd 'bhe' iti / bhavanto, jinottamamArgasthitatvaM sulabdhajanmatvAdI hetuH 'taMsI'ti pUrvArddhana punarupabRMhaNA kRtA, uttarArddhana tu kSamaNopasaMpannate darzite, iha tute'tti tvaaN| 'aNusAsiuMti 'anuzAsayituM' zikSayitumAtmAnaM bhavateti gamyate, punaH kSamaNAmeva vizeSata Aha-pRSTvA 'kathaM tvaM prathamavayasi pravajita' ityAdi paryunuyujya nimantritAzca bhogairyaditi sambandha iti sUtracatuSTayArthaH // sakalAdhyayanArthopasaMhAramAha| evaM thuNittANa sa rAyasIho, aNagArasIhaM paramAi bhattie / soroho ya sapariyaNo [sabaMdhavo ya], dhammANuratto vimaleNa ceyasA // 58 // UsasiyaromakUvo, kAUNa ya payAhiNaM / abhivaMdiUNa sirasA, aiyAo narAhivo // 59 // iyaro'vi guNasamiddho tiguttigutto tidaMDavirao ya / vihaga iva vippamukko viharai vasuhaM vigayamohu ||60||ttibemi // -950-5ARAWARENCREASEA- Jain Education Dtional For Privale & Personal use only Nainelibrary.org Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAnirya uttarAdhya. bRhadvRttiH // 48 // // mahAniyaMThijjaM // 20 // ___ rAjA cAsau siMhazcAtiparAkramavattayA rAjasiMhaH, anagArasya ca siMhatvaM karmamRgAn pratyatidAruNatvAt prazaMsA-3 nthIyA0 khyApakaM vA ubhayatra siMha iti, sAvarodhaH'sAntaHpuraH saparijanaH saparivAra vimalena' vigata mithyAtvamalena |ucchRsitaa ivocchusitAH-udbhinnA romakUpA-romarandhrANi yasyAsAvucchrasitaromakUpaH 'atiyAtotti 'atiyAtaH' gataH svasthAnamiti gamyate, 'itaraH' saMyataH so'pi hi 'vihaga iva' pakSIva 'vipramuktaH' kvacidapi pratibandhavirahito |viharatIti vartamAnanirdezaH prAgvata, 'vigatamohaH' vigatavaicittyaH, zepaM sugamamiti sUtratrayArthaH // iti' |parisamAptau, bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, samprati nayAste'pi prAgvadeva // iti zrIzAntyAcAryaviracitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM mahAnirgranthIyaM nAma viMzatitamamadhyayanaM samAptamiti // 20 // // 48 // iti zrIzAntyAcAryakRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTIviMzatitamamadhyayanaM samAptam // JainEducatidioational For Private & Personal use only T ininelibrary.org Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha samudrapAlIyaM ekviNshmdhyynm| RECORECARGASCARSASRO vyAkhyAtaM mahAnirgranthIyaM nAma viMzatitamamadhyayanam , idAnImekaviMzamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaHanantarAdhyayane'nAthatvamanekadhoktam , iha tu tadAlocanAdviviktacaryayaiva caritavyamityabhiprAyeNa saivocyata ityanenAbhisambandhenAyAtasyAdhyayanasya prAgvadanuyogadvAracatuSTayaM prarUpyaM tAvadU.yAvannAmaniSpannanikSepe samudrapAlIyamiti | nAmAtaH samudrapAlanikSepAbhidhAnAyAha niyuktikRtsamuddeNa pAliaMmi a nikkhevu caukao duviha dv| aag0|| 423 // samudapAliAU veyaMto bhAvao ya nAyavo / tatto samuTThiamiNaM samuddapAlijamajjhayaNaM // 424 // | gAthAdvayaM pratItArthameva,navaraM samudrapAlanikSepaprastAve yatsamudreNa pAlita ityuktaM tatsamudrapAla ityatra samudreNa pAlyate / smeti samudrapAla iti vyutpattikhyApanArthamiti gAthAdvayArthaH // gato nAmaniSpanno nikSepaH, samprati sUtrAlApakanippannanikSepAvasaraH, sa ca sati sUtra iti sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedamcaMpAe pAlie nAma, sAvae Asi vANie / mahAvIrassa bhagavao, pIso so u mahappaNo JainEducation Kilona For Private & Personal use only M inelibrary.org Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samudrapA lIyA. uttarAdhya. niggaMthe pAvayaNe, sAvae se vikovie / poeNa vavaharaMte, pihaMDaM nayaramIgae // 2 // pihuMDe vavaharaMtassa, vANio dei dhUaraM / taM sasattaM paigijjha, sadesamaha pthio||3|| aha pAliyassa gharaNI, samudaMmi pasabRhaddhRttiH vaI / aha dArae tahiM jAe, samuddapAlatti naame||4|| khemeNa Agae caMpa,sAvae vANie gharaM / saMvaDaI ghare // 482 // tassa, dArae se suhoie // 5 // bAvattarIkalAo a, sikkhie nIikovie / juvvaNeNa ya apphuNNe, suruve piyadaMsaNe // 6 // tassa rUvavaI bhaja, piyA ANei rUviNiM / pAsAe kIlae ramme, devo doguMdago jahA A // 7 // aha annayA kayAI, pAsAyAloaNe tthio| vajjhamaMDanasobhAgaM, vajjhaM pAsai bajvagaM // 8 // taM pAsiUNa saMviggo, samuddapAlo iNamabbavI / aho asuhANa kammANaM, nijANaM pAvagaM imaM // 9 // saMvuddho so tahiM bhayavaM paramaM sNvegmaago| Apuccha'mmApiyaro, pavvae aNagAriyaM // 10 // .. sUtrANi daza / idamuttaraM cAdhyanaM kacitsopaskAratayA vyAkhyAsyate-'campAyAM' campA'bhidhAnAyAM puri pAlito (nAma sArthavAhaH zrAvakaH' zramaNopAsakaH AsIt' abhUd vaNigeva vaNijaH-vaNigjAtiH mahAvIrasya bhagavataH 'shissyH'| vineyaH sa iti, satuH vizeSaNe 'mahAtmanaH' prazasyAtmanaH / sa ca kIgityAha-'nagranthe' nirgranthasambandhini | 'pAvayaNe'tti pravacane zrAvakaH saH iti pAlito vizeSeNa kovidaH-paNDito vikovidaH, ko'rthaH ?-viditajIvAdipadArthaH 'potena vyavaharan' pravahaNavANijyaM kurvan 'pihuNDaM' pihuNDanAmanagaram 'aagtH'praaptH| tatra ca pihuNDe // 482 // Jain Education Domal For Privale & Personal use only ONheibrary.org Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education vyavaharate tadguNAkRSTacetAH kazcidvANijo 'dadAti' yacchati 'dhUyaraM 'ti duhitaram, udUDhavAMzca tAmasau, sthitvA ca tatra kiyantamapi kAlaM tAM 'sasattvA' mityApannasattva 'parigRhya' AdAya svadezam 'atha' anantaraM 'prasthitaH' calitaH / tatra cAgacchato'tha pAlitasya gRhiNI 'samudre' jaladhau 'prasUte' garbha vimuJcati smeti zeSaH, 'athetyupanyAse 'dArakaH' sutaH 'tasmin' iti prasavane 'jAtaH ' utpannaH samudrapAla iti 'nAmato' nAmAzritya / krameNa cAgacchan 'kSemeNa' kuzalenAgatazcampAyAM zrAvako vANijaH 'gharaM 'ti casya gamyamAnatvAd gRhaM ca khakIyaM kRtaM ca tatra varddhApanakAdi, saMvarddhate ca 'gRhe' vezmani, 'tasya' iti pAlitAbhidhAnavaNijo dArakaH saH 'sukhocitaH ' sukumAraH / evaM ca prAptaH kalAgrahaNayogyatAM dvisaptatikalAzca zikSitaH, zikSate vA pAThAntarataH, jAtazca 'nItikovidaH' nyAyAbhijJaH, 'jovaNeNa ya apphuNNe'tti, casya bhinnakramatvAdyauvanena 'ApUrNazca' paripUrNazarIraztha, paThyate ca - ' jovaNeNa ya saMpaNNe' tti, tatra ca 'saMpannaH' yukto'ta eva 'surUpaH' susaMsthAnaH 'priyadarzanaH sarvasyaivAnandadAtA | pariNayanayogyatAM ca tasya vijJAya | 'rUpavatIM' viziSTakRtiM bhAryA' patnIM 'pitA' pAlitavaNig 'Anayati' tathAvidhakulAdAgamayati 'rUpiNIM' rUpiNI - nAmnI, pariNAyitazca tAmasau, prAsAde krIDati -ramaMti tayA saha 'ramye' abhiratihetau devo dogundako yathA / athAnyadA | kadAcit 'prAsAdAlokane' uktarUpe sthitaH san vadhamarhati vadhyastasya maNDanAni - raktacandanakaravIrAdIni taiH | zobhA - tatkAlocitaparabhAgalakSaNA yasyAsau vadhya maNDanazobhAkastaM 'vadhyaM' badhAI kaJcana tathAvidhAkAryakAriNaM ional Binelibrary.org Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 483 // Jain Education | pazyati vAhyaM - nagarabahirvarttipradezaM gacchatIti vAhyagastaM, ko'rthaH ? - vahirniSkrAmantaM yadvA 'vadhyagam' iha vadhyazabdenopacArAdvadhyabhUmiruktA / tathAvidhaM vadhyaM dRSTvA saMvegaH - saMsAravaimukhyato muktyabhilASastaddhetutvAtso'pi saMvegastaM samudrapAla : 'idaM' vakSyamANamatravIt, yathA - aho ! 'azubhAnAM karmaNAM pApAnAmanuSThAnAnAM 'niryANam' avasAnaM 'pApakam' azubham 'idaM' pratyakSaM yadasau varAko vadhArthamitthaM nIyata iti bhAvaH / evaM paribhAvayan 'saMbuddhaH' avagatatattvaH 'saH' vaNikputraH ' tatre 'ti tasminneva prAsAdAlokane 'bhagavAn' mAhAtmyavAn, mAhAtmye'pi bhagavacchavdasya darzanAt paraM prakRSTaM saMvegamAgataH, tatazcApRcchaya mAtApitarau 'pacaye' tti 'prAtrAjIt' prakarSeNa gatavAn, ko'rthaH ? - pratipannavAn, 'anagAritAM' nissaGgatAmiti sUtradazakArthaH // samprati anuvAdo'pi spaSTatAheturvyAkhyAGgamiti khyApanAyaivoktamevArthamanuvadan vizeSaM ca vadannAha niyuktikAra: caMpAeN satthavAho nAmeNaM Asi pAlio nAmaM / vIravarassa bhagavao so sIso khINamohassa // 425 // | aha annayA kayAI poeNaM gaNimadharimabharieNaM / to nagaraM saMpatto pihuMDaM nAma nAmeNaM // 426 // vavaharamANassa tahiM pihuMDe dei vANio dhUaM / taMpi a pattiM ghittUNa niggao so sadesassa // 427 // aha sA satthAhasuA samuddamajjhami pasavaI puttaM / piadaMsaNasavaMgaM nAmeNa samuddapAlitti // 428 // ional samudrapA lIyA. 21 // 483 // ainelibrary.org Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education | khemeNaM saMpatto so pAlia sAvago gharaM niyayaM / dhAIdasaddhaparivuDo aha vaDDai so udahinAmo // 429 // | bAvantariM kalAo a sikkhio nIikovio jaahe| to juvaNamapphunno jAo piadaMsaNo ahi // 430 // aha tassa piA pattiM ANeI rUviNitti nAmeNaM / causaTTiguNoveyaM amaravahUNaM sarisarUvaM // 431 // aha rUviNIi sahio kIlai so bhavaNapuMDarIaMmi / doguMda va devo kiMkaraparivArio niccaM // 432 // aha annayA kayAI oloaNasaMThio sadevIo / vajjhaM nINijaMtaM annijaMtaM jaNasaehiM // 433 // aha bhaNai sanninANI bhIo saMsAriANa dukkhANaM / nIANa pAvakammANa hA jahA pAvagaM iNamo 434 saMbuddho so bhayavaM saMvegamaNuttaraM ca saMpatto / ApucchiUNa jaNae nikkhaMto khAyajasakittI // 435 // vyAkhyAtaprAyA eva, navaraM 'vIravarassa' tti nAmato'nye'pi vIrAH saMbhavanti sa tu bhagavAn bhAvato'pi vIra iti prAdhAnyakhyApakaM varagrahaNam, anena bhagavatsamakAlatAmapyasya darzayati, 'gaNimadharimabharieNaM'ti gaNimaM- pUgapha lAdi dharimaM - suvarNakAdi / priyadarzanAni - sakalajanAbhimaMtAvalokanAni sarvANyaGgAni - zirauraHprabhRtInya| syeti priyadarzana sarvAGgastam / 'dhAIdasaddhaparibuDe' tti dazArddhadhAtrIparivRto, dazArddha ca paJca tAzca kSIramajjanamaNDana Snelibrary.org Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SSSUCCE samudrapA uttarAdhya. lIyA. bRhadvRttiH // 484 // krIDanAGkadhAtryaH, 'udadhinAmA' udadhisamAnArthasamudrapadopalakSitAbhidhAnaH samudrapAlanAmeti yAvat / 'jovaNamapphuNNa'tti makAro'lAkSaNiko jAtaH priyadarzanaH 'adhika'mityavizayena savizeSalAvaNyahetutvAd yauvanasya, catuHSaSTiguNA azvazikSAdikalApTakarahitAH kalA eva vijJAnAparanAmikA ucyante, 'bhavanapuNDarIke' bhavanapradhAne. puNDarIkazabdasyeha prazaMsAvacanatvAt / vadhyaM pazyatIti zeSaH, 'nINijjaMta'nti nIyamAnam ('aNijaMta'nti) 'anvIyamAnam' anugamyamAnaM janazatairavivakibhiriti gamyate, paThanti ca-'vajjhaMNINIjaMtaM pecchai to so jaNavae. hiMti spaSTaM, sajI-samyagdRSTiH sa cAsau jJAnI ca sajjJijJAnI 'bhItaH' trastaH san sAMsArikebhyo daHkhebhya iti, ArSatvAca subbyatyayaH, kiM bhaNatItyAha-'nIcAnAM' nikRSTAnAM 'pApakarmaNAM' pApahetvanuSThAnAnAM cauryAdInAM 'hA' iti khede yathA pApakaM phalamiti gamyate, 'iNamotti 'idaM' pratyakSaM, kimuktaM bhavati?-yathA'sya caurasthAniSTaM phalaM pApakarmaNAM tathA'smAdRzAmapIti niyuktigAthaikAdazakArthaH // pravrajya ca yadasau kRtavAMstadAha sUtrakRt| jahijja saggaMtha mahAkilesa, mahaMtamohaM kasiNaM bhyaanngN| pariyAyadhammaM ca'bhiroaijA, vayANi sIlANi parIsahe ya // 15 // ahiMsa saccaM ca ateNagaM ca, tatto a baMbhaM apariggahaM ca / paDivajiyA paMca mahabvayANi, carija dhammaM jiNadesiyaM viU // 16 // savvehi bhUehi dayANukaMpI, khaMtikkhame saMjayavaMbhayArI / sAvajajoge parivajayaMto, carija bhikkhU susamAhiiMdie // 17 // kAleNa kAlaM viharija rahe, balAbalaM jANiya // 484 // Jain Educationa l For Privale & Personal use only elibrary.org Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CREAKINCHAR appaNo a / sIho va saddeNa na saMtasijjA, vaijoga succA na asambhamAhU // 18 // uvehamANo u parivvaijjA, piyamappiyaM savva titikkhaijjA |n savva savvattha'bhiroaijjA, na yAvi pUyaM garihaM ca saMjae // 19 // aNega chaMdA miha mANavehiM, je bhAvao se pakarei bhikkhU / bhayabheravA tattha uiMti bhImA, divvA maNussA aduvA tiricchA // 20 // parIsahA duvvisahA aNege, sIyaMti jatthA bahukAyarA nraa|se tattha patte na vahija paMDie, saMgAmasIse iva nAgarAyA // 21 // sIosiNA daMsamasagA ya phAsA, AyaMkA vivihA phusaMti hai dehaM / akukuo tattha'hiyAsaijjA, rayAI khevija purAkaDAiM // 22 // pahAya rAgaM ca taheva dosaM, mohaM ca bhikkhU sayayaM viyakkhaNe / meruvva vAeNa akaMpamANe, parIsahe Ayagutte sahijA // 23 // aNunnae nAvaNae mahesI, na yAvi pUyaM garihaM ca saMjae / se ujubhAvaM paDivaja saMjae, nivvANamaggaM virae uvei // 24 // arairaisahe pahINasaMthave, virae Ayahie pahANavaM / paramaTThapaehiM ciTThaI, chinnasoe amame akiMcaNe // 25 // vivittalayaNAI bhainja tAI, nirovalevAiM asaMthaDAiM / isIhiM cinnAI mahAyasehiM, kAeNa phAsijja parIsahAI // 26 // saNNANanANovagae mahesI, aNuttaraM cariyaM dhammasaMcayaM / aNuttarenANadhare jasaMsI, obhAsaI sUrie vaM'talikkhe // 27 // trayodaza sUtrANi prAyaH sugamAnyeva, navaraM 'hitvA' tyaktvA saMzcAsau granthazca saranthaH, prAkRtatvAdvindulopastaM, Jain Educatio n al For Privale & Personal use only Kirainelibrary.org Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samudrapA lIyA. uttarAdhya. paThanti ca-'jahittu saMgaM catti jahAya saMgaM ca'tti vA ubhayatra hitvA 'sajhaM khajanAdipratibandhaM 'caH' pUraNe nipAtaH, bRhadvRttiH mahAn klezo yasmAdyasmin vA taM mahAklezaM, 'mahaMtamohaM'ti mahAn mohaH-abhiSvaGgo yasmin yato vA taM tathA |vidhaM, 'kasiNaM'ti kRtsnaM kRSNaM vA kRSNalezyApariNAmahetutvena 'bhayAnakaM' mahAklezAdirUpatvAdeva vivekinAM bhyaa||485|| vaha 'pariyAya'tti prakramAt pravrajyAparyAyastatra dharmaH paryAyadharmastaM, cazabdaH pAdapUraNe, 'abhiroyaejatti ArSa mAtvAd hastanyarthe saptamI, tataH 'abhyarocata' abhirocitavAn tadanuSThAnaviSayAM prItiM kRtavAn , upadezarUpatAM ca tatranyAyena khyApayitumitthaM prayogaH, yadvA''tmAnamevAyamanuzAsti-yathA he Atman / saGgaM tyaktvA pravrajyAdharmamabhirocayed bhavAn , evamuttarakriyAsvapi yathAsambhavaM bhAvanIya, pravajyAparyAyadharmameva vizeSata Aha-'bratAni' mahAvratAni 'zIlAni piNDavizuddhayAdyuttaraguNarUpANi 'parISahAn' iti bhImasenanyAyena parISahasahanAni ca / etadabhirucya tadanantaraM ca yat kRtavAMstadAha-ahiMsAM satyamastainyakaM ca 'tatto a baMbhaM apariggahaM ca'tti tatazca brahmacaryamaparigrahaM ca 'pratipadya' aGgIkRtya 'abbaMbhapariggahaM ca' iti tu pAThe parivayaM cetyadhyAhArya 'paJca mahAvratAni' uktarUpANi 'careja'tti prAgvadacarat , nAGgIkRtyaiva tiSThediti bhAvaH, 'dharma' zrutacAritrarUpaM jinadezitaM 'viU'tti vidvAnjAnAnaH / 'savehiM bhUehiM' subbyatyayAt 'sarveSu' azeSeSu prANiSu dayayA-hitopadezAdidAnAtmikayA rakSaNarUpayA vA'nukampanazIlo dayAnukampI pAThAntarato dayAnukampo vA, kSAntyA na tvazaktyA kSamate-pratyanIkAdhudIritadu SNOROSAGACASGANG // 485 // Jain Educati o nal For Privale & Personal Use Only ainelibrary.org Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vacanAdikaM sahata iti kSAntikSamaH, saMyata iti saMyataH sa cAsau brahmacArI ca saMyatabrahmacArI pUrva brahmapratipattyA gatatve'pi brahmacArItyabhidhAnaM brahmacaryasya duranucaratvakhyApanArtham , anena ca mUlaguNarakSaNopAya uktaH / / kAleNa kAlaM'ti rUDhitaH kAle prastAve yadvA kAlena-pAdonapauruSyAdinA kAlamiti-kAlocitaM pratyupekSaNAdi kurvanniti zeSaH, 'rASTra' maNDale 'valAvalaM' sahiSNutvAsahiSNutvalakSaNaM jJAtvA''tmanaH yathA yathA''tmanaH saMyamayogahAnina jAyate tathA tathetyabhiprAyaH, anyacca siMhavat 'zabdena' prastAvAdbhayotpAdakena 'na samatrasyat' naiva sattvAcalitavAn , siMhadRSTAntAbhidhAnaM ca tasya sAttvikatvenAtisthiratvAt , ata eva ca vAgyogam arthAd duHkhotpAdakaM 'soca'tti zrutvA 'na' naiva 'asabhyam' azlIlarUpam 'Ahutti uktavAn / tarhi kimayamakarodityAha-'upekSamANaH' tamavadhIrayan paryavrajat, tathA 'priyam' anukUlam 'apriyam' ananukUlaM 'saca titikkhaejatti sarvam 'atitikSata' soDhavAn , kiJca-'na sabatti sarva vastu sarvatra sthAne'bhyarocayata, na yathAdRSTAbhilASuko'bhUditi bhAvaH, yadivA yadekatra puSTAlambanataH sevitaM na tatsarvam-abhimatAhArAdi sarvatrAbhilaSitavAn , na cApi pUjAM gahI vA'bhyarocayateti sambandhaH, iha ca gardIto'pi karmakSaya iti kecidatastanmatavyavacchedArtha gAgrahaNaM,yadvA gA~-parApavAdarUpA / nanu bhikSorapi kimanyathAbhAvaH saMbhavati? yenetthamitthaM ca tadguNAbhidhAnamityAha-'aNega'tti vRttAI, tatra ca 'aNega'tti aneke 'chandAH' abhiprAyAH saMbhavantIti Jain Educati o n For Privale & Personal Use Only lininelibrary.org Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29 samudra bRhadvRttiH uttarAdhya. gamyate, 'miha'tti makAro'lAkSaNikaH 'iha' jagati 'mANavehiM ti subvyatyayAnmAnaveSu 'je' iti yAnanekAn chandAna 'bhAvataH' tattvavRttyaudayikAdibhAvato vA saH 'prakaroti' bhRzaM vidhatte 'bhikkhu'tti apizabdasya gamyamAnatvAd bhikSurapi-anagAro'pi san , ata itthamitthaM ca tadguNAbhidhAnamiti bhAvaH / aparaJca-'bhayabhairavAH' bhayotpAdakatvena lIyA. // 4861 bhISaNAH 'tatra' iti brahmapratipattau 'uiMti'tti 'udyanti' udayaM yAnti, paThyate ca-'urvati'tti, upayanti bhayabhairavA ityanenApi gate bhImA iti punarabhidhAnamatiraudratAkhyApanAyoktaM, 'divyA' ityAdAvupasargA iti gamyate, 'tiricchatti tairshcaaH| tathA 'parisahatti parISahAzca udyantIti sambandhaH, 'sIdanti' saMyamaprati zithilIbhavanti 'jattha'tti yatra yeSUpasargeSu parISaheSu ca satsu 'se' iti saH tatra' teSu 'patte'tti vacanavyatyayAtprAseSu prApto vA-anubhavanadvAreNAyAto dina ('vyatheta' syAt) vyathAbhItazcalito vA sattvAd bhikSuH san 'saGgrAmazIrSa iva' yuddhaprakarSa iva 'nAgarAjaH' hstiraajH| 'sparzAH' tRNasparzAdayaH 'AtaGkAH' rogAH 'spRzanti' upatApayanti 'akukkuya'tti ArSatvAt kutsitaM kUjati-pIDitaH sannAkrandati kukUjo na tathetyakukUjaH, paThyate ca-'akakkare'tti kadAcidvedanA''kulito na karkarAyitakArI, anena cAnantarasUtrokta evArtho vispaSTatArthamanvayenoktaH, evaMvidhazca sa rajAMsIva rajAMsi-jIvamAlinyahetutayA // 486 // karmANi 'khevije ti akSipat parISahasahanAdibhiHkSiptavAn |'moh(m) iti mithyAtvahAsyAdirUpo'jJAnaM vA gRhyate, AtmanA guptaH AtmaguptaH-kUrmavatsaGkacitasarvAGgaH, anena parIpahasahanopAya uktaH / kiJca-nayAvi pUrya garihaM ca | SANSACRECECADAR Jain Education Inlan For Privale & Personal use only Malmelibrary.org Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education saMjayetti na cApi pUjAM garhAMI ca pratIti zeSaH 'asajat' saGgaM vihitavAn tatra ca anunnatatvamanvanatatvaM ca heturbhAvataH, unnato hi pUjAM prati avanatazca gaha prati saGgaM kuryAnna tvanyatheti bhAvaH, pUrvatrAbhiruciniSedha uktaH, iha tu saGgasyeti pUrvasmAdvizeSaH, 'sa' iti' saH' evaMguNaH 'RjubhAvam' ArjavaM 'pratipadya' aGgIkRtya saMyato 'nirvANamArga' samya|gdarzanAdirUpaM virataH san 'upaiti' vizeSeNa prApnoti, varttamAnanirdeza ihottaratra ca prAgvat / tataH sa tadA kIdRzaH kiM karotItyAha- aratiratI saMyamAsaMyamaviSaye sahate - na tAbhyAM vAdhyata ityaratiratisahaH, 'pahINasaMthave 'tti prakSINasaMstavaH saMstavaprahINo vA, saMstavazca pUrvapazcAtsaMstavarUpo vacanasaMvAsarUpo vA gRhibhiH saha pradhAnaH sa ca saMyamo muktihetutvAt sa yasyAstyasau pradhAnavAn, paramaH - pradhAno'rthaH puruSArtho vA'nayoH karmadhAraye paramArtho - mokSaH sa padyate - gamyate yaistAni paramArthapadAni samyagdarzanAdIni sudhyatyayAt teSu tiSThati - avirAdhakatayA''ste 'chinnasoya'tti chinnazokaH chinnAni vA zrotAMsIva zrotAMsi - midhyAdarzanAdIni yenAsau chinnazrotAH ata evAmamo'kiJcanaH, iha ca | saMyama vizeSANAmAnantyAttadabhidhAyipadAnAM punaH punarvacane'pi na paunaruktayaM, tathA 'viviktalayanAni' khyAdivirahi - topAzrayarUpANi viviktatvAdeva ca 'nirovalevAI'ti nirupalepAni-abhiSvaGgarUpopalepavarjitAni bhAvato dravyatastu tadarthaM nopaliptAni 'asaMsRtAni' vIjAdibhiravyAptAni, ata eva ca nirdoSatayA 'RSibhiH' munibhiH 'cIrNAni ' | AsevitAni, cIrNazabdasya tu 'sucIrNa proSitatrata' mitivatsAdhutA, 'phAseja' tti aspRzat, soDhavAnityarthaH, punaH punaH ational . ainelibrary.org Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samudrapA uttarAdhya. bRhadvRttiH lIyA. // 487 // COLOGROCHUSAMACLEODOGGALS parIpahasparzanAbhidhAnamatizayakhyApanArtha, tataH sa kIdRgabhUdityAha-'saH' iti samudrapAlanAmA muninimiha zruta- jJAnaM tena jJAnam-avagamaH prakramAd yathAvakriyAkalApasya tenopagato-yukto jJAnajJAnopagataH, pAThAntarataH|santi-zobhanAni 'nAne tyanekarUpANi jJAnAni-saGgatyAgaparyAyadharmAbhirucitattvAdyavabodhAtmakAni tairupagataHsannAnAjJAnopagataH 'dharmasaJcayaM' kSAntyAdiyatidharmasamudayam 'aNuttareNANadhare'tti ekArasthAlAkSaNikatvAdanuttarajJAnaM| kevalAkhyaM taddhArayatyanuttarajJAnadharaH, paThyate ca-guNuttare NANadhare'tti, tatra ca guNottaro-guNapradhAno, jJAnaM prastAvAtkevalajJAnaM taddharaH, ekArasthAlAkSaNikatvAd guNottaraM yad jJAnaM taddharo vA'ta eva yazasvI 'obhAsai yatti avabhAsate prakAzate sUryavadantarikSe, yathA nabhasi sUryo'vabhAsate tathA'sAvapyutpanna keMvalajJAna iti trayodazasUtrArthaH // sampratyadhyayanArthamupasaMharaMstasyaiva phalamAha duvihaM khaveUNa ya punapAva, niraMjaNe savvao vippamukke / tarittA samudaM va mahAbhavohaM, samuddapAle apuNAgamaM gae // 24 // ttibemi // ||smuddpaalijN // 21 // 'dvividhaM' dvibhedaM ghAtikarmabhavopagrAhibhedena 'puNyapApaM' zubhAzubhaprakRtirUpaM 'niraJjanaH' karmasaGgarahitaH, paThyate ca-'niraMgaNe'tti aGgergatyarthatvAta niraganaH-prastAvAtsaMyama prati nizcalaH zailezyavasthAprApta itiyAvat, ata eva // 487 // Jain Educatio n al For Privale & Personal Use Only hinelibrary.org Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'sarvataH' iti bAhyAdAntarAca prakramAdabhiSvaGgahetoH 'tIrkhA' ullaGghaya 'samudramiva' atidustaratayA mahAMzcAsau bhavaupazca-devAdibhavasamUhastaM, zeSaM spaSTamiti sUtrArthaH // amumevArthaM spaSTayitumAha niyuktikRtkAUNa tavaccaraNaM bahUNi vAsANi so dhuyakileso / taM ThANaM saMpatto jaM saMpattA na soyaMti // 436 // sugamaiva / 'iti' parisamAptau, bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, samprati nayAste'pi prAgvat // iti zrIzAntyA-* cAryaviracitAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAM samudrapAlIyaM nAmaikaviMzatitamamadhyayanaM samAptamiti // 21 // SAASARASRAGRAA% STRA-STRA.STRASTRASTRASTRA TRA-STREESTRASTRA-TRA-984-% zrIzAntyAcAryakRtAyAmuttarAdhyayanaTI ziSya samudrapAlIyaM nAmaikaviMzatitamamadhyayanaM samAptam / *""hArika vivAha Jain Educati o nal For Privale & Personal Use Only library Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * uttarAdhya. atha dvAviMzaM rathanemIyamadhyayanam / rathanemI bRhadvattiH yAdhya0 // 488 // ASASAASAASAASAS vyAkhyAtaM samudrapAlIyaM nAmaikaviMzamadhyayanam , adhunA dvAviMzamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH-anantarAdhyayane viviktacaryoktA, sA ca caraNasahitena dhRtimatA caraNa eva zakyate kartumato rathanemivacaraNaM tatra ca kathazcidutpannavizrotasikenApi dhRtizcAdheyetyanenocyata ityamunA sambandhenAyAtamidamadhyayanam , asyApi caturanuyogadvAracarcA prAgvadvidhAya nAmaniSpannanikSepa evAbhidheya iti cetasi vyavasthApyAha niyuktikRtrahanemInikkhevo caukkao duviha hoi dvmi| aag0|| 437 // jANa // 438 // rahaneminAmagoaM veaMto bhAvao a rhnemii| tatto samuTriyamiNaM rahanemijaMti ajjhayaNaM // 439 // # prAgvada vyAkhyeyaM, navaraM rathanemizabdocAraNa miha vizeSaH ityavasito nAmaniSpanna nikSepaH. samprati satrAlApakani ppannanikSepAvasaraH,sa ca sUtre sati bhavatyataH sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, tacedam| 1 kacit ime dve gAthe adhike dRzyete-soriyapuraMmi nagare, AsI rAyA samuddavijaotti / tassasi aggamahisI sivattIdevI aNujaMgI // 1 // tesiM puttA cauro ariTunemI taheva rahanemi / taio ya sabanemI cautthao hoi daDhanemI // 2 // anyatrAne te | // 488 Jain Education For Private & Personal use only library.org Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SANGAGANGACASALANCE soriyapuraMmi nayare, Asi rAyA mahaDDie / vasudevattinAmeNaM, rAyalakkhaNasaMjue // 1 // tassa bhajjA duve Asi, rohiNI devaI thaa| tAsiM duNhapi do puttA,iTThA (je) rAmakesavA // 2 // soriyapuraMmi nayare, Asi | rAyA mahaDDie / samuddavijaye nAmaM, rAyalakkhaNasaMjue // 3 // tassa bhajA sivA nAma, tIse putto mhaayso| bhayavaM arihanemitti, loganAhe mIsare // 4 // so'riTTaneminAmo a, lkkhnnssrsNjuo| aTThasahassalakkhaNadharo, goyamo kAlagacchavi // 5 // bajarisahasaMghayaNo, samacauraMso jhsodro| tassa rAImaI kanna, bhajaM jAyai kesavo // 6 // aha sA rAyavarakannA, susIlA cArupehiNI / savvalakkhaNasaMpannA, vijusoAmaNippabhA // 7 // ahAha jaNao tIse, vAsudevaM mahaDDiyaM / ihAgacchau kumaro, jA se kannaM dadAmahaM // 8 // savvosahIhiM Nhavio, kykouuymNglo| divvajuyalaparihio, AbharaNehiM vibhUsio // 9 // mattaM ca gaMdhahatthiM ca, vAsudevassa jiTTayaM / ArUDho sohaI ahiyaM, sire cUDAmaNI jahA // 10 // aha asieNa chatteNa, cAmarAhi ya sohio| dasAracakkeNa tao, savvao parivArie // 11 // cauraMgiNIe seNAe, raiyAe / jahakkama / tuDiyANaM sanninAeNaM, divveNaM gagaNaM phuse // 12 // eyArisIi iDDIe, juie uttamAi y| niyagAo bhavaNAo, nijAo vaNhipuMgavo // 13 // aha so tattha nijato, dissa pANe bhyhue| vADehiM paMjarehiM ca, Jan Eda Mainelibrary.org Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ +COM yAdhya. uttarAdhya saMniruddhe sudukkhie||14||jiiviyNtN tu saMpatte, maMsaTTA bhkkhiyvve| pAsittA se mahApaNNe, sArahiM iNamabbavIrathanemI. ||15||-kss(a)tttthaa ime pANA, ee savve suhesinno| vADehiM paMjarohiM ca, saMniruddhA ya acchahi ? // 16 // bRhaddhRttiH / sUtraSoDazakaM prAyaH prakaTArthameva, navaraM rAjeva rAjA tasya lakSaNAni-cakrakhastikAGkuzAdIni tyaagstyshauryaa||489|| dIni ( granthAgram 12000) vA taiH saMyuto-yukto rAjalakSaNasaMyuto'ta eva rAjetyuktaM, 'bhajA duve Asitti bhArye / dve abhUtAM, 'tAsinti tayo rohiNIdevakyohrauM putrau 'iSTau' vallabho 'rAmakezavauM' balabhadravAsudevAvabhUtAmitIhApi / yojyate, tatra rohiNyA rAmo devakyAzca kezavaH, iha ca rathanemivaktavyatAyAM kasyAyaM tIrtha iti prasaGgena bhagavacarite'bhidhitsite'pi tadvivAhAdiSUpayoginaH kezavasya pUrvotpannatvena prathamamabhidhAnaM, tatsahacaritatvAca rAmasyetibhAvanIyaM, punaH sauryapurAbhidhAnaM ca samudravijayavasudevayorekatrAvasthitidarzanArtham , iha ca rAjalakSaNasaMyuta ityatra rAjalakSaNAni-chatracAmarasiMhAsanAdInyapi gRhyante / daminaH-upazaminasteSAmIzvaraH-atyantopazamavattayA nAyako damIzvaraH, kaumAra eva kSatamAravIryatvAttasya / 'lakkhaNasarasaMjuto'tti prAkRtatvAtsvarasya yAni lakSaNAni-saundaryagAmbhIryAdIni taiH saMyutaH kharalakSaNasaMyutaH, lakSaNopalakSito vA kharo lakSaNakharaH prAgvanmadhyapadalopI samAsaH, X // 489 // tena saMyuto lakSaNakharasaMyutaH, paThanti ca-'vaMjaNassarasaMjuo'tti vyaJjanAni-prazastatilakAdIni kharo-gAmbhIryAdiguhaiNopetastatsaMyutaH 'aSTasahasralakSaNadharaH' aSTottarasahasrasaGkhyazubhasUcakakarAdirekhAdyAtmakacakrAdilakSaNadhArakaH 'gautamaH' Jain Education is fonal For Privale & Personal use only Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAMACROCOCCALC gautamasagotraH 'kAlakacchaviH' kRSNatvak / 'jhasodaro'tti jhaSo-matsyastadudaramiva tadAkAratayodaraM yasyAsau jhapodaro, madhyapadalopI samAsaH, itazca gateSu dvArakApurI yadupu nihate jarAsindhanRpatAvadhigatabharatA rAjyaH kezavo yauvanasthe'riSThanemini samudravijayAdezato yadaceSTata tadAha-'tasya' ariSTanemino rAjImatI |bhAyA~ gantumiti zeSaH, yAcate kezavasta janakamiti prakramaH / sA ca kIdRzItyAha-'artha' ityupanyAse, rAjavara ihograsenastasya kanyA rAjJo vA-tasyaiva varakanyA rAjavarakanyA suSTu zIlaM-khabhAvo yasyAH sA suzIlA cAru prekSituM-avalokituM zIlamasyAH cAruprekSiNI, nAdhoSTitAdidoSaduSTA, 'vijasoyAmaNippahatti |vizeSeNa dyotate-dIpyata iti vidyut sA cAsau saudAmanI ca vidyutsaudAmanI, athavA vidyudagniH saudAminI ca taDit , anye tu saudAminI pradhAnamaNirityAhuH / 'atha' iti yAJcA'nantaramAha janakastasyAH-rAjImatyA ugrasena ityuktaM, 'jA se'tti subvyatyayAd yena tasmai 'dadAmi' vivAhavidhinopaDhaukayAmyaham / evaM ca prati| pannAyAmugrasenena rAjImatyAmAsanne ca krauSThikyAdiSTe vivAhalagne yadabhUttadAha-sarvAzca tA auSadhayazca-jayAvijaya|ddhivRddhyAdayaH sarvoSadhayastAbhiH slapitaH-abhiSiktaH, kRtakautukamagala ityatra kautukAni-lalATasya muzalasparzanAdIni maGgalAni ca-dadhyakSatarvAcandanAdIni 'divajuyalaparihiya'tti prAgvatparihitaM divyayugalamiti prastAvAd dUSyayugalaM yena sa tathA, vAsudevasya sambandhinamiti gamyate, jyeSThameva jyeSThakam-atizayaprazasyamativRddhaM vA guNaiH in Educat i onal For Private & Personal use only x netbrary.org Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 490 // paTTahastinamityarthaH, zobhata iti vartamAnanirdezaHprAgvat, 'cUDAmaNiH' ziro'laGkAraratnam / 'artha' anantaram 'ucchritena' rathanemI6 uparidhRtena pAThAntaratazca-zvetocchritena 'cAmarAhi yatti cAmarAbhyAM ca zobhitaH 'dasAracakkeNaM'ti dazAIcakreNa 31 yAdhyaka yadusamUhena 'caturaGgiNyA' hastyazvarathapadAtirUpAGgacatuSTayAnvitayA 'racitayA' nyastayA 'yathAkrama' yathAparipATI 4 tUryANAM-mRdaGgapaTahAdInAM sanninAdeneti-saMnahyata ityAdiSu samo bhRzArthasyApi darzanAdatigADhadhvaninA 'divyena | 22 6 iti pradhAnena devAgamanasyApi tadA sambhavAddevalokodbhavena vA 'gayaNaM phuse tti ApatvAd 'gaganaspRzA' atiprabala tayA namo'GgaNavyApinA, sarvatra ca lakSaNe tRtIyA, 'etAdRzyA' anantarAbhihitarUpayA 'RddhayA' vibhUtyA 'dyutyA' dIyA, uttaratra cazabdo'bhinnakramato dyutyA cottamayopalakSitaH sannijakA vanAt 'niryAtaH' niSkrAntaH 'vRSNi puGgavaH' yAdavapradhAno bhagavAnariSThanemiritiyAvat / tatazcAsau krameNa gacchan prApto vivAhamaNDapAsannadezam , 'artha' hai anantaraM sa tatra 'niryan' adhikaM gacchan 'dissa'tti dRSTvA avalokya 'prANAn sa 'prANinaH' mRgalAvakAdIn 'bhaya drutAn' bhayatrastAn vATairiti-vATakaiH-vRttivaraNDakAdiparikSiptapradezarUpaiH 'paJjaraizca' bandhanavizeSaH 'snniruddhaan| 8|gADhaniyantritAn , pAThAntaratastu-baddharuddhAn , ata eva suduHkhitAn , tathA jIvitasyAnto-jIvitAnto maraNami-1B | // 49 // tyarthastaM saMprAptAniva saMprAptAn , atipratyAsannatvAttasya, yadvA jIvitasyAntaH-paryantavartI bhAgastamuktahetoH saMprAptAn 'mAMsArtha' mAMsanimittaM ca bhakSayitavyAn mAMsasyaivAtigRddhihetutvena tadbhakSaNanimittatvAdevamuktaM, yadivA 'mAMsenaiva in Educatio olinelibrary.org Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5525AAAAACANCE mAMsamupacIyate iti pravAdato mAMsamupacitaM syAditi mAMsAtha bhakSayitavyAnavivekibhiriti zeSaH, 'pAsitta'tti dRSTA. ko'rthaH 1-uktavizeSaNaviziSTAn hRdi nidhAya 'saH' iti bhagavAnariSTanemimahatI prajJA-prakramAnmatizrutAvadhijJAnatrayAtmikA yasyAsau mahAprajJaH 'sArathiM' pravarttayitAraM prakramAdgandhahastino hastipakamitiyAvat, yadvA'ta eva tadA rathArohaNamanumIyata iti rathapravarttayitAram / 'kassahatti kasya 'arthAt' nimittAdime prANAH, ete sarve 'ime' ityanenaiva ca gate ete iti punarabhighAnamatisArdrahRdayatayA punaH punasta eva bhagavato hRdi viparivartanta iti khyApanArtha, yadivA 'ime' pratyakSAH 'ete' samIpataravartinaH, uktaM hi "idamaH pratyakSagataM samIpataravartti caitado rUpam," & paThyate ca-'bahupANe'tti pratItaM, 'sukhaiSiNaH' sAtAbhilASiNaH 'sanniruddhe yatti sanniruddhAH 'ca' pUraNe 'acchihitti Asata iti SoDazasUtrArthaH // evaM ca bhagavatokte aha sArahI tao bhaNai, ee bhaddA u pANiNo / tujhaM vivAhakajaMmi, bhoAveuM bahuM jaNaM // 17 // sugamameva, navaram 'atha' iti bhagavadvacanAnantaraM 'bhaddA utti 'bhadrA eva' kalyANA eva na tu zvazRgAlAdaya eva kutsitAH. anaparAdhatayA vA bhadrA ityuktaM bhavati, tava 'vivAhakAyeM pariNayanarUpaprayojane 'bhoyAve'ti bhojayidatum , anena yaduktaM 'kasyAditi tatpratyuttaramuktamiti sUtrArthaH // itthaM sArathinokte yadbhagavAn vihitavAMstadAha soUNa tassa vayaNaM, bahupANiviNAsaNaM / ciMtei se mahApanne, sANukose jiehi u // 18 // jai majjha Jain Education on For Private & Personal use only brary.org Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. rathanemI yAdhya0 bRhadvRttiH // 49 // STERSNESSORN kAraNA ee, hammati subaha jiyA / na me eyaM tu nissesaM, paraloge bhavissaI // 19 // so kuMDalANa juyalaM, suttagaM ca mahAyaso / AbharaNANi ya savvANi, sArahissa paNAmaI // 20 // maNapariNAmo akao, devA ya jahoiyaM smoinnaa| savviDDIi saparisA, nikkhamaNaM tassa kAuMje // 21 // devamaNussaparivuDo, sibiyArayaNaM tao samArUDho / nikkhamiya bAragAo, revayayaMmi Thio bhayavaM // 22 // ujANe saMpatto, ohanno uttamAu siiyaao| sAhassIe parivuDo aha nikkhamai u cittAhi // 23 // aha so sugaMdhagaMdhie turiyaM mauakuMcie / sayameva lucaI kese, paMcaTThIhiM smaahio|| 24 // sugamameva navaraM 'tasya' iti sAratheH bahUnA-prabhUtAnAM prANAnAM-prANinAM vinAzanaM-hananamarthAdabhidheyaM yasmiMstadvahuprANavinAzanaM 'saH' bhagavAn 'sAnukrozaH' sakaruNaH, keSu?-'jiehi utti jIveSu 'tu' pUraNe // mama kAraNAditihetomadvivAhaprayojane bhojanArthatvAdamISAmityabhiprAyaH, 'hammaMti'tti hanyante vartamAnasAmIpye laT, tato haniSyanta 4 ityarthaH, pAThAntarataH 'hammihati'tti spaSTaM, 'subahavaH' atiprabhUtAH 'jiya'tti jIvAH, 'etaditi jIvahananaM 'tuH' evakArArthI netyanena yojyate, tataH 'na tu' naiva 'nissesaM'ti 'niHzreyasaM' kalyANaM paraloke bhaviSyati, pApahetutvAdasyeti bhAvaH, bhavAntareSu paralokabhIrutvasyAtyantamabhyastatayaivamabhidhAnamanyathA caramazarIratvAdatizayajJAnitvAca bhagavataH 1 savvANi // 49 // Sain Educatio n al For Privale & Personal Use Only library Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | kuta evaMvidhacintAvasaraH ?, evaM ca viditabhagavadAkUtena sArathinA mociteSu satyeSu paritoSito'sau yatkRtayAM|stadAha - 'so' ityAdi 'suttakaM ce 'ti kaTIsUtram, arpayatIti yogaH, kimetadevetyAha- AbharaNAni ca sarvANi zeSA| NIti gamyate, tatazca 'manaHpariNAmazca' abhiprAyaH kRto niSkramaNaM pratIti gamyate, 'devAH' caturnikAyA eva 'yatho| citam ' aucityAnatikrameNa samavatIrNAH, pAThAntarataH samavapatitAH, cakArAbhyAM ceha samuccayArthAbhyAmapi tulyakAlatAyA dhvanyamAnatvAttadaiveti gamyate, 'sarvarkhA' samastavibhUtyA 'sapariSadaH' bAhyamadhyAbhyantaraparSantrayopetAH 'niSkramaNam' iti prakramAnniSkramaNamahimAnaM 'tasya' iti bhagavato'riSTaneminaH karttuM 'je' iti nipAtaH pUraNe / 'zivikAralaM' devanirmitamuttarakurunAmakamiti gamyate, 'tataH' tadanantaraM 'samArUDhaH' adhyAsInaH 'niSkramya' nirgatya ' dvArakAtaH' dvArakApuryA: 'raivatake' ujjayante 'sthitaH' gamanAnnivRttaH / tatrApi kataraM pradezaM prAptaH sthita ityAha- 'udyAnaM' sahasrAmravaNanAmakaM saMprAptaH, tatra cAvatIrNaH 'sIyAto' tti zivikAtaH 'sAhassIya 'tti sahasreNa pradhAnapuruSANAmiti zeSaH 'parivRtaH ' pariveSTitaH 'athe' tyAnantarye 'niSkrAmati' zrAmaNyaM pratipadyate 'tuH' pUraNe 'cittAhi ti citrAsu citrAnAmni nakSatre / kathamityAha - 'sugandhigandhikAn khabhAvata eva surabhigandhIn 'tvaritaM zIghraM 'mRdukatvakuJcitAn' komalakuTilAn 'khayameva' Atmanaiva 'luJcati' apanayati kezAn 'paJcASTAbhiH - paJcamuSTibhiH 'samAhitaH' samAdhimAn, sarva sAvadyaM mamAkartavyamiti pratijJArohaNopalakSaNametat / iha tu vandikAcAryaH sattvamocanasamaye Jain Educatmational vjainelibrary.org Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rathanemI yAdhya0 uttarAdhya. sArakhatAdiprabodhanabhavanagamanamahAdAnAnantaraM niSkramaNAya purInirgamamupavarNayAMvabhUveti sUtrasaptakArthaH // evaM ca pratipannapravrajye bhagavatibRhaddhRttiH vAsudevo aNaM bhaNaI, luttakesaM jiiMdiyaM / icchiyamaNorahe turiyaM, pAvasU taM damIsarA! // 25 / / nANeNaM // 492 // dasaNeNaM ca, caritteNaM taveNa ya / khaMtIe muttIe, baddhamANo bhavAhi ya // 26 // evaM te rAmakesavA, dasArA ya baha jnnaa| ariTTanemi vaMdittA, aigayA vAragAuriM // 27 // ___ sUtratrayaM spaSTaM, navaraM vAsudevazceti cazabdAbalabhadrasamudravijayAdayazca 'luptakezam' apanItaziroruhaM Ipsita:-abhilaSitaH sa cAsau manorathazca bhagavanmanorathaviSayatvAnmuktirUpo'rtha IpsitamanorathastaM 'turiya'ti tvaritaM 'pAvasutti prApnuhi, AzIrvacanatvAdasya AziSi 'liTloTA vityAzipi loT // 'tam' iti tvaM varddhamAnaH' iti vRddhibhAk 'bhavAhi yatti bhava, cazabda aashiirvaadaantrsmuccye| 'evam' uktaprakAreNa 'vanditvA' stutveti yogaH, iha caivaMvidhAzIrva canAnAmapi guNotkarSasUcakatvena stavanarUpatvamaviruddhamiti bhAvanIyaM, 'dasArA ya'tti dazArhAH, cazabdo bhinnakramabastataH 'bahu'tti bahavo janAzca 'atigatAH' praviSTA iti sUtratrayArthaH // tadA ca kIdRzI satI rAjImatI kimaceTatetyAhasoUNa rAyakannA, pavvajaM sA jiNassa u / NIhAsA u nirANaMdA, sogeNa u samucchiyA // 28 // CAC%ACOCOCCAlcohok T ibrary.org Jain Education Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tarAImaI viciMtei, dhiratthu mama jIviyaM / jA'haM teNaM paricattA, seyaM pabvai mama // 29 // aha sA bhamarasa nibhe, kuccphnngppsaahie| sayameva lucaI kese, dhiimaMtI vavassiyA // 30 // | sUtratrayaM spaSTa, navaraM niSkrAntA hAsAnnirhAsA, cazabdo bhinnakramastato nirAnandA ca, 'samavasRtA' avaSTabdhA / dhigastu mama jIvitamiti khajIvitanindodbhAvakaM khedavaco, yA'haM tena parityakteti khedahetUpadarzanaM, tatazca zreyaH' atizayaprazasya 'pratrajituM' pravrajyAM pratipattuM mama yenAnyajanmanyapi naivaM duHkhabhAginI bhaveyamiti bhAvaH / itthaM cAsau tAvadavasthitA yAvadanyatra pravihRtya tatraiva bhagavAnAjagAma, tata utpannakevalasya bhagavato nizamya dezanAM vizeSata utpannavairAgyA kiM kRtavatItyAha-'ahe'tyAdi, 'artha' anantaraM 'sA' rAjImatI 'bhramarasannibhAn' kRSNatayA AkuJcitatayA ca, kUrcI-gUDhakezonmocako vaMzamayaH phaNakaH kaGkatakastAbhyAM prasAdhitAH-saMskRtA ye tAn svayam' Atmanaiva 'luJcati' apanayati, bhagavadanujJayeti gamyate, 'kezAn' kacAn 'dhiimaMti'tti dhRtimatI vyavasiteti-adhyavasitA satI, dharma vidhAtumiti zeSa iti sUtratrayArthaH // tatpravrajyApratipattau ca vAsudevo a NaM bhaNai, luttakesi jiiMdiyaM / saMsArasAgaraM ghoraM, tara kanne ! lahuM lahuM // 31 // spaSTameva, navaraM 'tara' ityullaGghaya, AzIrvacanatvAdayamapyAziSi loda, 'laghu laghu' tvaritaM tvaritaM, saMbhrama dvivacana18/miti sUtrArthaH / taduttaravaktavyatAmAha uttarAdhya.83 Sain Educa Enational For Privale & Personal use only A jainelibrary.org Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. sA pavaIyA saMtI, pavAvesI tahiM bhN| sayaNaM pariyaNaM ceva, sIlavaMtA bahussuA // 32 // giriM revayayaM rathanemI jaMtI, vAseNollA u aNtraa| vAsaMte aMdhayAraMmi, aMto layaNassa sA ThiyA // 33 // cIvarANi visAraMtI, bRhadvRttiH yAdhya0 jahA jAyatti paasiyaa| rahanemI bhaggacitto, pacchA diTTo atIivi // 34 // bhIyA ya sA tahiM daI, egate // 493 // saMjayaM tayaM / bAhAhiM kAuM saMgupphaM, vevamANI nisIyaI // 35 // - sUtracatuSTayaM spaSTameva, navaraM 'sA' iti rAjImatI 'pavAvesitti prAvivrajat-pratrAjitavatI 'tahiti tasyAM dvArakApuri / 'raivatakam' ujayantaM 'yAntI' gacchantI, bhagavadvandanArthamiti gamyate, 'varSeNa' vRSTyA 'ula'tti ArdrA stimitasakalacIvaretiyAvat , 'antare' yantarAle'rddhapatha ityarthaH, 'vAsaMti'tti varSati, nIrada iti gamyate, 'andhakAre' apa-10 gataprakAze, kasmin ?-'antaH' madhye, uktaM hi, 'antaHzabdo'dhikaraNapradhAnaM madhyamAha' layanamiha guhA tasyAM : 'sA' rAjImatI 'sthitA' ityAsitA, asaMyamabhIrutayeti gamyate, tatra ca 'cIvarANi' saGghATyAdivastrANi 'visAra yantI' vistArayantI ata eva 'yathAjAtA' anAcchAditazarIratayA janmAvasthopamA 'itI' tyevaMrUpA 'pAsiya'tti dAdRSTvA(eTA), taddarzanAca 'rathanemiH' rathaneminAmA muniH 'bhagnacittaH bhagnapariNAmaH san prakramAtsaMyamaM prati, sa hi tAmudA HIHdA // 493 // |rarUpAmavalokya samutpannatadabhilApAtirekaH paravazamanAH samajani, pazcAdRSTazca 'tayA' rAjImatyA 'api' punararthe, pratha-12 mapraviSTairhi nAndhakArapradeze kiJcidavalokyate, anyathA hi varSaNasambhramAdanyAnyAzrayagatAsu zeSasAdhvISvekAkinI CCCESSOCIEDOGSA X Jain Educati o nal For Privale & Personal use only M ainelibrary.org Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CRECORRELEASE pravizedapi na tatreyamiti bhAvaH, bhItA ca mA kadAcidasau mama zIlabhaGgaM vidhAsyatIti, tasmin' iti layane / dRSTvA 'ekAnte' vivikte 'takam' iti rathanemi, kiM kRtavatyasAvityAha-vAhAhi ti bAhubhyAM kRtvA 'saMgopaM' parasparabAhugumphanaM stanoparimarkaTabandhamitiyAvat , 'vepamAnA' zIlabhaGgabhayAtkampamAnA 'nipIdati' upavizati, tadAzleSAdiparihArArthamiti bhAva iti suutrctussttyaarthH|| atrAntare__ aha so'vi rAyaputto, smuddvijyNgo| bhIyaM paveviraM dahUM, imaM vakkamudAhare // 36 // rahanemI ahaM dAbhade, surUve! cArubhAsiNI! / mamaM bhayAhi suaNu !, na te pIlA bhavissaI // 37 // ehi tA bhuMjimo| bhoge, mANussaMkhu sudullahaM / bhuttabhogA puNo pacchA, jiNamaggaM carissimo // 38 // __atha ca 'so'pI'ti sa punaH 'rAjaputraH' rathanemiH bhItAM pravepitAM ca prakramAdrAjImatIm 'udAhare'tti udAharat-uktavAn , kiM tadityAha-rathanemirahamiti, anenAtmani rUpavattvAdyabhimAnataH khaprakAzanaM tasyAbhilASotpAdanArtha vizvAsavizasanahetvanyazaGkAnirAsArtha vA khanAmakhyApanaM, 'mama'ti mAM 'bhajakha' sevakha sutanu ! na 'te' tava | pIDA' bAdhA bhaviSyati, sukhahetutvAdviSayasevanasyeti bhAvaH, yadvA tAM sasambhramAM dRSTvaivamAha-'ma ma bhayAhitti mA / |mA bhaiSIH sutanu ! yato na 'te' tava pIDA bhaviSyati, kasyacidiha pIDAhetorabhAvAt , pIDayA zaGkayA ca bhayaM syAdisevamuktam , 'ehi' Agaccha 'tA' iti tasmAttAvadvA mAnuSyaM 'khuH' iti nizcitaM sudurlabhaM, tadetadavAptAvidamapi Jain Education R tional For Privale & Personal use only hinelibrary.org Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rathanemI yAdhyaka sAtAvadbhogalakSaNamasya phalamupabhumahe ityAzayaH, bhuktabhogAH punaH 'pazcAd' iti vArddhakye 'jinamArga' jinoktamuktiuttarAdhya. pathaM 'carissAmo'tti cariSyAmaH, zeSaM spaSTamiti sUtratrayArthaH // tato rAjImatI kimaceSTatetyAhabRhadvRttiH daTTaNa rahanemi taM, bhaggujjoyaparAiyaM / rAImaI asaMbhaMtA, appANaM saMvare tahiM // 39 // aha sA rAyavara, // 494 // kannA, suTTiyA niyamavvae / jAI kulaM ca sIlaM ca, rakkhamANI tayaM vade // 40 // jai'si rUveNa vesamaNo, lalieNa nlkuubro| tahAvi te na icchAmi, jai'si sakkhaM purNdro||41|| dhiratthu te jaso kAmI, jo taM jiiviykaarnnaa| vaMtaM icchasi AveDaM, seyaM te maraNaM bhave // 42 // ahaM ca bhogarAyassa, taM ca'si aNdhgvdnnhinno| mA kule gandhaNA homo, saMjamaM nihuo cara // 43 // jai taM kAhisi bhAvaM, jA jA dicchasi naario| vAyAviddhuvva haDo, ahiappA bhavissasi // 44 // govAlo bhaMDavAlo vA, jahA tddvvnnissro| evaM aNIsaro taMpi, sAmannassa bhavissasi // 45 // sUtrasaptakaM pAThasiddhaM, navaraM 'bhaggujjoyaparAiyaMti bhanodyogaH-apagatotsAhaH prastAvAtsaMyame sa cAsau parAjitazca-abhibhUtaH strIparISaheNa bhagnodyogaparAjitastam 'asambhrAntA' nAyaM balAdakArye pravartayitetyabhiprAyeNAtrastA AtmAnaM' khaM 'saMvare'tti samavArIt-AcchAditavatI cIvarairiti gamyate, 'tasmin' iti layanamadhye pIDayA zaGkayA ca bhayaM sthaadityevmuktN| 'susthitA' nizcalA 'niyamavrate' itIndriyanoindriyaniyamane pravrajyAyAM ca jAtiM kulaM zIlaM // 494 // Jain Education MDtional For Private & Personal use only Mainelibrary.org Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educati ca ' rakkhamANI' tti rakSantI, zIladhvaMse hi kadAcidasyA evaMvidhaiva jAtiH kulaM ceti sambhAvanAtaste api vinA - zite syAtAmityevamuktaM, yadyapi 'asi' bhavasi 'rUpeNa' AkArasaundaryeNa 'vaizramaNaH' dhanadaH 'lalitena' savilAsace - | STitena ' nalakUbara: ' devavizeSaH 'te' iti tvAM 'sAkSAt ' samakSaH 'purandaraH' indro rUpAdyanekaguNAzrayo ya iti bhAvaH, | rUpAdyabhimAnI cAyamityevamuktaH // aparaM ca dhigastu 'te' tava pauruSamiti gamyate, ayazaH kAminniva ayazaHkAmin ! - akIrtyabhilASin !, durAcAravAJchitayA, yadvA 'te' tava yazo - mahAkulasaMbhavodbhUtaM dhigastviti sambandhaH 'kAmin !' | bhogAbhilASin ! 'jIvitakAraNAt jIvitanimittamAzritya tadanAsevane hi tathAvidhadazAvAsau maraNamapi syAdi - | tyevamabhidhAnaM, 'vAntam' udgIrNa yat zRgAlairapi parihRtaM tadicchasyApAtuM yathA hi kazcidvAntamApAtumicchatyevaM | bhavAnapi pravrajyAgrahaNatastyaktAn bhogAn punarApAtumivApAtum - upabhoktumicchati ataH 'zreyaH' kalyANaM 'te' tatra maraNaM bhavet, na tu vAntApAnaM, tato maraNasyaivAlpadoSatvAt, anUditaM caitad - "vijJAya vastu ninyaM tyaktvA gRhNanti kiM | kvacitpuruSAH ? | vAntaM punarapi bhuGkte na ca sarvaH sArameyo'pi // 1 // " 'ahami' tyAtmanirdeze 'caH' pUraNe 'bhoja| rAjasya' ugrasenasya tvaM ca 'asi' bhavasi andhakavRSNeH, kule jAta ityubhayatra zeSaH, atazca 'mA' iti niSedhe 'kule' anvaye 'gaMdhaNe'tti 'gandhanAnAM' sarpavizeSANAM 'homo'tti bhUva, tacceSTitAnukAritayeti bhAvaH, te hi vAntamapi viSaM ational ainelibrary.org Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 495 // | jvaladvahnipAtabhIrutayA punarapi pibanti, tathA ca vRddhAH - "sappANaM kila do jAIo-gaMdhaNA ya agaMdhaNA ya, tattha gaMdhaNA NAma je Dasie maMtehiM AkaDDiyA taM visaM vaNamuhAto AviyaMti, agaMdhaNA uNa avi maraNamajjhavasaMti Na ya vaMtamAiyaMti / " kiM tarhi kRtyamityAha-saMyamaM nibhRtaH - sthiraH 'cara' Asevakha, yadi tvaM 'bhAva' prakramAdbhogAbhilA| parUpaM yA yAH 'dicchasi'tti drakSyasi tAsu tAkhiti gamyate, tataH kimityAha -- vAtenAviddhaH - samantAttADito vAtAviddho bhramita itiyAvat haTho - vanaspativizeSaH sa ivAsthitAtmA - caJcalacittatayA'sthirakhabhAvaH / 'gopAlaH ' yo gAH pAlayati 'bhANDapAlo vA' yaH parakIyAni bhANDAni bhATakAdinA pAlayati, paThyate ca - ' daNDapAlo vA ' nagararakSako vA yathA 'taddravyasya' gavAdeH satatarakSaNIyasya 'anIzvaraH ' aprabhuH, viziSTatatphalopabhogAbhAvAt evama | nIzvarastvamapi zrAmaNyasya bhaviSyasi, bhogAbhilASatastatphalasyApi viziSTasyAbhAvAditi bhAva iti sUtrasaptakArthaH // evaM tayokto rathanemiH kiM kRtavAnityAha tIse so vayaNaM succA, saMjaIe subhAsiyaM / aMkuseNa jahA nAgo, dhamme saMpaDivAio // 46 // maNagutto vayagutto, kAyagutto jiiMdio / sAmannaM niJcalaM phAse, jAvajjIvaM daDhavvao // 47 // ? sarpANAM kila dve jAtI-gandhanAzca agandhanAzca tatra gandhanA nAma ye daSTA mantrairAkRSTAstadviSaM vraNamukhAdApibanti, agandhanAH punaH apa maraNamadhyavasyanti na ca vAntamApibanti Jain Educationational rathanemI yAdhya0 22 // 495 // Hainelibrary.org Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtradvayam 'tasyAH' rAjImatyAH 'saH' rathanemiH 'vacanam' anantaroktAnuziSTirUpaM 'zrutvA' AkarNya 'saMyatAyAH ' pratra| jitAyAH suSThu - saMvegajanakatvena bhASitam-uktaM subhASitam 'aGkuzena' pratItena yathA 'nAgaH' hastI pathIti zeSaH, evaM 'dharme' | cAritradharme 'saMpaDivAio'tti 'saMpratiyAtitaH' saMsthitaH, tadvacasaiveti gamyate / atra ca vRddhasaMpradAyaH - "NeurapaMDiyAkkhANayayaM bhaNiUNa jAva tato ruTTheNa rAiNA devI meMTho hatthI ya tinnivichinnakaDage caDAviyANi, bhaNio ya meMTho - etthaM vAhehi hatthi, dohi ya pAsehiM veNuggahA ThaviyA, jAva ego pAo AgAse Thavio, jaNo bhaNai-kiM esa tiriyo jANai ?, eyANi mAreyavANi, tahAvi rAyA rosaM na muJcati, tato a tinni pAyA AyAse kayA, egeNa Thito, logeNa akkaMdo kato- kimeyaM hatthirayaNaM vAvAijati ?, raNNA miTho bhaNio-tarasi NiyatteuM ?, bhaNai - jai duyaggANavi abhayaM desi, diNNaM, tato teNa aMkuseNa niyattio hatthitti / " iha cAyamabhiprAyaH - yathA'yamIgavastho | dvipo'GkuzavazataH pathi saMsthita evamayamapyutpannavizrota sikastadvacanena ahitapravRttinivarttakatayA'GkuzaprAyeNa dharma iti, 1 nUpurapaNDitAkhyAnakaM bhaNitvA yAvattato ruSTena rAjJA devI hastipakaH hastI ca trayo'pi chinnakaTake ArohitAH, bhaNitazca hastipaka:atra pAtaya hastinaM, dvayozca pArzvayoH vaMzagrAhAH sthApitAH, yAvadekaH pAdaH AkAze sthApitaH, jano bhaNati - kimeSa tiryaGga jAnAti ?, ete | mArayitavye, tathApi rAjA roSaM na muJcati, tatazca trayaH pAdA AkAze kRtAH, ekena sthitaH lokenAkrandaH kRtaH - kimetat hastiratnaM vyApAdyate ?, rAjJA meNTho bhaNitaH - zaknoSi nivartayituM ?, bhaNati - yadi dvayorapyabhayaM dadAsi, dattaM, tatastenAGkuzena nivarttito hastIti / Jain Educationtional ainelibrary.org Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 496 // tatazca zrAmaNyaM 'nizcalaM' sthiraM 'phAse 'ti asprAkSId - AsevitavAn zeSaM spaSTamiti sUtradvayArthaH // ubhayorapyuttara - vaktavyatAmAha uggaM tavaM carittANaM, jAyA dunnivi kevalI / savvaM kammaM khavittA NaM, siddhiM pattA aNuttaraM // 48 // ugraM karmaripudAraNatayA ' tapaH' anazanAdi 'carittA NaM'ti caritvA 'jAta' bhUtau 'dvAvapI'ti rathanemirAjImatyau 'kevalI 'ti kevalinau 'sarva' niravazeSaM 'karma' bhavopagrAhi 'khavittA NaM'ti kSapayitvA siddhiM prAptAvanuttarAmiti | sUtrArthaH // samprati niryuktiranuzriyate-- soriyapuraMmi nayare AsI rAyA samuddavijaotti / tassAsi aggamahisI sivatti devI aNujaMgI 443 | tesiM puttA cauro ariTThanemI taheva rahanemI / taio a saccanemI cautthao hoi daDhanemI // 444 // jo so ariTTanemI bAvIsaimo ahesi so arihA / rahanemi saccanemI ee patteyabuddhA u // 445 // rahane missa bhagavao gihatthae caura huMti vaassyaa| saMvacchara chaumattho paMcasae kevalI huMti // 446 // navavAsasae vAsAhie u savAugassa nAyavaM / eso u ceva kAlo rAyamaIe u nAyo // 447 // atra ca prathamagAthayA rathanemeranvaya uktaH / ' tesiM' ti ' tayoH' samudravijayazivAdevyoH, prasaGgataceha zeSaputrAbhidhA Jain Educationtional rathanemI yAdhya0 22 // 496 // nelibrary.org Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nam , 'ahesi'tti abhUt , iha ca yadariSTanemerarhattvaM rathanemezca pratyekabuddhatvamuktaM tadahadbhAtRtvena svaguNaprakarSeNa ca ratha-8) nemermAhAtmyakhyApanArtham / caturthagAthayA paryAyaparimANAbhidhAnaM, tatra catvAri varSazatAni gRhasthaparyAyaH varSa chadma-|| sthaparyAyaH varSazatakapaJcakaM kevaliparyAya iti militAni nava varSazatAni varSAdhikAni sarvAyurabhihitam, eSa 'caivaviti catuzabdau pUraNe, tata eSa eva ca varSAdhikavarSazatanavakalakSaNaH, zeSaM spaSTamiti gAthApaJcakArthaH // samprati pratibhagnapariNAmatayA mA bhUdrathanemau kasyacidavajJeti sUtrakRdAha____ evaM kareMti saMbuddhA, paMDiyA paviyakkhaNA / viniyati bhogesuM, jahA so purusottamo // 49 // ttimi ||rhnemijN // 22 // _ 'evam' iti vakSyamANaM 'kurvanti' vidadhati 'saMyuddhAH' vodhilAbhataH 'paNDitAH' buddhimattvena 'pravicakSaNAH / prakarSaNa zAstrajJatayA na tvanIdRzAH, kimityAha-vizeSeNa kathaJcidvizrotasikotpattAvapi tannirodhalakSaNena nivahaitante, 'bhogesunti bhogebhyo yathA saH 'puruSottamo' rathanemiH, anIzA hyekadA bhagnapariNAmA na punaH saMyame pravartituM kSamAH, tato bhogavinivarttanAt saMbuddhAdivizeSaNAnvitatvena kathamayamavajJAspadaM bhavediti bhAvaH, upadezaparatayA vA prAgvadyAkhyeyamiti sUtrArthaH // 'iti' parisamAptau, bravImIti pUrvavat, ukto'nugamaH, samprati nayAH, te'pi prAgvadeva // iti zrIzAntyAcAryakRtAyAmuttarAdhyayanaTIkAyAM ziSyahitAyAMdvAviMzatitamamadhyayanaM samAptamiti // 22 // A Sain Educa jainelibrary.org t ional Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH * // 497 // atha trayoviMzaM kezigautamIyamadhyayanam / vyAkhyAtaM rathanemiIyanAmakaM dvAviMzatitamamadhyayanam adhunA trayoviMzatitamamArabhyate, asya cAyamabhisambandhaH - | ihAnantarAdhyayane kathaJcidutpannavizrota sikenApi rathanemivad dhRtizcaraNe vidheyetyabhihitam, iha tu pareSAmapi cittaviplutimupalabhya kezigautamavattadapanayanAya yatitavyamityabhiprAyeNa yathA ziSyasaMzayotpattau kezipRSTena gautamena dharmastadupayogi ca liGgAdi varNitaM tathA'nenAbhidhIyata ityamunA sambandhena prAptasyAsyAbhyanasya prAgvadupakramAdi pratipAdyaM yAvannAmaniSpannanikSepe kezigautamIyamiti nAma, ataH kezigautamazabdayornikSepo'bhidheyaH, tatra ca | varttamAnatIrthAdhipaprathama gaNadharatayaitattIrthApekSayA gautamasya jyeSThatvAdAdau tadabhidhAnasya tadanu kezizabdasya nikSe|pamAha niyuktikRt -- jANa0 // 449 // farai goamaMmI cakkao duvi0 // 448 // goyamanAmAgoyaM veyaMto bhAvagoyamo hoi / emeva ya kesissavi nikkhevo caukkao hoi // 450 // Jain Educationational kezIgauta mIyAdhya0 23 // 497 // ainelibrary.org Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthAtrayaM prAgvannavaraM gautamAmilApa eva vizeSaH, 'evameva' uktaprakAreNaiva 'kezerapi' kezizabdasyApi nikSepa(:)catuI|kako bhavati, jJAtavya iti zeSaH, gAthAtrayArthaH // nAmAnvarthamAha goama kesIo A saMvAyasamuTThiyaM tu jamheyaM / to kesigoyamijaM ajjhayaNaM hoi nAyavaM // 451 // | gautamAt kezinazca saMvAdaH-parasparabhASaNaM vacanaikyaM vA yatastayostAtparyata ekArthAbhidhAyitayai(tai)va tataH saMvAdAtsamutthitam-utpannaM saMvAdasamutthitam , anena bhAvArtha uktaH, tuH avadhAraNe, tato gautamAtkezinazca saMvAdasamu tthitameva yasmAdetat-prastutaM tataH kezigautamayobhavamityarthe 'nAmadheyena nAmadheyatve'syeti vRddhasajJatvAt , 'vRddhA4cchaH ' (pA04-2-114) iti chapratyaye kezigautamIyamadhyayanaM bhavati' jJAtavyamiti gAthArthaH // ukto nAmaniSpannanikSepaH, idAnIM sUtrAlApakaniSpannanikSepAvasaraH, sa ca sUtre sati bhavatIti sUtrAnugame sUtramuccAraNIyaM, taccedam jiNe pAsitti nAmeNaM, arahA logapUie / saMbuddhappA ya savvannU, dhammatitthayare jiNe // 1 // 'jinaH' parISahopasargajetA pArtha iti nAmnA'bhUditi zeSaH, sa cAnyo'pi saMbhavatyata Aha-arhati devendrAdivihitAni vandananamaskaraNAdInyarhan tIrthakRdityarthaH, ata eva lokapUjitaH saMbuddhaH-tattvAvagamavAnAtmA'syeti saMbudvAtmA, 'caH pUraNe, sa cAnutpannakevalo'pi syAdityAha-'sarvajJaH' sakaladravyaparyAyavit , tathA dharma eva tIryate bhavAmbhodhiraneneti tIrtha dharmatIrtha tatkaraNazIlo dharmatIrthakaraH 'jinaH' jitasakalakarmA, bhavopagrAhikarmaNAmapi dagdhara DostostSSSS2015 Jain Educat i onal nelibrary.org Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ %*OMOMOM+51-01 kezIgautamIyAdhya. jasaMdhAre, tatthagAma rIyaMte, malA kesI kumAra uttarAdhya. jusaMsthAnatayaiva tena vyavasthApanAt , muktyavasthA'pekSayA vA, paThyate ca-'arihA loyvissue| savana dhammatitthassa desae // ' spaSTameveti sUtrArthaH // tataH kimityAhabRhadvRttiH tassa logapaIvassa, Asi sIse mahAyase / kesI kumArasamaNe, vijAcaraNapArage // 2 // ohinANasue buddhe, // 498 // sIsasaMghasamAule / gAmANugAma rIyaMte, se'vi sAvatthimAgae // 3 // tiMduyaM nAma ujjANaM, taMmi nyrmNddle| phAsuesijasaMthAre, tattha vAsamuvAgae // 4 // ___ 'tasya' iti pArzvanAmno'haMto loke pradIpa iva pradIpastadgatasakalavastuprakAzakatayA lokapradIpastasyAsIcchiSyo mahAyazAH 'keziH' kezinAmA kumArazvAsAvapariNItatayA zramaNazca tapakhitayA kumArazramaNo vidyAcaraNe-jJAnacAritre tayoH pAragaH-paryantagAmI vidyAcaraNapAragaH, 'ohinANasue'tti suvyatyayAdavadhijJAnazrutAbhyAM "maipuvaM jeNa suyaM" ityAgamAtmatipUrvakatayA zrutasya matyA ca 'buddhaH' avagataheyopAdeyavibhAgo vizeSAbhidhAyitvAdasyApunaruktatA, |ziSyANAM saGkaH-samUhastena samAkula:-AkIrNaH paribRMhita itiyAvat ziSyasaGghasamAkulogrAmAnugrAmaM pUrvavat rIyaMte' ttirIyamANaH' viharan 'zrAvastI zrAvastInAmnI, 'tammiti tasyAH zrAvastyAH 'nagaramaNDale' puraparikSepaparisare'prAsuke' dakhAbhAvikAgantukasattvarahite, ketyAha-zayyA-vasatistasyAM saMstArakaH-zilAphalakAdiHzayyAsaMstArakastasmin 'to' ti tindukodyAne vAsam-avasthAnam 'upAgataH' prAptaH, zeSaM spaSTamiti sUtratrayArthaH // asmiMzcAntare yadabhUttadAha C // 498 // 4%A Jain Education nelibrary.org anal Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / aha teNeva kAleNaM, dhammatitthayare jiNe / bhayavaM vaddhamANutti, sabalogaMmi vissue // 5 // tassa logapaIvassa, Asi sIse mahAyase / bhayavaM goyame nAma, vijaacrnnpaarge||6|| bArasaMgaviU buddhe, sIsasaMghasamAule / gAmANagAma rIyaMte, sevi sAvatthimAgae // 7 // kuTTagaM nAma ujANaM, taMmiM nayaramaMDale / phAsuesijasaMthAre, tattha vAsamuvAgae // 8 // spaSTameva, navaram 'artha' iti vaktavyAntaropanyAse 'teNeva kAleNaM'ti tasminneva kAle, sUtratvAtsaptamyarthe tRtIyA, varddhamAno nAmnA'bhUditi zeSaH, 'vizrutaH' vikhyAtaH, gautamo nAmeti gotranAmato'nyathA hi indrabhUtyabhidhAna evAsau. 'bArasaMgaviu'tti dvAdazAGgavit 'se'vi'tti so'pi gautamanAmA bhagavAn 'tammi'nti ihApi tasyAH zrAvastyA iti sUtracatuSTayArthaH // tataH kimajanItyAha kesIkamArasamaNe, goyame a mahAyase / ubhaovi tattha viharisu, allINA susamAhiyA // 9 // ubhao sIsasaMghANaM, saMjayANaM tavassiNaM / tattha ciMtA samuppannA, guNavaMtANa tAiNaM // 10 // keriso vA imo dhammo. imo dhammo va keriso? / AyAradhammappaNihI, imA vA sA va kerisI // 11 // cAujjAmo a jo mo. jo imo pNcsikkhio| desio vaDamANeNaM, pAseNa ya mahAmuNI // 12 // acelago a jo dhammo, jo imo sNtruttro| egakajapavannANaM, visese kiM nu kAraNaM // 13 // OMA%A9%84%AA%ER uttarASya.84itional For Privale & Personal use only ainelibrary.org Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 499 // tataH 'ubhayovitti ubhAvapi kezigautamau 'tatra' iti zrAvastyAM 'viharisutti vacanavyatyayAd vyahArTI, vihRta- kezigauta| vantAvityarthaH, 'allINa'tti 'AlIno' manovAkkAyagupsAvAzritau vA, prakramAttasyAmeva puri, yadvA 'alInau' pRthagava-18 mIyAdhya0 sthAnena parasparamazliSTau 'susamAhitau' suSThu jJAnAdisamAdhimantau, 'ubhayoH' dvayoH tayoreva kezigautamayoH 'ziSyasakAnAM' ziSyasamUhAnAM 'saMyatAnAM' saMyaminAM 'tapakhinA' viziSTatapo'nvitAnAM 'tatreti tasyAmeva zrAvastIpuri 23 |'cinte'ti vakSyamANavikalpA guNAH-samyagdarzanAdayastadvatAM, 'tAiNaM'ti prAgvat tAyinAM trAyiNAM vA, cintAkharUpamAha-kIdRzaH?' kiMkharUpaH 'vA' vikalpe punararthe vA 'imotti ayam-asmatsambandhI 'dharmaH' mahAvratAtmakaH 'aya'miti paridRzyamAnagaNabhRcchiSyasambandhI 'dhammo vatti vAzabdo bhinnakramastatazcAyaM vA dharmaH kIdRzaH?, AcaraNamAcAro-veSadhAraNAdiko bAhyaH kriyAkalApa ityarthaH, sa eva sugatidhAraNAddharmaH, prApyate hi bAhyakriyAmAtrAdapi navamaveyakamitikRtvA, tasya praNidhiH-vyavasthApanamAcAradharmapraNidhiH, 'imAvi'tti prAkRtatvAdayaM vA'smasambandhI 'sA vatti tata eva sa vA dvitIyayatisatkaH, ayaM cAzayaH-asmAkamamISAM ca sarvajJapraNIta eva dharmastakimasyaitatsAdhanAnAM ca bheda iti tadetadavaboDumicchAmo vayamiti / uktAmeva cintAmabhivyaktIka mevAha-'cAujAmo yatti cAturyAmaH-mahAvratacatuSTayAtmako yo dharmaH 'dezitaH' kathitaH 'pArthena' pArzvanAmnA tIrthakRteti : sambandhaH, 'jo imotti cakArasya prazleSAd yazcAyaM paJca zikSA:-prANAtipAtAdiviramaNopadezAtmikAH saMjAtA // 499 // malibrary.org Jain Educati o For Privale & Personal use only nal Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yasminnasau paJcazikSitaH, tArakAderAkRtigaNavAditac, yadvA paJca zikSitAni-uktazikSArUpANi yasminnasau paJcazidakSito varddhamAnena dezita iti yogaH, 'mahAmuNitti suvyatyayAnmahAmuninetyubhayorapi vizeSaNaM mahAmunInA vA, hai anayorvizeSe kiM nu kAraNamityuttareNa sambandhaH, anena dharmaviSayaH saMzayo vyaktIkRtaH / sampratyAcAradharmapraNidhi viSayaM tamevAbhivyanakti-'acelakazca' uktanyAyenAvidyamAnacelakaH kutsitacelako vA yo dharmo vardhamAnena dezita | ityapekSyate, tathA 'jo imotti pUrvavad yazvAyaM sAntarANi-varddhamAnakhAmisatkayativastrApekSayA kasyacitkadA-1 cinmAnavarNavizeSato vizeSitAni uttarANi ca-mahAdhanamUlyatayA pradhAnAni prakramAdvastrANi yasminnasau sAntarottaro / dharmaH pArthena dezita itIhApekSyate, ekaM kArya-muktilakSaNaM phalaM tadarthaM prapannau-pravRttAvekakAryaprapannau tayoH prakra-2 mAtpArthavarddhamAnayoH, ubhAvapi hi muktyarthameva pravRttAvitikRtvA, 'vizeSe' uktarUpe 'kimiti saMzaye 'nu' vitarke 18 'kAraNaM' hetuH 1, kAraNabhedena hi kAryabhedasambhava iti bhAvaH, zeSaM spaSTamiti sUtrapaJcakArthaH // evaM ca vineyacintohatpattau yatkezigautamAvakASTI tadAha aha te tattha sIsANaM, viNAya paviyakkiyaM / samAgame kayamaI, ubhao kesigoyamA // 14 // goamo paDirUvanna, sIsasaMghasamAule / jiha~ kulamavikkhaMto, tiMduyaM vaNamAgao // 15 // kesI kumArasamaNe, goamaM RSSESERESESESEX 2 Jain Education.indea For Privale & Personal use only library.org Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 uttarAdhya. *%* kezigauta. | mIyAdhya. bRhadvRttiH // 50 // 23 dissamAgayaM / paDirUvaM paDivatti, samma saMpaDivajaI // 16 // palaoNlaM phAsuaM tattha, paMcamaM kusaMtaNANi y| goyamassa nisijAe, khippaM saMpaNAmae // 17 // / 'athe' tyanantaraM 'te' iti tau prakrAntau 'tatre'ti zrAvastyAM prakarSaNa vitarkita-vikalpitaM pravitarkitaM 'samAgame' hAmIlake 'kRtamatI' vihitAbhiprAyAvabhUtAmiti zeSaH, 'kesigoyame'tti kezigautamau, tatazca 'paDirUvannu'tti pratirU pavinayo-yathocitapratipattirUpastaM jAnAtIti pratirUpajJaH 'jyeSThaM prathamabhAvitayA 'kulaM' pArzvanAthasantAnam 'apekSamANaH' vigaNayan 'pratirUpAm' ucita 'pratipattim' abhyAgatakartavyarUpAM 'samyaga' avaiparItyena samiti-sAMmu-1 khyena pratipadyate-aGgIkaroti saMpratipadyate / pratipattimevAha-'palAlaM' pratItaM 'prAsukaM' vigatajIva 'to'ti tasmiMstindukodyAne 'paMcamaM ti vacanavyatyayAt 'paJcamAni' paJcasaGkhyApUraNAni, kAnItyAha-kuzatRNAni, cazabdAdanyAnyapi sAdhuyogyatRNAni, paJcamatvaM caiSAM palAlabhedApekSayA, tasya hi zAlyAdisambandhibhedApekSayA catvAro bhedAH, yata uktam-"tiNapaNagaM puNa bhaNiyaM, jiNehiM kammaDhagaMThimahaNehiM / sAlI vIhI kodavarAlagarapaNe tiNAI ca // 1 // " gautamasya 'niSadyAyai' nipadyAnimittamupavezanArthamityarthaH, 'saMpaNAmae'ti samarpayati, zeSa sUtrasiddhameveti sUtracatuSTayArthaH // tau ca tatropaviSTau yathA pratibhAtastathA''ha 1 tRNapaJcakaM punarbhaNitaM jinaH karmASTakagranthimathanaiH / zAlIH brIhiH kodravo rAlakaH araNyatRNAni ca // 1 // * * S // 50 // AIG Sain Educati o nal For Private & Personal use only Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kesI kumArasamaNe, goame ya mahAyase / ubhao nisannA sohaMti, caMdasUrasamappahA // 18 // nigadasiddhaM, navaraM 'sohaMti'tti zobhete candrasUryasamA prabhA-chAyA yayostau tathA candrasUryopAvitiyAvaditi hai suutraarthH|| tatsaGgame ca yadabhUttadAha~ samAgayA bahU tattha, pAsaMDA kougAsiyA / gihatthANa aNegAo, sAhassIo samAgayA // 19 // devadANavagaMdhavA, jakkharakkhasakinarA / ahissANa ya bhUANaM, Asi tattha smaagmo||20|| 'samAgatAH' militAH pApaNDa-vrataM tadyogAt 'pASaNDAH' zeSavratinaH kautukaM-kutUhalam AzritAH-pratipannAH kautukAzritAH, paThyate ca-kougAmiga'tti, tatra kautukAt mRgA iva mRgA ajJatvAtprAkRtatvAdamitakautukA vA, 'sAhassIo'tti sUtratvAtsahasrANi / devA-jyotiSkavaimAnikAH dAnavAH-bhavanapatayo gandharvayakSAdayo-yantaravizeSAH, samAgatA iti pUrveNa sambandhaH, ete cAnantaramadRzyavizeSaNAd dRzyarUpAH, adRzyAnAM ca bhUtAnAM kelIkilavyantaravizeSANAmAsIt 'samAgamaH' mIlakaH, zeSaM sugamamiti sUtradvayArthaH // samprati tayorjalpamAha pucchAmi te mahAbhAga !, kesI goyamamabyavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamanbavI // 21 // puccha bhaMte ! jahicchaM te, kesi goymmbvvii| tao kesI aNunAe, goamaM iNamabbavI // 22 // 'pRcchAmi' praznayAmi 'te' iti tvAM 'mahAbhAga !' atizayAcintyazakte ! 'abravIt uktavAn 'tataH' tadvacanAnantaraM Jain Education LANHational For Privale & Personal use only W inelibrary.org Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. kezigautamIyAdhya bRhadvRttiH // 501 // 23 RECEOCHOREOGRAMROSAROKAR keziM 'bruvantam' abhidadhataM 'tuH punararthe bhinnakramazca keziM punabruvantamiti yojyate, 'jahicchaMti icchAyA anatikrameNa yathecchaM yadavabhAsata ityartho'nujJAta iti-anumato gautameneti prakramaH, zeSaM pratItamiti sUtradvayArthaH // yaccAsau gautamaM pRSTavAMstatsaGgrAhakaM niyuktikRd dvAragAthAtrayamAhasikkhAvae a liMge a, sattUNaM ca parAjae / pAsAvagattaNe ceva, taMtUddharaNabaMdhaNe // 452 // agaNiNivAvaNe ceva, tahA duTussa niggahe / tahA pahaparinnAya, mahAsoanivAraNe // 453 // saMsArapAragamaNe, tamassa a vighaaynne| ThANovasaMpayA ceva, evaM bArasasU kamo // 454 // etacca yathA'vasaraM sUtravyAkhyAna eva vyAkhyAsyate, tatra prathamaM 'sikkhAvaya'tti dvAram , atra ca zikSA-abhyAsastatpradhAnAni vratAni pratidinaM yatibhirabhyasyamAnatayA zikSAvratAni zikSApadAni vA-prANivadhaviramaNAdIni, satsu hi teSu zeSA'pi zikSA ziSyopadezAtmikA saMbhavatIti / etadadhikRtyAha sUtrakRt cAujAmo a jo dhammo, jo imo paMcasikkhio / desio baddhamANeNaM, pAseNa ya mahAmuNI // 23 // egakajapavannANaM, visese kiM nu kaarnnN| dhamme duvihe mehAvI, kahaM vippacao na te? // 24 // // 501 // Jain Education For Private & Personal use only AAmainelibrary.org Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'caturyAmaH' hiMsA'nRtasteyaparigrahoparamAtmakatacatuSTayarUpaH 'paJcazikSitaH sa eva maithunaviramaNAtmakapaJcamavratasahitaH / itthaM ca 'dharma' sAdhudharme 'dvividhe' dvibhede he 'medhAvin !' viziSTAvadhAraNazaktyanvita ! kathaJcit (kathaM 'vipra ) pratyayaH' anAcAso na 'te' tava?, tulye hi sarvajJatve kiMkRto'sau matabheda ityabhiprAyaH, zeSaM prakaTArthameveti sUtradvayArthaH // evaM kezinokte__ tao kesi buvaMtaM tu, goyamo innmbbvii| pannA samikkhae dhammatattaM tattaviNicchiyaM // 25 // purimA ujjujaDDA u, vakajaDDA ya pcchimaa| majjhimA ujjupannA u, teNa dhamme duhA kae // 26 // purimANaM duvisujjho u, carimANaM durnnupaalo| kappo majjhimagANaM tu, suvisujjho supaalo||27|| | 'tataH' tadanantaraM keziM bruvantaM tuH pUraNe'vadhAraNe vA tato bruvantameva jalpAdanuparatameva, anenAdarAtizayamAsannalabdhapratibhatAM ca gautamasyAha / kiM tadabravIdityAha-'prajJA' buddhiH 'samIkSate' samyak pazyati, kiM tadityAha-'dhammatattaMti binduralAkSaNikastataH 'dharmatattvaM dharmaparamArtha tattvAnAM-jIvAdInAM vinizcayo-viziSTanirNayAtmako yasmiMstattathA, idamuktaM bhavati-na vAkyazravaNamAtrAdeva vAkyArthanirNayo bhavati, kintu prajJAvazAt , tataH 'purimatti hai | 'pUrve' prathamatIrthakRtsAdhavaH 'ujjujaDe'ti Rjavazca prAJjalatayA jaDAzca tata eva duSpratipAdyatayA RjujaDAH, turiti yasmAt 'vakkajaDA ya'tti, vakrAzca vakrabodhatayA jaDAzca tata eva khakAnekakuvikalpato vivakSitArthapra Jain Educati o nal For Privale & Personal Use Only ibrary.org Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 502 // tipattyakSamatayA vakrajaDAH 'caH' samuccaye 'pazcimAH' pazcimatIrthahRdyatayaH 'madhyamAstu' madhyamatIrtha kRtsambandhitapakhinaH, 'RjuprajJAH' Rjavazca te prakarSeNa jAnantIti prajJAzca sukhenaiva vivakSitamartha grAhayituM zakyanta iti RjuprajJAH, tena hetunA dharmo dvibhedaH 'kRtaH' vihitaH, ekakAryapratipannatve'pIti prakramaH / yadi nAma pUrvAdInAmevaMvidhatvaM tathA'pi kathametad dvaividhyamityAha - 'purimANaM 'ti pUrveSAM duHkhena vizodhyo vizodhayituM nirmalatAM netuM zakyo durvizodhyaH kalpa iti saMbadhyate, te vyatiRjutayA gurubhiranuziSyamANA api na tadanuzAsanaM khaprajJA'parAdhAdyathAvatpratipattuM kSamanta iti teSAmasau durvizodhya ucyate, tuzabda uttarebhyo vizeSaM dyotayati, 'caramANAM' carama tIrtha kRttapakhinAM duHkhenAnupAlayata iti duranupAlaH sa eva duranupAlakaH 'kalpaH' yatikriyAkalApaH, te hi vakratvena kuvikalpAkulitacittatayA kathaJcijjAnAnA api na yathAvadanuSThAtumIzate, madhyamakAnAM tu sukhena vizodhyo-vizodhayituM zakyaH suvizodhyaH, 'supAlau' tti cazabdasya gamyamAnatvAtsupAlakaca, ko'sau ? - kalpaH itIhApi yojyate, te hi RjuprajJA iti samyag mArgAnusAribodhatayA sukhenaiva yathAvadavagacchanti pAlayanti ca, ataste caturyAmokAvapi paJcamamapi yAmamuktahetorjJAtuM pAlayituM ca kSamA iti tadapekSayA pArzveNa caturyAma uktaH, pUrvapazcimAzvoktanItito netthamiti RSabhavarddhamAnAbhyAM paJcamaM vratamuktam, ayamarthaH-na yAdRzAdvAcakAdekasya zroturvivakSitArthapratipattistAdRzAdevAzeSANAmapi, svaprajJA'pekSayA hi ko'pi kIdRzAdeva vAcakAdekamapyarthaM pratipadyata iti vicitrajJa vineyAnugrahA - Jain Educationtional kezigauta mIyAdhya0 23 1140211 inelibrary.org Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 545KAMACOCOM yopAttauMdvAcakabhedAdeva dharmasya dvaividhyaM, na tu vastubhedAt, yadvAcakabhede'pi vastuto vratapaJcakasyaivAtra vivakSitatvAt , prasaGgatazcehAyajinAbhidhAnamiti sUtratrayArthaH // itthaM gautamenokte kezirAha sAhu goyama! pannA te, chinno me saMsao imo| anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA! // 28 // acelao a jo dhammo, jo imo sNtruttro| desio baddhamANeNaM, pAseNa ya mahAmuNI // 29 // egakajapavannANaM, visese kiM nu kAraNaM ? / liMge duvihe mehAvI!, kahaM vippaccao na te? // 30 // ___ 'sAdhu'tti sAdhuH-zobhanA gautama ! 'prajJA' buddhiH 'te' tava, yataH 'chinnaH' apanItastvayeti gamyate, mama 'saMzayaH' sandehaH 'imoti ayam-uktarUpaH, paThanti ca-paNNAe'tti, tatra ca sAdhu yathA bhavatyevaM gautama ! 'prajJayA' buddhayA chinno me saMzayo'yaM, tvayeti vyAkhyeyaM, vineyApekSaM cetthamabhidhAnaM, na tu tasya matizrutAvadhijJAnatrayasamanvitasyaivaMvidhahai saMzayasambhava iti sarvatra bhAvanIyam / 'anyo'pi' vakSyamANaH saMzayo mama taM me kathaya gautama !, tadviSayamapyarthe / yathAvatpratipAdayeti bhAvaH / atra ca dvitIyaM dvAraM 'liMga'tti, liGgayate-gamyate'nenAyaM vratIti liGga-varSAkalpA-3 dirUpo veSaH, tadadhikRtyAha-'acelao' ityAdi, prAgU vyAkhyAtameva, navaraM 'mahAmuni'tti mahAmune!, paThanti ca, 'mahAjasa'tti mahAyazAH, liGge dvividhe-acelakatayA vividhavastradhArakatayA ca dvibheda iti sUtratrayArthaH // evaM kezinA'bhihite gautamavaco'bhidhAyakaM sUtratrayam Jain EducatioHD sinelibrary.org For Privale & Personal use only ational Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 50 // SARAN kesiM evaM buvANaM tu, goyamo innmbbvii| vinnANeNa samAgamma, dhammasAhaNamicchiyaM // 31 // paJcayatthaM kezigautaca logassa, nANAvihavikappaNaM / jattatthaM gahaNatthaM ca, loge liMgapaoaNaM // 32 // aha bhave painnA u, mukkhasambhUyasAhaNA / nANaM ca daMsaNaM ceva, carittaM ceva nicchae // 33 // mIyAdhya ___ atra ca viziSTaM jJAnaM vijJAna-taca kevalameva tena samAgamya yadyasyocitaM tattathaiva jJAtvA 'dharmasAdhanaM' dharmopakaraNaM / varSAkalpAdikam 'icchiya'nti 'iSTam' anumataM pArzvanAthavarddhamAnatIrthakRyAmiti prakramaH, varddhamAnavineyAnAM hi raktAdivastrAnujJAne vakrajaDatvena vastraraJjanAdiSu pravRttiratidurnivAraiva syAditi na tena tadanujJAtaM, pArthaziSyAstu na tatheti raktAdInAmapi (dharmopakaraNatvaM) tenAnujJAtamiti bhAvaH, kiJca-pratyayArtha vA-amI vratina iti pratItinimittaM, kasya ?-lokasya, anyathA hi yathA'bhirucitaM veSamAdAya pUjAdinimittaM viDambakAdayo'pi vayaM vatina / ityabhidadhIran, tato vratiSvapi na lokasya tina iti pratItiH syAt , kiM tadevamityAha-'nAnAvidhavikalpanaM' prakramAnnAnAprakAropakaraNaparikalpanaM. nAnAvidhaM hi varSAkalpAdyapakaraNaM yathAvadhatiSveva saMbhavatIti kathaM na tatpra // 50 // tyayahetuH syAt, tathA yAtrA-saMyamanirvAhastadartha, vinA hi varSAkalpAdikaM vRSTayAdau saMyamabAdhaiva syAt, grahaNaMjJAnaM tadartha ca, kathaJcicittaviplavotpattAvapi gRhNAtu-yathA'haM vratItyetadartha, loke liGgasya-veSadhAraNasya prayojanamiti-pravartanaM liGgaprayojanam / athe' tyupanyAse 'bhave painnA utti tuzabdasyaivakArArthatvAdbhinnakramatvAca bhave CHIAdhAran, tato pratimAlapanaM, nAnAvidhaM hi pAhi varSAkalpAdika ke liGgasya For Privale & Personal use only Dainelibrary.org Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ deva pratijJAnaM pratijJA-abhyupagamaH, prakramAtpArthavarddhamAnayoH, pratijJAkharUpamAha-'mokkhasambhUyasAhaNa'tti mokSasya sadbhUtAni ca tAni tAttvikatvAtsAdhanAni ca hetutvAnmokSasadbhUtasAdhanAni, kAnItyAha-jJAnaM ca' yathAvadavabodhaH || 'darzanaM ca tatvaruciH 'cAritraM ca sarvasAvadhaviratiH 'eve' tyavadhAraNe, sa ca liGgasya muktisadbhatasAdhanatA vyavacchinatti, jJAnAdyeva muktisAdhanaM na tu liGgamiti, zrUyate hi bharatAdInAM liGgaM vinA'pi kevalajJAnotpattiH, 'nizcaye' iti nizcayanaye vicArya, vyavahAranaye tu liGgasyApi kathaJcinmuktisadbhatahetuteSyata eva, tadayamabhiprAyaH-nizcayastAvalliGgaM pratyAdriyata eva na, vyavahAra eva tUktahetubhistadicchatIti tadbhedasya tattvato'kiJcitkaratvAnna viduSAM vipratyayahetutA, zeSa spaSTamiti suutrtryaarthH|| sAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo| anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 34 // prAgvat / atra ca tRtIyadvAraM zatrUNAM parAjaya iti, etadadhikRtyAha aNegANa sahassANaM, majjhe ciTThasi goyamA ! / te a te abhigacchaMti, kahaM te nijiyA tume ? // 35 // ege jie jiyA paMca, paMca jie jiyA dasa / dasahA u jiNittA NaM, savvasattU jiNAmahaM // 36 // sattU a ii ke vutte?, kesI goyamamabbavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // 37 // egappo ajie sattU, kasAyA iMdiyANi y| te jiNittU jahAnAyaM, viharAmi ahaM muNI // 38 // Jain Education a l For Privale & Personal Use Only nelibrary.org Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhaddhattiH kezigautamIyAdhya // 504 // AI avidyamAnameka iti-bhAvapradhAnatvAnnirdezasyaikatvaM yeSu te'nekAsteSAm anekAnAM-bahUnAM sahasrANAM prakramA. cchatrusambandhinAM madhye tvaM tiSThasi Asse gautama !, 'te ca' anekasahasrasaGkhyAH zatravaH 'te' iti sUtratvAttvAmabhilakSIkRtya gacchanti-dhAvanti, arthAjetum , itthaM caitat kevalAnutpattidarzanAt , dRzyate ca tajayaphalamapi tava prazamAdi, tat 'kathaM' kena prakAreNa 'te' ityuktarUpAH zatravaH 'nirjitAH' abhibhUtAstvayA ?, bhUyastvAdabhiyoktRtvAca teSAmiti bhAvaH / itthaM kezinoke gautama Aha-'ekasmin sakalabhAvazatrupradhAne Atmani 'jite' abhibhUte jitAH paJca, katham ?, ekaH sa evAnye ca catvAraH kaSAyAH, tathA 'paMca jie'tti sUtratvAtpaJcasu jiteSu jitA daza, atrApi paJcoktA evAparANi ca paJcendriyANi, tataH 'dazadhA' dazaprakArAnuktarUpAn 'tuH' punararthe zatrUn jitvA 'Na'ti prAgvat 'sarvazatrUn' nokaSAyAdIMstaduttarottarabhedAMzcAnekasahasrasaGkhayAn 'jayAmi' abhibhavAmyahaM, tadanena prathamataH pradhAnajayo-jayanaprakAra uktaH, tatazca 'sattU ya iItti 'caH' pUraNe iti bhinnakramo jAtI caikavacanaM. tataH zatruH ka ukta iti kezigautamamabravIt, nanu yadyasau zatrUnapi na vetti kathaM tanmadhyagatastvaM tiSThasItyAdikamanena prAguktam ?, ucyate, ajJajanapratibodhArtha sarvA api jJapRcchA evaitAH, uktaM hi prAg 'jJAnatrayAnvito'sAviti kathamasyaivaMvidhavastvaparijJAnasambhava' iti, uttarArdha prAgvat / eka Atmeti-jIvazcittaM vA'tati-gacchati tAMstAn bhAvAn arthAnveti vyutpatteH 'ajitaH' avazIkRtaH anekAnAvAsihetutvAcchatruriva zatrustathoktahetoreva 'kaSAyAH' // 504 // Jain Educator Koitional For Privale & Personal use only Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krodhAdayaH 'indriyANi' sparzanAdIni, cazabdAnokaSAyAdayaH kaSAyAdhuttarottarabhedAzca, ajitAH zatrava iti vaca-2 navipariNAmena yojyate / iha ca kapAyANAM prathamata upAdAnamindriyANAmapi kapAyavazata evAnathehetutvakhyApanArtha, sampratyupasaMharavyAjena tajaye phalamAha-'tAn' uktarUpAn zatrUn 'jitvA' abhibhUya 'yathAnyAyaM yathoktanItyanatikrameNa tato viharAmi-tanmadhye'pi tiSThannapratibaddhavihAritayeti gamyate, teSAmeva pratibandhahetutvena tadviba-|| ndhakAbhAvAditi bhAvaH, aha'mityAtmanirdezaH 'mune' iti kezyAmantraNamiti suutrctussttyaarthH|| evaM gautamenAbhihite sAha goyama! pannA te, chinno me saMsao imo| anno'vi saMsao majhaM, taM me kahasu goymaa!|| 39 // praagvt||smprti 'pAsAvagattaNaM'ti caturthadvAramadhikRtyAhadIsaMti bahave loe, pAsabaddhA sarIriNo / mukkapAso lahanbhUo, kahaM taM viharasI muNI! // 40 // te pAse / savvaso chittA, nihaMtuNa uvaayo| mukkapAso lahAbhUo. viharAmi ahaM munnii!||41|| pAsA a ii ke vuttA, kesI goyamamabbavI / kesiM evaM buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // 42 // rAgadosAo tivvA, nehapAsA bhayaMkarA / te chiMdittu jahAnAyaM, viharAmi jahakkama // 43 // __ sUtracatuSTayaM spaSTameva navaraM pAzaiddhA-niyatritAH pAzabaddhAH zarIriNaH' prANinaH, 'muktapAza' tyaktapAzo'ta eva laghubhUto-vAyuH, tato laghubhUta iva laghubhUtaH sarvatrApratibaddhatvAt / gautama Aha-'te' iti tAn-lokabandhakAn / uttarAdhya.85 JainEducational For Privale & Personal use only Bollainelibrary.org Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 50 // 23 SEACHERS ARREARSA pAzAn 'sabaso'tti sUtratvAtsarvAn 'chittvA' troTayitvA 'nihatya' punarbandhAbhAvalakSaNenAtizayena vinAzya, katham ?-14 kezigauta 'upAyataH' sadbhUtabhAvanA'bhyAsAt / tataH pAzAzca-pAzazabdavAcyAH ke 'vutte'ti uktaaH| rAgadveSAdayaH, AdizabdAnmohaparigrahaH 'tIvrAH' iti gADhAH, tathA 'Neha'tti snehAH-putrakalatrAdisambandhAste pAzA iva pAravazyahetutayA mIyAdhya0 pAzA ityuktA iti kramaH,atigADhatvAca rAgAntargatatve'pyamISAM punarupAdAnaM, bhayaGkarAH' anarthahetutayA trAsotpAdakA 'yathAkramam' iti kramo-yativihita AcArastadanatikrameNeti suutrctussttyaarthH|| sAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 44 // pUrvavat / samprati 'tantUddharaNabaMdhaNe'tti paJcamadvArAvasaraH, tatra ca tanyate bhavo'neneti tantuH-bhavatRSNA sa eva | bandhahetutvAdvandhanaM tasyoddharaNam-unmUlanaM tantubandhanoddharaNaM, prAgvatparanipAtaH // tadadhikRtyAha___ aMto hiayasaMbhUyA, layA ciTThai goyamA! / phalei visabhakkhINaM, sA u uddhariyA kahaM // 45 // taM layaM savvaso chittA, uddharittA samUliyaM / viharAmi jahAnAyaM, mukkomi visabhakkhaNaM // 46 // yA ya iti / // 505 // kA vuttA, kesI goymmbbvii| kesimevaM buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // 47 // bhavataNhA layA vuttA, bhImA bhiimphlodyaa| tamucchittu jahAnAyaM, viharAmi mahAmuNI // 48 // in Education abrary.org Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education hRdayasyAntarantarhRdayaM-mana ityarthastatra saMbhUtA - utpannA latA 'tiSThati' Aste he gautama !, 'phalei visabhakkhINaM' ti | ArSatvAtphalati viSavadbhakSyanta iti viSabhakSyANi - paryantadAruNatayA viSopamAni phalAnIti gamyate, sA punaH 'uddhRtA' utpATitA tvayeti gamyate, 'kathaM' kena prakAreNa iti kezipraznaH / gautama Aha- 'tAm' ityuktavizeSaNAM latAM 'saGghaso 'tti sarvataH 'chitvA' khaNDIkRtya 'uddhRtya' utpATya samUlAmeva samUlikAM rAgadveSalakSaNamUlanirmUlanena yathAnyAyaM viharAmIti prAgvat, anena sarvacchedasamUloddharaNaM coddharaNaprakAra uktaH, tatphalamAha - mukto'smi 'visabhakkhaNaM' ti |subvyatyayAd viSabhakSaNAd - viSaphalAbhyavahAropamAt kliSTakarmaNaH / 'late tyAdi spaSTaM bhavaH - saMsArastasmin tRSNAlobhAtmikA bhavatRSNA latoktA 'bhImA' bhayadA kharUpataH kAryatazca bhImo duHkhahetutayA phalAnAmarthAtkliSTakarma|NAmudayaH - paripAko yasyAH sA tathA, na ceha prAg latAmAtrasyaiva prazna iti vizeSaNAbhidhAnamayuktaM, savizeSaNAyA eva tasyAH prakrAntatvAt prakramApekSatvAcca praznasya, zeSamupasaMhArAbhidhAyIti sUtracatuSTayArthaH // sAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 49 // gatArtham / 'agninirvApaNaM ceva' tti SaSThadvAramaGgIkRtyAha saMpaliyA ghorA, aggI ciTThaha goyamA ! / je DahaMti sarIratthA, kahaM vijjhAviyA tume ? // 50 // mahA| mehapasUyAo, gijjha vAri jaluttamaM / siMcAmi sayayaM te u, sittA no va DahaMti me // 51 // aggI a ii ational ainelibrary.org Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kezigauta. mIyAdhya. 23 ki vatte?, kesI goymmbyvii| tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamabyavI // 52 // kasAyA aggiNo vuttA, uttarAdhya. suasIlatavo jalaM / suyadhArAbhihayA saMtA, bhinnA hu na DahaMti me // 53 // bRhadvRttiH / sUtracatuSTayam / samantAtprakarSaNa jvalitAH saMprajvalitA ata eva 'ghorAH'raudrAH 'aggI ciTThaItti aarsstvaadvcnvyty||506|| yAttato'gnayastiSThanti he gautama! ye dahantIva dahanti paritApakAritayA 'zarIrasthAH'dehasthAH, na bahirvartina ityarthaH, haete ca yadyapyAtmasthAstathA'pi zarIrAtmanoranyo'nyAnugamakhyApanAyetthamuktAH, kathaM 'vidhyApitAH' nirvApitAstvayA? dra gautama Aha-mahAmeghAt prasUtam-utpannaM mahAmeghaprasUtaM tasmAt , mahAzrotasa iti gamyate, gijjha'ttigRhItvA vArayati tRSNAdidoSAniti vAri-pAnIyaM 'jalottamaM zeSajalApekSayA pradhAnaM tena 'siJcAmi' ukSAmi vidhyApayAmItiyAvat, 'satatam' anavarataM te utti tuzabdasya bhinna(:)kramastatastAnanIn, prasaGgatastatsecanaphalamAha-siktAstu 'no veti naiva dahanti 'me'tti mAM, paThyate ca-'sayayaM dehitti, iha ca dehasthitatvenAgmayo'pi dehA uktAH, uktaM hi 'tAsthyAttavyapadeza'iti, anye tu pUrvasUtraM paThanti-jA Daheti sarIrattheti, atra tu paThanti-siMcAmi sayayaM taM tu' iti, iha ca 'ta' mityagnimanyat prAgvad, ekavacanAntatvameva tu sarvatra vishessH| "aggI ye' tyAdi prAgvat , navarama|gniprazno mahAmeghAdipraznopalakSaNaM, 'kaSAyAH' krodhAdayaH agnayaH paritApakatayA zoSakatayA coktAstIrthakRdbhiriti gamyate, zrutaM cehopacArAtkaSAyopazamahetavaH zrutAntargatopadezAH zIlaM ca-mahAvratAni tapazca-anazanaprAyazci-3 tRSNAdidoSAniti vAri-pAnImahAmaghaprasUta tasmAt , mahAzrotamAtA nvopitaastvyaa?| 150 Jain Education oral For Privale & Personal use only linelibrary.org Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * EAU AUX tAdi zrutazIlatapa iti samAhAraH, tatkimityAha-jalaM-pAnIyamupalakSaNatvAcAsya mahAmeghastrijagadAnandakatayA zeSameghAtizAyitvena bhagavAMstIrthakaro mahAzrotAzca tata utpanna AgamaH, uktamevArtha savizeSamupasaMharannAha-zrutasyaAgamasyopalakSaNatvAcchIlatapasozca dhArA iva dhArA-AkrozahananatarjanadharmabhraMzeSattarottarabhAvasyAlAbharUpatAdisatataparibhAvanAstAbhirabhihatAH-tADitAH zrutadhArAbhihatAH santaH prakramAduktarUpA agnayaH 'bhinnAH' vidAritAstadabhighAtena lavamAtrIkRtA itiyAvat 'huH' pUraNe na dahanti mAmiti sUtracatuSTayAtheM // ___sAhu goyama! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 54 // prAgvat / 'duSTAyanigraha' iti saptamadvAramurarIkRtyAha ayaM sAhassio bhImo, duhasso pridhaavii| jaMsi goyama! ArUDho, kahaM teNa na hIrasi? // 55 // pahAvaMtaM nigiNhAmi, suyarassIsamAhiyaM / na me gacchai ummaggaM, maggaM ca paDivajjai // 56 // asse a ii ke vutte ?, kesI goyamamabbavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // 57 // maNo sAhassio bhImo, duhasso paridhAvai / taM sammaM tu nigiNhAmi, dhammasikkhAi kaMthagaM // 58 // / sUtracatuSTayam / 'ayaM' pratyakSaH sahasA-asamIkSya pravarttata iti sAhasiko bhImaH prAgvat , duSTazcAsAvakArya **** * * JainEducatioti For Private & Personal use only linetbrary.org Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 495 TALook-FM uttarAdhya. pravRttyA'zvazca duSTAzvaH 'paridhAvati' samantAdacchati, yaH kIgityAha-yaM duSTAzvamabhibhavasi, yadivA 'yaMsitti kezigauta yasmin he gautama ! 'ArUDhaH' caTitaH, anArUDhasya hi na vakSyamANApAyaheturasau syAdityevamabhidhAnaM, tataH kathamiti bRhaddhRttiH mIyAdhya. prazne 'tena' iti duSTAzvena 'na hiyase' prastAvAnnonmArga nIyase ? / gautama Aha-'pradhAvantam' unmArgAbhimukhaM gacchantaM 'nigRhNAmi' niruNadhmi, kIdRzaM tamityAha-zrutam-Agamo niyantrakatayA razmiriva razmiH-pragrahaH zrutara 23 // 507 // ||zmistena samAhito-baddhaH zrutarazmisamAhitastam , ato na 'me' mama sambandhI duSTAzvaH 'gacchati' yAti 'unmArgam' utpathaM, tato na mama tena haraNamiti bhAvaH, tatazca kimudAsta evetsAha-'mArga ca' satpathaM punaH 'pratipadyate' aGgIkurute / 'asse ya' ityAdi sugama, navaraM 'manaH' cittam, iha ca sAhasika ityAdyabhidhAnaM prakramAnusmaraNArtha, vizeSamupadarza-17 4 yannupasaMhAramAha-taM samyag nigRhNAmi dharmaviSayA zikSA-upadezo dharmazikSA tayA, yadvA zikSA-abhyAsastato 'dharma-18 zikSAya dharmAbhyAsanimittaM kanthako-jAtyAzvastatazca kanthakamiva kanthakaM, kimuktaM bhavati?-duSTAzvo'pi nigrahaNayogyaH kanthakaprAya eveti sUtracatuSTayArthaH // kezirAha___sAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majhaM, taM me kahasu goyamA ! // 19 // // 507 // sAhusUtraM tathaiva / tathA 'pathaparijJAte' tyaSTamaM dvAramAzrityAhakuppahA bahave loe, jesiM nAsaMti jNtvo| ahANe kaha baDhato, taM na nAsasi goyamA! // 60 // je a| Jain Educati onal For Privale & Personal use only Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SAMAC maggeNa gacchaMti, je a ummaggapaTThiyA / te savve vijhyA majhaM, to na nassAmahaM muNI! // 1 // magge a iti ke vutte, kesI goyamamabbavI / tao kesi buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // 32 // kuppavayaNapAsaMDI, savve ummggptttthiyaa| sammaggaM tu jiNakkhAyaM, esa magge hi uttame // 63 // sUtrANi catvAri / kutsitAH pathAH kupathA:-azobhanamArgAH 'bahavaH' aneke 'loke' jagati 'yaiH' kupathaiH 'nazyanti' sanmArgAddhazyanti 'jantavaH' prANinaH, tatazcAdhvani prastAvAtsanmArge 'kaha'nti kathaM vartamAnastvaM na 'nazyasi | satpathAzyavase? he gautama ! / gautama Aha-'ye' kecit 'mArgeNe'ti sanmArgeNa 'gacchanti' yAnti ye ca 'unmArga-12 prasthitAH' utpathapravRttAH, te 'sarve' niravazeSA viditAH-pratItA mama, na caite pathApathaparikSAmantareNa samyag jJAyanta | iti saivAnena bhaGgayantareNoktA, vicitratvAJca RSINAM sUtrakRterevamabhidhAnaM, tatazca 'tata' iti pathApathaparijJAto na / nazyAmyahaM mune !, ye hi khayaM kupathasatpathakharUpAnabhijJA bhavanti te bahutarakupathadarzanAtteSveva supathabhrAntyA nazyeyuH, ahaM tu na tatheti kathaM bahutarakupathadarzane'pi nazyeyamiti bhAvaH? / 'magge'tyAdi [sUtraM] sugama, navaraM mArgaH-sanmArgaH kaH ?, upalakSaNatvAtkumArgAzca ke ?, kupravacaneSu-kapilAdiprarUpitakutsitadarzaneSu pApaNDino-vatinaH kupravacanapA-1 paNDinaH sarve unmArgaprasthitAH, bahuvidhApAyabhAjanatvAtteSAmiti bhAvaH, anenApi bhaGgayA kupravacanAni kupathA | ityuktaM bhavati, 'sanmArga tu' prazastamArga punarvidyAditi zeSaH 'jinAkhyAtaM' jinapraNItaM mArgamiti prakramaH, kutaH HAR Sain Education na For Private & Personal use only Primelibrary.org Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. dAcAsya praNetama gAdivikalatveneti bhA bRhadvRttiH sAhabat / samprati 'mahAtha // 508 // nAmajha mahAlaomA +ANAKARNATAKAR ityAha-epa gAvita yasmAd 'uttamaH' anyamArgebhyaH pradhAnaH, tasmAdayameva sanmArga ityabhiprAyaH, uttamatvaM / kezigautalatveneti bhAvanIyamiti suutrctussttyaarthH|| mIyAdhya "te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majha, taM me kahasu goyamA ! // 4 // prati 'mahAzrotonivAraNe'tti navamadvAramurarIkRtyAha samANANa pANiNaM / saraNaM gaI paiTuM ca, dIvaM kaM mannasI ? muNI! // 65 // atthi ego | mAsiba lio| mahAudagavegassa, gaI tattha na vijii||66|| dIve a ii ke vutte, kesI sa buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // 67 // jarAmaraNavegeNaM, vujjhamANANa pANiNaM / gaI saraNamuttamaM // 68 // ka yatra tat mahodakaM prakramAnmahAzrotastasya vego-rayo mahodakavegastena 'uhyamAnAnAM' nIya-18 // zaraNaM' tannivAraNakSamamata eva gamyamAnatvAd gatiM tata eva ca pratItya-Azritya tiSTha-| nyatra duHkhAni iti iti pratiSThA, 'anyatrApI'ti (vA0) vacanAd tAM ca dvIpaM kaM manyase ? mune !, nAstyeva kazcana tAlima aayturaashyH| gautama Aha-asti-vidyate eko mahAMzcAsau prazasyatayA dvIpazca mahAdvIpaH, samudrAntarvaya'ntaradvIpa ityrthH| kIDak-'mahAlao'tti mahAn-uccastvena vistIrNatayA poyamamA ya, gaI saraNamutta dhammo dIvA mahadudakaM yatra tat mahAda matracatuti prANinAM zaraNaM ta nAnAM prANina iti pratiSThA 8 // in an For Privale & Personal Use Only Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RESEA RCRACHAR ca ata eva mahodakavegasya-kSubhitapAtAlakalazavAteritapravRddhajalamahAzrotovegasya 'gatiH' gamanaM 'tatre'ti mahAdvIpe na vidyate / 'dIve' ityAdi, gatArtha / jarAmaraNe eva ca nirantarapravAhapravRttatayA vegaH prakramAdudakamahAzrotaso jarAmaraNavegastenohyamAnAnAmaparAparaparyAyamayanena 'prANinAM' jIvAnAM dharmaH' zrutadharmAdiH dvIpa iva dvIpa ukta iti prakramaH, sa hi bhavodadhimadhyavartI muktipadanibandhanatayA na jarAmaraNavegena gantuM zakyata iti, tatra tathAvidhajarAmaraNAbhAvAda, ata eva vivekinastamAzritya tiSThantIti pratiSThA, tathA gatiH zaraNaM cottamaM prAgvat / ihApi dvIpamAtrapraznAbhidhAne'pi zeSAbhidhAnaM prakramopalakSaNatvAttatpraznasyeti bhAvanIyamiti suutrctussttyaarthH|| sAhu goyama! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 68 // hai| sAhusUtramuktArtham / idAnIM saMsArapAragamanAkhyaM dazamadvAramAzrityAha annavaMsi mahohaMsi, nAvA viparidhAvaI / jaMsi goyamamArUDho, kahaM pAraM gamissasI ? // 69 // jAu assAviNI nAvA, na sA pArassa gAmiNI / jA nirassAviNI nAvA, sA u pArassa gAmiNI // 7 // nAvA a ii kA vuttA, kesI goymmbbvii| tao kesi buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // 71 // sarIramAhu nAvatti, jIvo vuccai naavio| saMsAro annavo vutto, jaMtaraMti mahesiNo // 72 // Jain Educati o nal For Privale & Personal use only M ainelibrary.org Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. bRhaddhRttiH uttarAdhya. sUtracatuSTayaM, 'aNNavaMsi mahohaMsitti, 'arNave' samudre 'mahoghe bRhajalapravAhe 'nAvA viparidhAvaI'tti 'nauH' droNI kezigauta'viparidhAvati' vizeSeNa samantAdgacchati, yAM' nAvam 'asi' bhavasi,yasyAM vA nAvi he gautama ! 'ArUDhaH' caTitastva mIyAdhya0 miti gamyate, tataH 'kathaM' kena prakAreNa 'pAraM' paryantaM prakramAdarNavasya 'gamiSyasi ?' yAsyasi ?, na kathazciditi pra-18 // 509 // dsstturaashyH| gautama Aha-'jA utti yA 'tuH' pUraNe AzrAviNI-jalasaMgrAhiNI pAThAntarataH sAzrAviNI vA-sahA zrAvibhiH-jalapravezAnvitaiH prakramAtsandhibhirvarttata itikRtvA 'nauH' droNI na sA 'pArasya' prastAvAtsamudraparyantasya gAminI' avazyaMyAyinI, 'jA nirassAviNi'tti uttaratra tuzabdasya bhinnakramatvAd yA punarniSkrAntA AzrAvibhyaH / prAgvat sandhibhyo nirAzrAviNI nauH sA 'pArasya' uktarUpasya 'gAminI' avazyaM pAraprApikA, tato'haM nirAzrAviNImArUDha upAyataH pAragAmtheva bhaviSyAmIti bhAvaH / 'nAve'tyAdi pratItArtha, navaraM nAvastaraNatvAttaritA tArya ca pRSTamevAta evottaramAha-zarIram 'AhuH' bruvate nauriti, tasyaiva samyagdarzanAditrayAnuSThAnahetutayA, bhavodadhini // 509 // kastArakatvAjIvaH 'ucyate' pratipAdyate tIrthakRdbhiriti zeSo nAvikaH, sa yuktarUpayA nAvA bhavodadhiMtaratIti, saMsAraH 6 arNavaH' samudra uktaH, tasyaiva tattvatastAryatvAt , 'ya' saMsAramarNavaprAyaM taranti 'mahesiNo'tti prAgvanmahadeSiNo maha payo vA, tadA ca tathAvidhamaharSINAM pratyakSatvAt zrotRpratItyarthametaditi suutrctussttyaarthH|| Jain Education Il o nal For Private & Personal use only sinelibrary.org Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 73 // sAhusUtraM prAgvat / adhunA 'tamasazca vighATane' tyekAdazadvAramadhikRtyAha - aMdhAre tame ghore, ciTThati pANiNo bahU / ko karissai ujjoyaM 1, savvalogaMmi pANiNaM // 74 // uggao vimalo bhANU, savvalogapabhaMkaro / so karissaha ujjoyaM savvalogaMmi pANiNaM // 75 // bhANU a iti ke butte ?, kesI goyamamanyavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // 76 // uggao khINasaMsAro, savvaNNU jiNabhakkharo / so karissai ujjoyaM, savvalogaMmi pANiNaM // 77 // sUtracatuSTayaM, andhamivAndhaM cakSuH pravRttinivarttakatvenArthAt janaM karotItyandhakArastasmin 'tamasi' pratIte 'ghore' | bhayAnake tiSThanti prANino vahavaH, kaH kariSyatyudyotaM 'sarvaloke' samastajagati prANinAM 1, na kazcittAdRzaM nirddhA| zyAma iti bhAvaH / gautama Aha- 'udgataH' uditaH 'vimala' nirmalaH 'bhAnuH' AdityaH 'sabaloga pahaMkare' tti sarvalo - |kaprabhAkaraH- sakalajagatprakAzavidhAtA, 'bhANU yatti bhAnuH ka ukto ya udyotaM kariSyatItiprakramaH, 'udgataH' udayaM prAptaH 'kSINasaMsAraH' apagatabhavabhramaNaH sarvajJaH 'jinabhAskaraH' arhadAdityaH 'udyotaM' samastavastuprakAzanaM tacca tamovighaTTanAdeveti tadevAnena bhayoktaM, zeSaM spaSTamiti sUtracatuSTayArthaH // sAhu goya! pannA te, chinno me saMsao imo / anno'vi saMsao majjhaM, taM me kahasu goyamA ! // 78 // Jain Educationational jainelibrary.org Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH 510 // 21 ASUS ERASOA sAhusUtraM tathaiva / sthAnamevopasaMpadyate-prApyata iti sthAnopasampat-prApyaM sthAnamiti dvAdazaM dvAramaGgIkRtyAha- kezigautasArIramANase dukkhe, bajjhamAANa pANiNaM / khemaM sivaM aNAbAhaM, ThANaM kiM mannasI ? muNI! // 79 // | mIyAdhya asthi egaM dhuvaM ThANaM, logaggaMmi durAruhaM / jattha natthi jarA manU, vAhiNo veyaNA tahA // 8 // ThANe a ii ke vutte ?, kesI goyamamabbavI / tao kesiM buvaMtaM tu, goyamo iNamabbavI // 81 // nivvANaMti abAhaMti,8/ siddhI logaggameva ya / khemaM sivaM aNAbAha, jaM taraMti mahesiNo // 82 // taM ThANaM sAsaryavAsaM, logaggaMmi durAruhaM / jaM saMpattA na soyaMti, bhavohaMtakarA muNI! // 83 // ___ sUtrANi paJca pratItAnyeva, navaraM 'sArIramANase dukkhe'tti ArSatvAcchArIramAnasairduHkhaiH 'bajjhamANANaM' vAdhyamAnAnAM pIDyamAnAnAM, paThyate ca-'pacamANANaM'ti pacyamAnAnAmiva pacyamAnAnAmatyAkulIkriyamANatayA 'prANinAM' jIvAnAM kSemaM vyAdhirahitatayA zivaM sarvopadravAbhAvataH anAbAdhaM khAbhAvikabAdhApagamatastiSThantyasminiti sthAnam-AzrayastadevaMvidhaM kiM manyase?-pratijAnIpe ?, na kiJcidIdRzamidaM nizcinuma iti bhAvaH / gautama 6 Aha-asti 'ekam' advitIyaM 'durAruhaMti duHkhenAruhyate-adhyAyata iti durAroha, durApeNaiva samyagdarzanAdi- /510 // trayeNa tadavApyata itikRtvA, vedanAzceha zArIramAnasaduHkhAnubhavAtmikAH, tatazcAsya vyAdhyabhAvena kSematvaM jarAmaraNAbhAvena zivatvaM, vedanA'bhAvenAnAbAdhakatvamuktamiti yathAyogaM bhAvanIyaM, sthAnaM kimuktaM ? -dhruvAdivizeSaNa-2 Jan Ee For Private & Personal use only S nelibrary.org Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viziSTamiti prakramaH, nirvAnti-karmAnalavidhyApanAcchItIbhavantyasmin jantava iti nirvANaM, itizabdaH kharUpaparAmarzako, yatrApi nAsti tatrApyadhyAharttavyaH, tata ucyata ityadhyAhRtya nirvANamitizabdena yaducyata ityAdibhAvanA vidheyA, 'abAha'nti avidyamAnazArIramAnasapIDamiti prAgvat , siddhayanti-niSThitArthA bhavantyasyAM jantava iti siddhiH 'lokAgraM' sarvajagaduparivarti 'eveti pUraNe 'caH' samuccaye kSemaM zivamanAbAdhamiti ca prAgvat , tathA yat 'taranti' plavante gacchantItyarthaH, tatsthAnamuktamiti prakramaH, savizeSaNasya pRSTatvAttadeva vizinaSTi-sAsaryavAsaMti bindoralAkSaNikatvAt 'zAzvatavAsaM' nityAvasthiti dhruvamitiyAvat , lokAgre durArohamupalakSaNatvAjarAdyabhAvavat prasaGgatastanmAhAtmyamAha-yatsaMprAptA na zocante, kIdRzAH santa ityAha-bhavA-nArakAdayasteSAmoghaH-punaH punarbhava-15 rUpapravAhastasyAntakarAH-paryantavidhAyino bhavaughAntakarAH 'muNi'tti munaya iti sUtrapaJcakArthaH // ____sAhu goyama ! pannA te, chinno me saMsao imo / namo te saMsayAIya!, savvasuttamahoyahI ! 84 // navaraM namo'stviti zeSaH 'te' tubhyamiti 'saMzayAtIta !' sandehAtikrAnta ! sarvasUtrANAM mahodadhiriva mahodadhiH sAmastyena tadAdhAratayA tatsaMbodhanaM sarvasUtramahodadhe !, anenopabRMhaNAgarbha stavanamAha / praznopasaMhAramAha niyuktikRt'evaM bArasasu kamotti, evamityuktarUpo dvAdazasu pratipAditaprazneSu 'prakramaH' paripATI, kimuktaM bhavati ?-anenaiva krameNAmI kezinA kRtAH, tathAhi-dharmArthatvAtsarSAnuSThAnasya zikSAtratarUpatvAcAsya prathamatasteSAM praznaH, tato liGga RRRRRRRRRANSACARBALS Jau.85e Wional For Privale & Personal use only Xlinelibrary.org Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH // 511 // Jain Education | pAlyAnyetAnIti liGgasya, satyapi ca liGge nAtmAdizatrujayaM vinA'sau sukhena pAlayituM zakyata iti zatrujayasya, teSvapi kaSAyA evotkaTAstadAtmakau ca rAgadveSAviti pAzAvakarttanasya, tatrApi lobha eva duranta iti latocchedasya, taducchedo'pi na kaSAyanirvApaNaM vinetyagninirvApaNasya, tadvidhyApanamapi na manasyanigRhIta iti duSTAzvanigrahasya | tannigrahe'pi ca na samyakpathaparijJAnaM vinA'bhimatapadaprAptiriti tasya samyakpathazca jinapraNItadharma eveti tasyaiva | sanmArgatvakhyApanAya mahAzroto nivAraNasya tatastatraiva dADharyotpAdanArthaM saMsArapAragamanasya atha yadyayameva sanmArga| statkimityanye'pi na vadantItyAzaGkayAnyeSAmajJatvakhyApanArthaM tamovighaTanasya, evamapi kimanena sanmArgeNa sthAna| mavApyamityAzaGkAsambhave sthAnopasampada iti gAthApadatAtparyArthaH // punastadvaktavyatAmeva sUtrakRdAha evaM tu saMsae chinne, kesI ghoraparakkame / abhivaMdittA sirasA, goyamaM tu mahAyasaM // 85 // paMcamahavvayaM dhammaM, paDivajjai bhAvao / purimassa pacchimaMmI, magge tattha suhAvahe // 86 // ' evaM 'tti amunaiva prakAreNa 'saMzaye' uktarUpe 'chinne' apanIte, ubhayatra jAtAvekavacanaM, zeSaM spaSTaM, navaraM 'bhAvataH ' ityabhiprAyataH, pUrva hi caturyAma eva dharmaH pratipattavya ityabhiprAya AsIt, adhunA tu paJcayAma iti, kka punarayaM paJcayAmo | dharma ityAha- 'purimassa' tti pUrvasya, ko'rthaH ? - Adyasya sopaskAratvAtsUtrasya tIrthakRto'bhimate 'pazcime' pazcimatIrtha kR . | kezigauta mIyAdhya0 23 // 511 // nelibrary.org Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CARRORRORSCORREALISALLER sambandhitayA 'mArge' pathi 'to'ti prakrAnte tatra vA tindukodyAne 'zubhAvahe' kalyANaprApake mArgasya vizeSaNamiti | sUtradvayArthaH // sampratyadhyayanArthopasaMhAravyAjena mahApuruSasaGgamaphalamAha kesIgoamao niccaM, taMmi Asi samAgame / suyasIlasamukkariso, mahatthatthaviNicchao // 7 // 'kesigautamata' iti kezigautamAvAzritya 'nityaM' sadA tatpuryavasthAnApekSayA 'tasmin' prakrAntasthAne AsIt / | 'samAgame' mIlake, kimAsIdityAha-zrutaM-zrutajJAnaM zIlaM-cAritraM tayoH samutkarSaH-prakarSaH zrutazIlasamutkarSaH, tathA 3 mahArthI-mahAprayojanA muktisAdhakatvena ye'rthAH-zikSAvratAdayasteSAM vinizcayo-viziSTo nirNayo mahArthArthavinizcayaH, tacchiSyANAmiti gamyate, 'kesitti sublopAkezervA gautamataH gautamagaNadharApekSayA'pakarSavat zrutAdimattvAditthamuktam , idaM tu kvacid dRSTamiti vyAkhyAtamiti sUtrArthaH // zeSaparSado yadabhUttadAha tosiA parisA savvA, saMmaggaM smuvddiyaa| 'toSitA' paritoSa nItA 'pariSat' sadevamanujAsurA sabhA 'sarvA' niravazeSA 'sanmArga' muktipathamanuSThAtumiti gamyate, 'samupasthitA' pAThAntarataH 'paryupasthitA' vA ubhayatrodyatA, anena kAkA parSadaphalamAha // itthaM sadbhUtaguNagasaccaritravarNanadvAreNa tayoH stavanamuktvA praNidhAnamAha HSPARUSAASTUSRAHASIAS Jain Education a l For Privale & Personal use only inelibrary.org Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarAdhya. bRhadvRttiH saMthuyA te pasIyaMtu, bhayavaM kesI goymu||88|| tibemi / keshigaut|| kesigoyamijaM // 23 // mIyAdhya. saMthuetyuttarArddha / 'saMstutau' samyagabhivanditau 'to' uktarUpI prasIdatAM' prasAdaparau bhavatAM bhagavatkezigautamAviti / sUtrArthaH / 'iti' parisamAptau, bravImIti pUrvavat / ukto'nugamaH, samprati nayAste'pi prAgvat // ityuttarAdhyayanazrutaskandhaTIkAyAM zrIzAntyAcAryaviracitAyAM ziSyahitAyAM kezigautamIyaM nAma trayoviMzamadhyayanaM samAptamiti // // 512 // SHRECORRUMSHOTEOUSEUMS iti zrIzAntyAcAryakRtAyAM ziSyahitAyAmuttarAdhyayanaTI0 prayoviMzamadhyayanaM samAptam // iti zreSThi devacandra lAlabhAI-jainapustakoddhAre-granthAGkaH 36. // 512 // Jain Education For Privale & Personal use only inelibrary.org