Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 02
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र १८८ द्रव्यप्रमाणनिरूपणम् दीर्घतरं धान्यकोष्ठकम् । एषु संश्रितानां निक्षिप्तानां धान्यानाम्-'एतावदत्र धान्यमस्ति' इति प्रकारेण मानप्रमाणपरिज्ञानं भवतीत्यर्थः। एतदुपसंहरन्नाहतदेतद् धान्यमानप्रमाणमिति । अथ किं तद् रसमानप्रमाणम् ? इति शिष्यप्रश्नः। उत्तरयति-रसमानप्रमाणम्-रस: इक्षुरसादिस्तद्विषयं मानमेव प्रमाणं-रसमान. प्रमाणं, तद् यथा विधीयते तदुच्यते। तदेवं विज्ञेयम्-धान्यमानप्रमाणात् सेतिकादेश्चतुर्मागविवद्रितं चतुर्भागाधिकम् आभ्यन्तरशिखायुक्तं रसप्रमाण कहीं कहीं इसे गुणती भी कहते हैं । अलिन्द यह भी धान्य रखने का एक आधार विशेष है । अपचारि नाम बंडा का है। यह बहुत बड़े कोठ जैसा होता है। मानप्रमाण से इन सब में भरे हुए अनाज के प्रमाण का परिज्ञान होता है-कि इसमें इतना अनाज भरा हुआ है
और इसमें इतना । इस प्रकार यह धान्यमान प्रमाण है। (से किं तं रसमाणपमाणे ? ) हे भदन्त ! वह रसमान प्रमाण क्या है ? (रसमाण. प्पमाणे-धण्गमाणप्पमाणाओ चउभागविवड़िए, अभितरसिहाजुत्ते रसमाणप्पमाणे विहिज्जइ) - उत्तर-द्रवरूप पदार्थ ही जिसका विषय है ऐसा वह रसमान प्रमाण सेतिकादिरूप धान्यमान प्रमाण से चतुर्भागाधिक होता है और अभ्यन्तर शिखा से युक्त होता है । धान्य द्रव्य ठोस द्रव्य है,वह द्रव रूप पदार्थ नहीं है इसलिये उसकी शिखा होती है रस द्रव्य ठोस द्रव्य नहीं होता है वह द्रवरूप होता है इसलिये बाहिर में उसकी शिखा લઈ જાય છે અને કઈ કઈ પ્રદેશમાં ગુણતી પણ કહે છે. અહિંદ આ પણ એક ધાન્ય મૂકવાને આધાર વિશેષ છે. અપચારિ નામ બંડાનું છે. આ બહુજ મેટા કેઠા જે હેય છે. માન પ્રમાણથી આ સર્વેમાં ભરેલાં અનાજના પ્રમાણનું પરિજ્ઞાન થાય છે, કયા પાત્રમાં કેટલું અનાજ ભરેલું છે. તેનું પરિજ્ઞાન આ પૂર્વોક્ત માન પ્રમાણથી જ થાય છે આ પ્રમાણે આ धान्य भान प्रमाण छ. (से कि त रसमाणप्पमाणे) ७ मत! २स भान प्रभा अन ४उवाय १ (रसमाणापमाणे-धण्ण नाणप्पमाणाओ चउभागविवढिए, अभितरसिहाजुत्ते रस माणापमाणे विहिज्जइ).
ઉત્તર-દ્રવ રૂપ પદાર્થ જ જેને વિષય છે. એવું તે રસમાન પ્રમાણુ સેતિકાદિ રૂપ ધાન્ય પ્રમાણથી ચતુર્ભાગાધિક હોય છે. તેમજ અભ્યન્તર શિખાયુક્ત હોય છે ધાન્ય દ્રવ્ય નકકર દ્રવ્ય છે, તે દ્રવપદાર્થ નથી એથી તેની શિખા હેય છે રસ દ્રવ્ય નકકર હેતું નથી, દ્રવરૂપ હોય છે. એથી
For Private And Personal Use Only
