Anuyogdwar Sutram Part 02

Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 598

अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र २२८ वसतिदृष्टान्तेन नयप्रमाणम् कारण वश किसी गली आदि में वह उस समय है तो उस समय 'उस विवक्षित घर में यह रहता है ऐसा अतिप्रसङ्ग होने के कारण नहीं कहा जा सकता है। (एवमेव ववहारस्त वि) इसी प्रकार व्यवहारनय भी लोकव्यवहार के अनुसार चलता है। इसलिये लोकव्यवहार में जैसे नैगमनय के ये उक्त प्रकार देखने में आते हैं, वैसे ही प्रकार व्यवहारनय के भी इसलिये नैगमनय के जैसा व्यवहारनयको भी जानना चाहिये । ___ शंका--अन्तिन नैगमनय का जो यह प्रकार आपने कहा है कि यदि वह वर्तमान में जिस घर में रहा है यदि उसी घर में मौजूद है तो यह 'वहां रहता है। ऐसा कहा जा सकता है नहीं तो नहीं। सो यह चरम नैगमोक्त प्रकार लोक में नहीं माना जाता है क्योकि 'ग्रामा न्तर में गया हुभा भी देवदत्त 'अयं पाटलिपुत्रे वसति' यह पाटलिपुत्र में रहता है-इस प्रकार से पाटलिपुत्र के निवासी रूप से व्यपदिष्ट होता ही है । इस प्रकार से जब यह चरमनैगमोक्त प्रकार नहीं माना जाता है तो फिर व्यवहार नप भी नैगमनय के अनुसार जानना चाहिये' यह कथन भी कैसे युक्त माना जा सकता है ? થઈ શકે તેમ છે. જે તે ગમે તે કારણથી કઈ શેરી વગેરેમાં તે સમયે વિદ્યમાન હોય તે, તે સમયે “તે વિવક્ષિત ઘરમાં તે રહે છે. આવુ અતિ अस वाथी ४ामा मातुनधी. (एवमेव ववहारस्सवि) मा प्रभारी
વ્યવહારનય પણ લેકવ્યવહાર મુજબ ચાલે છે. આથી લોકવ્યવહારમાં જેમ નિગમનયના આ ઉપર્યુંકત પ્રકારો જોવામાં આવે છે, તેવા જ પ્રકારે વ્યવહારનયના પણ હોય છે તેમ સમજી લેવું. એટલે કે નૈગમનયની જેમ વ્યવહારનય વિષે પણ જાણી લેવું જોઈએ.
શંકા-અંતિમ નિગમનયને જે આ પ્રકાર આપશ્રીએ સ્પષ્ટ કરેલ છે કે જે તે વર્તમાનમાં જે ઘરમાં રહેતું હોય તે જે તે તેજ ઘરમાં વિદ્યમાન હોય તે “આ ત્યાં રહે છેઆ રીતે કહેવામાં આવે છે. અન્યથા નહિ; પગ આ ચરમ નૈમિત પ્રકાર લેકમાં માન્ય નથી, કેમકે “પ્રામાतरमा गयो छे, छतां पात्त 'अयं पाटलिपुत्रे वसति' मा पालि પુત્રમાં રહે છે. આ પ્રમાણે પાટલિપુત્રના નિવાસી રૂપમાં પદિષ્ટ થાય છે. આ રીતે આ ચરમ નૈગમકત પ્રકાર ગણાય જ નહિ તે પછી “વ્યવહારનય પણ નિગમનાય મુજબ જ છે” આ કથન ચોગ્ય કઈ રીતે ગણાય?