Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 02
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
८९८
अनुयगोद्वारसूत्रे
तथा ज्ञानाविनाभाविनीत्वास्स कळपुरुषार्थसिद्धिरपि ज्ञाननिबन्धना बोध्येति । अयं ज्ञाननयः सम्यक्त्वश्रुत - देशविरति सर्वविरतिरूपे चतुर्विधे सामायिके सम्यक्त्वश्रुतसामायिकेति सामायिकद्वयं प्रतिपद्यते, अस्य सामायिकद्वयस्य ज्ञानात्मकत्वेन मुक्तौ प्रधानकारणत्वात् । देशविरतिसामायिक सर्वविरतिसामायिकेति सामायिकद्वयं न प्रतिपद्यते, ज्ञानकार्यत्वेन तयोर्गौणत्वादिति ।
इत्थं ज्ञाननयमतेन सामायिकं विचारित, सम्पति क्रिया नयमतेन तद्विचार्यतेअस्य नयस्य मतेन क्रियाया एव सकलपुरुषार्थसिद्धौ प्रधानकारणत्वमित्येतन्नयमतमाश्रित्यापि पूर्वोक्ता 'नायम्मि' इत्यादि गाथा व्याख्येया । व्याख्याप्रकार जाता है कि- 'जो जिसके बिना नहीं होता है, वह तत्कारण माना जाता है-जैसे बीज के बिना नहीं होनेवाला अंकुर-बीजनिबन्धक माना जाता है। इसी प्रकार सकलपुरुषार्थसिद्धि ज्ञान अविनाभाविनी होने से ज्ञानकारणक मानी जाती है, यह ज्ञाननय सम्यक्श्व सामाचिक, असामायिक देशविरतिसामायिक और सर्वविरति सामायिक इन चार सामायिकों में से सम्यक्त्व सामायिक और श्रुत सामाfun इन दो सामायिकों का प्रतिपत्ता - धारक होता है। क्योंकि ये दोनों सामायिक ज्ञानात्मक होने से मुक्ति में प्रधान कारण माने गये हैं । देशविरति सामायिक और सर्वविरति सामायिक इन दो सामायिकों का वह प्रतिपत्ता - धारक नहीं होता। क्योंकि ये दोनों ज्ञान के कार्य हैं - इसलिये मुक्ति प्राप्ति में ये गौण माने जाते हैं। इस प्रकार ज्ञाननय के मत से यह सामायिक का विचार किया-अब क्रियानय के मत से इसका विचार इस प्रकार से है-क्रियानय क्रिया को ही અંકુર ખીજનિમ...ધક માનવામાં આવે છે, આ પ્રમાણે સકલ પુરુષાર્થ સિદ્ધિ જ્ઞાન અવિનાભાવિ ઢાવાથી જ્ઞાન કારક માનવામાં આવે છે. આ જ્ઞાનનય સમ્યક્ત્વસામાયિક, શ્રુતસામાયિક, દેશવિરતિસામાયિક અને સર્વ વિરતિસામાયિક આ ચાર સામાયિકમાંથી સમ્યક્ત્વ સામાયિક અને શ્ર1 સામાયિક આ બે સામાયિકાના પ્રતિપત્તા-ધારક હાય છે. કેમકે એએ બન્ને સામાયિક જ્ઞાનાત્મક હોવાથી મુકિતમાં પ્રધાન કારણેા માનવામાં આવ્યાં છે, દેશવિરતિ સામાયિક અને સર્વવિરતિ સામાયિક એએ બે સામાયિકાના તે પ્રતિપત્તા-ધારક થતા નથી. કેમકે એએ બન્ને જ્ઞાનના કાર્ડ છે. એથી મુકિત પ્રાપ્તિમાં એએ ગૌણુ માનવામાં આવ્યા છે. આ પ્રમાણે જ્ઞાનનયના મત મુજબ આ સામાયિક વિષે વિચાર કરવામાં આવ્યે છે, હવે ક્રિયાનયના મત મુજબ આ વિષે વિચાર આ પ્રમાણે સ્પષ્ટ કરવામાં આવે છે–ક્રિયાનય ક્રિયાને
For Private And Personal Use Only
*
