Anuyogdwar Sutram Part 02

Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 904

अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र २५० नयस्वरूपनिरूपणम्
८८७
सामायिकाध्ययनं हि प्रथममुपक्रमेण उपक्रान्तं भवति, ततो निक्षेपेण यथासंभवं निक्षिप्यते, ततश्चानुगमेन अनुगम्यते, ततः पुनरेतद् नयैर्विचार्यते इति उपक्रान्त सामायिकाध्ययनस्य विश्वारणैव एषां प्रयोजनं बोध्यमिति । ननु यैषा सामायिकाध्ययनस्य नयेर्विचारणा क्रियते, सा विचारणा प्रतिसूत्रमभिप्रेता ? उत वा सर्वाध्ययनस्य ? यदि प्रथमः पक्षोऽभिमतस्तर्हि सोऽयुक्त एव, 'न नया समोयरंति इहं' इत्यनेन कालिकते प्रतिसूत्रं नयविचारस्य प्रतिषिद्धत्वात् । अथ द्वितीयः पक्षदभिमतस्तर्हि सोऽप्ययुक्त एव यतः प्रागुपोद्धारु निर्युक्तत्यनुगमे 'नए समोयार
उत्तर - पूर्वप्रक्रान्त सामायिक अध्ययन सर्व प्रथम उपक्रम से उपक्रान्त होता है । इसका निक्षेप से यथासंभव वह निक्षिप्त होता है । बाद में अनुगम से वह अनुगम्य- ( जानने योग्य) होता है । इसके बाद नयों से उसका विचार किया जाता है । इस प्रकार इनका प्रयोजन है, ऐसा जानना चाहिये ।
शंका- इन नयों से सामायिक अध्ययन की जो विचारणा की जाती है, सो क्या वह हरएक सूत्रकी की जाती है ? या सर्व अध्ययन की ? यदि प्रथमपक्ष को लेकर आप कहो कि - 'हर एक सूत्र की नयों से विचारणा की जाती हैं-सो यह बात ठीक नहीं है क्योंकि 'न नया समोयरंति इहं' इस पाठ द्वारा यह पहिले ही स्पष्ट कर दिया गया है कि 'कालिकत में प्रतिसूत्र में नयविचार नहीं होता है । यदि द्वितीय पक्ष को लेकर आप कहो कि 'समस्त सामायिक अध्ययन का
ઉત્તર:—પૂ પ્રકાન્ત સામાયિક અધ્યયન સર્વ પ્રથમ ઉપક્રમથી ઉપક્રાન્ત હૈાય છે. એના પછી નિક્ષેપથી યથાસ ંભવ તે નિશ્ચિમ હૈાય છે. ત્યાર ખાદ અનુગમથી તે અનુગમ્ય (જાણવા ચેાગ્ય) હાય છે. એના પછી નચાના આધારે તેના વિષે વિચાર કરવામાં આવે છે. આ પ્રમાણે એમના વડે ઉપક્રાન્ત સામાયિક અધ્યયનના વિચાર એજ એમનુ પ્રત્યેાજન છે, આમ જાણવું જોઇએ. શકા:—આ નસે.થી સામાયિક અધ્યયનની જે વિચારણા કરવામાં આવે છે, તે શું દરેકે દરેક સૂત્રની કરવામાં આવે છે? અથવા અધ્યયનની જો પ્રથમ પક્ષના આધારે તમે કહે કે દરેક સૂત્રની નયાના આધારે વિચારણા वामां आवे छे, तो या वात उचित नथी. भ है 'न नया समोयरंति इहूं' આ પાઠ વડે આ વાત પહેલાં જ સ્પષ્ટ કરવામાં આવી છે કે ‘કાલિક શ્રુતમાં પ્રતિસૂત્રમાં નય વિચાર થતા નથી.' જો દ્વિતીય પક્ષના આધારે તમે કહો કે સમસ્ત સામાયિક અધ્યયનના નયના આધારે વિચાર કરવામાં આવે છે તે આ