Anuyogdwar Sutram Part 02

Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 02
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 603
________________

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगद्वारसूत्रे यावत् स भगति गर्भगृहे वसामीति । एवं विशुद्धनैगमनयमतानुसारेण गर्भगृहे वसन्नेव वसतीति व्यपदिश्यते । अयं भाषा-विशुदनैगमनयानुसारेण यत्र गृहादी सर्वदा नियापित्वेनासौ विवक्षितस्तत्र तिष्ठन्नेवासौ तत्र तिष्ठतीति
पदिश्यते । यदि च कारणवशादन्यत्र रथयादौ वर्तते, तदा तत्र विवक्षिते गृहादौ वसतीति नोच्यते, अतिप्रसङ्गादिति । एवमेव व्यवहारस्यापि । व्यवहारनयो हि लोकव्यवहारे वर्त्तते । लोकव्यवहारे च नैगमोक्तमकारा एव दृश्यन्ते, अतो नैगमाद् व्यवहारनयोऽपि बोध्य इति भावः । ननु चामनगमोक्तप्रकारो सोके नेष्यते, ग्रामान्तर गतोऽपि देवदत्तः 'अयं पाटलिपुत्रे वसतीति' पाटलि. पुत्रशासित्वेन व्यपदिश्यते, एवं च-'एवमेव व्यवहारस्यापी'-ति कथनमयुक्तम् ? इति चेदाह-प्रामान्तरं गते देवदत्ते स इह वसति न वेति केनचित्पृष्टः कश्चित् कथयति-ग्रामान्तरं गतो देवदत्तो नेह वसतीति । एवं च लोकव्यवहारदर्श नात् एवमेव व्यवहारस्थापि' इति कथनं युक्त मेवेति । संग्रहनयस्य नैगमव्यवहारा. पेक्षया विशुद्धत्वादेतनयानुसारेण संस्तारकपमारूढ =संस्तारकोपविष्ट एव वस. विशुद्धतर नैगमनय की मान्यतानुसार ऐसा कहा जाता कि-मैं गर्भ गृह में रहता हूं। तब नैगमनय की मान्यता समाप्त हो जाती है। यद्यपि यहां पर भी यह प्रश्न हो सकता है कि-'तुम क्या समस्त गर्भगृह में रहते हो या एक कोने में ? तात्पर्य कहने का यह है जि-'जितने भी उत्तर के प्रकार इस सूत्र द्वारा स्पष्ट किये गये हैं, वे सब नामनय के स्वरूप पर अच्छा प्रकार डालते हैं। इससे नेगमनय का स्वरूप क्या है ? यह बात अच्छी प्रकार से हमें समझ में आ जाती है। व्यवहार नय की भी मान्यता वसति के संबन्ध में नैगमनय के ही जैसी है। क्योंकि यह नय लोकव्यवहार के अनुमार चलता है। सग्रहनय की मान्यतानुसार वसति शब्द का प्रयोग गर्भगृह आदि में रहने સ્પષ્ટ થતા જાય છે. આ પ્રમાણે જ્યારે વિશુદ્ધતરનગમનયની માન્યતા મુજબ આમ કહેવામાં આવે છે કે “હું ગર્ભગૃહમાં રહું છું ત્યારે નિગમનની માન્યતા સમાપ્ત થઈ જાય છે. જો કે અહીં પણ આ પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થઈ શકે તેમ છે કે “શું તમે આખા ગર્ભગૃહમાં રહે છે કે એક ખૂણામાં રહે છે?” તાત્પર્ય કહેવાનું આ પ્રમાણે છે કે જેટલા ઉત્તરોના પ્રકારો આ સૂત્ર વડે સ્પષ્ટ કરવામાં આવેલા છે, તે સર્વે નૈગમનયન સ્વરૂપ વિષે સારો એવો પ્રકાશ પાડે છે. આથી ને બમનયનું સ્વરૂપ કેવું છે. તે વાત અમારી સામે સારી રીતે સ્પષ્ટ થઈ જાય છે વ્યવહારનયની પણ માન્યતા વસતિના સંબંધમાં નિગમનની જેમ જ છે. કેમકે આ નય લેકવ્યવહાર મુજબ જ ચાલે છે, સંગ્રહાયની માન્યતા મુજબ વસતિ શબ્દને પ્રયોગ ગર્ભગૃહ
For Private And Personal Use Only


Page Navigation
1 ... 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928