Anuyogdwar Sutram Part 02

Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 819

૨
अनुयोगद्वारes
ननु गृहस्थस्य त्रिविधं त्रिविधेन प्रत्याख्यानमपि आग मे दृश्यते, यथा भगवती
सूत्रे - (श. ८ उ. ५)
'समणोत्रासगस्स णं भंते ! पुव्वमेव थूळे पाणाइवाए अपञ्चक्खाए भवइ । से णं भंते ! पच्छा पच्चाइक्खमाणे किं करेइ ? गोयमा ! तीयं पडिकमइ, पपन्नं इस प्रकार दो घडी काल तक गृहस्थों को द्विविध सावद्ययोग का त्रिवि से त्याग कर सामायिक करता चाहिये ।
शंका-गृहस्थ भी सर्व सावका परित्याग कर सामायिक करें तो इसमें क्या हानि है ?
उत्तर - मनुष्य स्वशक्ति द्वारा होने योग्य ही क्रिया को करने के लिये प्रवृत्त होता है । जो अपनी शक्ति के बाहर का काम है, उसमें वह प्रवृत्त नहीं होता। इसलिये गृहस्थ के सर्व सावद्ययोग का परित्याग होना, उसकी शक्ति के बाहर की बात है। क्योंकि वह पूर्व प्रवृत्त सावद्ययोग में अभिष्वङ्ग को मानसिक विचार धारा को छोडने के लिये समर्थ नहीं है । अर्थात् मन से वह त्रिकोटिपूर्वक सावद्ययोग का परित्याग नहीं कर सकता है । इसलिये वह विविध सावद्ययोग को त्रिविध से प्रत्याख्यात नहीं करता ।
शंका - गृहस्थ के त्रिविध सावद्ययोग का विविध से प्रत्याख्यान भी आगम में देखा जाता है-जैसे भगवती सूत्र में (श० ८ उ० ५ ) ત્રિવિધ-કૃત, કારિત અને અનુમેદનાથી છે, એથી આ સાવદ્યયેાગ પરિત્યાગ સવ શબ્દથી વર્જિત છે. આ પ્રમાણે એ ઘડી કાળ સુધી ગૃહસ્થાને દ્વિવિધ સાવદ્યયેાગના ત્રિવિધથી ત્યાગ કરીને સામાયિક કરવુ જોઈ એ.
શકા-ગૃડ્રુસ્થ પણ સવ સાવધયેાગને પરિત્યાગ કરીને સામાયિક કરે तो, तेमां शी हानि छे ?
ઉત્તર:-મનુષ્ય સ્વશક્તિ વડે થવા રેગ્ય ક્રિયાને કરવા માટે જ પ્રવૃત્ત હાય છે, જે પેાતાની શક્તિની બહારનું કામ છે, તેમાં તે પ્રવૃત્ત થતા નથી એથી ગૃહસ્થના સવ સાવદ્યયેાગને પરિત્યાગ થવેા, તેની શક્તિની બહારની વાત છે. કેમ કે પુત્ર પ્રવૃત્ત સાવચેાગમાં અભિq'ગને માનસિક વિચાર ધારાને ત્યજવામાં સમ નથી. એટલે કે મનથી તે ત્રાટિપૂર્વક સાવદ્યચાગના પરિત્યાગ કરી શકતા નથી, એથી તે ત્રિવિધ સાવદ્યયેાગનુ... ત્રિવિધથી પ્રત્યાખ્યાન કરતા નથી.
શક: ગૃહસ્થના ત્રિવિધ સાવદ્યયેાગનું પ્રત્યાખ્યાન પણ આગમમાં वामां भावे है, प्रेम भगवती सूत्रां (श० ८ ७. ५. ) 'समणोवास गरस