Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 02
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र २४८ अनुगमनामानुयोगद्वारनिरूपणम् ०७ प्रतिपद्यन्ते । मनुष्यक्षेत्रे तु सम्यक्त्वसामायिक श्रुतसामायिकं सर्वविरतिरूपं चारित्रसामायिकं चापि पतिपद्यते । सर्वविरतिरूपचारित्रसामायिकस्य प्रतिपत्तारो मनुष्या एव भवन्ति नान्ये, अतो मनुष्य क्षेत्रादतिरिक्तेषु क्षेत्रेषु सर्वविरतिरूपचारित्रसामायिकप्रतिपत्तारो न भवन्ति । देशविरतिसामायिक प्रतिपत्तारस्तु मनुष्यक्षेत्रे तबहिश्चापि केचिद् भवन्ति । तथा-सम्यक्त्व-श्रुत देशविरतिसामायिकानां पूर्वपतिपन्नका ऊर्धाधस्तिर्यग्लोकेषु नियमतो भान्ति । सर्वविरतिरूपस्य चारित्रसामायिकस्य पूर्वप्रतिपनकास्तु अधोलोकतिर्यग्लोकयोनियमतः सन्ति । ऊर्ध्वलो के तु कदाचिद् भवन्ति न वा भवन्तीति । ग्लोक में पूर्वोक्त दो सामायिकों को भा जीव धारण करते हैं। तथा जो मनुष्य लोकरूप अढाई द्वीप है, उसमें भव्यजीव सम्यक्त्व सामायिक श्रुतसामाधिक और सर्वविरतिरूप चारित्र सामायिक धारण करते हैं । इनमें जो सर्वविरतिरूप चारित्र सामायिक है, उसके पालन कर्ता केवल मनुष्य ही होते हैं-अन्य जीव नहीं। इसलिये मनुष्य क्षेत्र से बाहिर क्षेत्रों में सर्व विरतिरूप चारित्र सामायिक के पालन का नहीं होते हैं । तथा जो देशविरतिरूप सामायिक है, उसके प्रतिपत्ता भव्य जीव तो मनुष्य क्षेत्र में और इस से वाहिर भी कोई २ भी होते हैं । तथा सम्यक्त्व सामायिक श्रतसामायिक और देश विरति सामायिक इन तीन सामायिको के पूर्वप्रतिपन्नकभव्य जीव उर्ध्वलोक, अधोलोक एवं तिर्यग्लोक इनमें नियम से होते हैं। सर्व विरतिरूप चारित्र सामायिक के पूर्वप्रतिपन्नक जो भव्य जीव हैं वे तो બે સામાયિકને ભવ્ય છ ધારણ કરે છે. તેમ જ જે મનુષ્ય લેક રૂપ અઢીદ્વીપ છે, તેમાં ભવ્ય જીવ સમ્યકત્વ, સામાયિક શ્રુતસામાયિક અને સર્વવિરતિ રૂપ ચરિત્ર સામાયિક ધારણ કરે છે. આમાં જે સર્વ વિરતિ રૂપે ચારિત્ર સામાયિક છે. તેના પાલન કર્તા ફક્ત મનુષ્ય જ હોય છે. અન્ય જ નહિ. એથી જ મનુષ્ય ક્ષેત્રથી બહારના ક્ષેત્રોમાં સર્વ વિરતિ રૂપે ચારિત્ર સામાયિકના પાલનકર્તાઓ હોતા નથી. તેમ જ જે દેશ વિરતિ રૂપ સામાયિક છે, તેના પ્રતિપત્તા ભવ્ય છે તે મનુષ્યક્ષેત્રમાં અને આનાથી બહાર પણ કઈ કઈ હોય છે. તથા સમ્યક્ત્વ સામાયિક શ્રત સામાયિક, અને દેશ વિરતિ સામાયિક આ ત્રણ સામાયિકના પૂર્વ પ્રતિપન્નક ભવ્ય જીવ ઉર્વીલેક, અલેક અને તિર્યશ્લેક આમાં નિયમથી જ હેય
For Private And Personal Use Only
