Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 02
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगद्वारसूत्रे पूर्व प्रतिपन्नकाः अपि विद्यन्त एव । तथा-देशविरतिसर्व विरतिसामायिकयो रुत्सपिण्यां दुष्पमसुषमा-सुपम दुष्पमारूपयोर्द्वयोः कालयोः, अवसापिण्यां सुपम दुषमा-दुष्षम-सुषमा-पुष्षमारूपेषु त्रिपुकालेषु च प्रतिपद्यमानका भवन्ति । पूर्व प्रतिपन्नास्त्वनयोः सामायिकयोरिह उत्सर्पिण्यवसर्पिणीकालयोः सन्त्येव । तथादेवकुरू तरकुरूषु सुषमसुषमाप्रतिभागः, हरिवर्षरम्यकयोः सुषमा प्रतिभागः, हैमवतहरण्यवतयोः सुषमदुषमाप्रतिभागः, पश्चनु महाविदेहेषु दुष्पमसुषमापतिभागः । एषु स्थानेषु कालो नोत्सपिण्यवसर्पिणीत्वेनाभिधीयते । एषु मत्येकस्मिन् मुषमसुषमादिकालसदृश कालस्य यथाक्रमं विद्यमानत्वात् स कालः सुषमसुषमादि प्रतिभागत्वेनोच्यते । तत्र सुषमसुपमा-सुपमा-सुषमा-सुपम दुष्पमापतिभागेषु त्रिषु सम्यक्त्पश्रुतसामायिकयोः प्रतिपद्यपानकाः संभवन्ति, पूर्व प्रतिपन्नकास्तु सन्त्येव । दुष्पममुपमारूपे चतुर्थे प्रतिभागे तु चतुर्विधस्यापि सामायिकस्य पतिजो पूर्वपतिपन्नक. जीव है, वे तो उत्सर्पिणी अवसर्पिणी दोनों के उक्त कालों में रहते ही हैं। तथा-देवकुरु उत्तरकुरु इन भोगभूमियों में सुषम सुषमा प्रतिभाग, हरिवर्ष रम्यक में सुषमा प्रतिभाग, हैमवत हैरण्यवत में सुपमदुषमा प्रतिभाग, पांच महाविदेहों में दुष्षम सुषमा प्रतिभाग सदा बना रहता है। इन स्थानों में काल न उत्सपिणीरूप से कहा जाता है और न अवसर्पिणीरूप से इनमें प्रत्येकमें सुषमादिकाल के जैसा काल यथाक्रम से विद्यमान रहता है । इसलिये वह काल सुषमसुषमादि प्रतिभागरूप से कहा जाता है। इनमें सुषम सुषमा, सुषमा, सुषमदुषमा इन तीन प्रतिभागों में सम्यक्त्व सामा. यिक और श्रुतसामायिक के प्रतिपद्यमानक जीव हो सकते हैं । पूर्व प्रतिपन्नक जीव तो इनमें होते ही हैं । दुष्पमप्तुषमारूप चौथे प्रतिभाग, એમના જે પૂર્વ પ્રતિપન્નક જીવે છે, તેઓ તે ઉત્સર્પિણી અવસર્પિણી બનેના ઉક્તકાળમાં રહે જ છે. તેમ જ દેવકુરુ, ઉત્તરકુરુ આ બેગ ભૂમિમાં સુષમસુષમાં પ્રતિભાગ, હરિવર્ષરમેકમાં સુષમાં પ્રતિભાગ, હૈમવત હૈરણ્યવતમાં સુષમ દુષમા પ્રતિભાગ, પાંચ મહાવિદેહમાં દુષ-સુષમા પ્રતિભાગ સર્વદા બની રહે છે. આ સ્થાનમાં કાળ ન તે ઉત્સર્પિણી રૂપમાં કહેવાય છે અને ન અવસર્પિણીરૂપમાં આમાં દરેકે દરેકમાં સુષમા સુષમાદિકાળના યથાક્રમથી વિદ્યમાન રહે છે. એથી તે કાળ સુષમસુષમાદિ પ્રતિભાગ રૂપથી કહેવામાં આવે છે. આમાં સુષમસુષમા, સુષમા સુષમ દુષમાં આ ત્રણ પ્રતિભાગમાં સમ્યક્ત્વ સામાયિક અને શ્રત સામાયિકના પ્રતિપદ્યમાનક જ સંભવી શકે છે. પૂવ. પ્રતિપનક જીવ તેં આમાં હોય જ છે. દુષમ સુષમારૂપ ચોથા પ્રતિભાગમાં
For Private And Personal Use Only
