Anuyogdwar Sutram Part 02

Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 02
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 634
________________

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र २३० संख्याप्रमाणनिरूपणम् तथा च-शङ्खपूत्पन्नस्य यस्य जीवस्य नामगोत्रे द्वीन्द्रियजात्यादि नीचेगोत्ररूपे कर्मणी जघन्यत एकेन समयेन उत्कृष्टतोऽन्तर्मुहूर्त्तमात्रेणैव व्यवधानात् अभिमुखे-उदयाभिमुखपाप्ते नामगोत्रे कर्मणी यस्य सोऽभिमुखनामगोत्रः शङ्खः प्रोच्यते । पूर्वोक्तस्त्रिविधोऽपि भावशङ्खताकारणत्वात् ज्ञशरीरभव्यशरोपतिरिक्तो द्रव्यशङ्ख उव्यते । नन्वेवं द्विअविकत्रिमविकादिरपि भावशङ्खताकारणत्वाद द्रव्यशङ्खवेन वक्तव्यस्तकिमिह एकमविक एवोच्यते ? इति चेदाह-द्विभविकादिरसिम्यवहितत्वेन भावशङ्खलाकारणत्वेन नाश्रीयते, तत्कारणत्वाभावात्तस्य द्रव्यलावेगा। शंखयोनि में जो जीव निकट में उत्पन्न होने वाला है अर्थात् उस जीव के द्वीन्द्रिय जाति आदिरूप नामकर्म एवं नीच गोत्ररूप कर्म जघन्य से एक समय के बाद, और उत्कृष्ट से अन्तर्मुहर्त के बाद उदयाभिमुख होने वाला हो, ऐसा वह जीव अभिमुखनामगोत्रशेख कहलावेगा। ये तीनों भी प्रकार के जीव भावखिता के कारण होने के कारण ज्ञशरीर और भव्यशरीर इन दोनों से व्यतिरिक्त द्रव्य शंख कहे गये हैं।
शंका--जिस प्रकार आपने भावशंखता के कारण होने से एक भविक को द्रव्यशंख कहा है-उसी प्रकार जो द्विभविक त्रिभविक आदि जीव हैं, उसे भी भावशंखता का कारण होने से द्रव्यशंख कहना चाहिये था, सो ऐसा क्यों नहीं कहा ? यहां तो एकविक को ही द्रव्य शंख कहा है।
उत्तर--इशंका ठीक है, परन्तु दिनविक आदि जीव को जो द्रव्यशंख नहीं कहा है, उसका कारण यह है कि 'ऐसा वह जीव भाव કહેવાશે. શંખ યોનિમાં જે જ નિકટ ભવિષ્યમાં ઉન્ન થનાર હોય તેમજ નીચ ગોત્ર રૂપ કર્મ જઘન્ય કરતાં એક સમય બાદ અને ઉત્કૃષ્ટથી અન્તમુહૂર્ત બાદ ઉદયાભિમુખ થનાર હે ય, એવે તે જીવ અભિમુખ નામ ગોત્ર શંખ કહેવાશે. આ ત્રણે પ્રકારના છ ભાવ શંખતાના કારણ હવા બદલ શરીર અને ભવ્ય શરીર એ બનેથી વ્યતિરિકત દ્રવ્યશંખ કહેવામાં આવ્યા છે.
શંકા-જેમ આપશ્રીએ ભાવશંખતાના કારણે એક ભવિકને દ્રવ્યશંખ કહેલ છે, તેમજ જે દ્વિભાવિક, ત્રિવિક વગેરે જીવ છે, તેને પણ ભાવશંખતા ના કારણે દ્રવ્યશંખ કહેવા જોઈએ, પરંતુ એવું કહેવામાં આવ્યું નથી. અહીં તે એકભાવિકને જ દ્રવ્યશખ કહેવામાં આવેલ છે.
ઉત્તર–શંકા બરાબર છે, પરંતુ દ્વિભાવિક વગેરે જીવને જે દ્રવ્યશંખ કહેવામાં આવ્યા નથી, તેનું કારણ આ પ્રમાણે છે કે “એવા તે જીવે ભાવ
अ० ७८
For Private And Personal Use Only


Page Navigation
1 ... 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928