Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 02
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र २४० समवतारद्वारनिरूपणम् युक्त्या स्वात्मन्येव वर्तन्ते, व्यवहारतस्तु स्वात्मनि कुण्डाद्याधारे च वर्तन्ते इति भावः । तथा तदुभयसमवतारेण आत्मसमवतारेण परसमवतारेण च आत्मभावे परमावे च समवतरन्ति, यथा-गृहे कटकुडयदेहली पट्टादि समुदायात्म के गृहे स्तम्भो वर्तते, स च स्तम्भ आत्मभावेऽपि वर्त्तते । यथा वा-घटे-बुध्नोदरकपाद्रव्य अपने निज रूपमें रहते हैं। क्योंकि निजरूप से कोई भी द्रव्यभिन्न नहीं है। तथा व्यवहारनय की अपेक्षा करके जब परसमवतार को लेकर समस्त द्रव्यों का विचार किया जाता है, तष समस्त द्रव्य (परसमोयारेणं जहा कुडे बदराणि) कुंड में बदर के जैसा परभाव में रहते हैं। तात्पर्य कहने का यह कि-'जब यह विचार किया जाता है कि प्रत्येक द्रव्य कहां रहते हैं ? तब इस प्रश्न का उत्तर दो नयों को आश्रित करके दिया जाता है-इनमें जष निश्चय का आश्रय किया जाता है-तब इस प्रश्न का उत्सर यह होता है कि प्रत्येक द्रव्य अपने ही निजरूप में रहते हैं । तथा व्यवहार नय की अपेक्षा जप इस प्रश्न का उत्तर विचारा जाता है तो उसका अभिप्राय यह निकलता है कि-जिस प्रकार कुण्ड में पदरिका फल रहते हैं 'उसी प्रकार से प्रत्येक द्रव्य पराश्रित भी रहते हैं तथा स्वाश्रित भी रहते हैं । (तदुभयसमोयारेणं जहा घरे खंभो,
ओयभावे यजहा घडे गीवा आयभावे य) जय तदुभय समवतार को लेकर विचार किया जाता है तो आत्मसमवतार की अपेक्षा समस्त द्रव्य
आत्म भाव में तथा परसमवतार की अपेक्षा परभाव में रहते हैं। जैसे कट, कुउय, देहली और पट्ट आदि के समुदायरूप घर में स्तम्भ रहता य रेग जहा कुंडे बदराणि) मा मारनी भ. ५२मामा २९ छ. तात्पर्य કહેવાનું આ છે કે “જ્યારે આ જાતને વિચાર કરવામાં આવે છે કે પ્રત્યેક દ્રવ્ય કયાં રહે છે? ત્યારે આ પ્રશ્નને ઉત્તર બે નાના આધારે આપવામાં આવે છે. આમાં જયારે નિશ્ચયને આશ્રય માનવામાં આવે છે, ત્યારે આ પ્રશ્નનો ઉત્તર આ પ્રમાણે હોય છે કે દરેકે દરેક દ્રવ્ય પિતાના જ સ્વરૂપમાં રહે છે. તેમજ વ્યવહારનયની અપેક્ષાએ જ્યારે આ પ્રશ્નના ઉત્તર વિષે વિચાર કરવામાં આવે છે ત્યારે તેને અભિપ્રાય આ મુજબ હોય છે કે “જેમ કંડમાં બદરિકા-બાર ફળ રહે છે. તેમજ દરેકે દરેક દ્રવ્ય પશ્રિત પણ રહે छ, तमन २॥श्रित ५८] २३ छे. (तदुभयसमोयारेणं जहा घरे खंभो, आयभाषे य जहा घडे गीवा आयभावे य) यारे तय सभतारने न पियार કરવામાં આવે છે, ત્યારે આત્મ સમવતારી અપેક્ષા સમસ્તદ્રવ્ય આત્મભાવમાં તેમજ પરસમવતારની અપેક્ષા પરભાવમાં રહે છે. જેમ કટ, કુડય દેહલી અને પટ્ટ વગેરેના સમુદાય રૂ૫ ઘરમાં સ્તંભ રહે છે, અને તે સ્તંભ પિતાના
For Private And Personal Use Only
