Anuyogdwar Sutram Part 02

Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 02
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 626
________________

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगन्द्रिका टीका सूत्र २२९ प्रदेशदृष्टान्तेन नयप्रमाणम् ६०१ परस्परमपेक्ष्य वर्तमाना एते नयाः सुनया भवन्ति । एतैः परस्परसापेक्षैः समुदितैरेव नयः सम्पूर्ण जिनमतं भवति नत्वेककावस्थामा उक्तच
"उदधाविव सर्वसिन्धवः, समुदीर्णास्त्वयि नाथ ! दृष्टयः । न च तासु भवान् पश्यते, प्रविभका सरिल्वियोदधिः" इति।।
एतेषां नयानां ज्ञानरूपतया, ज्ञानस्य च गुणत्वेन गुगप्रमाणेऽन्तभीवो भवति गत-चौद्ध-सिद्धान्त के अनुसार दुनय कहलाते हैं । परस्पर सापेक्षवाद में एक दूसरे के सिद्धान्त का विलोप नही किया जाता है। वहाँ तो 'वेसा भी है और ऐसा भी है। यही बात रहती है। इसलिये इन नयों को सापेक्ष स्थिति में सुनय कहा गया है। इन सापेक्ष समुदित. नयों में ही सम्पूर्ण जिनमत प्रतिष्ठित है। एक एक की अवस्था में नहीं । उक्तं च करके जो कारिका लिम्वी गई है उसका तात्पर्य यह है कि-'जिस प्रकार से समुद्र में समस्त नदियां आकर मिलती हैं-- समाती हैं-उसी प्रकार से हे नाथ! आप ले समस्त एकान्तदृष्टियांसमाई हुई हैं। परन्तु उन अलग रही हुई दृष्टियों में-मान्यताओ में -आप इस प्रकार से नहीं दिखलाई देते हो कि जिस प्रकार से भिन्न २ रही हुई नदियों में समुद्र दिखलाई नहीं देता। कहने का निष्कर्ष यही है कि परस्पर सापेक्ष नयसिद्धान्त ही जैन लिद्धान्त है और निर. पेक्ष नयवाद मिथ्यावाद है ? ये सब नय ज्ञानरूप हैं और ज्ञान आत्मा का गुण है इसलिये इन नयों का यद्यपि ज्ञानगुण में अन्तर्भाव हो અપેક્ષા રાખતા નથી ત્યારે આ બધા ગત-ૌદ્ધ સિદ્ધાન્તની જેમ દુય કહેવાય છે. પરસ્પર સામેક્ષવાદમાં એકબીજાના સિદ્ધાન્તને વિલેપ કરવામાં આવતો. નથી ત્યાં તો “આમ પણ છે અને તેમ પણ છે. એ જ સિદ્ધાન્ત રહે છે. એટલા માટે આ નની સાપેક્ષસ્થિતિમાં સુનય કહેવામાં આવેલ છે આ સાપેક્ષ સમુદિત નોમાં જ સંપૂર્ણ જિનમત પ્રતિષ્ઠિત છે. એક એકની અવસ્થામાં નહિ. ઉકચ કરીને જે કારિકા લખવામાં આવી છે, તેનું તાત્પર્ય આ પ્રમાણે છે કે “જેમ સમુદ્રમાં સમસ્ત નદી એ જઈ મળે છે, તેમજ હે નાથ ! આપમાં સમeત એકાન્ત દષ્ટિએ સમાહિત થયેલ છે. પરંતુ તે ભિન્નભિન્ન રહેલી દષ્ટિએમાં, (માન્યતાઓમાં) આપશ્રી જેમ જુદી જુદી નદીઓમાં સમુદ્રના દર્શન થતા નથી તેમ દેખાતા નથી. તાત્પર્ય એ છે કે પરસ્પર સાપેક્ષ નય સિદ્ધાન્ત જ જૈન સિદ્ધાન્ત છે. અને નિરપેક્ષ નવવાદ મિથ્યાવાદ છે. આ સર્વ ન જ્ઞાનરૂપ છે અને જ્ઞાન આત્માને ગુણ છે. એટલા માટે આ સર્વ નેનો જે કે જ્ઞાનગુણમાં અન્તર્ભાવ થઈ જાય છે છતાં પ્રત્યક્ષ વગેરે પ્રમાણેથી જે
अ० ७७
For Private And Personal Use Only


Page Navigation
1 ... 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928