Anuyogdwar Sutram Part 02

Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 02
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 566
________________

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र २२५ दर्शनगुणप्रमाणनिरूपणम्
"निर्विशेष विशेषाणां, ग्रहो दर्शनमुच्यते” इति । चक्षुर्वज शेषमिन्द्रियचतुष्टयं मनचाचक्षुः, तस्य दर्शनमचक्षुर्दर्शनम् , तच्च भावा. चक्षुरिन्द्रियावरणक्षयोपशमाद् द्रव्येन्द्रियानुपघाताच अचक्षुर्दर्शनिन: अचक्षुर्दर्शन कब्धिमतो जीवस्य आत्मभावे-आत्मनि जीवे भावः विषयस्य घटादेः संश्लिष्टतया संबन्धस्तस्मिन् सति प्रादुर्भवति । अयं भावः-चक्षुरमाप्यकारि भवति, ततस्तद् दूरस्थमपि स्वविषयं परिच्छिनत्तीत्यस्यार्थस्य ख्यापनार्थ घटादिषु चक्षुर्दर्शनं भवतीति पूर्वमुक्तम् । श्रोत्रादीनि तु पाप्यकारीणि भवन्ति, ततश्च माना गया है। इसीलिये 'निविशेष विशेषाणां ग्रहोदर्शन मुच्यते' विशेषों का सामान्य ग्रहण करना दर्शन कहा गया है । ( अचक्खु. दसणं अचखुदंसणिस्स आयभावे ) चक्षु को छोड़कर शेषचार इन्द्रियों एवं मन को अचक्षु कहा है। इनमे जो पदार्थों का सामान्य ज्ञान होता है, वह अचक्षुदर्शन है । यह अचक्षुर्दर्शन भावचक्षुरिन्द्रियावरण केक्षयोपशम से और द्रव्येन्द्रियों के अनुपघात से अचा. दर्शनलब्धिसंपन्न जीव के घटादिपदार्थों का संश्लेषरूप संबंधहोने पर होता है। इसका तात्पर्य यह है कि चक्षुइन्द्रिय अप्राप्यकारी माना गया है-वह पदाथों के साथ संश्लिष्ट होकर पदार्थो का दर्शन नहीं करता है-इसलिये वह उनसे दूर रहकर ही दूरस्थ अपने विषयों को जानता है, इस बात को कहने के लिये घटादिकों में चक्षुर्दर्शन होता है, ऐसा मूत्रकारने पहिले कहा है । अब अचक्षुर्दर्शन में यह बात कही
॥ भाटे "निर्वेशेषं विशेषाणं ग्रहो दर्शनमुच्यते” विशेषानु सामान्य अड ४२. शनाय छे. (अचखुदंसणं अचखुदंसणिस्स आयभावे) ચક્ષને બાદ કરતાં શેષ ચાર ઇન્દ્રિય અને મન અચક્ષુ કહેવાય છે. એમનાથી જે પદાર્થોનું સામાન્યજ્ઞાન થાય છે, તે અચક્ષુદર્શન છે. તે અચક્ષુદર્શન ભાવચક્ષુરિન્દ્રિયાવરણના ક્ષપશમથી અને દ્રવ્યેન્દ્રિાના અનુપઘાતથી અચદશનલબ્ધિ સંપન્ન જીવને ઘટાદિ પદાર્થોના સંલેષ રૂપ સંબંધ થયા પછી જ સંભવે છે. આનું તાત્પર્ય આ પ્રમાણે છે કે ચક્ષુ ઇન્દ્રિય અપ્રાપ્યકારી મનાય છે, તે પદાર્થોની સાથે સંશ્લિષ્ટ થઈને પદાર્થોનું દર્શન કરતી નથી, માટે તે તેનાથી દૂર રહીને જ દૂરસ્થ પિતાના વિષયોને જાણે છે. આ વાતને કહેવા માટે ઘટાદિકમાં ચક્ષુદર્શન હેય છે, એવું સૂત્રકાર પહેલાં કહ્યું છે. હવે અચસુદર્શનમાં આ વાત કહેવામાં આવી રહી છે કે
For Private And Personal Use Only


Page Navigation
1 ... 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928