Anuyogdwar Sutram Part 02

Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 02
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 592
________________

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र २२८ वसतिदृष्टान्तेन नयप्रमाणनिरूपणम्
५७५
9
स्यात्, अत उपयोगानन्यत्वात् स एव प्रस्थकः । अयं भावः सर्वे पदार्थाः स्वात्मन्येव वर्तन्ते, नत्वात्मव्यतिरिक्ते आधारे, एतन्मतेन अन्यस्य अन्यत्र दृश्ययोगात् । अत्रेयं युक्तिः परथकश्च निश्चयात्मकं मानमुच्यते, निश्चयश्च ज्ञानं तच्च जात्मनि का भाजनेन वृत्तिमनुभवितुमर्हति चेतनाचेदनयोः सामानाधिकरण्या भावात् तस्मात् प्रस्थकोपयुक्त एव प्रस्थको बोध्य इति । प्रकृतमुपसंहरन्नाहतदेतत् प्रस्थकदृष्टान्तेनेति ॥ मु० २२७ ॥
इत्थं प्रस्थकान्तेन नयप्रमाणं निरूप्य सम्प्रति वसतिदृष्टान्तेन तत्परूपयति
मूलम् - से किं तं वसहिदिनेणं? वसहृिदितेणं-से जहा नामए केइ पुरिने कंचिपुरिसं वएज-कहिं तुवं वससि ? तं करनेवाले उपयोग से अनन्य होने के कारण वह कर्ता प्रस्थक कहा जाता है । इसका तात्पर्य यह कि - 'जितने भी पदार्थ हैं, वे सब अपनी आत्मा में रहे हुए है- महमा से भिन्न किसी अन्य आधार में नहीं । इस सिद्धान्त के अनुसार अन्य पदार्थ की अन्यत्र वृत्ति नहीं मानी गई है । इस विषय में युक्ति इस प्रकार से है कि निश्चयात्मक मान प्रस्थक कहलाता है । और यह निश्चय ज्ञानरूप पड़ता है । अब विचार करो कि- 'जो निश्चयरूप प्रस्थक है, वह जडात्मक काष्ठ में कैसे अपनी वृत्ति का अनुभव कर सकता है । क्योंकि चेतन और अचेतन में समानाधिकरणता नहीं बन सकती है। इसलिये 'प्रस्थक के उपयोग से युक्त आत्मा ही प्रस्थक हैं' ऐसा मानना चाहिये। ऐसा अभिप्राय इन तीन शब्दनयों का है । ॥ सू० २२७ ॥
ઉપયાગથી અનન્ય હાવા બદલ તે કર્તાને પ્રસ્થ કહેવામાં આવે છે. તાપ આ પ્રમાણે છે કે જેટલા પદાર્થો છે, તે સવે. આપણી આત્મામાં વિદ્યમાન છે. આમાથી ભિન્ન કોઈપણ વસ્તુમાં તેમની સત્તા નથી. આ સિદ્ધાન્ત મુજબ અન્ય પદાર્થોની અન્યત્ર વૃત્તિ માનવામાં આવી નથી. આ સબધમાં યુક્તિ આ પ્રમાણે છે કે-નિશ્ચયાત્મક માન પ્રસ્થ કહેવામાં આવે છે. અને
આ નિશ્ચયજ્ઞાન રૂપ હાય છે. હવે આપણે વિચાર કરીએ કે ‘જે નિશ્ચયરૂપ પ્રસ્થક છે, તે જડાત્મક કાષ્ઠમાં કેવી રીતે પેાતાની વૃત્તિની અનુભૂતિ કરી શકે ? કેમકે ચેતન અને અચેતનમાં સમાનાધિકરણતા હાય જ નહિ. એટલા માટે પ્રસ્થકના ઉપચેગથી યુક્ત આત્મા જ પ્રસ્થક છે. આમ માની લેવું જોઇએ, આ જાતના અભિપ્રાય ત્રણ શખ્સનાના છે. ાસૂ ૨૨૭૫
For Private And Personal Use Only


Page Navigation
1 ... 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928