Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र २२५ दर्शनगुणप्रमाणनिरूपणम्
"निर्विशेष विशेषाणां, ग्रहो दर्शनमुच्यते” इति । चक्षुर्वज शेषमिन्द्रियचतुष्टयं मनचाचक्षुः, तस्य दर्शनमचक्षुर्दर्शनम् , तच्च भावा. चक्षुरिन्द्रियावरणक्षयोपशमाद् द्रव्येन्द्रियानुपघाताच अचक्षुर्दर्शनिन: अचक्षुर्दर्शन कब्धिमतो जीवस्य आत्मभावे-आत्मनि जीवे भावः विषयस्य घटादेः संश्लिष्टतया संबन्धस्तस्मिन् सति प्रादुर्भवति । अयं भावः-चक्षुरमाप्यकारि भवति, ततस्तद् दूरस्थमपि स्वविषयं परिच्छिनत्तीत्यस्यार्थस्य ख्यापनार्थ घटादिषु चक्षुर्दर्शनं भवतीति पूर्वमुक्तम् । श्रोत्रादीनि तु पाप्यकारीणि भवन्ति, ततश्च माना गया है। इसीलिये 'निविशेष विशेषाणां ग्रहोदर्शन मुच्यते' विशेषों का सामान्य ग्रहण करना दर्शन कहा गया है । ( अचक्खु. दसणं अचखुदंसणिस्स आयभावे ) चक्षु को छोड़कर शेषचार इन्द्रियों एवं मन को अचक्षु कहा है। इनमे जो पदार्थों का सामान्य ज्ञान होता है, वह अचक्षुदर्शन है । यह अचक्षुर्दर्शन भावचक्षुरिन्द्रियावरण केक्षयोपशम से और द्रव्येन्द्रियों के अनुपघात से अचा. दर्शनलब्धिसंपन्न जीव के घटादिपदार्थों का संश्लेषरूप संबंधहोने पर होता है। इसका तात्पर्य यह है कि चक्षुइन्द्रिय अप्राप्यकारी माना गया है-वह पदाथों के साथ संश्लिष्ट होकर पदार्थो का दर्शन नहीं करता है-इसलिये वह उनसे दूर रहकर ही दूरस्थ अपने विषयों को जानता है, इस बात को कहने के लिये घटादिकों में चक्षुर्दर्शन होता है, ऐसा मूत्रकारने पहिले कहा है । अब अचक्षुर्दर्शन में यह बात कही
॥ भाटे "निर्वेशेषं विशेषाणं ग्रहो दर्शनमुच्यते” विशेषानु सामान्य अड ४२. शनाय छे. (अचखुदंसणं अचखुदंसणिस्स आयभावे) ચક્ષને બાદ કરતાં શેષ ચાર ઇન્દ્રિય અને મન અચક્ષુ કહેવાય છે. એમનાથી જે પદાર્થોનું સામાન્યજ્ઞાન થાય છે, તે અચક્ષુદર્શન છે. તે અચક્ષુદર્શન ભાવચક્ષુરિન્દ્રિયાવરણના ક્ષપશમથી અને દ્રવ્યેન્દ્રિાના અનુપઘાતથી અચદશનલબ્ધિ સંપન્ન જીવને ઘટાદિ પદાર્થોના સંલેષ રૂપ સંબંધ થયા પછી જ સંભવે છે. આનું તાત્પર્ય આ પ્રમાણે છે કે ચક્ષુ ઇન્દ્રિય અપ્રાપ્યકારી મનાય છે, તે પદાર્થોની સાથે સંશ્લિષ્ટ થઈને પદાર્થોનું દર્શન કરતી નથી, માટે તે તેનાથી દૂર રહીને જ દૂરસ્થ પિતાના વિષયોને જાણે છે. આ વાતને કહેવા માટે ઘટાદિકમાં ચક્ષુદર્શન હેય છે, એવું સૂત્રકાર પહેલાં કહ્યું છે. હવે અચસુદર્શનમાં આ વાત કહેવામાં આવી રહી છે કે
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020967 |
| Book Title | Anuyogdwar Sutram Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Kanhaiyalal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1968 |
| Total Pages | 928 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & agam_anuyogdwar |
| File Size | 21 MB |