Anuyogdwar Sutram Part 02

Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 02
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 589
________________

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
હર્
digitaaree
हिनो नाम प्रस्थकः = लोकोपयोगी प्रस्थको निप्पयते इति । एवमेत्र व्यवहारस्यापि व्यवहारनयमाश्रित्यापि बोध्यम् । अयं भावः - लोकव्यवहारप्राधान्येन व्यवहारनयः प्रवर्त्तते । लोके च पूर्वोक्तावस्थासु सर्वत्र प्रस्थक व्यवहारो भवति, अतो नैगमनयवद् व्यवहारनयो बोध इति । संग्रहस्य = संगृह्णाति = आदत्ते सामान्यरूपतया सर्व वस्त्वयं = संप हस्तस्य मतानुसारेण चितमितमेयसमारूढः-चित्तः= धान्येन व्याप्तः, स च देशतोऽपि भवत्यत आह मित = पूरितः, अतएव मेयसमारूढः-मेयं=त्रान्यादिकं समारूढं स्थितं यत्र स तथा त्रयाणामपि कर्मधारयः, प्रस्थकः प्रस्थकत्वेनोच्यते । अयं भावः - नैगमव्यवहारनययोर विशुद्धस्वात् प्रस्थककाल में भी प्रस्थक कह दिये जाते हैं । परंतु संग्रहनय इन दोनों से विशुद्ध हैं, इसलिये इस नय के मतानुसार अपने कार्य करने में क्षम ही वह प्रस्थक का वाच्य होता है । यह नय सामान्य से सभी प्रस्थकों का एकरूप से संग्रह करता है। यदि यह नय विशेष रूप से प्रस्थकों का संग्रह करे तो विवक्षित प्रस्थक से भिन्न प्रस्थक में प्रस्थकपना ही सिद्ध नहीं हो सकता। क्योंकि सामान्य के बिना विशेषों का अस्तित्व ही नहीं बनता है । इसलिये सामान्यवादी होने के कारण यह नय समस्त प्रस्थकों को एक ही प्रस्थक मानता है। ऋजुमूत्र नय के अनुसार प्रस्थक भी प्रस्थक है और धान्यादिक मेग भी प्रस्थक है। ऐसा जो कहा हैं, उसका अभिप्राय ऐसा है कि- 'यह नय वर्तमानकालिक मान और मेय को ही मानता है । नष्ट होने से और अनुत्पन्न होने से सत्ता विहीन होने के कारण भूत और भविष्यत् कालिन मान और मेय को नहीं પરંતુ સંગ્રહ એ બન્નેથી વિશુદ્ધ છે. એથી આ નયના મત મુજમ પેાતાના કાર્ય સ`પાદનમાં સક્ષમ તે પ્રસ્થક જ ખરેખર પ્રસ્થક શબ્દ વાસ્થ્ય હાય છે. આ નય સામાન્યની અપેક્ષા એ સસ્થાને એક રૂપમાં સગ્રહ કરે છે. જો આ નય વિશેષરૂપથી પ્રસ્થાના સંગ્રહુ કરે તેા વિવક્ષિત પ્રસ્થથી ભિન્ન પ્રસ્થમાં પ્રસ્થકત્વ જ સિદ્ધ થાય નહિ. કેમકે સામાન્ય વિના વિશેષાનુ અસ્તિત્વ જ કલ્પી શકાય નહિ. એટલા માટે સામાન્યવાદી હાવા બદલ આ નય સમસ્ત પ્રસ્થાને એક જ પ્રસ્થ માને છે. ઋજુસૂત્રનય મુજખ પ્રસ્થક પશુ પ્રથક જ છે અને ધાન્યાદિક મેય પણ પ્રસ્થક છે. આમ જે કહેવામાં આવ્યુ છે, તેના અભિપ્રાય આ પ્રમાણે છે કે આ નય વર્તમાનકાલિક માન અને એય ને જ માને છે. નષ્ટ હોવાથી અને અનુપન્ન હોવાથી સત્તાવિહીન હાવા બદલ ભૂત અને ભવિષ્યત્ કાલીન માન અને પ્રેયને માનતા નથી.
For Private And Personal Use Only


Page Navigation
1 ... 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928