Anuyogdwar Sutram Part 02

Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 02
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 554
________________

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
मनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र २२३ उपमानप्रमाणनिरूपणम् नीचेन नीचसदृशं कृतमित्यादि तु सर्वसाधोपनीतस्यैवोदाहरणं वक्तुमुचितम् , पुनः सर्ववैधोपनीतत्वेनेदं यदुदाहृतं तदयुक्तमेवेति चेदाह-नीचेन नीचसहर्श कृतमित्याधुदाहरणत्वेन वदतः शास्त्रकर्तुरयमभिपायो यत् नीचोऽपि न गुरुपाता. दिरूपं महापापमाचरति किं पुनरनीचः ? अनेन च सकलजगद्विरुद्धमाचरितम् , अतोऽनेन नीवेन नीवसदृशमेव कृतम् । अत्र सकलजगद्विरुद्धमवृत्तत्त्वविवक्षया सर्ववैधयोपनीतत्वम् । एवं दासेन दाससदृशं कृतम् , इत्यादिष्वपि सर्ववैधम्योपनीचने नीच के सदृश ही किया, दासने दास के समान ही किया, काकने काक के समान ही किया कुत्ते ने कुत्ते के ही समान किया, चाण्डाल ने चांडाल के ही सदृश किया।
शंका-नीच ने नीच के ही सदृश किया इत्यादि उदाहरण जो सर्ववैधोपनीत के ये प्रकट किये हैं-सो ये तो सर्वसाधोपनीत के ही मानना चाहिये--इन्हें सर्ववैधम्योपनीतरूप से कहना उचित नहीं है। - उत्तर--नीच ने नीच सदृश किया इत्यादि बात को जो यहां शास्त्रकार ने सर्व वैधम्पोपनीत के उदाहरण रूप से कहा है, सो उनका यह अभिप्राय है कि-'प्रायः नीच भी जब गुरुघात आदि रूप महापाप नहीं करता है, तो फिर अनीच तो करेगा ही कैसे ? परन्तु इस नीच ने तो कमाल ही किया जो सकल जगत के विरुद्ध ऐसा आचरण किया है। इसलिये इस नीच ने नीच के ही जैसा काम किया। यहां सकल जगत् के विरुद्ध कर्म में प्रवृत होने की विवक्षा से માણસે નીચ જેવું જ કર્યું. દાસે દાસ જેવું જ કર્યું, કાગડાએ કાગડા જેવું કર્યું, કૂતરાએ કૂતરા જેવું જ કર્યું', ચંડાલે ચંડાલ જેવું જ કર્યું.
શંકા-નીચે નીચ માણસની જેમ જ કર્યું વગેરે ઉદાહરણ જે સર્વ વૈધર્મોપનીતના ઉદાહરણમાં પ્રકટ કર્યા છે, તે આ બધાં તે સર્વ સાધર્મોપનીતના જ ઉદાહરણે માનવા જોઈએ. આ બધાને સર્વધર્યોપનીત રૂપમાં કહેવું યોગ્ય નથી.
ઉત્તર-નીચ માણસે નીચ માણસ જેવું કર્યું વગેરે વાતને જે અહીં શાસ્ત્રકારે સર્વ વૈધપુનીતના ઉદાહરણના રૂપમાં કહી છે, એને આ જાતને અભિપ્રાય છે કે ઘણું કરીને નીચ પણ જ્યારે ગુરૂવાત વગેરે રૂપ મહાપાપ કરતું નથી તે પછી અનીચ તે કરશે જ કેવી રીતે ? પરત સકલ જગતના વિરુદ્ધ એવું આચરણ કરીને આ નીચ માણસે તે ભારે કમાલ કરી કહેવાય. એથી આ નીચે નીચ જેવું જ કાર્ય કર્યું છે. અહીં સંપૂર્ણ જગતના વિરુદ્ધ કર્મમાં પ્રવૃત્ત હોવાની વિવક્ષાથી સર્વ
अ० ६८
For Private And Personal Use Only


Page Navigation
1 ... 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928