Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 02
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
१०८
अनुयोगद्वारसूत्रे कम् । उभयसाधनयोः कतरदभिप्रेतमिति प्रष्टुरभिप्रायः। अत्र प्रतिमानशब्दः कर्मसाधनोऽभिप्रेत इति वक्तुमुत्तरयति-प्रतिमानं यत् खलु प्रतिमीयते इति । केनेदं प्रतिमीयते ? इत्याह-तद्यथा-गुञ्जा काकिणीत्यादि । तत्र-गुञ्जा'करजनी' चणौठी, घोंगची' इत्यादि नाम्ना प्रसिद्धा। सपादगुञ्जा-एका काकिणी । सत्रि. भागकाकिण्या त्रिभागेन गुमाद्वयेन निष्पन्न:-एको निष्पावः । त्यो निष्पावा एकः वजन-किया जावे वह प्रतिमान है । इस करण साधन में व्युत्पत्ति प्रतिमान शब्द से यहां गुंजादि मापक पदार्थ प्रतिमान रूप कहा है क्यों कि सुवर्ण आदि द्रव्यों का वजन गुंजादि से ही तौल कर जाना जाता है । तथा-" प्रतिमीयते यत्तत् प्रतिमानम् " जिसका वजन किया जावे यह प्रतिमान है। इस कर्मसाधनरूप व्युत्पत्ति के आधार पर सुवर्ण आदि द्रव्य प्रतिमानरूप पड़ते हैं । कर्मसाधन में प्रतिमान शब्द की व्युत्पत्ति रखने पर सुवर्ण आदि द्रव्य स्वयं प्रतिमान कहा जाता है फिर भी वहां यह स्वतः जिज्ञासा होती है कि ये सुवर्ण आदि द्रव्य किससे मापित किए जाते हैं-तब इसका उत्तर यह है कि ये-(गुंजा कागणी, निप्फाओ, कम्ममासाओ, मंडलओ, सुवण्णो ) गुंजा-रत्ती, काकिणी, निष्पाव, कर्ममाषक, मंडलक, सुवर्ण इनसे मापित किये जाते हैं । रत्ती, घोंगची, चणोठी ये गुंजा के नाम हैं । सवा रत्ती की एक काकिणी होती है। विभागयुक्त गुंजाबय से अर्थात् पौने दो गुंजा से एक निष्पाव निष्पन्न होता है। तीन निष्पाव से १ कर्ममासक घनता છે આ કરણ સાધનમાં વ્યુત્પત્તિ કહી છે. પ્રતિમાન શબ્દથી અહીં ગુંજાદિ માપક પદાર્થ પ્રતિમાન રૂપ ગણાય છે. કેમકે સુવર્ણાદિ દ્રવ્યોનું વજન ગુંજાદિ पोथी नेभीर तवामां आवे छे. तथा-'प्रतिमीयते यत् तत् प्रतिमानम् ' नुं न ४२वामा भाव त प्रतिमान छे. या साधन ३५ વ્યુત્પત્તિના આધારે સુવર્ણાદિક દ્રવ્ય પ્રતિમાન રૂપ કહેવાય કર્મ સાધનામાં પ્રતિમાન શબ્દની વ્યુત્પત્તિ કરીએ તે સુવર્ણાદિ દ્રવ્ય જાતે પ્રતિમાન ગણાય છતાંએ ત્યાં સ્વતઃ જિજ્ઞાસા હોય છે કે આ સુવર્ણાદિ દ્રવ્ય કેના વડે જે ખपाभा भाव छ त्यारे मान नाम मा प्रभारी छ , मा (गुंजा कागणी, निफाओ, कम्ममासाओ, मंडलओ सुवण्णो) Jan-२त्ती, sell, निण्याव, કર્મમાષક, મંડલક, સુવર્ણ આ સર્વથી જે ખવામાં આવે છે. રત્તી, ઘગચી, થશેઠી આ બધા ગુંજાના નામે છે. સવા રત્તીની એક કાકિણું થાય છે વિભાગ યુક્ત ગુંજા દ્રયથી એટલે કે પિણા બે ગુંજાથી એક નિપાવ નિષ્પન્ન થાય છે. ત્રણ નિપાવથી ૧ કર્મમાસક અને ૧૨ કર્મમાસકથી ૧ મંડળ,
For Private And Personal Use Only
