Anuyogdwar Sutram Part 02

Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 02
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

View full book textPrevious | Next

Page 525
________________

Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
५००
भनुयोगद्वारसूत्रे रोलम्बगवलव्याल तमालमलिनत्विषः।
वृष्टिं व्यभिचरन्तीह, नैवं पायाः पयोमुचः ॥इति। तथा च-चन्द्रोदयदर्शनाज धिटद्धिः कुमुदोत्फुल्लता चानुमीयते । सूर्योदयात् कमलविकासः कौशिकमदहानिश्च । तथाविध वर्ष गात्सस्यसम्पन्नता कृषकजनमनः प्रमोदश्चेति । एवंविधस्थले कारणमेवानुमापर्क साध्यस्य न त्वकारणम् । तत्र कार्यकारण मावे एव केचिद् विप्रतिपद्यन्तेऽतस्तनिराकरणाय सूत्रकारः कारणस्य नैयत्येन कार्यानुमायकत्वं प्रदर्शयति-कारणेन तन्तः पटस्य कारणं, न पटस्तन्तुकारणम् , वीरणा कटस्य कारणं, न कटो (तृणविशेषः) वीरणा-कारमेघान्यथानुपपत्ति का अर्थ है । यही बात-'रोलम्ब गवलव्याल' इत्यादि श्लोक द्वारा प्रदर्शित की गई है । इसी प्रकार से चन्द्रोदय के देखने से जलधि की वृद्धि और कुमुदन का विकाश अनुमित किया जाता है। सूर्योदय से कमलों का विकसित होना और उल्लुओं के मद की हानि होना मेघवर्षण से सस्यसम्पन्नता और कृषक जनों के मन का प्रमोद ये सब अनुमित किये जाते हैं। इस प्रकार यह कारण से कार्य का अनुमान जो किया जाता है, वह शेषवत अनुमान है । ऐसा जानना चाहिये। कारण से जहां कार्य का अनुमान किया जाता है, वहां कारण ही अपने साध्य का अनुमापक होता है। अकारण नहीं। कितनेक व्यक्ति ऐसे भी हैं-जो कार्य कारण भाव में ही विवाद करते हैं -सूत्रकारने उसे निराकरण करने के लिये कारण की निय. मितता से कारण को कार्यानुमापक दिखलाया है । तन्तु पट के कारण है, पट तन्तुओं का कारण नहीं हैं । वीरण। ( घास विशेष ) कट का भन्यथानु५५त्तिन। अथ छे. मे पात 'रोलम्ब गवलव्याल' त्या as વડે પ્રદર્શિત કરવામાં આવી છે. આ પ્રમાણે ચન્દ્રોદયના દર્શનથી જલધિની વૃદ્ધિ અને કુમુદવનને વિકાસ અનુશ્ચિત કરવામાં આવે છે. સૂર્યોદયથી કમળ વનનો વિકાસ અને ઘુવડેની મદહાનિ, મેઘવર્ષથી સસ્યસમ્પન્નતા કૃષકજનને મનનો ઉલ્લાસ આ સર્વે અનુમિત કરવામાં આવે છે. આ પ્રમાણે કારણથી કાર્યનું જે અનુમાન આવે છે, તે શેષવત્ અનુમાન છે, તેમ જાણવું જોઈએ. કારણથી જ્યાં કાર્યનું અનુમાન કરવામાં આવે છે, ત્યાં કારણે જ પિતાના સાધ્યનું અનુમાપક હોય છે. અકારણ નહિ. કેટલાક એવાં પણ છે કે જે કાર્યકારણભાવ વિશે જ વિવાદ કરતા રહે છે. સૂત્રકારે તેના નિરાકરણ માટે કારણની નિયમિતતાથી કારણને કાર્યાનુમાપક રૂપમાં બતાવ્યું છે. તંતુ પટનું કારણ છે, ૫ટ તંતુએનું કારણ નથી. વરણા (તણ વિશેષ)
For Private And Personal Use Only


Page Navigation
1 ... 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928