Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 02
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगद्वारसूत्रे ममात्रम् , चतुम्=प्रभूतगृहाश्रयश्चतुष्कोणो भूभागश्चतुष्पथसमागमो वा, चत्वरं चतुष्पथसमागम एव षट्पथसमागशे वा, चतुर्मुखम् यस्माचतमृष्वपि दिक्षु मार्गा निस्सरन्ति, महारथ राजमार्गः पन्थाःसामान्य मार्गः, शकटान्त्री, रथो द्विविधो यानरथः संघामरथश्व । तत्र संग्रामरथस्योपरि पाकारसदृशी कटिप्रमाणाफलकमयी वेदिका क्रियते । यात्ररथे त्वेवं न क्रियते । यानम् गन्व्यादिकम् , युग्यम् गौडदेशसिद्धो द्विहस्तप्रमाणश्चतुरस्र वेदिकोपशोभितः शिविकाविशेषः, होता है वह मार्ग श्रृंगाटक कहलाता है । अथवा जिस रास्ते में तीन रास्ते मिले होते हैं वह भी शृंगाटक कहा जाता है। त्रिक मागे वह है कि जिसमें केवल तीन ही मार्ग मिले हों। चतुक मार्ग वह है कि जिसमें अनेक घर हों और जो चौकोण हो । अथवा जिसमें चार रास्ते आकर मिले हो । चत्वर उस मार्ग का नाम है कि जिसमें केवल चार ही या छह रास्तों का मेल हो । चतुष्क पथ उस मार्ग का नाम है कि जहां से चारों दिशाओं की ओर रास्ते जाते हो । राजमार्ग का नाम महापथ है । सामान्य मार्ग का नाम पन्था है । गाड़ी का नाम शकट है। यानरथ और संग्रामरथ के भेद से रथ के दो प्रकार हैं-इनमें जिसके ऊपर प्राकार जैसी कटिप्रमाण पटियों की वेदिका बनाई जाती है वह संग्रामरथ है । और जिस पर ऐसी वेदिका नहीं बनी होती है वह यानरथ है । साधारण गाड़ी आदि का नाम भान है। गौड़ देश में प्रसिद्ध तथा द्विहस्त प्रमाण वाली एवं चौकोर वेदिका से उपशोभित માર્ગ હોય છે તે માર્ગ શૃંગાટક કહેવાય છે અથવા જે રસ્તામાં ત્રણ માગે એકત્ર થયેલા હોય તે પણ અગાટક કહેવાય છે ત્રિક માર્ગ તે છે કે જેમાં ફક્ત ત્રણ જ માર્ગ એકત્ર થતા હે ય ચતુષ્ક માર્ગ તે કહેવાય કે જેમાં ઘણાં ઘરો હોય અને જેઓ ચાર ખૂણાવાળા હોય અથવા જેમાં ચાર રસ્તાઓ આવીને એકત્ર થયા હોય, તે માર્ગ અવર કહેવાય કે જેમાં ફક્ત ચાર જ અથવા છ રસ્તામાં એકત્ર થયેલા હોય ચતુષ્કપ તે માગે છે કે જ્યાંથી ચારે બાજુએ મા જતા હોય રાજમાર્ગનું નામ મહાપથ છે. સામાન્ય મા નું નામ પળ્યા છે ગાડીનું નામ શટક છે યાનરથ અને સંગ્રામરથ આમ રથના બે પ્રકાર છે આમાંથી જેની ઉપર પ્રાકાર જેવી કટિપ્રમાણુ પટ્ટિકાઓની વેદિકા તૈયાર કરવામાં આવે છે તે સંગ્રામરથ છે અને જેની ઉપર એવી વેદિકા હોતી નથી તે વાનરથ છે સ ધા રણ ગાડી વગેરે યાન કહેવાય છે. ગૌડ દેશમાં–પ્રસિદ્ધ તેમજ દ્વિહસ્ત પ્રમાણ–યુક્ત અને ચીકેરેવેદિકાથી ઉપ
For Private And Personal Use Only
