Book Title: Anuyogdwar Sutram Part 02
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
अनुयोगचन्द्रिका टीका सूत्र १९० अवमानगणिमप्रमाणं च निरूपणम् १०५ साधननिष्पन्नयोर्मध्ये गणिमशब्दः किं साधनोऽत्र विवक्षितः ? इति शिष्यप्रश्नः। कर्मसाधनमेवात्र विवक्षितमिति अभिधातुमाह-गणिमं हि यत् खलु गण्यते तदः बोध्यम् । केनेदं गण्यते इत्याह-तद्यथा-एको दश शतमित्यादि संख्यया एतस्य गणिमप्रमाणस्य प्रयोजनाभिधित्सया माह-एतेन गणिमप्रमाणेन भृतक भृति गणिम है । इस पक्ष में एक दो तीन संख्या गणिम जाननी चाहिये । क्योंकि वस्तु इनके द्वारा गिनी जाती है। " संख्यायते यत् तत् गणिमं" यह गणिम शब्द की व्युत्पत्ति जब कर्मसाधन में की जाती है-तब रूपया आदि गणिम शब्द के वाच्यार्थ पड़ते हैं क्यों कि वेही गिने जाते हैं। और जब गणिम शब्द की व्युत्पत्ति करण साधन में की जाती है तब ये रूपया आदि जिसके द्वारा गिने जाते हैं ऐसी वह १, २, ३, आदि की गिनती गणिम शब्द का वाच्यार्थ पड़ती है । परन्तु यह सूत्रकार ने गणिम शब्द को कर्म साधन में ही गृहीत किया है। अतः यह प्रश्न हो सकता है-कि ये रूपया आदि गणिम किससे गिने जाते हैं इसके लिये सूत्रकार कहते हैं । (एगो, दस, सयं सहस्सं दस. सहस्साई दससयसहस्साई कोड़ी) एक, दश, सौ, हजार, दस हजार एक लाख, दस लाख, एक करोड़ इत्यादि गणना से गिने जाते हैं।
ઉત્તર-જે ગણવામાં આવે છે તે ગણિમ છે. ગણિમ રૂપિયા આદિ હેય છે અથવા જેના વડે વતુ ગણવામાં આવે તે ગણિમ છે આ પક્ષમાં એક, બે, ત્રણ વગેરે સંખ્યા ગણિમ છે એવું સમજવું જોઈએ કેમકે એમના વડે " alमा मा छे. 'संख्यायते यत् तत् गणिमम्' मा गनिम शनी વ્યુત્પત્તિ જ્યારે કર્મ સાધનમાં કરવામાં આવે છે, ત્યારે રૂપિયે વગેરે ગણિમ શબ્દના વાગ્યાથે કહેવાય છે કેમકે તેમની જ ગણના થાય છે. અને જ્યારે, ગણિમ શબ્દની વ્યુત્પત્તિ કરણ સાધનમાં કરવામાં આવે છે ત્યારે આ રૂપિયા વગેરે જેના વડે ગણાય છે, એવી તે એક, બે, ત્રણ વગેરે સંખ્યા ગણિમ શબ્દના વાચ્યાર્થમાં આવે છે. પરંતુ અહીં સૂત્રકારે ગણિમ શબ્દને કમ સાધનમાં જ ગૃહીત કરેલ છે એથી આ પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થઈ શકે છે કે આ રૂપિયા વગેરે ગણિમ કેના વડે ગણવામાં આવે છે તેના માટે સૂત્રકાર કહે. छ. (एगो, दस, सयं, सहस्सं दस सहस्साई, सय सयसहस्साइं कोड़ी) मे, ४२२, सो, २, ४ २, सास, शाम, ४२१७ वगैरे मना 43 गवामा आवे छे. (एएणं गणिमप्पमाणेणं कि पओयणं) मा राशिम . प्रभानु प्रयोजन शु.१ सेना भाटे ४२ ४३ छे है (एएणं गणिमप्पमा.. अ० १४
For Private And Personal Use Only
