Agam 15 Upang 04 Pragnapana Sutra Part 05 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 102

प्रमेयवोधिनी टीका पद २२ सू. ५ क्रियाविशेषनिरूपणम्
८९
चैव पूर्वोक्ताश्चत्वारो दण्डका भणितव्याः वक्तव्याः, तानेव चतुरो दण्डकान् स्मारयति 'यस्य ये समयम् यं देशम् यं यावत् प्रदेशम् अधिकृत्य नैरयिकाणां पृथ्वीकायिकाद्येकेन्द्रियाणां द्वित्रिचतुरिन्द्रियाणां पञ्चेन्द्रियतिर्यग्योनिकानां मनुष्याणां वानव्यन्तराणां ज्योतिष्काणां वैमानिकानाञ्च आयोजिककायिको प्रभृति क्रियाभिः सह आयोजिकाधिकरणिकी प्रभृति क्रियाणां यथायोगं सहास्तित्वं प्ररूपणीयम्, गौतमः पृच्छति 'जीवे णं भंते ! अं समयं काइयाए अहिगरणियाए पाओसियाए किरियाए पुट्ठ तं समय पारियावणिया पट्ठे पाणाइवायकिरियाए पुट्ठे ?" हे भदन्त ! जीवः खलु यं समय यस्मिन् काले कायिक्या आधिकारणिक्या प्राद्वेषिक्या क्रियया स्पृष्टो भवति त समय - तस्मिन् काले किं पारितापनिक्या क्रियया स्पष्टो भवति ? एवं प्राणातिपात क्रिययापि किं स्पृष्टो भवति ? भगवानाह - 'गोयमा'! हे गौतम! 'अत्थेगइए जीवे एगतिara tarओ जं समयं काइयाए अहिगरणियाए पाओसियाए किरियाए पुट्टे त समय पारियावणियाए कि रियाए पुट्ठे, पाणा इवाय किरियाए पुट्ठे?' अस्त्येकः कश्चिज्जीव एकस्माजीवाद - एक कमपि जीवमपेक्ष्य यं समयम् यस्मिन् काले काइक्याअधिकरणिक्या कथित चारों दंडक यहां पर भी कह लेने चाहिए, जो इस प्रकार कहे हैं - (१) जिस जीव को (२) जिस समय में (३) जिस देश से (४) जिस प्रदेश से । ये चारों दंडक समुच्चय जीव की तरह नारकों, पृथ्वीकायिक आदि एकेन्द्रियों द्वीन्द्रियों त्रीन्द्रियों, चतुरिन्द्रियों, तिर्यचपंचेन्द्रियों, मनुष्यों, वानव्यन्तरों, ज्योतिष्कों और वैमानिकदेवों को भी आयोजिका कायिकी क्रिया आदिके साथ आयोजिका आधि करणी क्रियाओं आदिके यथायोग्य सह-अस्तित्व की प्ररूपणा कर लेनी चाहिए ।
श्री गौतमस्वामी - हे भगवन् ! जीव जिस काल में कायिकीक्रिया, आधिकरणिकीऔर प्राद्वेषिकी क्रिया से स्पृष्ट होता है, उस काल में क्या पारितापनिकी क्रिया से भी स्पृष्ट होता है ? इसी प्रकार का प्राणातिपात क्रिया से भी स्पृष्ट होता है ? श्री भगवान् - हे गौतम! कोई-कोई जीव किसी जीव की अपेक्षा से जिस काल में कायिकी अधिकरणिकी और प्राद्वेषिकी क्रिया से स्पृष्ट होता है उसी छडंडो उहेवा लेहा थे, भे या प्रकारे छे - (१) ने कपने (२) ले समयमां (3) थे हेराथी (४) જે પ્રદેશથી આચારે દઠક સમુચ્ચય જીવની જેમ નારડા, પૃથ્વીકાયિક આદિ એકેન્દ્રિયા, द्वान्द्रियो, त्रीन्द्रियो, यतुरिन्द्रियो पयेन्द्रिय तिर्यथा' मनुष्यो, पानव्यन्तश, ज्योतिष्डो અને વૈમાનિકને પણ આયૅજિકા કાયિકી ક્રિયા આદિની સાથે આયેાજિકા આધિકરણિકી ક્રિયાએ આદિક યથા યોગ્ય સહુ અસ્તિત્વની પ્રરૂપણા કરી લેવી જોઇએ
શ્રી ગૌતમસ્વામી-હે ભગવન્ ! જીવ જે કાળમાં કાયિકી, આધિકરણકી અને પ્રાદ્ધેષિકી ક્રિયાથી સ્પષ્ટ થાય છે, તે કાળમાં શું પારિતાપનિકી ક્રિયાથી પણ સ્પષ્ટ થાય છે? એ પ્રકારે પ્રાણાતિપાત ક્રિયાથી પણ સ્પષ્ટ થાય છે ?
શ્રી ભગવન-હે ગૌતમ ! કોઇ કોઇ જીવ કોઇ જીવની અપેક્ષાથી જે કાળમાં કાયિકી આધિકરણિકી અને પ્રાક્રેષિકી ક્રિયાથી સ્પષ્ટ થાય છે, તેજ કાળમાં પારિતપનિકી ક્રિયાથી પણ
१२
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫