Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ GcavannA rAsamALA (dAnanuM mAhAtmya) - DaoN. bhAnubena zAha (satrA)
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ kayavanA rAsamALA (dAnanuM mAhAtmya) saMzodhaka ane saMpAdaka zrImatI DaoN. bhAnubena zAha (satrA) : prakAzaka : jaina sAhitya prakAzaka samiti C/0. jayaMtilAla vIrajI zAha 402, 4the mALe, oNrabITa hAITas, eneksa-1, tAradeva roDa,nAnAcoka, grAMTaroDa(5.), muMbaI - 400 007. saMparka : 022 - 23875076
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) ja che (09 (2009 (Eche (che (che ke che (09 (( () che ) KAYVANNA RASMALA Dr. Bhanuben Jayantilal Shah (Satra) Ska000000000000000000000000 prakAzaka jaina sAhitya prakAzaka samiti C/o. jayaMtilAla vIrajI zAha grAMTaroDa(pa.), muMbaI - 400 007. saMparka : 9892422535 : prathama AvRtti : julAI 2015 prata : 100 ja kiMmata 300 / mudraka Apsara Copy Center 22, Hamam Street, Raja bahadur Comp., Opp. B.S.E Post Off., Mumbai - 400 001. Tel.: 022 - 22666468 / 22657445 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ ()))))))))))))))))))))) de) () (T) arpaNam.. samarpaNamUkyuM mArI zraddhAnA kendrabiMdu, satyamArganA rAhabara, vidyApremI ajarAmara saMpradAyanA zAsanodvAraka yugapradhAna AcArya bhagavaMta pa.pU. ajarAmarajI svAmI tathA emanIpAvana paTTa paramparAnA prabhAvaka, amArI AsthAnA AdhAra staMbha hara samayanA preraNAdAtA, satrA parivAranA sapUta gulAba-vI2 samudAyanA lADIlA saMta pUjya gItArtha gurudeva navalacaMdrajI svAmIjInI punIta smRtimAM sazraddhA - sabhakti samarpita vinayAvanata - bhAnu zAha / / ), Cer ))))))))))))))))))))))
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ che (20) (9 (2(0) (2009 (Eche che (phche che ke chelache (phche preraNAdAyI ))))))))))))))))) phi99)))))))))))))) lIMbaDI ajarAmara saMpradAyanA sAdhvIrI pu.pU. jharaNAbhAI mahAsatIjI 99090 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ ))))))))))))))))))))E000 AvakAra - abhinaMdana DaoN. bhAnubena zAha (satrA) mRta sAgaranI yAtrA karIne bhAvodadhithI pAra pAmavA mATe che anumodanIya, anukaraNIya dharmapuruSArthanI sAdhanA karI rahyA che. kavi RSabhadAsa kRta "samakita che huM sAra rAsa' upara I.sa. 2009mAM muMbaI yunivarsiTImAMthI Ph.D. nI padavI meLavI. A zodha nibaMdha $ pachIthI 'sammattam' zIrSakathI pustaka rUpe prakAzita thayo paraMtu DokTareTanI DIgrI laI A gRhiNI $ "nirAMta' laIne besI na rahyA paNa vidyopAsanA arthe jJAnasAgara samakSa palAMThI vALIne jJAnI $ nimagna thaI satata kArya cAlu ja rAkhyuM. "DaoNkTara opha philosophI' (vidhA vAridhi)nI padavI prApta karyA pachI temaNe nIcenAM zuM pustakonuM saMzodhana karI te pustakone prakAzana karyA che. 1. sammatam (kavi badaSabhadAsakRta samakitasArarAsa) - I.sa. 2010 2. rAsarasALa (kavi RSabhadAsa kRta zreNika rAsa ane abhayakumAra rAsa) - I.sa. 2011 3. rohiNeya rAsa (kavi RSabhadAsa kRta) tamasuthI sattvanI yAtrA - I.sa. 2012 je 4. ajAputra rAsamALA (madhyakAlIna gurjara bhASAnI sAta kRtio) vidhinA lekhAnI kathA - huM I.sa. 2013 ? 5. kayavannA rAsamALA (madhyakAlIna mAru gurjara bhASAnI aDhAra kRtio) - I.sa. 2015 madhyakAlInI gurjara sAhityamAM lagabhaga450 varSa sudhI rAsa kRtionuM sarjana thatuM rahyuM huM che tethI sAhityanA kSetre A yuge'rAsayuga' tarIke sthAna prApta karyuM che. sAhityanA tAttvika, saiddhAMtika che chuM tIrthakaro, mahAsatIo , vividha tIrtho vagere viSayone lagatA rAsAo pragaTa thayAM che. pragaTa rAsA huM sAhitya karatAM apragaTa rAsa sAhitya vipula pramANamAM hastaprato rUpe graMthabhaMDAromAM saMgrahita che. zuM koI zrutapremI A hastapratono sparza karI saMzodhananI pravRtti kare che. hA, saMzodhana pravRtti kartavya parAyaNatA ane dhIraja upara avalaMbe che. DaoN. bhAnubena zAha I.sa. 2015mAM kayavannA rAsamALA' nuM prakAzana karI rahyAM che. A graMtha emanI saMzodhana pravRttinI lagana sAthe zrutajJAna pratyenI apUrvabhakti darzAve che. dIpAvalInA maMgaLa divase zAradApUjana vidhimAM copaDApUjana vakhate zrI mahAvIra svAmI, zrI pArzva prabhu, zrI abhayakumAra, zrI zAlibhadra, zrI gautamasvAmI, zrI bAhubalI vagerene namaskAra karIne tenI sAthe sAthe kayavannA zeThanuM saubhAgya hojo evI paNa noMdha karavAmAM Ave che. A bhagavAna mahAvIra svAmInA 14000 sAdhu vRMdamAM temanI gaNanA thAya che, A aitihAsika mahApuruSa vize pragaTa-apragaTa hastapratonuM saMzodhana karIne prastuta rAsamALAnuM ? prakAzana karyuM che. kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira - kobA; gItArthagaMgA - amadAvAda; bhAMDArakara ; InsTITayUTa - pUnA; ela.DI. InsTITayUTa opha InDolojI - amadAvAda; muMbaI yunivarsiTI jevA ke vividha graMthAlayo uparAMta vidvAna vyaktiono saMparka ane patra dvArA rAsamALAnI mAhitI ke ekatrita karIne A bhagIratha kArya karyuM che. bharaphesaranI sajhAyamAM tresaTha mahApuruSono ullekha thayo che. temAM kayavannA zeTha(muni) che 99090 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 )))) ))) 8
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ ())))))))))))))))))))))))) nuM nAma paNa agatyanuM sthAna dharAve che. dAna dharmanuM mAhAtmya darzAvatI A kathA vartamAna ane bhAvi peDhI mATe ananya preraka kRtio tarIke sthAna dharAve che. prastuta rAsamALAnI paMdara aprakAzita ane traNa prakAzita hastaprata racanAsAla sAthe nIce ApelI che. 1. 2. 3. kavizrI depAlajI kRta kayavannA vivAhalau (15mIsadI) zrI guNavinayajIsUri kRta kayavanA saMdhi (saM. 1654) 4. 5. 6. o. 8. zrI kalyANaratna sUri kRta kayavannA zeThanI copAI (saM. 1600) guNasAgarasUri kRta kayavanA copAI (saM. 1606) kavizrI lAlavijayajI kRta kayavanA sajjhAya(saM.1680) zrI vija(na)yazekhara sUri kRta kayavanA copAI (saM. 1681) kaviRRSabhadAsajI kRta kayavannA zeThano rAsa (saM. 1021) zrI jayaraMga muni kRta kayavanA zAhano rAsa (saM. 1721) 11. kavizrI dIptivijayajI kRta kayavanA rAsa(saM. 1735) zrI malayacaMdrajI kRta kayavannA copAI (saM.1869) 9. 10. 12. 13. zrI phatehacaMda kRta kavayanA coDhALIyuM (saM. 1881) 14. zrI gaMgArAmajI kRta kayavannAkumAra copAI (saM. 1921) 15. zrI vijayadharmadhuraMdharasUri kRta kayavannA sajjhAya (saM. 2005) 16. ajJAta kRta kayavanA sajjhAya 17. ajJAta kRta dAnakulaka bAlAvabodha (gadya) kayavanA zeThanI kathA (gadha) 18. zrI padmasAgara sUri kRta kayavanA catuSpadI (saM. 1563) ratanasUrijI kRta kayavanA rAsa (saM. 1509 Azare) aDhAra kRtiomAMthI traNa kRtio aprakAzita che. jaina sAhityanI samRddhimAM 'kayavannA rAsamALA' navaluM najarANuM che. AvI caritrAtmaka kRtio jJAna ane cAritrano samanvaya sAdhIne AtmakalyANamAM zubha nimittarUpa bane che. DaoN. bhAnubena zAhanA nUtana prakAzanane zubha bhAvanAthI AvakAruM chuM ane emane hArdika abhinaMdena ApuM chuM. emanI zruta sAgaranI pravRttinA preraka tarIke saMsArI bahena hAla mahAsatI jharaNAbAI che, jeo zrI ajarAmara saMpradAyanA vidvAna ane AgamavizArada pU. prakAzacaMdra muninA ziSyA che. temanI preraNAthI DaoN. bhAnubena zrutanA upAsaka banyA che. temanI A jJAnayAtrA uttarottara vRddhi pAmI zrutajJAnane samRddha karavAnI sAthe AtmAnuM kalyANa kare evI zubhecchA sAthe viramuM chuM. vaizAkha suda - 3, akhAtrIja tA. 21.04.2015 - DaoN. kavinabhAI zAha bIlImorA ()))))))))))))))))))))))))
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ ()))))))))))))))))))))))) saMzodhana tapa jaina sAhitya saMzodhana kSetre DaoN. bhAnubenano A pAMcamo graMtha che. mAna-sanmAna ke anya koI prakAranI apekSA vinA eka gRhiNI zrAvikA AvI jJAna sAdhanA ane AvI zruta sevA satata karatA rahe e emanA mATe puNyodaya ane zubha karmanuM nirmANa haze, paNa jaina zAsananI e uttama sevA che. uparAMta anya gRhiNI zrAvikA mATe prerakabaLa che. jaina kathA sAhitya sAgara jeTaluM vizALa ane gahana che. A sAhityanA cayana ane maMthanamAMthI jJAnanA motI sAMpaDe che. bhAnubene ahIM je viSaya pasaMda karyo che e che 'kayavannA rAsamALA', jaina sAhityamAM jema 'zrIpALa-mayaNA rAsa' Adi pracalita che eTalI ja pracalita A kayavannA kathA che. A be kathA vacce ghaTanAnuM sAmya paNa che. eTale e vizeSa khyAti prApta che. A kathAno nAyaka kRtapuNya che, eTale je pUrvajanmanA puNya laIne janmyo che. A kathAnA prayojana vize A saMzodhikA kahe che - '"kRtapuNya kathAnakanA racayitA madhyakAlIna kaviono kathA prayojanano hetu eka samAna che. jinezvaraprarUpita dAna, zIla, tapa ane bhAva A cAra prakAranA dharmamAMthI dAnadharmanuM mAhAtmya darzAvavA kavioe potAnA kAvyamAM kathAvastu tarIke kRtapuNyanuM caritra gUMTyuM che.'' A zabdothI vizeSa e spaSTa thAya che ke A kathAnAyake potAnI kathA mATe ghaNAM kavione AkarSyA che. saMzodhaka bhAnubene A badhI ja racanAo pAse jaI eno tulanAtmaka abhyAsa karI bhagIratha mahAbhArata kArya karyuMche. A badhI kathAonI mULa hastaprata vAMcavI, ukelavI ane enA svarUpano eTale ke padyagadha-rAsa-sajjhAya Adino abhyAsa karavo, enA tAraNo kADhavA, ATalo badho zrama ane parizIlana bahena bhAnubene karyo e eka mahAna tapa che. cha prakaraNa, pariziSTa ane saMdarbha graMtha sUcithI chavAyelo A graMtha vAcakane kathA AnaMda, bhinna bhinna kathA rasano vihAra to karAve ja paNa uparAMta jainadharmanA tattvajJAnano paricaya karAvI vAcakane urdhvalokamAM laI jaI mokSa prAptino paMtha darzAve che. zrutapUjA e jinapUjA che. bhAnubene A jinapUjA karI che. A graMtha vAMcatA lekhikAnI tapomaya AMtara sRSTinA ApaNane darzana thAya che. vAstavika jIvanamAM tapa hoya to ja AvI zrutapUjAnA manoratha ane bhAva jAge. kauTuMbika jIvananI vyastatA ane pharajo vacce AvA saMzodhana tapanI anukULatA karI ApavA mATe bhAnubenano parivAra yazano adhikArI che. ApaNe sarve A manorathane vaMdana karIe ane hajI vadhu AvA graMthonI bhAnubena pAse AzA rAkhIe. dhanyavAda! tA. 24.05.2015 DaoN. dhanavaMta zAha drdtshah@hotmail.com ()))))))))))))))))))
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ cheka kokoko ) 89))))))))h00000000000000000000000000000 kayavannA rAsamALA prasaMge hArdika zubhecchAo vidhAyAtrAmAM avirata navA sopAna siddha karanArA DaoN. bhAnubena satrAne hArdika abhinaMdana. temanI saMzodhana yAtrAno prAraMbha mArI pAse pI.eca.DI. nimitte kavi kahaSabhadAsanA samakitasAra rAsa'nA adhyayanathI thayuM. te pachI khaMbhAtavAsI zrAvaka kavi baTaSabhadAsanA vividha che rAsonA saMpAdananI eka zRMkhalA AraMbhAI. kavi badaSabhadAsanA vividha rAsonA saMpAdana karatAM dhyAnamAM AvyuM ke, kavie je vividha viSayo lIdhA che, te viSaya para bIjA paNa aneka kavioe rAsa sarjana yA sakjhAya AdinuM zuM Alekhana karyuM che. bhAnubene A sarva kRtio parizramapUrvaka meLavI eka mALAmAM gUMthI prastuta karyA. AkRtionuM tulanAtmaka adhyayana paNa khUba cIvaTapUrvakakaryuM. AvA saMpAdanonI paraMparAmAM dIvALInA divasomAM copaDApUjana sAthe jenuM nAma saMkaLAyuM che, evI saubhAgyabhaMDAra kayavannAnI kathAnuM saMpAdana A pustakamAM prastuta che. kula 18 $ jeTalA prAcIna - arvAcIna kayavannA aMgenI racanAo temaja tenA tulanAtmaka adhyayanathI A graMtha $ zobhe che. kayavannAnI kathAnA be mukhya kathAghaTako che. bALapaNamAM kAmakalAmAM azikSitA yuvAnane gaNikAgRhe kAmakaLAnuM zikSaNa ApavA vaDIlo dvArA mokalavo ane pUrvanI zrImaMta vyakti bhAgyayoge nirdhana thAya te punaH devI sahAyathI yA anya rIte dhanavAna - aizvaryavAna bane. kavioe kayavannAnA jIvananA A banne ghaTakonI suMdara rIte rajUAta karI che. gRhastha jIvanamAM cAra puruSArtho varNavavAmAM AvyA che. kayavanno prAraMbhika jIvanamAM kevaLa dharmapuruSArthane pradhAna gaNato, jethI tenI patnI du:khI thaI. madhyanA jIvanamAM kevaLa kAmapuruSArthane ja pradhAna gaNato, AthI samagra kuTuMbanuM aizvarya naSTa thayuM. aMte, bhAgyayoge pUrvanA che sukRtyonA pariNAme apAra dhana prApta karyuM. vaLI, puNyayoge kalyANamitranI saMprApti thaI. A abhayakumAra jevA kalyANamitrane prApta karI gRhasthajIvananI caturvidha puruSArthanI samagra goThavaNa che karI, aMte paramalakSya samA mokSapuruSArtha mATe dIkSAne dhAraNa karI sadgatine prApta karI. A kathA darzAve che ke, gRhasthajIvanamAM sarve puruSArthonI kALajI levI paraMtu bIjA puruSArtho paNa dharmapuruSArthathI hai siddha thAya che, mATe dharmapuruSArtha kadI na choDavo ane mokSa puruSArthanI siddhi mATe paNa manuSya janmamAM lakSya kendrita karavuM. bhAnubena pAsethI AvA vadhu ane vadhu saMpAdano prApta thatAM rahe evI zubhecchA sAthe ja che & vividha kathAonA mAdhyamathI ApaNe sau ApaNA zuddha svarUpa prati prayANa karIe e ja himaMgalakAmanA. - DaoN. abhaya dozI (adhyakSa ane esosiyeTa prophesara, gujarAtI vibhAga, muMbaI vidyApITha) (2che hajI 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ()(92090909090909000000000000000000000000 2008 (2009 (20) ((2009 (2009 (((2009 (4 rAsa sAhityanA motInI khetI. - padmazrI DaoN. kumArapALa desAI huM marajIvAnuM kAma to tame jANo ja cho. UMDA sAgaramAM DUbakI mArIne e mUlyavAna motI che huM bahAra laI Ave che. mArI daSTie saMzodhananA kSetre paNa AvA keTalAka marajIvA hoya che ke je seMkaDo. huM varSothI aprakAzita eva gujarAtI madhyakAlIna sAhityanI jJAnabhaMDAromAM rahelI hastaprato laIne athAga parizramathI enuM sApAdana karIne e sAhitya samRddhiprakAzamAM lAve che. marajIvo motI laIne Ave, evI rIte "kayavannA rAsamALA' graMthamAM zrImatI DaoN. huM bhAnubena zAha (satrA) tejasvI motIo samI kRti laIne AvyAM che. enuM vizeSa kAraNa to che ke huM huM bhAnubahenanuM bALapaNa eka evA samAjamAM vItyuM ke jyAM chokarIo mAMDa esa.esa.sI. sudhI A abhyAsa karatI hatI. Ave samaye emanAmAM bhaNavAnI laganI joIne emanA pitA bhAramalabhAI $ ane mAtA DAhIbahene potAnI A putrIne abhyAsanI saghaLI suvidhA karI ApI. abhyAsa pachI gharagRhasthIno prAraMbha thayo ane baMne putronAM lagna thaI jatAM, samayanI anukULatA sAMpaDatAM pharI pharI emano vidhAprema soLe kaLAe pragaTI uThayo. pariNAme kavi RSabhadAsanA 'samakita sAra rAsa' para DaoN. abhayadozInA mArgadarzana heThaLa pI.eca.DI.nI padavI meLavI. padavI e vidhA-sAdhanAnuM che pUrNavirAma nahIM, paNa vidyAsAdhanAnA prAraMbha pUrve UMcakAto paDado che ane e rIte pIeca.DI.nI. che padavI meLavyA pachI bhAnubahene zrAvaka kavi kaSabhadAsanI badhI aprakAzita racanAo pragaTa karavAnuM mana thayuM. khaMbhAtanA zrAvaka kavi badaSabhadAse kula batrIsa jeTalA rAsAo racyA che ane rAsAsAhityamAM emanuM mUlyavAna pradAna che. AthI kavi RSabhadAsa racita "zreNika rAsa' ane 'abhayakumAra rAsa', 'rohiNeya rAsa' tathA e pachI 'ajAputra rAsa' ane have 'kayavannA rAsa' para che DaoN. bhAnubahena zAhe saMzodhana kArya karyuM che. saMto pAsethI emane hastapratonI lipi ukelavAnI che tAlIma maLI hatI. pariNAme madhyakAlIna gujarAtI sAhityanI judA judA samayanI lipimAM AvatAM parivartanone paNa e AsAnIthI pArakhI zakyAM. Ameya madhyakAlIna gujarAtI sAhityamAM rAsasAhityanI asaMkhya kRtio maLe che che ane durbhAgya e che ke emAMthI mAtra jUja kRtionuM ja saMzodhana ane saMpAdana thayuM che. madhyakALamAM ke jema jaina sAdhu kavione hAthe phAgunuM kAvyasvarUpa vyApakapaNe kheDAyuM ane satata vikasatuM rahyuM, e ja te rIte A rAsAnuM svarUpa jaina AcArya zAlibhadrasUri dvArA vi.saM. 1241mAM 'bharatezvara bAhubali . phi rAsa'thI zarU thayuM ane A svarUpa evuM to khIlatuM gayuM ke amadAvAdamAM janmelA ane 'zubhavIra'ne phasa phi nAme oLakhAtAM paM. vIravijayajInA saM. 1896mAM racAyelA dhamila-kumAra rAsa' sudhI sAvaMta chuM phi vahetuM rahyuM. 'bharatezvara bAhubali rAsa'thI AraMbhAyelA A svarUpamAM vikramanA cheka ogaNIsamA huM huM saikA sudhI racAyelI kRtio maLe che. AthI ja prAcIna gujarAtI sAhityanA narasiMha pUrvenA samayanA phri huM sAhityane padmazrI ke. kA. zAstrIe rAsayuga'ne nAme oLakhAvyo hato. 99090 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ *) : ) : ) : (200000000000000000000000000000000000000 (2009 (20) ((2009 (2009 (((2009 (4 'rAsa'nI rUDha vyAkhyAomAM na jatAM ema kahI zakAya kedIrgha kathAtmaka padyakRti rAsa rUpe 6 $ oLakhAtI hatI ane enuM viSayaphalaka paNa ghaNuM vistRta hatuM. emAM rUpakathA hoya ane caritrakathA che paNa hoya, ItihAsakathAnuM viSayavastu hoya ane laukikakathAnuM paNa hoya. vaLI A rAsAomAM che anekavidha viSayonI mabalakha sAmagrI rahelI hatI. rAsAo koI bodha ke upadeza ApatA hatA paraMtu ene dIrgha vArtA rUpe vaNI letA ke jethI emAM banatI pratyeka ghaTanAmAMthI koI ne koI upadeza ke rAsa che sAhajika rIte ja prApta thato hato. rAsAmAM AvatI A kathAo e mAtra kathA-vArtA ja nathI paraMtu e madhyakAlIna yugamAM che paradharmI AkramaNakhoro ane virodhI vAtAvaraNa vacce naitikamUlyo, sAmAjika rItarivAjo ane $ janajIvanane urdhvamArge laI javAnI jaDIbuTTI hatI. eNe prajAjIvananI dhArmika AsthAne jALavavAnuM ane enuM saMvardhana karavAnuM ghaNuM mahattvanuM kArya karyuM. bIjI bAju emAM je koI viSayanuM nirUpaNa thatuM $ hoya, eno samayasaMdarbha paNa upasI Avato. kalpanA na karI zakAya eTalI gaMjAvara aitihAsika sAmagrI ArAsAomAM sacavAyelI che. niHsaMkocapaNe kahIza ke DaoN. bhAnubahena zAhe dAnadharmano mahimA varNavatI 'kayavannA rAsamALA'nuM saMzodhana-saMpAdana karIne madhyakAlIna sAhityamAM noMdhapAtra pradAna karyuM che. AnuM re kAraNa e ke emaNe eka ja viSaya paranI aDhAra jeTalI kRtio para saMzodhanakArya karyuM che. AmAM paMdara to aprakAzita hastaprato che ane kavizrI jayaraMgamuni, kavizrI vijayadharmadhuraMdharasUri ane kavizrI depALanI ja traNa prakAzita kRtio hatI, teo mudrita kRtione yathAvat prakAzita karavAne badale enI anya hastaprato sAthe meLavIne saMzodhana karIne pragaTa karI che. mULe Avazyaka vRtti' jevA AgamagraMthamAM maLatI A kathAnI aDhAra kRtionAM emAM enA sarjakoe samaye samaye potIkA umeraNa sAthe racanA karI che. AthI badalAyelI lokaruci, palaTAyeluM samAja jIvana, AlekhAyelI prakRti ane kavinI maulikadaSTi- e badhAnuM pratyeka kRtimAM hai maulika daSTie umeraNa thayuM che ane enuM bhAnubahene yathocita mUlyAMkana karyuM che. dAnadharmano mahimA varNavatI kRtapuNya (kacavannA) zeThanI kathA, emanA jIvanamAM jAgatA rAga ane virAga vize suMdara che he chaNAvaTa karI che. graMthanA pariziSTamAM paNa ghaNI upayogI sAmagrI ekatra karIne mUkI che. ha. vaLI, A pratyeka hastapratanI kathAno anuvAda emaNe ahIM Apyo che enI sAthosAtha hai ha pratyeka hastapratamAM sarjake Apelo upadeza, sAmAjika mAnyatAo, enI zailI ane enA alaMkAro. huM - e saghaLAMnI noMdha karI che. kayavannA viSayaka saMskRta - prAkRta bhASAmAM nibaddha racanAo. A phi huM viSayanI madhyakAlIna gujarAtInI prApya hastapratonI yAdI, dareka kavie kathAnA AlekhanamAM kareluM che parivartana ane temanuM sAhityika mUlyAMkana paNa ApyuM che. AvI rIte mAtra vidyAupAsanA ane saMzodhanaprItine kAraNe Avo suMdara graMtha hi phi ApanAra DaoN. bhAnubahena zAhane khUba-khUba dhanyavAda. emanA dvArA madhyakAlIna gujarAtI phi phri sAhityamAM chupAyelA vadhune vadhurAsa ratno prakAzita thatAM rahe, evI zubhecchA! ) :) :) :) :) :) :) :) :) :) : ) : ) : ) : ) : ) : ) :) :) :) :) :) 99090 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ lekhikA paricaya : janmabhUmiH bhacAu (kaccha vAgaDa) : janmadina : 25-4-1958 0000000000000000000000000000000000000000000000000000000 zrImatI bhAnubena jayaMtilAla zAha (satrA) sAsu-sasarA : zrImatI nAnabAI vIrajI vAlajI satrA (bhacAu-karacha-vAgaDa) mAtA-pitA : zrImatI DAhIbena bhAramala momAyA gAlA (bhacAu-kaccha-vAgaDa) patideva : zrI jaMyatilAla vIrajI vAlajI satrA putravadhU - putrA : bhAratI hemeSa satrA, harSA anISa satrA bahena mahAsatIjI : sAdhvI ratna pU. zrI jharaNAkumArIjI mahAsatIjI pautra-pautrI : devAMza, dazAMgI, AranA abhyAsa prAraMbha : I.sa. 2000 - 2005 B.A., M.A. (jaina vizvabhAratI saMsthAna yunivarsiTI, lADanU, rAjasthAna) dhArmika abhyAsa : soLa(16) zreNIno abhyAsa, vividha thokaDAo. jJAnadAtA : pU. allezamuni ma.sA tathA pU. AdarzacaMdrajI ma.sA. Ph.D. kyAre thayA : 25-9-2009 (muMbaI yunivarsiTI) prathama graMtha : sammattam (kavi RSabhadAsa kRta samakitasAra rAsa) sammattam graMthanuM vimocana : 02-05-2010, ravivAra, bhAIdAsa hola, muMbaI. dvitIya graMthA : rAsa rasALa (kavi kaSabhadAsa kRta zreNika ane abhayakumAra rAsa) rAsa rasALa graMthanuM vimocana : 15-08-2011, somavAra, ajarAmara janma jayaMtI ane svAtaMtrya dina. valasADa-gujarAta. tRtIya graMtha : kavi bahaSabhadAsa kRta rohiNeya rAsa (tamathI sattanI yAtrA) rohiNeya rAsa graMthanuM vimocana : 22-06-2012, zukravAra, aSADha suda bIja, saMbo (kaccha vAgaDa, jI-rApara) caturtha graMthA : ajAputra rAsamALA (vidhinA lekhanI kathA) ajAputra rAsa saMgrahanuM vimocana : 03-03-2013, ravivAra, (valasADa) paMcama graMtho : kayavannA rAsamALA (dAnanuM mAhAtma) have pachI : jUnI hastapratonA akSaro ukelavAnuM kArya cAlu che. 1. kavi RSabhadAsa kRta sumitra rAjarSi rAsA (DJche hajI cha9090 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ ())))))))))))))))))))))))(4) svakathyam 'dharmasya gati parva vAnam' arthAt dharmano prAraMbha dAnathI thAya che. dAna, zIla, tapa ane bhAva A prakAranA dharmamAMthI dAna e dharmanuM Adi biMdu, prathama sopAna ane mokSano dvArapALa che. pratyeka tIrthaMkaro 'parama'no yAtrAraMbha karavA pUrve eka varSa paryaMta nitya traNa pahora sudhI kula traNa abaja, aThThayAsI karoDa, eMsI lAkha sonAmahoronuMdAna ApI dAnanI mahAgaMgA vahAve che. hastinApuranA prAMgaNamAM zreyAMsakumAranA karakamaLo vaDe 400 upavAsanA tapasvI zrI RRSabhadeva svAmInuM ikSurasa vaDe pAraNuM thayuM. tyArathI A avasarpiNI kALamAM supAtra dAnanA zrI gaNeza maMDAyA. dhannA sArthavAhe saMtone ghInA ghaDA vahorAvI, mokSatarunA bIjarUpa bodhibIjanI prApti karI. subAhukumAre sudatta aNagArane prAsuka, nirdoSa AhAra vahorAvI mokSarUpI mahAnanidhi meLavI. nayasAre jaMgalamAM mArga bhUlelA, zramita mahAtmAne nirdoSa AhAra vahorAvI nagarano mArga batAvyo. paropakArI mahAtmAe anukaMpAthI prerAI tene samyaktvaHprApta karAvI mokSamArge caDAvyo. zrAvakanA traNa manorathamAM prathama manoratha e che ke, 'he prabhu! e divasa mArA mATe kalyANakArI ane dhanya thaze, je divase huM mArA parigrahano supAtranI sevAmAM tyAga karI prasannatA anubhavIza, mamatAnA bhArathI mukta banIza. zrAvakanA bAramA vratamAM niyata karyuM che ke, 'gRhastha bhojananI veLAe koI supAtra, atithi, mahAtmA athavA anukaMpA pAtra vyaktine potAnAmAMthI saMvibhAga karavAnI bhAvanA kare.' prastuta kRtinuM gurutva madhyabiMdu dAnadharma che. A kathA dAnamAM paNa bhAvadharmane sarvoparitA Ape che. mAnavInI garimA ke gartA tenA bhAvonI udAttatA ke adhamatA para nirbhara che. dAna, zIla, tapa e bhAvavinA niSprANa che. dAnamAM vastu nahIM paraMtu aMtaHkaraNanI mukhyatA che. caMdanabALAe muThThIbhara aLadanA bAkuLA dAnamAM ApyA paraMtu tenI uttama bhAvanA, zraddhA, bhakti, niHsvArthatA, niHspRzyatA mukhya hovAthI te dAna 'ahodAnaM' kahevAyuM jyAre nAgazrI brAhmaNInuM tapasvI mahAtmAne harSapUrvaka, ukaraDo samajIne, AbarU sAcavavA apAyeluM kaDavI tuMbaDInuM sugaMdhI zAka niMdApAtra ane saMsAravRddhinuM kAraNa banyuM. naMdamaNiyAranuM Asakti ane pratiSThAyuktadAna tiryaMcagatinuM kAraNa banyuM. dAnadharmanI yazogAthA varNavatI, dAnadharmanI vidhinuM dizAciMdhaNuM karatI eka virala vibhUtinI adbhuta, Azcaryajanaka ane camatkArI kathA A rAsamALAmAM prastuta che. divALInA saparamA divasomAM copaDApUjana karatAM jaino A cAra mahAnubhavone acUka yAda kare che. navA copaDAnA prAraMbhe maMgalAcaraNarUpe kaMkuthI gautamasvAmInI labdhi, abhayakumAranI buddhi, zAlibhadranI RRddhi ane kayavannAnuM saubhAgya acUka lakhAya che. bhagavAna mahAvIra svAmInA samayamAM thayelA cAra uttama puruSomAMthI prastuta graMthamAM puNyazlokI kayavannA - kRtapuNya zeThanI prasiddha chatAM ochI paricita ane zAlibhadranA pUrvabhava sAthe kaMIka aMze sAmyatA dharAvatI kathA prastuta che. pUrve AhIra bALakanA bhavamAM taponiSTha munirAjane khIranuM dAna vahorAvyuM. dAna ApatI vakhate vicArasaraNInI truTakatA ane ThAgATheyAmAM aTavAyo, jenA kAraNe bIjA bhavamAM zrImaMta zreSThIne tyAM janma to thayo ane madhyAnanA sUryodaya samAna prakhara sukhano sUryodaya paNa thayo, chatAM meme meme meme me
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 00000000000000000000000000000000000000000000000000608 (02000000000000000000000hUche che ke 2009 (20) huM jIvanamAM kasokasanI sthitimAM be vAra bheravAyo. lakSmInI relamachela hovAthI zeThe potAnA vairAgI che je putrane saMsAra rasika banAvavA gaNikAvAsamAM cAtaryo. bAra-bAra varSa sudhI gaNikAvAsamAM rahetAM re vAra thayo. lakSmIe vidAya letAM nirdhana nAyakane jAkAro maLyo ane sukhano suryAsta thayo. huM "dharatIno cheDo ghara' e nyAye nAyaka bAra varSe ghare pAcho Avyo. mahAnAyikAe huM vizALa mana rAkhI tene sAcavI lIdho. Arthika bhIMsa vadhI. sukha sAhebImAM ucharelA nAyakanuM AgavuM chuM huM vyaktitva vyApAranA kSetramAM vikAsa pAmyuM na hatuM. kismate karavaTa badalI ane nAyaka paradezanI khepe ? huM nIkaLyo. tyAM acAnaka tenuM apaharaNa thayuM. vArasadAranI peravImAM tenuM prArabdha koI koTidhvaja huM hiM zeThane tyAM kheMcI gayuM. zeThane tyAM rajavADI sukho bhogavatAM bAra varSa vyatIta thayAM. vArasadAra maLatAM ja hiM svArthI zeThANIe ekAeka vaNajhArAnI vastImAM sthaLAMtara karAvyuM. punaH sukhano sUryAsta thayo. hi A duHkha lAMbuM na TakyuM. paradezathI phUTI koDI kamAIne na lAvanAra nAyakane ekAeka, & aNadhArI rIte 99 karoDa sonaiyAno mahAlAbha thayo! eTaluM ja nahIM rAjavI kuTuMbano jamAI banyo!! buddhinidhAna abhayakumAra jevA kalyANa mitrano bheTo thayo. chaDecoka tenA saubhAgyanI prazaMsA thavA che lAgI. puNyazALI kayavannA zeThane tyAM vAMbhavAMbha sukhonI choLo uchaLatI hatI. AvA aDhaLaka che sukhone ThelI zeTha zivaramaNIne bheTavA utsuka banyA. kharekhara! supAtra dAnanA utkRSTa phaLe to hada ja 3 vaTAvI nAMkhI ! bhagavAnanA 14000 saMtonI haroLamAM kayavannAmanie sthAna meLavyuM. zAstrakAro kahe che, "jIvanamAM ekavAra paNa jo utkRSTa supAtra dAna ApavAno avasara che sAMpaDe ane te samaye dAna ApatAM dAtAnA hadayamAM harSa ane AnaMdanI choLo uchaLatI hoya to jIva chuM tIrthakara nAmakarma upArjana karI zake che, paraMtudAna sadoSa hoya, bhAvonI maMdatA hoya, pAtra azuddha hoya chuM to hajAro vAradAna ApavA chatAM vizeSa phaLa maLatuM nathI." subhASita saMgrahamAM kahyuM che ke, "karelAM zubha kAryane koInI samakSa pragaTa na karavuM. je huM satkAryanA gANA gAvAthI puNya khalAsa thaI jAya che, tenuM phaLa maLatuM nathI. jo pragaTa ja karavuM hoya to zuM huM potAnA duSkRtyone pragaTa karo." AhIra bALakedAna ApI, saMgama bharavADanI jema ja gupta rAkhyuM ane manomana dAnanI huM anumodanA karI. jenA kAraNe tene aNadhAryo laukika ane lokottaralAbha thayo. Ama, AtmAnA bhavyatAnA vikAsamAM dAna e parama maMgala che. dAnadharmano mahimA phi varNavatI 'kayavannA caritra'ne vidvAna kavioe rAsa, copAI, prabaMdha, saMdhi, sakjhAya, coDhALIyArUpe Tra DhALI rocaka zailIthI AlekhI che. prastuta kayavannA rAsamALA'mAM mAra gurjara bhASAmAM guMthAyelI A kathA 18-18 jeTalA ja & gurjara kavionA hAthe utarI che. temAMthI 15 aprakAzita gurjara kavionI kAvya prasAdInuM prathamavAra hai 8 prakAzana thaI rahyuM che. traNa prakAzita kRtionI punaH vAcanA paNa karavAmAM AvI che. A graMthanA janma sudhImAM ekAvatArI yugapuruSa pa.pU. zrI ajarAmarajI svAmInA che. che anarAdhAra AzIrvAda ane mArA hitaciMtaka pa.pU. jharaNAkumArIjI tathA pa.pU. saMskRtikumArI che ke svAmInA zubhAziSathI graMtha avataraNa sudhInuM kArya hemakhemarIte pUrNa thayuM. A zodhayAtrAmAM pa. pU. A. zrI municaMdrasUrijI, tathA pa. pU. A. zrI vijayahemacaMdra ? 99090 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ ) ) ) ) ) ) ) ) ) (2009 (20) ((2009 (2009 (((2009 (4 je sUrijI, pa.pU. vairAgyarativijayajI ma.sA.nuM pratyakSa ke parokSapaNe mArgadarzana maLyuM. che pU. A. zrI somacaMdra sUrijI ma.sA.nA suziSya vidyAvyAsaMgI pa. pU. suyazacaMdra vijayajI re huM ma.sA. jemaNe kavizrI dIptivijayajI, kavizrI padmavijayajI ane kavizrI RSabhadAsajInI kayavannA che saMbaMdhI hastaprato khUba mahenata karI meLavI mokalI ApI hatI. pa. pU. A. zrI rAjendrasUrijInA samudAyanA sAdhvIratna pU. zrI virAgarasAzrIjI tathA pU. huM zrI dhairyarasAzrIjIe aneka rAsone tapAsI ApyA temaja avasare avasare pathadarzaka banI vizeSa huM sahayogI banyA che. vidvAna sAhityakAraDaoN. kavinabhAI zAhe vividha kAvyaprakAronI mAhitI mokalI ApI huM ha hatI tathA jJAnanI paraba samAna DaoN. abhayabhAI dozIe upayogI sUcano karI zodhayAtrAnA kAryamAM hi & suMdara sahayoga Apyo che. AcArya zrI kailAsasAgara sUri jJAnamaMdira (kobA)nA dilAvarabhAI, manojabhAI tathA zrI AzApuraNa jJAnabhaMDAranA suzrAvaka zrIyuta bAbubhAI saremalajI zAhe (beDA-amadAvAda) ane jItubhAI (amadAvAda)e saMpAdanopayogI upalabdha graMtho ane hastapratanI kopIo tarata ja mokalI zodhayAtrAno vegavadhAryo che. zrI mahAvIra jaina vidyAlaya - muMbaI, zrI goDIjI jJAna bhaMDAra- muMbaI, zrI hemacaMdrAcArya $ jJAnamaMdira - pATaNa, zrI zeTha lAlabhAI dalapatabhAI vidhAmaMdari - amadAvAda, zrI vIravijayajInI che { poLa - amadAvAda, zrI vijayagaccha bhaMDAra - rAdhanapura, zrI ANaMdajI kalyANajI peDhI - lIMbaDI, zrI . zuM lAvaNyavijaya jaina jJAnabhaMDAra - rAdhanapura, thAharuzAha kAgajakA hastalikhita jJAna bhaMDAra - A jaisalamera, zrI ANAmUragaccha jJAnabhaMDAra - surata, zrI caMdrasAgarasUri jJAnamaMdira - ujjaina, zrI $ nityavinaya jIvanamaNIvijayajI jJAnabhaMDAra - cANasmA ane mAMgaroLanA graMthabhaMDAranA sAdharmika $ bhAIoe udAratApUrvaka rAsakRtio ApI abhyAsanI suvidhA karI ApI che. prastuta graMthane akSaradeha ApI suMdara rIte sajAvanAra zrImatI prIti rAjeza gAlA, huM khilena dAmajI satrA ane vipula dhanajI deDhiyA che, jemaNe mudraNa kArya aA samayamAM pUrNa karyuM che. ratanazIbhAI borIcA, damabena dAmajIbhAI nIzara, haMsAbena mahendrabhAI, jIjJAbena, u meghajIbhAI nIzara ane navInabhAI nIzarano samaye samaye sahayoga prApta thayo che. phi uparyukta sarvanA sahiyArA sAthathI A pustaka prakAzita thaI rahyuM che. huM te sarvanI sadA hai RNI rahIza. A graMthanI jJAna yAtrAmAM vihAra karatAM je guTio dekhAya te mArI maMda matino ja doSa samajI vidvAnone tenuM parimArjanakaravA vinamra vinaMtI che. graMthanI upAdeyatAmAM AzIrvAdanA upahAra mokalAvanAra sarva mahAnubhAvone mATe huM che dhanyatAnI lAgaNI anubhavuM chuM. A graMthanuM adhyayana bhavyajIvomAM sattva pedA karAvI zivasukha prApta karAve tevI zubhecchA. ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) ) 2( tA. 06-03-2015 lI. bhAnubena zAha (savA) chezukravAra (hoLI - phAgaNa suda 15) (nAnAcoka-muMbaI) cha999 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 &
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ ())))))))))))))))))))))))) -: sAnukramaNikA viSaya 1. 3. 4. bhUmikA zrI kRtapuNya zeThanI kathA mAru gurjara bhASAnI kRtapuNya viSayaka kRtio 1. zrI padmasAgara sUri kRta kayavanA catuSpadI 2. ratanasUrijI kRta kayavanA rAsa 3. kavizrI depAlajI kRta kayavannA vivAhalau 4. kavi RSabhadAsajI kRta kayavannA zeThano rAsa 5. zrI guNavinayajIsUri kRta kayavanA saMdhi 6. zrI kalyANaratna sUri kRta kayavanA zeThanI copAI guNasAgarasUri kRta kayavanA copAI 6. 8. kavizrI lAlavijayajI kRta kayavanA sajjhAya 9. zrI vija(na)yazekhara sUri kRta kayavanA copAI 10. zrI jayaraMga muni kRta kayavannA zAhano rAsa 11. kavi zrI dIptivijayajI kRta kayavanA rAsa 12. zrI malayacaMdrajI kRta kayavannA copAI 13. zrI phatehacaMda kRta kavayanA coDhALIyuM 14. zrI gaMgArAmajI kRta kayavannAkumAra copAI 15. zrI vijayadharmadhuraMdharasUri kRta kayavannA sajjhAya 16. ajJAta kRta kayavanA sajjhAya 10. ajJAta kRta dAnakulaka bAlAvabodha (gadya) 18. kayavanA zeThanI kathA (gadha) prata paricaya ane pATha saMpAdana paddhati kavi paricaya, sAhityika mUlyAMkana ane kathA aMzomAM parivartana pRSTa 1 - 10 11-46 4-1 02-09 80-81 82-103 104-116 11-122 123-142 143-146 140-15 16-222 223-254 255-262 263-200 201-309 310 301-315 316-320 321-330 331-350 358-40 ()))))))))))))))))))))))))
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ ())))))))))))))))))))))))) 5. viSaya kRtapuNya kathAnaka H tulanAtmaka adhyayana : pariziSTa vibhAga 3. mukhya avAMtara kathAo 4. saptapadI lagnavidhi 1. vividha kAvya svarUpo 522-530 2. kavi RSabhadAsa kRta 'kayavannA zeThanA rAsa'nuM 538-561 bhASAMtara 5. puruSanI 72 ane strInI 64 kaLA 6. zrAvakanA 21 guNo 7. gopa saMskRtino ItihAsa 8. navarasa pRSTa 9. 13 kAThIyA 10. dezIonI yAdI 11. sAhitya sUci 471-521 562-590 591-592 592-593 593-594 594-595 595-596 596 59-601 602 ()))))))))))))))))))))))))
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 / / namo nANassa|| bhUmikA madhyakALa eTale suMdaratama bodhakathAono advitIya kALa! vidvAna sarjakoe aDhaLaka bodha kathAono viziSTa khajAno mAnavajAtane najarANAmAM bheTa dharyo che. bhAgyeja evI koI kathA haze ke, jemAM jaina jagatanA mahApuruSonA caritra ane bodhakathAonI rasalahANa na hoya. jaina sAhityanA mahArathIoe dharma ane adhyAtma jevA bhArekhama viSayane bodhakathAo dvArA saraLa, rasaprada banavavAmAM mUlavI na zakAya evaDuM moTuM yogadAna pradAna karyuM che. ApaNA Agama graMthomAM kathAno mahAsAgara hiloLAM laI rahyo che. A Agama sAhityanA AdhAre samaya jatAM jaina manISIoe niryukti, bhASya, cUrNi, TIkA ane vRttionI racanA karI. judA judA vRttikAroe kathAone vistRtarUpe AlekhI. eka ja viSaya upara aneka kathAo utarI. upadezaprAsAda, upadezamAlA, upadezapada, zIlopadezamAlA, zIlAtaraMgiNI, puSpamAlA prakaraNa, yogazAstra, bharatezvarabAhubalI vRtti jevAM Agamettara graMthomAM DhagalAbaMdha rasika kathAo kaMDArelI che. kathA ke vArtA kahevI ke sAMbhaLavI abAla-vRddha sahune haMmezAM priya lAge che. pachI, te kathA ApavIti hoya ke paravIti hoya. A eka manovaijJAnika satya che. kathAne AkarSakarUpathI karNapriya uccAraNa ane sahaja bhAvAbhivyakti sAthe prastuta karanAra samAjano priya bane che. ApaNI bhavya saMskRtinA vArasAnI, samRddha paraMparAnuM, sanAtana vicAradhArAnuM, ItihAsanI ujvaLatAnuM vismaraNa na thAya ane lokonuM khamIra osarI na jAya te mATe jainAcAryoe potAnI lekhaNI dvArA mahAna vibhUtionI parama tattvanI amarakathAone lokamAnasa sudhI pahoMcADavAno bhagIratha prayAsa karyo che. paravartI sAhityakAroe paNa janamAnasanI rucino lAbha laI potAnA prastutIkaraNane prabhAvazALI ane satarka banAvavA kathAaMzomAM ghaTADo ke vadhAro karI kathAne suMdara opa Apyo che. uttama vyaktionA jIvana caritro mAnavIne udAtta-uttama pariNAma hAMsala karAve che tethI sujJa manISIoe kathAvastumAM devAMzI mAnavIo jevA ke - tresaTha zalAkA puruSo, gItArtha munivaro, satI strIo, rAjavIo ane zreSThIone ja pasaMda karyA che. dIrghadRSTA pUvAcAryoe kathAnI sAthe jaina dharmanA AcAra-vicAro, tattvajJAna, karmavAda, sadAcAra, punarjanma jevAM siddhAMtone kathApravAhamAM gUMthyAM che. lokone dharmanA mArge vALavA ane pAzcAta saMskRtinA vAyarAthI bacAvI bhAratIya saMskRtinuM poSaNa karavuM, e sAhityanA mahArathIonI AgavI sUjha hatI. dAnadharmano mahimA varNavatI AdarzonmukhI AvI ja eka aitihAsika kathA 'kayavannA
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 rAsamALA'mAM prastuta che. vAstavamAM A kathA 'Avazyaka niryukti' jevA Agama graMthamAM prAkRta bhASAmAM che. A mULa kathAnuM oThuM laIne keTalAka vidvAnoe potAnI ruci anusAra kAlpanika tattvo temaja navAM navAM rUpAMtaro umerI, keTalAka sudhArA-vadhArA karI kathAne rasika banAvavAnI jahemata uThAvI che. A kathAnuM eka AgavuM sthAna ane potikuM mUlya che. supAtra dAna ane tenI vidhinI UMcI bhUmikA A kathA prastuta kare che, je pAThakonA hradayamAM navI cetanAno sparza jagAve che. divALInA divasomAM copaDAonA prathama pRSTha 'kayavannA zeThanuM saubhAgya hojo' AvuM kaMkuthI lakhAya che. tema ja pratikramaNa karatAM nitya bharahesaranI sajjhAyamAM 'kayavanno a sukoSala' evu paMktigAna thAya che. ajabagajabanA saubhAgyanA svAmI zrI kayavannA zeThanuM jIvana kavana prastuta rAsamALamAM pragaTa thayuM che. 'zrI tattvArthasUtra' (7/31)mAM vAcaka umAsvAtijI kahe che, "vidhi-dravya-vAtR-pAtra vizeSAt tadvizeSaH / '' vidhi, deyavastu, dAtA ane pAtranI vizeSatAthI thoDuMpaNa dAna viziSTa phaLa apAve che. kathAnAyake pUrve AhIranA bhavamAM mAsakSamaNanA tapasvI munirAjane atyaMta ullasita bhAve khIra vahorAvI hatI. khIra vahorAvatAM pUrve mahAtmAne potAne tyAM bhikSA mATe AvavAnI vinaMtI karI. khIra vahorAvyA pachI vidhipUrvaka temane vaLAvavA pAMca-cha pagalAM sAthe gayo. zAlibhadranA pUrvabhavanI jema ahIM paNa nirdhana bALakane khIranI sAmagrI pADozaNo dvArA maLI. pADozaNoe paropakAra nimitte sAmagrI ApI. lenAra mahAtmA paMcamahAvratadhArI, tapasvI munirAja hatA. temaNe adIna bhAve, niHspRhatA pUrvaka, saMyamanA nirvAha hetu AhAra grahaNa karyo. Ama vidhi, dravya, dAtA ane pAtranI vizuddhatA hatI tethI dAna 'mahAdAna' banyuM. bALake thALImAM khIra ThArI, khIramAM lITI karI. aDadhI vahorAvavAnI bhAvanAthI khIra munirAjanA pAtramAM dharI. pravAhIno DhaLavAno svabhAva hovAthI aDadhI khIra pAtramAM DhaLI paDI. tyAM bALasahaja svabhAvathI potAno vicAra Avyo ane vaLatI ja paLe saheja thaMbhI punaH bhAvamAM vRddhi AvI ane pharI pAchI thoDI khIra vahorAvI. punaH kSaNa vAra thobhyo ane bIjI ja kSaNe vardhamAna bhAve saMpUrNa khIra vahorAvI dIdhI. A jagatamAM deva-guru e UMcA tattvo che. temanI UMcI koTinI bhaktithI UMcuM puNya baMdhAya che. temane AhAra,vastra, pAtra, auSadha, sthAna, pathArI (saMthAro) jevI sAmagrI ApI bhakti karanAra A saMsAra sAgarane jhaDapathI tarI jAya che. dAna ApyA pachI tenI guptatA ane sukRtyanI manomana anumodanA karatAM bALaka bIjA bhavamAM ucca kuLamAM, zrImaMta ghare sukhasAhebI sAthe janmyo. kharekhara! supAtra dAnanA kAraNe tenI tAsIra 1. Avazyaka niyukti gA-847 emAM kayavannA viSe mAhitI che. dAnanA prabhAve cAritra sAmAyikanI prApti karela che. (le. AcArya malayagirijI, pra caMdrazekharavijayajI)
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 ja badalAI gaI. dravyadAna kadAca khUTI zake paNa bhAvadAna e to pAtALa kUvA samAna hovAthI kadI khUTatuM nathI. jaina dharmanA dAna aMgenA mahattvanA pAsAne A kathAmAM ujAgara karavAmAM Avyo che. je caMcaLatA vinA avicchinna bhAve dAna Ape che te anya bhave sukha prApta kare che paraMtu je truTaka bhAve dAna Ape che te kayavannA zeThanI jema truTaka sukhanA bhAgIdAra bane che. dAnanuM mUlyAMkana vastu para nahI paraMtu bhAva para nirbhara che. bhagavAna mahAvIre be suMdara zabdono prayoga karyo che. 'mudhAdAyI' ane 'mudhAjIvI' sAmAnya rIte 'mudhA' zabdano artha 'vyartha' evo thAya che paraMtu lakSaNA dvArA lakSyArtha 'svArtharahita' thaze. vyaMjanA dvArA vyaMgArtha evo thaze ke - dAna ApanAra dAtAnA manamAM ahaMbhAva na hoya ane levAvALAnA manamAM dainyabhAva paNa na hoya. AvuM dAna zreSTha, vizuddha ane mokSanuM kAraNa bane che, bhava paraMparAno aMta kare che. prastuta kathAnI mahAnAyikA dhanyA (jayazrI) che jyAre khalanAyikA tarIke akkA ane vRddhA che. nAyaka sAme kAvAdAvA karatI khalanAyikAo kapaTI strIo che. temanI kuTilatAnuM varNana vAcaka vargamAM temanA pratye adhamatAnI lAgaNI pragaTAve che. sAthe sAthe nirveda bhAva paNa pragaTAvI zake che. keTalIka ghaTanAo vize kavionuM AgavuM vyApaka ciMtana ane navIna arthaghaTana rajU thayuM che. caritranAyakanA pUrvabhava sAthe dAna ApavAnA bhAva ItyAdi vigato Azcaryajanaka ane vIryollAsa preraka che. prastuta graMthamAM eka ja viSayaka paMdara aprakAzita ane traNa prakAzita kRtionuM prakAzana thaI rahyuM che. A mArUgurjara bhASAnI racanAo che. ahIM mudrita kRtionI navesarathI vAcanA taiyAra karI che. kavizrI jayaraMgamuni kRta 'kayavannA zAhano rAsa'; je pUrve bhImazI mANeka dvArA jaina kathA ratnakoSa, bhA.5mAM prakAzita thaI cUkI che. te kRtinI bIjI hastapratonA AdhAre saMdigdha zabda-arthanA sthAnomAM sudhAro karI nUtana pATha saMpAdita karavAmAM Avyo che. kavizrI vijayadharmadhuraMdharasUrinI 'kayavannA sajjhAya' ane kavizrI depAlanI 'kayavannA vivAhalu'nI vAcanA paNa navI ja taiyAra karI che. eka ja kathAvastune prAjJa puruSoe potAnI kAvya pratibhAthI kaMDArI che tethI ekanI eka vastuno aneka dRSTikoNathI abhyAsa thaI zake. kavionI rajUAta zailI, pratibhA saMpannatA, bhinna bhinna dRSTie sAhitya mUlyAMkana, bhASA zailI, kathAghaTakomAM parivartananA abhyAsanI jhAMkhI karI che. prAraMbhamAM rAsanI kathA sarvagrAhI thaI zake e hetuthI savistAra kayavannA kathA lakhI che, jemAM caritranAyakanA jIvananA pratyeka rasaprada prasaMgo navA navA rasakendrone khole che. kathA pUrNa thayA bAda sarva kRtio saMvaMta kramAnusAra mUkI che. tyArapachI prakAzita thaI rahelI kRtionI yAdI, kRtinA kartAno upalabdha paricaya ane
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvya rasAsvAda che. pratyeka kRtimAM kathAvastumAM thayelA pheraphAro, prAcIna samayanA rIta-rivAjo TAMkelA che. tyArapachI hastapratanA AdhAre saMpAdana paddhati ApI che. aMte pariziSTa vibhAga che. supAtra dAnano mahimA varNavatI A kathA bhagavAna mahAvIranA mukhethI (pUchAyelA praznanA uttara rUpe) ujAgara thaI che. kayavannA' viSayaka vividha bhASAmAM upalabdha sAhityanI noMdha nIce pramANe che. "kayavannA' viSayaka saMskRta-prAkRta bhASA nibaddha racanAo. 1. sau prathama zrI rAjazekharasUri athavA zrI jayasiMhasUri kRta 'dharmopadeza mAlA vivaraNa graMtha', vi.saM.10mI sadImAM, prAkRta bhASAmAM, gadha ane padhamAM, pR.118 upara dAnanuM svarUpa pragaTa karatI svataMtra kathA rUpe jovA maLe che. ahIM ziSyanA praznanA uttara rUpe A kathA kahevAyelI che. A graMthanuM prakAzana siMdhI jaina sIrIjha- 28thI thayuM che. 2. upakezagacchanA zrI devaguptasUri-navamA (amaranAma - zrI jinacaMdragaNi | zrI kulacaMdra-gaNi) kRta 'navapada prakaraNa'mAM saM.1003, saMskRta-prAkRta bhASAmAM, gadya-padyamAM A kathA svataMtrapaNe vistAra pAmI che. supAtrane ullAsapUrvakadAna ApanAra anupama sukhanA bhAgI bane che. te saMdarbhamAM A graMthamAM kRtapuNya (pR.421-428) ane zAlibhadra (pR.428-435)nI kathA che. A graMtha harSapuSyAmRta jaina graMthamALA - 244 dvArA prakAzita thaI che. 3. cAMdrakulIna zrI jinezvarasUri kRta "kathAkoza prakaraNa' saM.vi.pa. 1108mAM, supAtradAnanuM phaLa darzAvavA, prAkRta bhASAmAM, pR.-64upara A kathA AlekhAyelI che. 4. bRhadagacchanA zrI somaprabhAcArya dvArA "kumArapALa pratibodha graMtha'mAM prAkRta, gadha-padhamAM, pR.230-230, dAnamAM aMtarAya darzAvatI A kathA vi.saM.1182mAM racAyelI che. A graMthanuM prakAzana AtmAnaMdajaina sabhA, bhAvanagarathI, vi.saM.2051mAM thayuM che. tapAgacchanA zrI abhayadevasUrinA ziSya zrI vardhamAnasUri kRta 'dharmaratnakaraMDaka graMtha'mAM vi.saM.12mI sadI, adhikAra-10, zloka 240, pR.229-265, saMskRta, gadhamAM, supAtradAnano mahimA darzAvatI kathA svataMtra sthAna dharAve che. A graMtha zAradAbena cImanabhAI rIsarca senTarathI prakAzita thayo che. 1. svopajJa laghuvRttivALuM navapadaprakaraNa, navatattva prakaraNa ane paMcapramANa graMthanI racanA karI che. (jai.pa.I., bhA-1, pR.22.). 2. zrI. samavAyAMga TIkA, zrAvakadharma prakaraNa, pramANa lakSaNa, SasthAnaka prakaraNa, paMcaliMgI jevA sAhityanuM sarjana karyuM
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. tapAgacchanA 'zrI devendrasUri kRta 'dAnakulaka saMgraha graMtha'mAM dAnanuM svarUpa darzAvatI A kathA prAkRta-saMskRta bhASAmAM, gadya-padya, pR.31-37 para avatarita thaI che. A graMthanuM prakAzana harSapuSpAmRta-306thI thayuM che. (0. 5 8. kharataragacchanA 'zrI pUrNabhadragaNi kRta 'caritra saMgraha'mAM vi.saM.1305mAM, saMskRta bhASAmAM, 'kayavannA kathA' upalabdha che. pR.139-221 (166 naMbaranuM pRSTha nathI) pR. 1-21mAM atimuktaka, pR.22-138 para dhanya-zAlibhadranI kathA che. A kathA tADapatra para lakhAyelI che, je jesalameranA jJAnabhaMDAramAM che. hAle zrI kailAsasAgarasUri jJAnabhaMDAramAM surakSita che. tapagacchanA zrI zubhazIlagaNi kRta 'bharatezvara-bAhubalI vRtti', vi.5.1509, AhAra dAnanuM phaLa darzAvatI A kathA saMskRta (gadya)mAM AlekhAyelI che. teno anuvAda zAha motIcaMda odhavajIe gujarAtImAM karyo che. A graMthanuM prakAzana anukrame de.lA.jaina pustakoddhAra saMsthAane maganalAla haThI siMga- amadAvAdathI, saM.1965mAM thayuM che. 9. zrI vijayalakSmIsUri kRta 'upadezaprasAda graMtha', saM.1780, saMskRta, gadhamAM, 160mA vyAkhyAnamAM dAnanI prazaMsA karatI A kathA mojuda che. A graMtha A.vi.surendrasUrIzvarajI jaina tattvajJAna zALA - amadAvAdathI saM.1988mAM prakAzita thayo che. 10. bRhaddhapagacchanA vijayarAjendrasUrinA ziSya vijayayatIndrasUrijIe saM.1985mAM paMcataMtranI zailImAM vacce vacce zloka udbhUta karI saMskRta gadyamAM A kathA lakhI che, jenuM prakAzana rAjendra pravacana kAryAlaya, khuDAlA (mAravADa)thI saM.1988mAM thayuM che. A kathA 'zrI jaina kathA saMgraha', bhA.5, pR.1-38mAM che. teno gujarAtI anuvAda 'kayavannA zeThanuM caritra yAne mAyAno adbhuta camatkAra'nA nAme thayo che. je I.sa.1982, jaina sarasvatI vAMcana mALA - bhAvanagarathI prakAzita thayo che. 12. suktamuktAvalI, le. somaprabhAcArya ane kezaravimalajI, saMskRta, dvitIya varganA 30mAM, pR. 125mAM, artha viSe hitopadezamAM, mAlinI vRtta chaMdamAM che. Ano anuvAda vijayajinendrasUrijIe karyo che. A graMtha harSapuSpAmRta - lAkhAbAvaLathI, I.sa.1998mAM prakAzita thayo che. 1. zrI jagacaMdrasUri ma.sA. tapagacchamAM thayelA, jemane jAvajIva AyaMbila tapa karavAthI 'tapA' birUda maLela che. temanA ziSya devendrasUri ma.sA. sudharmAsvAmInI 45mI pATe thayAM. temaNe zrAddhadina kRtya sUtravRtti, karmavipAka, karmastava, baMdhasvAmItva, SaDthIti, zataka, siddhapaMcAzikA, dharmaratnavRtti, sudarzana caritra, caityavaMdanAdibhASya (caityavaMdanAdibhASyamAM saMghAcAra bhASya upara dharmaghoSasUrie vivaraNa karela tenuM prupha rIDIMga sAdhvI zrI virAgarasAzrIjI ane sAdhvI zrI dhairyarasAzrIjI karI rahyA che), siddhadaMDikA, RRSabhavardhamAna pramukha stavana, sAravRtti dazA jevA graMtho racyAM che. 2. zrI pUrNabhadragaNinuM sAhitya : upAsakadazA kathA (saM.1275), atimuktaka caritra (saM.1282), dhanya-zAlibhadra caritra(saM.1285).
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ kayavannA' viSayaka gujarAtI ane hiMdI bhASAmAM upalabdha sAhitya. 1. prAcIna rAsasaMgraha, bhA.2, pR.63-122, gu. ane mAravADI mizrita bhASA, saM. jIvaNalAlA chaganalAla saMghavI, pra. sthAnakavAsI jaina kAryAlaya - amadAvAda. vi.saM.2029. 2. madhyakAlIna gujarAtI kathA koza, bhA.1, le. kanubhAI zeTha ane vasaMta dave, saM. harivallabha bhAyANI, pR.14/15, pra. gujarAta sAhitya akAdamI - gAMdhInagara, I.sa.1991. 3. jinaratnakoSa, bhA.5, le. jayaraMgamuni, saM. bhImazI mANeka, jUnI gujarAtI, padha, pR.1-34, pra. nirNayasAgarapresa - muMbaI, saM.1941 (ApaNA abhyAsanI kRti naM. 10 che.) 4. jaina kathAo, bhA.6, gra. udayavIragaNi, guja, gadha, pR.05-84,pra. akalaMkapuSpamALA - 42. 5. jaina kathAo, bhA.20, le. muni akalaMkajI, guja, gadha, pR.12-26, pra. eja-90. 6. sughoSA aMka, bhA.5414, gujarAtI gadha, le. kapUracaMda raNachoDadAsa vAraiyA, pR.390-456, khaMDa-8. I.sa. 1900. . saubhAgyano sUrya - kayavannA zeTha, le. vi.pUrNacaMdrasUri, pR. 1-115, gujarAtI - gadha, pra. paMcasthAnA puNyasmRti- surata, vi.saM. 2058. 8. do hajAra varSa purAnI kahAniyA, TI.DaoN. jagadIzacaMdra jaina, hindI, gadha, pR.94-96, pra. bhAratIya jJAnapITha, nyU dilhI, vi.saM. 20mI anumAna. 9. jaina kathAyeM, bhA.46, karmaphaLa-puNyano prabhAva, hindI, gadha, pR.61-156, pra. zrI tAraka jainA graMthAlaya - udayapura. 10. kathA sAgarameM DUbakI, saM. jayAnaMdavijayajI, hindI, pR. 160-180, pra. gururAmacaMdra prakAzana samiti- bhInamAla, vi.saM.2065. uparokta sAmagrI caritranAyakanA jIvanacaritranA dastAvejIkaraNamAM khUba upayogI thaI che.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAru gurjara bhASAmAM saMpAdana mATe AvelI hastapratonI yAdI ka | viSaya sAla | mudrita | graMthabhaMDAranuM nAma Adi pada amudrita 1. padmasAgarasUrijI | kayavannA caritrA saM. 1563 | | amudrita caMdrasAgarasUri jJAnamaMdira, | || 60no sarasa vana vApaya (maDAhaDAgaccha) [(DA.kra.-467, gra.kra.-9) pratilekhana nathI. urjana sA . kayevannA catuSpadI saM. 1563 amudrita zeTha ANaMdajI kalyANajI | |/ 60|| zrI sArA nama: | (DA.kra.-116, gre.kra.-3204) pratilekhanA nathI. jaina jJAnabhaMDAra - lIMbaDI | vavana sApa saddA/ kayavannA zeTha rAsa-TUTaka (apUrNa) apUrNa | amudrita zrI lAvaNyavijayajI jaina | |6|| sarasa vana jhApa3 (DA.kra.- 28, gre.kra.-1306) lekhana sAla nathI jJAna bhaMDAra, rAdhanapura | sA / 2. sAdhuratanasUrijI | zrI kayavannA rAsa racanAtAla prApta | amudrita zrI cANasmA jaina jJAna- ] || 6 || nama: || vaDapA (pUnamagacchanA) | (DA.kra.-g58), nathI. bhaMDAra, jI. pATaNa vaMdriya vIra nisara Treva... zrI kayavannA rAsa racanAtAla prApta | amudrita zrI mahAvIra jaina jJAna- | | 6 || vaDapaTTI vaMDIya vIra (DA.kra.-380, gre.kra.-400) nathI. vidhAlaya pustakAlaya, muMbaI nivesara va.. kayavannA copAI racanAsAla prApta | amudrita AcArya zrI kailAsasAgara | || 6 || zrI ninAya nama: || (DA.kra.-40, gre.kra.-386) nathI. sUri jJAnamaMdira, amadAvAda DhAta ghaDapA vaMdriya vIra | nisara Treva... 3. depAlajI kayavannA vivAhalau 15mI zatAbdI | mudrita | prAcIna gurjara kAvya saMcaya | mADu vayavanna3 pamayakumAra | (zrAvaka kavi) (pR.101 thI 102) 4. badaSabhadAsajI | kayavannA rAsa saM. 1621 | amudrita lA.da. bhAratIya saMskRti | II 60|ii TUha / paDhama naLasara (zrAvaka kavi) | (ha.pra.naM.-18168). pratile. saM. 10pa0 | vidhAmaMdira, amadAvAda | pAI nanuM zrI kayavannA zeThano rAsA saM. 1621 | | amudrita zrI goDIjI jaina jJAnabhaMDAra 6 | nama: siddhA! (ha.pra.naM.-334) pratile. saM. nathI pAyadhUnI, muMbaI | duuhaa|| paDhama jiNesvara pAe namuM maruddevyA... 5.| guNavinayajI | kayavannAsaMdhi saM. 1654 | amudrita thAharu kAgajakA ha.li. | | duo || gujmaya pAsa T (kharataragaccha) | (DA.kra.-8, gna.kra.-354). prati. saM. 1814 graMthabhaMDAra, jesalamesa durga | nivesara...
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama kartA 6. kalyANaratnasUrijI kayavannA zeThanI copAI (tapagaccha) (DA.kra.-116, gra.kra.-4) 7. guNasAgarasUri (vijayagaccha) 8. lAlavijayajI (tapagaccha) 9. vijayazekharajI (aMcalagaccha) viSaya 10. jayaraMgamuni (kharataragaccha) kayavannA copAI (ha.pra.naM. 58035) kayavannA rAsa (apUrNa) (ha.pra.naM.-333) kayavannARRSi sajjhAya (pra.kra.-2911) zrI kayavannA sajjhAya (pra.kra. 24559) kayavannARRSinI sajjhAya (pra.kra.-20083) zrI kayavannA copAI (ha.pra.kra.-10950) zrI yavannA copAI (DA.kra.-8) zrI yavannA rAsa (DA.kra.-15, gra.6.194) | kayavannA copAI (caM.kra.-514) kayavannA copAI (DA.kra.-28, prati kru.-1300) zrI kayavannA zAhano rAsa (6.-255) sAla saM. 1600 saM. 1606 pratile. saM. 1724 saM. 1606 pratile. saM. nathI saM. 1680 prati lekhaNa saM. 1808 prati lekhana saM. 188 saM. 1681 pratilekhana nathI. graMthabhaMDAranuM nAma mudrita | amudrita amudrita zrI vijJAna kastura jJAnamaMdira, surata amudrita AcArya zrI kailAsasAgara amudrita zrI goDIjI jaina jJAnabhaMDAra pAyadhunI, muMbaI amudrita lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda. amudrita lA.da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda. amudrita lA.da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, amadAvAda. | amudrita AcArya zrI kailAsasAgara sUri jJAnamaMdira, amadAvAda amudrita zrI candrasAgarasUri jJAna maMdira, khAra kuA, ujjaina puNyavijayajI jJAnabhaMDAra, " mudrita saM. 1681 prati lekhana nathI. saM. 1021 pratile. sA. 1782| saM. 1021 | mudrita pratile. saM. 1818 saM. 1021 pratile. saM. 1842 saM. 1021 mudrita mudrita / / 60 / / mAruM rAge juThA vAna sUri jJAnamaMdira, amadAvAda na vevyapha tti hai| | 60 / / naMdra susenAmathI vesyAi vIsa ANi II 60 / / Avi khinavara dhyAvuM.. Adi pada lIMca zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI zrI lAvaNyavijayajI jaina jJAnabhaMDAra, rAdhanapura zrI lAlabAga jaina cerITIjha muMbaI // 60 // sarasvatyai namaH / sukha karaNI re sarasati sAmaNi mani gharI II 60 / / zrI gurubhyo namaH| gAvi binavara dhyAOM... II 60 / / Avi khinavara dhyAvuM.. / / 60 / / haiM namaH|| lUhA|| zrI visara... / / 60 / / zrI Adisara suddhArana II 60 / / zrI gurubhyo namaH| vUDA| svasti zrI... zrI gozAya namaH||hUDA|| svasti zrI... / / 60 / / zrI vihAya namaH| svasti zrI... svasti zrI suasaMpavA...
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama. karyA. viSaya kayavannA zeTha copAI DA.kra. aMkita nathI. 11. dIptivijayajI kayavannA rAsa (apUrNa) (upakezagacchanA) a.kra.-660) kavannI zeThano rAsa. (ha.pra.naM. 20030) | kayavannA rAsa (DA.kra. vaMcAto nathI) 12.| malayacaMdramuni | kayavannA zeTha sajhAyA (pUnamagacchanA) |(ha.pra. pa2009) 13. phatehacaMdajI kayavannI coDhALiyuM (gna.kra.-15815) kayavanno coDhALiyuM (gna.kra.-68210) 14. gaMgArAmajI kayavannA copAi (kharataragaccha) | (ha.pra.naM.-3250) kayavannA copAi | (ha.pra.naM.-19123) kayavakSA copAi (ha.pra.naM.-4251) 15. vi.dharmadhuraMdharasUri kayavannA sajhAya sAlA mudrita | graMthabhaMDAranuM nAma Adi pada amudrita saM. 1o21 mudrita | zrI ANAsUra garajI jJAna- | zrI gaNezAya nama:II duhA || pratile. saM. 1703 bhaMDAra, surata | svasti zrI sukhsNpdaa| saM. 1o2pa amudrita zrI nemivijJAna kastUrasUri | 60|| mamara varIyANuM prati. saM. 18og jJAnamaMdira bhaMDAra, sUrata | | 8rU | hUMDI|| saM. 135 amudrita zrI kailAsasAgarasUri jJAna-| |/ 60 || zrI gurumyo nama: || prati. saM. 1823 maMdira, kobA, amadAvAda. | TUhI|vrasutA dRDhavAnI saM. 135 amudrita zrI vijJAna kastUra jJAna | |/ 60 nI kUDA || vrasutA pratilekhana nathI. bhaMDAra, surata svAdrinI... racanAtAla nathI | amudrita AcArya zrI kailAsasAgara | | || OM namaH siddhI pratile. sA. 1869 sUri jJAnamaMdira, amadAvAda, vaMThI vIra... saM. 1881 amudrita A.zrI. kailAsasAgara sUri | |6|| zrI pArzvanAtha prImI pratile. nathI. jJAnamaMdira, amadAvAda. | varI... saM. 1881 | amudrita A.zrI. kailAsasAgara sUri | g o|| pArzvanAtha... pratile. nathI. jJAnamaMdira, amadAvAda. saM. 1921 | amudrita A.zrI. kailAsasAgara sUri | II 60|| zrI varaghamAMna sAMmInI pratile. saM. 1932 jJAnamaMdira, amadAvAda. | puof jchata suradvavaM... saM. 1921 amudrita A.zrI. kailAsasAgara sUri | zrI gurubhyo nama:1DhauhA|| pratile. nathI. jJAnamaMdira, amadAvAda. | purAvachata suvra saM. 1921 amudrita A.zrI. kailAsasAgara sUri | II 60|| purA vaMchata sugra pratile. nathI. jJAnamaMdira, amadAvAda. | VT saM. 2005 mudrita | svadhyAya ratnAvalI saubhAgya hojo kRtapuNyataNuM, (kha.-1, pR.-11) racanA sAla nathI | amudrita A.zrI. kailAsasAgara sUri | ronagrahI nArI nava noya... jJAnamaMdira, amadAvAda, [ 1 ] 16.| ajJAta kavanno sajhAyI (ha.pra.naM.-28298)
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ krama kartA viSaya 17.| ajJAta kayavannAkathA - dAna kulaka bAlAvabodha (caM.kra.-1608) kayavannA zeThanI kathA (DA.kra.-115, gra.kra.-3143) 18.| ajJAta *19. saMbhavataH brahmamuni kayavannA copAI (apUrNa) | (ha.pra.-19460) sAla 10 racanA sAla nathI racanA sAla nathI racanA sAla nathI mudrita || amudrita amudrita amudrita graMthabhaMDAranuM nAma A.zrI. caMdrasAgara sUri jJAnamaMdira, ujjaina zeTha ANaMdajI kalyANajI jaina jJAnabhaMDAra, lIMbaDI amudrita AcArya kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira, amadAvAda * A ha.pra. naM. 19 apUrNa che. tenI bIjI pratichAyA maLI na hovAthI tene abhyAsanA upayogamAM lIdhI nathI. g Adi pada II 60 / / haiM namaH || gAthA jammaMtara II 60 / / zrI tevAre namaH|| kAvya sAsana nAyavya samarIye vradhamANa jINacaMda ||
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAraNa : 1 "zrI kayavannA zeTha'nI kathA prAcInakALe anupama ane aNamola bhAratavarSanI vasuMdharAnA khoLe ziramora samAna magadhadezanI rAjadhAnI rAjagRhI nagarI tenI jAhojalAlIthI vikhyAta hatI. samagra prAMtomAM A bhAgyavaMta bhomakAnI samRddhi apUrva ane ajoDa hatI. je bhUminI parathAre paramakRpALu paramAtmAe cauda cauda cAturmAsa karyA hatA. jonArane amarApurIno aNasAra maLato. te samaye nyAya ane prajApAlanamAM rAmacaMdra samAna nipuNa ane dakSa mahArAjA zreNikanuM rAjya tapatuM hatuM. devonA rAjA Indrane carmacakSuvALA mAnavIo najare nIrakhI zakatA nahIM paraMtu magadhapati biMbisArane nIrakhatAM IndranI pratibhA parakhAI jatI. IndrarAjAnI paTTarANI zacidevInA rUpa guNa laIne rANI cellaNAe avatAra dharyo hato. pAMcaso maMtrIomAM agrapade buddhinidhAna evA abhayakumAra nAmanA mahAmaMtrI hatA. magadhanI rAjasabhA e devasabhA jevI lAgatI hatI. nyAyapriya, prajAvatsala, kartavyaniSTha ane dharmapriya rAjAnI chatrachAyAmAM rAjagRhI nagarInI bhAtIgaLa prajA bhayamukta ane sukhI hatI. deza dezAvaranA loko vaTemArguo, pravAsIo nagarInI bhavyatA nihALavA AvatA tyAre tenA sauMdaryanI ane mahArAjA zreNikanI kIrtinI mukta kaMThe prazaMsA karyA vinA rahI na zakatA. rAjagRhI nagarI anekaparvata zRMgonI vacce vaselI hatI ane apUrva vanazrI dharAvatI hatI. khaLakhaLa vahetI nadI, giridurga ane udhAnothI nagarInI zobhA dhyAnAkarSaka banI hatI. A udyAnomAM ramaNIya vRkSo, latAo ane puSpo navapallavita thayAM hatAM. madhukaro puSponI sugaMdhathI kheMcAIne AvatA. puSponI mahekathI rAjagRhI nagarInuM vAtAvaraNa sugaMdhamaya banyuM hatuM. cAre tarapha lIlI hariyALI ane paMkhIono kalarava rAjagRhI nagarIne sauMdarya bakSatuM hatuM. mahArAjA zreNikanI rAjasabhA zAstrajJo, kalAkAro, vidvAno, buddhizALI maMtrIo temaja cAraNo-bhATothI zobhAyamAna hatI. koIpaNa vikaTa ke aNaukelAtA praznonI carcA rAjasabhAmAM thatI. koIpaNa nirdoSa vyakti daMDAya nahIM tenI pUrepUrI kALajI levAmAM AvatI. AvA saguNI rAjavInI bhomakAmAM aneka zreSThIo rahetAM hatAM, temAM koTayAdhipati "dhanezvara zreSThI rAjagRhI nagarIne gaurava apAvanArA hatA. temanI dharmiSThatA ane dhanikatA samagra magadha prAMtamAM vikhyAta hatI. kAmadevanI patnI rati jevuM subhadrA zeThANInuM sauMdarya hatuM. 1. bharatezvara bAhubalInI ttimAM-dhanezvara zeTha subhadrA zeThANI, dhanyA nAmanI putravadhU ane anaMgasenA nAmanI gaNikAno ullekha thayo che. - yatIndra vijayajI kRta 'zrI kayavannA caritram (saM.) mAM dhanadatta zeTha, vasumatI zeThANI, jayazrI nAmanI putravadhU, devadattA nAmanI gaNikAno nAmollekha che.
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 dhanezvara zeTha khUba moTA vepArI hatA. zeThane tyAM lakSmInI mahera hatI paraMtu zeramATInI khoTa hatI. puruSamAM svabhAvathI ja dardanI vyathAne pI javAnuM baLa hoya che paraMtu strI mAtRtvanA amRtane pIvA utsuka hoya che. "34putrasya gRhaM zUlya - putra vinA ghara zUnya che." saMtAnano prazna AvatAM ja subhadrA zeThANInA prasanna caherA para vedanAnI Tasaro phUTI nIkaLatI, prasannatA viSAdamAM palaTAI jatI. khoLAno khUMdanAranI khoTano khAlIpo zeThANInI AMkha sAme sadA taravarato. moTI moTI mAnatAo ane murAdo niSphaLa nIvaDI. subhadrA zeThANI potAnA oraDAmAM beThA hatA. teo vicAromAM khovAyelA hatA. tyAM zeThe oraDAmAM praveza karyo. priye!zuM vicAramAM paDI gaI? citta to prasanna che ne...?'' svAmI ! Apa strInA hRdayane zI rIte mApI zako ? mAtRtva dhAraNa karavuM e ja pariNitA strInI maMgala kAmanA hoya che. vasaMta RtuthI dharatI navapallavita bane che, tema mAtRtvanA AnaMdathI strIno prema, sneha ane vAtsalya nIkharI uThe che. AthI ja strIne 'vAtsalyamUrti'thI upamita karAya che. mArA pUrvabhavanA koI azubha karmonA udayathI huM mAtRtvathI vaMcita rahI chuM. vaLI, pratyeka doSa nivAraNano koIne koI upAya avazya hoya che." "subhadrA! tArI lAgaNI ane bhAvanAne huM jANuM chuM. tuM nAhaka du:khI na thA. ahIMnA vaidhane gaI kAle ja batAvyuM hatuM. temaNe jaNAvyuM ke bIja ane bhUmimAM koI prakArano zArIrika doSa nathI. priye !pUrvakRta karmano doSa dUra thAya tyAM sudhI dhairya rAkhavuM ja rahyuM." svAmI ! A vizALa bhavana mane bhUtabaMgalA jevo lAge che. sukha, samRddhinI choLo uDe che paraMtu putranA kalarava vinA sarvabheMkAra samAna lAge che." priye, tuM zAMta thA." dhanezvara zeThe priyAne potAnA aMkamAM chupAvI dIdhI. subhadrAnI AMkhomAMthI azruo sarI rahyAM hatAM. zeThe priyAnA mastaka upara vahAlathI hAtha pheravatAM sAMtvanA ApI. thoDI vAra pachI banne daMpatI nidrAdhIna thayA. rAtrikALa pUrNa thayo ane prAta:kALa thayo. pakSIonA madhura kalaravathI vAtAvaraNa guMjI uThayuM. teo mukta vihArI banIne gaganamAM viharI rahyAM hatAM. pUrva dizAmAM aMzumAlino udaya thayo. A avanInA hita khAtara tenuM Agamana thatuM hovAthI pakSIgaNa uSa:kALane abhinaMdI rahyA hatAM. prAtaH kAryanI vidhI ATopI zeTha-zeThANI zirAmaNa karavA bhojanakakSamAM beThA hatA tyAM sevake AvI kahyuM. zeThajI! nagara bahAra udhAnamAM mahAtapasvI, jJAnI munirAja maMgalaghoSamuni padhAryA che." thoDI ja vAramAM zeTha-zeThANI munirAjanA darzanArthe AvyA. maMgaladoSamunie sumadhura svare dharmopadeza Apyo. banne daMpatIe munirAjanuM pravacana bhAvapUrvaka sAMbhaLyuM. samaya sarato gayo. ekAeka subhadrA zeThANInA vadana upara navuM teja jhaLahaLI uThyuM.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 sagarbhAvasthAnA prAthamika lakSaNo(vamana) varatAvA zarU thayA. rAjavaidhe nADI parIkSaNa karyuM. '"zeThANIne bIjo mAsa cAle che.'' mAtRtvano AzA choDa aNadhAryo phalita thato joI subhadrAnuM haiyuM AnaMdathI uchaLI rahyuM. akathya ane agamya bhAvo aMtaramAM avatarIta thatAM hatAM. pUrvabhavamAM puNyano saMcaya karIne AvelA koI puNyAtmA zeThANInI kUkhe avataryo. enA prabhAve zeTha-zeThANIne vividha puNya kAryo karavAnA manoratho pedA thayAM. zeTha-zeThANIe dAna puNya karavAmAM ane harSotsavamAM kaMI kacAza na rAkhI. samayane koNa rokI zakyuM che? nava mAsa ane dasa divase rAtrinA prathama prahare subhadrA zeThANIe sukharUpe putraratnane janma Apyo. dhanezvara zeThanA bhavanamAM AnaMdanI laherI vyApI gaI. bhavyAtibhavya janmotsava ujavavAmAM Avyo. dAsa-dAsIone amUlya bheTo ApavAmAM AvI. rUparUpanA aMbAra samA navajAta zizune potAnA paDakhAmAM joI sabhadrAnuM hRdaya mAtRtvanI tRptithI chalakI uThyuM. rAja jyotiSIe ApelA zubha divase bALakanuM nAmakaraNa karavAmAM AvyuM. garbhakALa daramyAna mAtAne puNya kArya karavAnA manoratho jAgyAM hovAthI te bALakanuM nAma 'kRtapuNya' (kayavannA) rAkhavAmAM AvyuM. je puNya karIne Avyo hoya te yogAnuyoga bALakane maLeluM nAma kharekhara sArthaka hatuM. pUrvabhavamAM viziSTa puNyabaMdha thavAthI ja A bALaka dhanezvara zreSThIne tyAM janmyo hato. pAMca pAMca dhAvamAtAo kRtapuNyanuM pAlanapoSaNa karatI hatI. lADakoDamAM ucharelo kRtapuNya cAMdInA camace dUdha pIto, sonAnA sogaThe ane ratnanA ramakaDAthI ramIne moTo thayo. kRtapuNya ! te svabhAve zAMta, vinayI ane mAyALu hovAthI prANapyAro banyo. tenA bhavya lalATa parathI bhAgyarekhAno prakAza kaMIka apUrva bhAsato hato. pAMca varSanI vaye to gharanuM AMgaNuM tyajI teNe vidhAbhyAsa mATe pAraMgata jJAnI adhyApakanuM zaraNuM svIkAryuM. tejasvI jJAna pratibhA dharAvatA kRtapuNye abhyAsamAM citta parovI mAtA zAradAnI puNya prasAdI meLavI thoDA ja varasomAM vidhA prApta karI. teNe aneka zAstrono abhyAsa karyo. kRtapuNya jema jema moTo thato gayo tema tema enI samajaNa ane tenI vRtti-pravRttimAM saMsAra taraphano jhoka ghaTato gayo. te mAtA-pitA sAthe muni bhagavaMtonA darzanArthe jato. temanA upadezo sAMbhaLI kRtapuNye eTalI tAravaNI kADhI ke,''A saMsAranuM svarUpa Adhi, vyAdhi ane upAdhithI saMtapta che. jyAM saMpattinI relamachela che, tyAM te saMpatti sAcavanArano prazna che. jyAM samRddhi nathI tyAM tene prApta karavAnI AMdhaLI doTa mUkAya che. koI jagyAe sukha to koI jagyAe duHkhano vipAka najare caDe che. janma, jarA ane mRtyuthI prANI gherAyelo che. te sarvano eka mAtra upAya che, A saMsAranA raMga-rAgothI alipta rahevuM ane jIvanamAM dharmane prAthamikatA ApavI joIe.' vidhAvyAsaMgI kRtapuNye dhIme dhIme jIvanamAM dharmane pramukhatA ApI. sAhityanI carcAmAM ane dhArmika abhyAsamAM te AnaMda mAnavA lAgyo. nItizAstramAM kahyuM che ke
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 "kAvyazAstravinoden kAlo gacchati dhiimtaam|' sujJajano kAvyazAstranA vinodamAM ja potAno samaya vyatIta kare che. ApaNA kathAnAyaka yauvanavayane pAmyA paraMtu zRMgArAdi rasone jANatA ja na hatA. mAtA-pitA putranI vairAgI avasthA joI bhaya pAmyA. yauvanano madamAto raMga rasavihina thato joI zeThANIne ciMtA korI khAvA lAgI. rakhene! kRtapuNya saMyama mArge cAlI nIkaLe to...? to to chate putre 'aputriyA' banavAno ja vAro Ave! mAtA subhadrA gaMbhIra banI gayA. zeThANI teno upAya zodhavA lAgyA. acAnaka manamAM putra vivAhano upAya jamyo. te ja divase moko joI subhadrAe patine kahyuM, "svAmI ! ApaNA kRtapuNyae yauvananA uMbare paga mUkyo che. suMdara, guNavAna ane khAnadAna kuLanI kanyA sAthe tenA vivAha karI ApaNe ApaNuM kartavya pUrNa karIe." priye! teM to mArA ja mananI vAta kahI. huM Aje ja nagaramAM zreSTha kanyAonI tapAsa karAvuM chuM." "svAmI! have DhIla karavA jevI nathI. A kRtapuNya Akho divasa gharamAM gUmasUma besI rahe che. mitro ke ADoza pADosanA samAna vayanA bhAIbaMdho sAthe vAtacIta ke ramata paNa teNe choDI dIdhI che. te sadA dharmamAM ja parovAyelo rahe che. saMsAranA AkarSaNo tene apriya lAge che. munibhagavaMto sAthe vArtAlApa, tattvajJAna, jJAnArjana ane prabhubhaktimAM ja tenI vadhu abhirucI che. te sadA satsaMgamAM racyopacyo rahe che tethI tene lagnanA saMbaMdhe bAMdhavo e ja eka zreSTha upAya che, jethI enI vairAgyavRttine dhakko lAgaze."dhanezvara zeThane patnInI vAta yogya lAgI. dhanezvara zeThanuM nAma rAjagRhImAM atyaMta lokapriya hatuM ane kRtapuNya paNa sauMdaryavAna, saMskArI ane guNavAna hato. rAjagRhI nagarInA zreSThIvaryo paNa potAnI kanyAnuM sagapaNa kRtapuNyA sAthe thAya tevuM manomana IcchatA hatA, paraMtu prastAva mUkazuM to dhanezvara zeTha svIkAraze kharA ?' e vicAre zreSThIvaryo saheja khacakATa anubhavatA hatA. eka saptAha pasAra thaI gayo. eka divasa dhanezvara zeThanI peDhIe te ja nagaranA zreSThIvarya zrI datta zeTha AvyA. thoDI aupacArikavAto karyA bAda AgaMtukazeThe kahyuM. zeThajI, mArI putrI dhanyAe yauvananA uMbare paga mUkyo che. dhanyA saMskArI, guNI ane dharma pratye AsthAvAna che. jo Apa sahamata thAva to ApanA putra kayavannAkumAra sAthe saMbaMdha karIe." huM tamane be divasa pachI jaNAvuM to...? kAraNa ke mAre A vAta mArI patnIne karavI paDaze." thoDI vAtacIta karI zrIdatta zeThe vidAya lIdhI. dhanezvara zeThe ghare jaI subhadrAne zrIdattA 1. zrI yatIndravijayajI kRta 'zrI kayavannA caritram (saMskRta)' temAM kRtapuNyanA sasarAnuM nAma nathI. kRtapuNyanI patnInuM nAma jayazrI che. (pR. 162)
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 zeThanI kanyA dhanyAnI vAta karI. subhadrA zeThANIe dhanyAne upAzrayamAM joI hatI. saMskArI kanyA potAnA putra mATe suyogya che evuM jANI zeTha-zeThANIe dhanyA nAmanI khAnadAna kanyAnuM mAMguM svIkRta karyuM. banne pakSe lagnanI joradAra taiyArIo thavA lAgI. mAtA-pitAnuM mana rAkhavA kRtapuNyane dhanyA sAthe lagnasaMbaMdhamAM joDAvA majabUra banavuM paDyuM. lagnanA divase zubha muhUrte kRtapuNyane pIThI coLavAmAM AvI. teNe kasuMbI raMganAM vastro paheryAM hovAthI prAtaHkALanA ugatA ravinI jema te zobhI rahyo hato. bIjI bAju kanyA pakSamAM dhanyAne pIThI coLAI. tenuM rUpa soLe kaLAe khIlI uThyuM. dhanyAe 'dulhana' jevo zaNagAra sajyo. dhanyAe motInI sero kapALethI laI aMboDAmAM bAMdhI, aMboDAmAM phUla gajarA gUMthyA. jaDitra biMdI kapALe lagADI. nAkamAM nathaDI paherI, kAnamAM akoTA paheryAM, gaLAmAM hamelane hAra ane cokI paheryAM. ratnajaDita poMcI paherI, AMgaLIe anupama mudrikA dhAraNa karI, hAthe cuDIo paherI, kaMkaNa dhAraNa karyA, keDe pharatuM ghUghariyALuM kaTibaMdha dhAraNa karyuM, page ghUgharIvALA jhAMjhara paheryAM, aNavaTa ane vIMchIyA paheryAM. sapheda raMganuM pAnetara paheryuM. bAjoTha upara besI arIsAmAM potAnA aMganuM pratibiMba nihALI rahI. dhanyA Aje behada khuza hatI. kRtapuNya jevA jIvanasAthIne varavAnA te raMgIna svapna joI rahI hatI. varapakSamAM kRtapuNyane maMgaLa snAna karAvavAmAM AvyuM. navayauvanA dAsIo kayavannAnI sevAmAM hAjara thaI gaI. temanA hAthamAM judI judI sAmagrIonA thALa hatA. ekamAM vastro hatAM. bIjAmAM mUlyavAna alaMkAro hatA. trIjAmAM vividha prakAranA satvArko hatA. eka dAsIe kRtapuNyanA keza sugaMdhI banAvyA. tyArapachI kRtapuNyae suMdara vastro paridhAna karyA. kaMThamAM sAcA motInI mALA zobhI rahI hatI. e sivAya gaLAmAM navasaro moTo hAra paheryo. mastake puSpanI mALA sahita jAtivaMta azvanI Doka jevo vakra dhammila bAMdhyo. kAnamAM ratnajaDita kuMDaLo dhAraNa karyA. te Aje devakumAra jevo zobhI rahyo hato. subhadrA zeThANInuM mAtRhRdaya Aje AnaMda anubhavI rahyuM hatuM. kRtapuNyae mAtA-pitAne vaMdana karyA. zeTha-zeThANIe putrane AzIrvAda ApyA. dhanezvara zeThanI havelInI bahAra sagAsaMbaMdhIo, snehIo varaghoDAmAM sAmela thavA AvI pahoMcyA. sauthI AgaLa vAdhamaMDaLI goThavAI. tyAra pachI jAnaiyAo cAlyA. kRtapuNya jAtivaMta azva para ArUDha thayo. tenA mastake mora piMchAnuM chatra dhAraNa karavAmAM AvyuM hatuM. tenI pAchaLa sannArIo lagnagIto gAtI cAlI. nagarInA loko A zobhAyAtrA jovA umaTayA. nagarajano kRtapuNyane joI zubha AzIrvAda ApatA hatA. sarvatra AnaMda, utsAha ane umaMga vartAI rahyo hato. kRtapuNyanI zobhAyAtrA lagnamaMDapanA dvAra pAse AvIne UbhI rahI. jAnaiyAonuM vidhivata svAgata thayuM. saubhAgyavatI strIoe mAMgalika sAmagrI vaDe kRtapuNyane pUjApo Apyo.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 agnivALA zarAva-saMpUTane paga vaDe bhAMgIne kRtapuNya mAyarAmAM gayo. maMDapamAM maMgala gIto gavAtAM hatAM. atyaMta bhavyatAthI kRtapuNyae dhanyA sAthe pANigrahaNa karyuM. bannee ekabIjAne varamALA paherAvI. corImAM cAra pherA pharyA. varavadhUe kaMsAra khavaDAvyo. zrIdattazeThe paherAmaNI karI. putrIne sArI zIkhAmaNa ApI zeTha-zeThANIe vidAya ApI. mAtA pitAne choDIne jatAM dhanyAne duHkhanI lAgaNI thavI svAbhAvika hatI paraMtu svAmInA prema, lAgaNI ane snehanA vicArothI te potAnuM duHkha visarI gaI. piyu milananI sukhada kSaNonI smRtimAM te rAcI rahI. lagnano prasaMga ThAThamAThathI ujavAI gayo. vara-vadhU ghare AvyA. subhadrA zeThANIe vara-vadhUnI joDIne poMkhI vivAhanI vidhi saMpanna karI. dhanezvara zeTha ane subhadrA zeThANInA dilamAM hAzakAro thayo. kRtapuNyanA dila para 'asthimajjA' jevo jaNAto dharmaraMga have haLadariyo sAbita thayA vinA nahI rahe!' evI zeThANIne pAkI khAtarI hatI. paraMtu kRtapuNya mATe sevAyelo vizvAsa khoTo Tharyo. kRtapuNyanI AMkho dhanyAne 'vadhU' tarIke nirakhavA taiyAra ja na hatI. ramaNIne te potAnI vairAgya vRttimAM vighnarUpa samajato hato. te vyApAranI khaTapaTamAM na utaratAM, UMcI bhAvanAmAM vartato hato. dhanyAno suDoLa deha, namaNAM nayano, kALo bhammara coTalo, paganI pAnI sudhI pahoMcatA keza, dADamanI kaLIo jevI daMtapaMkti, aNIyALuM nAka, komaLa aMgopAMga, mRdutAbharI vANI, premALa vartana tenA saMskArIpaNAnI cADI khAtuM hatuM. dhanyAe kRtapuNyane potAnA snehAdhIna banAvavAmAM kaMI kacAza rAkhI na hatI paraMtu tenI ceSTA kSArabhUmimAM varasatA meghanI jema niSphaLa thaI. dhanyAnI kalpanAno mahela khaMDera banI gayo ! paraMtu samaju ane Tharela dhanyAe potAnA manane dharma mArge DhALI dIdhuM. dhanezvara zeTha, subhadrA zeThANI tathA dhanyA icchatA hatA ke kRtapuNyanuM virAgI mana saMsAranA rAga, AnaMda,upabhoga tarapha vaLe. eka divasa zeTha-zeThANIe saMkoca dUra karI dhanyAne duHkha na thAya te kAraNe kRtapuNyane bolAvI kahyuM: "beTA! vadhU tarIke dhanyAnAM pagalAM A gharamAM karAvavA pAchaLa amAro e ja IrAdo rahyo che ke, tamArI lagna-velaDI para phaLa pedA thAya. amAruM mana rAkhavA teM lagna karyA eno amane AnaMda che. have amArI eka ja IcchA che ke tAre tyAM pAraNuM baMdhAya.'' mAtA-pitAnA praznano uttara ApatAM kRtapuNye potAnI bhAvanA rajU karI. '"janmanI sAcI sArthakatA saMyama che. e amRtaphaLa che. mAruM mana saMyamanI phaLanI prApti mATe jhaMkhI rahyuM che. Apa je phaLanI abhilASA rAkho cho te viSa phaLa che. Apa viSaphaLanI mAMgaNI karo cho te sAMbhaLIne mane anahada Azcarya ane apAra AghAtajanaka lAge che.'' kRtapuNyanA aMtaranI vAta hoThe AvI gaI. zeTha-zeThANI stabdha banI gayA. teo dizAzUnya banI gayA. paristhitino suleha kaI rIte karavo ? mathAmaNanA aMte zeThANI eka nirNaya para AvyA ke, kRtapuNyane kALaje lAgelo tyAgano raMga bhUMsI bhoganA raMganI bhAta pUravAnI kaLA eka mAtra gaNikA raMgasuMdarInA mahelamAM ja che. ApaNe tyAM dhananI koI khAmI nathI tethI gaNikAnI putrI
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 anaMgasuMdarIno saMga jo kRtapuNyane karAvavAmAM Ave to teno tyAga raMga haLadariyA raMganI jema uDI gayA vinA nahIM rahe. kahyuM che ke; 'jevI sobata tevI asara'. dhanezvara zeThe kahyuM, ''devI ! tamArI vAta vyavahArapriya loko mATe parama upayogI che paraMtu ApaNA putrane A vAtonI koI paravAha nathI. ApaNA putrane uttama bhAvanA che. teNe uttama mArga pasaMda karyo che. jema koI makAna taiyAra karavAmAM varSo lAge, tema ucca bhAvanArUpI ImArata banAvavAmAM varSono samaya lAge che paraMtu tene patita thavAmAM mAtra thoDIka kSaNo pUratI che. ApaNo putra bhAgyazALI che mATe sanmArge caDayo che, tyAre vinA kAraNa zA mATe tenA mArgamAM bAdhArUpa bano cho? devI! adhamAdhama vRttino tyAga karI putranI zubha pravRttinI anumodanA karo. tenA rAhanA kaMTaka na bano.'' dhanezvara zeThe zeThANIne samajAvavAno khUba prayatna karyo paraMtu zeThANIe potAnI haTha choDI nahIM. aMte evo nirNaya karyo ke, 'dhanyAthI ja kArya pUrNa thatuM hoya to gaNikAno Azaro zA mATe levo?' subhadrA zeThANIe moko joI eka divasa dhanyAne bolAvI kahyuM. ''vahu beTA! putrane paraNAvI ame lahAvo to laI lIdho paNa pautra-pautrIne ramADavAnA amArA koDa kyAre pUrNa thaze? strIne mana mAtRtva siddhi ja sauthI moTI siddhi gaNAya.'' dhanyA kulIna kanyA hatI. dhanyA kRtapuNyanA raMge raMgAI cUkI hatI. teNe kahyuM, ''pUjya mAtAjI! huM paNa AvA 'lahAvA' mANavA ja A gharamAM AvI hatI. zarUAtamAM khedanA taraMgo mArA nAnakaDA hradayamAM samAtA na hatA, paraMtu jema pArasamaNinA saMgathI loDhuM badalAI jAya, tema ApanA vairAgI putranA saMge huM paNa raMgAI gaI chuM. mAnavabhavanI sauthI moTI siddhi tyAga che. ApanI anujJA ane AziSa maLI jAya to A siddhi sadehe utarI Ave.'' dhanyAno javAba sAMbhaLI subhadrA zeThANI chakka thaI gayAM. 'kRtapuNyane anaMgasuMdarI(raMgasuMdarInI putrI)no raMga lagADavAmAM have DhIla karavI bilakula pAlave tema nathI. putra ! jo dIkSA leze to amAruM zuM thaze ?' evuM vicArI subhadrA zeThANI sIdhA dhanezvarazeTha pAse AvyA. zeThANIne zokAtura ane adhIrA joIne dhanezvara zeTha camakI gayA. priyAnI mukhamudrA para Aje khedanAM rajakaNo chavAyelAM hatAM. zeThANInuM vadanakamaLa karamAI gayuM hatuM. zeThe kahyuM, ''devI ! tamArA dilanI vAta satvare kaho.'' zeThANInuM haiyuM bharAI AvyuM. AMkhomAMthI unAM unAM AMsuM TapakI paDyAM. zeThe kahyuM, ''devI ! zuM koI amaMgaLa thayuM che? zuM koI upadrava thayo che ? jaladI kaho tamArA hRdayamAM kaI vAta udhama macAvI rahI che ?'' chevaTe dhIraja lAvIne gaLagaLA avAje temaNe putravadhU sAthe thayelA vArtAlApano sAra kahI saMbhaLAvyo. strInI haTha AgaLa zeTha lAcAra banyA. temaNe lokalajjA, kuLanI maryAdA ane pratiSThAne paganI eDI nIce cagadIne putrane vilAsI mArge joDavA tenI ja uMmaranAM cAra-pAMca vilAsI mitrone zodhI kADhayA. A mitro sAte vyasanonA aThaMga khelADI hatA. zeThe mitrone bhalAmaNa karI ke, "kRtapuNyane vilAsa mArge joDo. dhananI ciMtA karazo nahi.'' mitro kRtapuNyane prathama vasaMtotsavamAM laI gayA. tyAM keTalIka ramaNIo kAmadevane uttejana kare
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 tevI krIDAo karI rahI hatI paraMtu kRtapuNyane temAM rasa na paDayo. tyAMthI mitro sAthe saMgIta zALAmAM gayo. saMgItano surIlo nAda, vINAno madhura jhaMkAra, gaNikAnuM nRtya, tabalAnA tAlanI jamAvaTathI kRtapuNyamAM vilAsanI jyota kaMIka aMze pragaTI. tenI saMgIta pratyenI rasIkatAne vilAsI mitroe pArakhI lIdhI. kRtapuNyanI nabaLAIno lAbha laIne vilAsa-vATikAno rasajJa banAvavA mitro tene gaNikAnA AvAse lAvyA. anaMgasuMdarI eTale dharatI para rUpa-sauMdaryanuM eka chalakAtuM sarovara! jema sarovaranA kAMThe beseluM pakSI sarovaramAM cAMca boDyA vinA na jAya, tema anaMgasuMdarI pAse Avelo bhaDavIra paNa tene mANyA vinA jAya, te bilakula saMbhavita na hatuM. kudarate enA zarIra upara rUpa, dehalAlitya ane yauvanane khullA hAthe veryuM hatuM. yuvAnoe anaMgasuMdarInI mAtA akkAnI samakSa potAnuM AvavAnuM prayojana kahyuM. akkAe anaMgasuMdarIne bolAvI kahyuM, ''A dhanezvara zeThano putra kRtapuNya che. zeThanI phariyAda che ke temanI pUtravadhU dhanyA kRtapuNyane saMsArano ekaDo zIkhavI zakI nathI. AjathI A kAma tAre karavAnuM che. kRtapuNyane nakhazIkha raMgarAge raMgavAnI javAbadArI tArI che. te baddala zeTha aDhaLaka dhana ApavA taiyAra che. bola, A kAma tArAthI thaze ?'' anaMgasuMdarIne potAnA rUpanuM ane AvaDatanuM abhimAna hatuM. teNe garviSTha banI kahyuM, '"kRtapuNya zuM nokhI mATIno ghaDAyo che? agni pAse mINane ogaLavuM ja paDe. virAgIne rAgI banAvavo mArA mATe jarAya muzkela nathI. kRtapuNya para saMsArano raMga caDAvIne ja jaMpIza.'' mitro kRtapuNyane vezyAnA pAzamAM sapaDAvI bahAnuM kADhI raphucakkara thaI gayA. temaNe zeThane sArA samAcAra ApI dhana meLavyuM. mitro dvArA anaMgasuMdarInI vAta sAMbhaLI zeTha-zeThANIne hradaye dharapata thaI. temane thayuM ke, 'A raMgazALAmAM AvI kRtapuNya saMsAranA saravALA-guNAkAra karavAmAM jarUra pAvaradho banI jaze.' kRtapuNyae raMgamahelanI bhIMto para vividha prakAranA jAtIyocita citronuM citrAmaNa joyuM. je puruSo ahIM AvatA te potAnI ruci anusAra citronuM nirIkSaNa karavAmAM tanmaya banI jatA. te puruSanI ruci Adine yogya vartAva batAvI gaNikA satkAra Adi dvArA khuza karatI ane tenA vartanathI khuza thaI puruSo puSkaLa dhana ApI saMtoSa pragaTa karatA hatA. kRtapuNyane potAnI jAta upara atUTa vizvAsa hato ke,'pote lokhaMDI mAnava che, mINanuM pUtaLuM nahIM. anaMgasuMdarI mane aMzamAtra na DagAvI zake.' paraMtu je nirmANa thavAnuM hoya te avazya thaIne ja rahe che. anaMgasuMdarI cosaTha kaLAmAM pravINa hatI tenuM rUpa apUrva hatuM. yauvananA udhAnamAM pravezI cUkelI zubha sphaTika samAna dIptimAna kAyA, samunnata bhAla, ketakInA phUla 1 jevAM suMdara praphulla nayano, mahuDAnI kaLI jevo kapolapradeza, dADamanI kaLI jevI suDola daMtapaMkti, jayAkusuma jevA lAlacaTaka
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 adhara, prazasta vakSapradeza ane kRSNapakSa samI zyAma jhUlatI alakalaTo, sapramANa, ghATIlAM, maroDadAra ane suvALAM makhamala jevAM aMgopAMga joI gamete puruSanuM mana vizvAmitranI bhUmikAne doharAvavAmAM lezamAtra saMkoca na kare. anaMgasuMdarInA kaumArya teja para kRtapuNyanI dRSTi paDI. zuM e lAvaNya ! zuM e Thasso ! bIjI ja kSaNe kRtapuNye dRSTi pAchI kheMcI lIdhI. anaMgasuMdarIe kRtapuNyane potAnI tarapha kheMcavA dAvapeca zarU karyA. teNe vINAvAdana zarU karyuM. tenA kaMThamAMthI nIkaLatA sumadhura svaro jANe sAkSAta sarasvatI devI vINAvAdana na karI rahI hoya ! kRtapuNyanA karNapaTa para vINAnA sUro athaDAyA. te AnaMdavibhora banyo. tenI aMdarano agAdha premasAgara khaLabhaLyo. bAja najaravALI anaMgasuMdarIe jhINavaTathI avalokana karyuM. teNe caMdranI cAMdanI rAtrie kRtapuNyane vaza karavA saMgItanA sAde nRtyakaLA prAraMbha karI. jANe vizvAmitranI tapazcaryA bhaMga karavA urvazI na AvI hoya ! kRtapuNyanA hAthamAM zarAbano pyAlo Apyo. ghaTamAM ghoDA thanaganI rahyA hatA. yauvana pAMkha vIMjhI rahyuM hatuM. khIsakolInI jema kAmaNagArI vezyAnI najara kRtapuNyanA rUpavaMtA deha para caDha utara karatI hatI. kRtapuNya paNa tenA tarapha kyAreka trAMsI AMkha karI joI leto. raMbhA jevI svarUpavAna ane kalAnipuNa anaMgasuMdarInA kAmabANothI bacIne kRtapuNya vadhu vakhata na rahI zakyo. zarAba, saMgIta ane manamohaka nRtyathI virAgI manano kRtapuNya acAnaka badalAI gayo. dhanano varasAda varasato gayo, tema tema kRtapuNyane rIjhavavA mugdha anaMgasuMdarInA prayatno vadhatA gayA. nikhAlasa ane dharma pratye apUrva AsthA rAkhanArA kRtapuNyanA svabhAve aNadhAryo palaTo khAdho. kRtapuNya kAmadevano dAsa banyo. tene have saMsAranA sukho gamavA lAgyA. sarvaviratIno paMtha bhUlAvA mAMDyo. saMgIta, nRtya / ane bhogavilAsa pratyenI prIti pratidina vadhavA mAMDI. kAvyavinodane badale vezyA vinodamAM ruci vadhatI gaI. vairAgyanI vAsanAne badale zRMgArika saMgItamAM te magna banyo. te Akhone Akho AmUlacUla palaTAI gayo. rati samAna ramaNIne choDIne vezyAnI vilAsa bhUmimAM AnaMda mAnavA lAgyo.kaLIne joIne bhamaro AkarSAya tema anaMgasuMdarInA ullasita sauMdaryathI kRtapuNya tenA tarapha kheMcAyo. meghanA AgamanathI sUkI dharatI lIlIchama bane, tema anaMgasenAnA AgamanathI kRtapuNyanA jIvanamAM hariyALI chavAI gaI. aho ! kevo mohano prabhAva ? aho! saMgatanI kevI asara? kyAM gopIcaMdanI mAtA mainAvatI ane kyAM kRtapuNyanI mAtA subhadrA ? kyAM devabhadra ane yazobhadranI mAtA ane kyAM araNikanI mAtA!! saMsArI bhogavilAsamAM khUMcelA potAnA putra gopIcaMdane mainAvatIe eka upadezaka zikSA ApatAM kahyuM, '"he putra! tuM eka divasa kALanA mukhamAM koLiyo banI jaIza. tArA bhogavilAsane jotAM du:khathI mArI AMkho bhInI thAya che. A bhogavilAsa tane manuSyapaNAnI mahattAthI patita karAvaze. vatsa! A bhogo ja tane durgatimAM kheMcIne laI jaze.'' AvA hita vacanothI gopIcaMdanA hradayamAM vairAgyano dIpa pragaTayo. subhadrAe putrane sanmArgethI ghasITI unmArge doryo. aho! mAtAnI sujJa ane ajJa dazAthI saMtAnane kevo lAbha-alAbha
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 maLe che!!! eka divasa rUpavatI anaMgasuMdarI kRtapuNyanI lagolaga pahoMcI gaI. mastI majAka! neNanAM nimaMtraNa! anaMgasuMdarIe tene mohapAzamAM jakaDIne mAdaka adAthI kahyuM, '"kRtapuNya! tame mArA hRdayanI vAta samajo. mane madanabANa vAgI rahyAM che. mArA udyAnamAM vAsaMtI kaLIo khIlI che. huM tamArI dAsI chuM. tame ja mArA svAmI cho. huM tamane mArA mastakanA mugaTa banAvavA kAkalUdIbharI araja karuM chuM. jo hA pADazo to ja tamane mukta karIza.'' anaMgasuMdarIe dehane mAdaka vaLAMka Apyo...ne kRtapuNyanA AliMganamAM bhIMsAvA te tarapha dhasI gaI! anaMgasuMdarInA snehabANothI kRtapuNya vIMdhAyo. kSaNavAramAM svadArA ane paradArAnuM jJAna bhUlAI gayuM. vAvAjhoDA sAme taNakhaluM kyAM sudhI jhajhUmI zake ? susavATA mAratA pavana sAme dIpakanI jyota kyAM sudhI TakI zake? kharekhara ! sauMdarya pralobhananA lapasaNA mArge sthUlibhadra jevA bhaDavIra ja sthira rahI zake. anaMgasuMdarI nRtyakaLAmAM kuzaLa hatI, tathApi teno AcAra vizuddha hato. anaMgasuMdarI paNa kRtapuNya tarapha AkarSAI hatI. te kRtapuNya sivAya anyane cAhatI na hatI. sAmAnya gaNikA jevo teno AcAra na hato. bhogavilAsa karatAM jyAre tene dravyanI jarUra paDatI tyAre akkA bahuja kALajIthI joIe teTaluM dhana mokalI ApatI hatI. Akhare kRtapuNye anaMgasuMdarI sAthe agnidevatAnI sAkSIe gAMdharva vivAha karyA. teo pati-patnI banyA. anaMgasuMdarInA lagna prasaMge mahelamAM moTA utsava jevuM vAtAvaraNa jAmI gayuM. bIjI bAju kRtapuNyanA tyAgabhaMganA samAcAra sAMbhaLI mAtA-pitAnI AnaMdanI avadhi na rahI. cira-pratikSIta paLanuM Agamana najIka jaNAtuM hatuM, putranA navA janmanI khuzAlImAM zeThe sonAmahoronI varSAthI raMgasuMdarI(akkA)ne DhAMkI dIdhI. anaMgasuMdarIne eka tarapha aDhaLaka suvarNamudrA maLI ane bIjI tarapha kRtapuNyano yauvana khajAno maLyo. kRtapuNya anaMgasuMdarInA aboTa yauvanarasane pI rahyo hato. anaMgasuMdarI paNa jIvanasaMginI banI patine jhaMkhatI hatI. pANInA relAnI jema samaya jhaTapaTa sarakato gayo. have dhanezvara zeThe putrane ghare bolAvavA patra dvArA saMdezo pAThavyo. 'beTA kRtapuNya ! ghara mUkatAM bAra bAra varSa thaI gayA che hajI sudhI tuM ghara tarapha najara karato nathI e tArA jevA suputrane yogya nathI. tArA mAtA pitA vRddha thayA che. tArI cAtaka pakSInI jema rAha jue che. tArI vivAhita patnI dhanyA tArA virahamAM AMsu sAre che. tArA virahamAM teNe bAra bAra varasa te bArayuga jevA vItAvyA che. vatsa! tuM ghare AvI dhanyAne dhanya banAva. tuM to amane sadaMtara bhUlI gayo che paraMtu ame tane ekakSaNa paNa visarI zakyA nathI. patranA akSara rUpe paNa tArA darzana durlabha banyA che. beTA! amArA zarIrano koI bharoso nathI. tuM vakhata sara pAcho AvI ghara ane dukAnano kArabhAra saMbhALa, vadhu zuM kahevuM ? tuM svayaM sujJa che.' mAtA pitAnA vAtsalyanuM jharaNuM patranA akSaromAM khaLakhaLa nAde vahI rahyuM hatuM. kapaTI akkA raMgasuMdarIe prathama to A patra dabAvI devAno vicAra karyo paraMtu kaMIka vicArIne teNe
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21 anaMgasuMdarIne patra aMgenI vAta karI. anaMgasuMdarIe garvapUrvaka kahyuM, "AvA saMdezo to ThIka, sAkSAta mAbApa Ave to paNa mArA mohapAzamAMthI kRtapuyane paLavAra paNa choDAvI zake ema nathI." anaMgasuMdarIe patra kRtapuNyanA hAthamAM mUkyo. patra vAMcI teNe kahyuM, "priye! premALa mAtAne phakta bAra rAtri bAra varasa jevaDI lAgI che tethI mane saMdezo mokalyo che." tyArapachI kaMIka vicArIne saMdezavAhakane kahyuM, "mAtA-pitAne mArA praNAma kahejo. mArI koI ciMtA na karazo. atyAre ahIMnuM sukha choDI ghare pAchA AvavAnI mArI koImarajI nathI. pitAjIne kahejo kedhana mokalAve." saMdezavAhaka udAsa cahere cAlyo gayo. kRtapuye patra vAMcI phADIne pheMkI dIdho. anaMgasuMdarI manomana malakI rahI. kRtapuNyanA hadayarUpI siMhAsana para anaMgasuMdarIe pUrepUruM Adhipatya jamAvyuM hatuM. tenA cittamAM eka mAtra yuvatI anaMgasuMdarI ja doDAdoDa karatI hatI. anaMgasuMdarInA jobanamAM tene jannatanAM darzana thatAM hatAM. putrane sudhAravAnI cAlAkI vAparatAM dhanezvara zeThe putra ja gumAvyo!! dhanezvara zeThane saMpUrNa vizvAsa hato ke patra maLatAM ja kRtapuNyanuM haiyuM jhAlyuM nahIM rahe, te paLavAra paNa vezyAvAsamAM nahIM rokAya. amane maLavA tenA paga jhaDapathI upaDaze. paraMtu vagadAra vizvAsa nirAzAmAM palaTAyo. zeTha uparAuparI saMdezo pAThavatA gayA paraMtu kRtapuye eka paNa saMdezo vAMcyo janahiM. te ghora upekSA karavA lAgyo. zeThanI dhAraNAne jabaro dhakko lAgyo. jANe vidhuta karaMTa! bhayAnaka AMcako! paraMtu putrane maLavAnI adamya IcchAthI zeTha badhI jAtanA paritApa sahana karavA taiyAra hatA. zeThe kRtapuyanA jIgarI mitra anaMtane samajAvavA mokalyo paraMtu pariNAma zUnya ja AvyuM. mohanuM aMjana zeThane vAstavikatA samajavA detuM na hatuM ke putra kartavya bhraSTabanyo che. raMgasuMdarI dvArA mokalAvelI vizvAsu dAsI kAminI jyAre jyAre zeThanI havelImAM AvatI tyAre tyAre zeTha IrachA na hovA chatAM putranA sukha khAtara tene khobo bharI suvarNamudrA ApatA. jo ke have saMjogavazAt dhanezvara zeThano vyApAralagabhaga saMkelAI gayo hato. jAhojalAlIbharyA vyApAranuM khaMDanA thayuM hatuM. bhavananI ronakatA ane vaibhava adazya thayAM hatAM. gAMdhArIe patiparAyaNatAno atireka karIne AMkhe paTTI bAMdhIne aMdhatvanuM anukaraNa na karyuM hota to keTalAMka aniSTo TALI zakyAM hota, tema putranI mohanI ghelachAe zakti uparAMta apAtuM dhana jo zeThe baMdha karI dIdhuM hota to kadAca dhananI bhUkhI raMgasuMdarI kRtapuNyane Thokara mArI mahelanI bahAra dhakelI deta ane ekalo aTUlo rakhaDato kRtapuNya mA-bApane zaraNe jarUra Avata. AnuM pariNAma e AvyuM ke, putranI ciMtAe zeTha-zeThANInuM lohI zoSI lIdhuM. "potAnA A kRtyathI pitAnA AbarUne kevuM kalaMka lAgyuM haze ? mAtA-pitAnA haiyAmAM kevI vedanA thatI haze? yauvanakALamAM jhUlatI AzAbharI patnI dhanyAno AtmA svAmI vinA kevo kakaLato haze' vageremAMthI eka paNa vicAra raMgIlA kRtapuNyanA aMtaramanane sparzato na hato. kharekhara koI navayauvanA rUpavatI nArI jyAre puruSanI pAMpaNamAM parovAya che tyAre puruSane potAnI pratiSThAno, saMskArano ane vivekano koI khyAla raheto nathI. puruSa te samaye potAno vaMzA
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 gaurava, AyumaryAdA, kIrti ane sadAcAra saghaLuM vIsarI jAya che!!! dhanyAnA sAsu-sasarA zarIra ane manathI bhAMgI paDayA. temanI sthiti dina pratidina kathaLatI cAlI. putranuM mukha jovA mAtA-pitA talasatAM hatAM. mRtyunI aMtima ghaDIe putra Avaze e AzAmAM teo jIvatA hatA. dhanyAnI AMkhomAMthI AMsu sukAtAM na hatAM. kRtapuNyano mitra anaMtakumAra potAnA mitrane maLavA gaNikAvAsamAM gayo, paratuM kUTanItijJa vezyAe kRtapuNya paragAma gayo che evuM kahI bheTo na thavA dIdho tethI mitra paNa nirAza vadane pAcho pharyo. dhanezvarazeThanI AMkhamAM AMsu AvI gayAM. vasavaso karatAM temanA mukhamAMthI zabdo sarI paDayAM, ''anaMta! mAruM puNya ochuM paDayuM. saMskAra ApavAmAM huM niSphaLa gayo. putra mohamAM ati aMdha banIne meM mArA hAthe ja pAyamAlI notarI. tenA saMtoSa khAtara samagra kuTuMbe potAnA sarvasvano bhoga dharI dIdho.'' 'kAkA! bhUtakALane bhUlI jAva. mRtyune bagADo nahIM. AtmasukhanA vicAromAM magna bano. mAnavInA RRNAnubaMdha jevA hoya tevA bhogavavA ja paDe che. moha, sneha ane lAgaNInA vicArone tilAMjalI ApI AvatA bhavanI unnati mATe zubha bhAvanA bhAvavI joIe.'' anaMte gadgadita svare kahyuM. "anaMta tArA uttama vicAro sAMbhaLI hradayamAM TADhaka vaLe che paraMtu mArI A pUtravadhUnuM duHkha jovAtuM nathI. teNe Aja divasa sudhI saMsAra sukha mANyuM nathI. tenA deha para kadI uttama vastro, alaMkAro joyAM nathI. putra premanI ghelachAmAM meM dhana paNa veDaphI nAMkhyuM. anaMta ! AvatI kAle dhanyAnuM zuM thaze ? te to du:khanA darIyAmAM DUbI gaI che. ame have keTalA dahADA ? enI unI ciMtA kALajAne korI khAya che. enuM jIvana oziyALuM banI jaze.'' dhanezvara zeThanI AMkhomAM AMsunI dhAra vahevA lAgI. anaMta paNa raDI paDayo. saMskAramUrti dhanyAe raDatAM raDatAM kahyuM, ''pitAjI! Apa mArI ciMtA na karo, mane to paramakRpALu paramezvarano Azaro che. Apa ApanuM mRtyu sudhAro.'' anaMte dilAso ApatAM kahyuM, ''kAkA! dhanyA bahena AjathI mArA dharmanA bhaginI che. temanI ciMtA na karazo.'' dhanezvara zeTha ane subhadrA zeThANInA haiye dharapata thaI. sAdagIpUrNa jIvana jIvatI, durbaLa dhanyAe sAsu-sasarAnI sevAmAM mana parovyuM. te dharmamAM vadhu dRDha banI. jIvananI saMdhyAe kRtapuNyane badale 'puNya'(zubha bhAvo) ja vaDIlonI najara samakSa taravaratuM rahe tevuM te satI strI IcchatI hatI. teNe paraloka prayANanI veLAe vaDIlonI sevA karI, temane dharmaraMgI banAvavAnI hitazikSA doharAvye rAkhI. zeThanI pAchaLa zeThANI paNa navakAramaMtranuM smaraNa karatA alpakALamAM kALadharma pAmyA. temanA svargavAsanA samAcAra kRtapuNyane pahoMcADavAmAM AvyA. kRtapuNya lokalAje ke zarame paNa mAtA-pitAnA mRtyu pachInuM kartavya bajAvavA ekavAra moDhuM batAvavA pUratoya ghare na Avyo. dhanyA dhrUsake dhrUsake raDI rahI hatI. tenA vastro bhIMjAI gayAM ane AMkho sujI gaI. deha
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 dahananI kriyA pUrNa thaI. loko lAcAradhanyAne AzvAsana ApI vikharAyA. dhanyA zokamagna cahere besI rahI. sAsu-zvasuranI vidAya pachI dhanyA mATe kasoTI ane kaTokaTIno kALa AraMbhAyo. gharano chAyo kaho ke Teko te to cAlyo gayo. dhanyA nirAdhAra banI gaI. teNe saghaLAM citkArone hRdayamAM dAbI duHkhonA uhakArano saheje avAja na thAya e rIte moM sIvIne jIvavAnuM pasaMda karyuM. dhanyAnA mAtA-pitA potAnI putrIne samajAvI ghare laI javA AvyA tyAre dhanyAe makkamapaNe kahyuM, "dIkarI to sAsarImAM ja zobhe. strInuM sarvasva tenA saubhAgyamAM samAyeluM che. mArA svAmI bhale pAchA na phare paNa huM emane na choDI zakuM. je kaMI bane che te karmAdhIna che. mAtAjI ! huM zvasura gRhe AvI tyAre tame ja mane AzIrvacano saMbhaLAvyA hatA ke duSTa, durAcArI ke adhama patine paNa deva mAnI pUjavAmAM ja strInI zobhA che. mane mArA patimAM koI doSa dekhAto nathI. patinI chAyAthI ja patnItva zobhe che. patinI ujjavaLa chAyAe satItva jhaLake che. mane ahIM koI prakAranuM duHkha ke vedanA nathI.'' mAtAe kahyuM, '"putrI! meM tane zikhAmaNanA be bola kahyA te barAbara che, paNa saMjogo palaTAyA che. je vyakti mAtA-pitAnI maraNapathArIe na AvyA tenI pAchaLa kaI rIte janmAro kADhIza ? dIkarI mane e vAtanuM duHkha che ke tuM have ekalI paDI gaI che tethI tane teDavA AvI chuM.'' dhanyAe spaSTapaNe kahyuM, ''mAtAjI! strInI zobhA zvasuragRhe ja hoya. ApanI bhAvanA udAtta che. svAmInI bhUlane jovAno ke tiraskAra karavAno adhikAra patnIne na hoya. mAtAjI! saMkaTo mane nAzIpAza na karI zake. atyAre bhale mArI pAse dhana nathI paNa dhana upArjana karavAnI AvaData che. huM gauravathI jIvana vyatIta karavA mAguM chuM. pitAjInA hRdayamAM vAtsalya ane prema hoya, tema ja tame mAruM hita vicAro e svAbhAvika che. Apa mane AzIrvAda Apo ke huM mArA kAryamAMthI vicalita na banuM.'' dhanyAnA mAtA-pitAne potAnI samaju putrI pratye atyaMta mAna upajyuM. bhAvino vicAra karIne dhanyAe have karakasarapUrvaka jIvana jIvavAnuM zarU karyuM. teNe sau prathama karakasara to vezyAvAse vidAya thatI lakSmInA viSayamAM karI. kRtapuNya rUpa ane raMganA nazAmAM cakacUra hato. AvI cakacUratA dhana vinA kyAMthI saMbhave ? anaMgasuMdarInI mAtA (akkA) ane vizvAsu dAsI kAminI eka khaMDamAM guptacarcA karI rahyAM hatAM. kAminIe cokhavaTa karatAM kahyuM, "mAtAjI! kRtapuNya zeThanA mAtA-pitA mRtyu pAmyA che. have dhana maLavuM paNa baMdha thaI gayuM che. A zeThane have kyAM sudhI ahIM rAkhavA che ?'' akkAe nisAso nAkhIne kahyuM, "kAminI meM anaMgasenA sAthe A viSayamAM vAta karI che, paraMtu e to kRtapuNyamAM eTalI gaLADuba che ke mArI vAta sAMbhaLavA ja taiyAra nathI.'' "mAtAjI ! ahIM to jenI pAse dhana hoya te ja rahI zake. Apa ja kRtapuNya zeThane kADhI mUko
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 to...! nIrasa zeraDI to kUco gaNAya. kUcAnuM sthAna to kacarApeTI ja hoya, raMgabhavanamAM nahIM." kAminIe lAbhanI lAhyamAM lobharUpI ghInI Ahuti jhIMkI. nA...nA.. evuM na karI zakAya. jo anaMgasuMdarI jANaze to bhUkaMpa sarjAI jaze." mAtAjI! Apa ja kRtapuNya zeThane ahIM bolAvI ApaNI rItabhAta samajAvI do eTale svayaM cAlyA jaze." akkAne A vAta gamI gaI. akkAno lobhAgni bhaDa bhaDa bhaDakI rahyo hato. saMpattinI spRhAno kepha vadhato jato hato potAnA nirNayane jaldIthI jaldI amalamAM mUkavAnI taka gotatI rahI. bIje divase akkAnI vizvAsu dAsI taka joIne kRtapuNyane levA AvI. "zeThajI! tamane mAtAjI yAda karI rahyAM che." "mane....!ekAeka? zuM kaMI kAma che?' e to mane khabara nathI paNa Apane laI AvavAnuM mane sUcana karyuM eTale AvI chuM." kRtapuNya Asana parathI Ubho thayo. te akkAnA oraDAmAM pravezyo. akkAe kRtapuNyane mITho AvakAra ApI besavA mATe Asana ApyuM. mAtAjI!kSemakuzaLa to cho ne? mane zA mATe yAda karyo? mAruM zuM kAma paDyuM ?'' "vAtanI zarUAta zI rIte karuM..!paNa kahyA vinA cAle tema nathI.' kRtapuNya! mArI putrI anaMgasuMdarI rUpa ane kalAmAM pravINa che. tArI sAthe vivAha thayA pachI tenI kalA jANe baMdhAI gaI hoya tevuM pratIta thAya che. huM tene amArA vyavasAyamAM joDavA mAMguM chuM. tuM ghaNA samayathI ahIM rahe che paraMtu eka phUTI koDI teM ApI nathI. amArA vyavasAyamAM paisA sAthe ja prema hoya che, mANasa sAthe nahIM. jaLa vinAnA sarovarane musApharo tyajI de che ane pAMdaDA vinAnA vRkSane pakSIo choDI de che, tema ame nirdhanano tiraskAra karIe chIe. anaMgasuMdarI tArI sAthe premano DoLa kare che. tuM bhoLo che tethI kaMI ja samajato nathI?' kRtapuNyanA kAne Aja vicitra vAto sAMbhaLavA maLI. bhoLA kRtapuNyane kazuM samajAyuM nahIM. teNe kahyuM, "to mAre zuM karavuM joIe?" "tAre ahIMthI gupacupa cAlyA javuM joIe. A vAta anaMgasuMdarIne na karavI. huM tene samajAvI daIza. tuM Aja rAtre ja cAlyo jaje."kRtapuNya cUpacApa khaMDanI bahAra cAlyo gayo. bIjIbAju 'kRtapuNyanA gharethI have jhAjhuM dhana maLavAnI AzA rAkhavI vyartha che' evuM jANI akkAe dhIre dhIre anaMgasuMdarIne kAnabhaMbheraNI karavA mAMDI. pramANika anaMgasuMdarI taiyAra na thaI tyAre akkAnA mukhamAMthI apazabdo dhANInI jema phUTavA lAgyA. teNe mahelamAM rahelA tamAma dAsadAsIone kaDaka AjJA karI ke, "koIe paNa kRtapuNyano hukama mAnavo nahIM. tene vAta vAtamAM haDadhUtA karI mAnabhaMga karavo. tene herAna-parezAna karavAnI tamAma yuktio ajamAvo jethI te svayaM ghara choDI cAlyo jAya."
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 varSothI jenI sAthe gharobo hato te nokaro ThaThThAmazkarI karavA lAgyA, keTalAka apazabdo bolavA lAgyA. keTalAka aghaTita TIkA-TippaNa karavA lAgyA. keTalAka uddhata banI AkarA veNa bolavA lAgyA. kRtapuNyane nokara cAkarono palaTAI cUkelo durvyavahAra ane aviveka prathama to akAraNa bhAsato hato paraMtu jyAre satya samajAyuM tyAre jANe koIe gAla para joradAra tamAco mAryo hoya evI. aMtarvedanA te anubhavI rahyo. tene thayuM ke koIe UMTanA paga sAthe bAMdhIne, UMTane mAra mArIne dhagadhagatAM raNamAM choDI dIdhuM na hoya!te dAsIo dvArA Ama tema phaMgoLAI rahyo hato.vezyAbhavananI vyaktiomAM AbhagAbha jevuM parivartana AvyuM hatuM tenAthI te ajANa na hato. kRtapuNyanA bhItaramAM aMtaradvAranI bArIo ughaDI gaI. tene potAnI pahADa jevaDI moTI bhUla samajAI. tenA manamAM pracaMDa jhaMjhAvata jAgyo. jyAM suvarNa-dhana ja sagAI gaNAtI hoya ane jyAM suvarNa dvArA ja sagapaNa jokhAtuM hoya tyAM zI rIte rahevAya? siMha kadI koInuM apamAna sahana na kare. zuM huM siMhathI paNa napAvaTa! dhikkAra che mane huM apamAnita sthAnamAM jIvuM chuM! jenA khAtara meM mArA mA-bApa, patnIno tyAga karyo. teNe ja mane ThukarAvyo!' akathya ane asahya AghAtathI te bhIMsAI rahyo hato. "rAMDyA pachInuM DahApaNa' game teTaluM dAkhave teno zo artha? ghoDAnAsI chUTyA bAda tabelAne tALuM mAravAthI zuM vaLe ? kRtapuNyanA mukha para aMkAyelI viSAdanI rekhAo joI anaMgasuMdarI gabharAI gaI. te kRtapuNyane anahada prema karatI hatI. teNe vAraMvAra viSAdanuM kAraNa pUchayuM tyAre kRtapuNyae mana kaThaNa karI anaMgasuMdarIne kahyuM, "mArI samasyAno eka ja upAya che, mArI vidAya! huM bAra bAra varSa sudhI cakSu baMdha karI bahAranI duniyAne bhUlI gayo hato, te bhUlano bhoga banyo chuM." "nAtha! bAra bAra varSanI prIta eka kSaNamAM toDIne jatA rahezo, to huM kaI rIte jIvI zakIza?" anaMgasuMdarI karuNa svare rudana karavA lAgI. te sAMbhaLI akkA doDI AvI. mAtAnA paga pakaDI letAM anaMgasuMdarIe kahyuM. "mAtAjI! dhanezvara zeThane gharethI bAra bAra varSa paryata ghaNuM dhanA AvyuM che. temaNe potAnuM dhana ApaNane ApI ApaNuM ghara bharyuM che. mAtAjI! kRtapuNyane roko. te mArA svAmI che. huM sarvasva bhAve temanI banI cUkI chuM. manathI...prANathI ane AtmAthI! temanA vinA huM nahIM jIvI zakuM." hRdayamAM valovAtA vedanAnA tumula tophAnanI rekhAo anaMgasuMdarInA mukha para upasI AvI. tenuM phUla jevuM haiyuM na jIravI zakAya evI vedanAthI vyAkuLa banyuM. AMkhomAM azrunA pUra umaTyAM. akkAe te tarapha durlakSya sevyuM. akkAne Dara lAgyo ke rakhene kRtapuNya ahIM ja rahI jAya ! tene kADhavAno A moko ja yogya che. roSe bharAyelI akkAe kALajhALa veNamAM prahAra karatAM kahyuM, "kRtapuNya ! tuM kevo nirlajja che. jo tuM nahIM samaje to mAre dhakkA mArI tane bahAra kADhavo paDaze." akkAnI avaLavANI ane
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ kaTuvacanothI kRtapuNyanuM mana vIMdhAyuM. te A jakhamane jIravI na zakyo. kRtapuNyanA caherAnuM nUra uDI gayuM. tenA hadayanA zata zata khaMDa thaI gayA. tenI Abaru ane rUbAbanAM dhajAgarA uDI gayA. e ja ghaDIe kRtapuNyae anaMgasuMdarInA mahelane tilAMjalI ApI. te kiM kartavyamUDha banI vicAravA lAgyo ke "kyAM javuM?' anicchAe enA paga ene dhanyAnA ghara tarapha kheMcI gayA. dhanezvara zeTha lAkha prayatna karavA chatAM putrane pAcho ghare na lAvI zakyA te kAma vezyAvAsamAMthI hakAlapaTTI thatAM kAcI ghaDImAM pUrNa thayuM. kRtapuyanA jIvanamAM sukhanI bAdabAkI thaI. gaNikAnA mahelamAM pravezatI vakhatanI manaHsthiti ane A paLanI mana:sthiti vacce AbhagAbha jeTalo virATa ane viparIta pharaka hato. kRtapuNyanI najara sAme bhUtakALa upasI Avyo. 'sarvaviratinA mArge javAnI mArI tamannA hatI. mArA manane meru jevuM avicala mAnato hato paNa te to takalAdI nIvaDayuM. mArI dhArmikatA khokhalI ane daMbhI nIvaDI. re! mAtA-pitA, dhanyA ane dharmane bhUlI huM anaMgasuMdarI pAchaLa kAmAMdha banI mArA kartavyane cUkI gayo. kharekhara! mane dhikkAra che. re! A niyatie mArI sAthe kevAM kevAM khela racyAM che. gaNikAe gaNikAvAsamAMthI apamAnita karI kADhayo te eka rIte sAruM ja karyuM, anyathA pAgala pataMgiyAnI jema bhoganA bhaDakAmAM huM homAI gayA vinA na rahyo hota. mAtA-pitAnA saMdezAone meM gaNakAryA nahIM, have patnIne huM zuM moTuM batAvIza? meM pitAnA kuLane kalaMka lagAvyuM che. meM mAtAnuM dhAvaNa lajavyuM che. meM patnI sAthe anyAya karyo che. mArAthI ghaNo moTo vizvAsaghAta thayo che. aho huM kevo kRtaghnI !' vicAronA vamaLomAM gherAyelo kRtapuya vyathita hadaye rAjamArga para dhIme dhIme Daga mAMDI rahyo hato. bhUtakALanI smRtio kRtapuNyane dajhADI rahI hatI. bAra bAra varSa pachI raMgamahelamAMthI bahAra Avyo hovAthI duniyA navI navI lAgatI hatI. te rAjamArga para cAlato ghara tarapha vaLyo. nagarajano kRtapuNyanA hAlahavAla joI AzcaryAghAta anubhavI rahyA. najIkanA paricito dayA bhAvathI prerAI kRtapuNyane tenA ghara sudhI mUkI gayA. vizALa makAna smazAna jevuM bhayaMkara dekhAtuM hatuM. Aje dhanyAnI DAbI AMkha pharakatI hatI, je zubha sUcaka hatI. gharanA dvAra baMdha hatA tethI kRtapuye bArImAMthI aMdara jovAno prayatna karyo. eka strI kaMIka guMthI (reMTiyo kAMti)rahI hatI. kRtapuNya te strIne oLakhI gayo. A to tenI paraNettara kulIna, ghararakhuM ane satI strI jevI nirmaLa dhanyA hatI ! kRtapuya cupacApa dhanyAne joI rahyo. tela vinAnI vikharAyelI enI kezalaTo, rAhugrasta caMdramA jevI jhAMkhI jhAMkhI mukhakrAMti, sukAyelA biMbaphaLanI chAla jevA niSThANa hoTha, maraNAsana hariNI jevI ni:spada AMkho, tana para atyaMta sAdA vastro, na koI zaNagAra! atyaMta sukha sAhebImAM uchareluM A sukumAra puSpa... Aje A du:khomAM ? patinA vAMke du:khI A pavitra strInI kaphoDI dazA
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ joIne kRtapuNyanuM haiyuM cIrAI gayuM. teNe dvAra para TakorA karyA. aMdarathI dhanyAe prazna karyo: "koNa?" kRtapuNyae kahyuM: "e to huM chuM." dhanyAne avAja paricita lAgyo. te eka kSaNamAM kRtapuNyanA avAjane pArakhI gaI. tene sukhada Azcarya thayuM. 'A te svapna che ke satya ?' kRtapuNya pharI kahyuM, "dhanyA, daravAjo khola.' dhanyA harakhaghelI banI doDIne jhAMpo kholavA gaI. 'aNadhAryA AMbA phaLyA hoya' evA Azcarya ane AnaMda sAthe dhanyAe kRtapuNyane potAnI samakSa Ubhelo joyo. bAra bAra varSa bAda pati ghare pAchA pharyA. patinuM dIrghakALe milana thatAM dhanyA khuzakhuzAla hatI. tenI AMkhomAMthI bora bora jevaDA AMsu TapakI paDayAM. - gharamAM nirava zAMti patharAyelI hatI. kRtapu nakkI karI lIdhuM ke mAtA-pitA cokkasa kALadharma pAmyA lAge che. kRtapunI AMkhamAM azru ubharAyAM. dhanyAe potAnA patinA caraNa pakaDI lIdhA. tenI AMkho aSADhI vAdaLI banI anarAdhAra varasavA mAMDI.jANe potAnA azruo vaDe patinA caraNa na pakhALatI hoya!. kRtapuNyae dhanyAne beThI karI. banne yugalanA hoTha paraDhagalAbaMdha zabdo dhasamasatA AvIne jANe bahAra kUdI paDavA jhAMvA nAkhI rahyAM hatAM paraMtu thoDI kSaNo sudhI banne eka akSara paNa bolI na zakyA. aMte dhanyAe mauna toDayuM. "svAmInAtha! Aja mArAM AMgaNe amRtanA megha varasyA jevI prasannatA che. ApanA AgamanathI mArA ekalavAyA jIvanane zAMti maLaze. ApanI kSemakuzaLatAnA roja jApa japatI hatI. mArI AzA Aje phalita thaI che. huM Aja divasa sudhI nirAdhArakahevAtI hatI paraMtu Aje sanAtha banI chuM." patnInA janetA jevA phosalAmaNAthI kRtapuNyanuM hRdaya bharAI AvyuM. teNe gaLagaLA svare kahyuM, "gRhadevI ! huM kSamA mAMgavAne lAyaka paNa nathI. meM bhUlonI hAramALA sarjI che. huM mAtRdrohI ane bhAyaMdrohI chuM. meM narAdhame naitika mUlyone neve mUkI mAtA-pitAne virahAgnithI bhasma karI paraloke pahoMcADyA che. zeraDInA kSetramAM vAMsa upaje to kSetra nAza pAme che, tema mArA jevA duSTa putra vaDe kuLano nAza thayo che. he pativrate! tuM kulIna ane satI che. tuM dharmaparAyaNa ane dhairyavatI che. teM saMkaTamAM zIlane sAcavI ubhayakuLane nirmaLa rAkhyuM che. tArI A pavitratA ane puNyanA pratApe ja huM sahI salAmata ghare Avyo chuM, tArA nirmaLa preme ja mane AkarSI lIdho che. mArA aparAdho kSamA karaje." ATaluM bolatAM tenuM gaLuM raMdhAI gayuM tenA kaMThamAMthI mAMDa mAMDazabdo nIkaLatAM hatA. dhanyA kRtapuNyanI pITha paMpALatI rahI. kRtapuNya khedabharyA vacano uccArI nAnA bALakanI jema mukta kaMThe rUdana karI aMtaramAM saMgharAyelAM du:khone bahAra ThAlavI haLavo phUla jevo banI gayo. yauvananA raMgIna svapnane ragadoLI nAkhanAra kRtapuNyane kSamAmUrtidhanyAe mApha karI dIdho. yauvanarasa mANavAno prathama adhikAra potAno hato, chatAM piyue bharayuvAnImAM dago dIdho te virahanA vaDavAnalane vizALa dilanI dhanyA sadaMtara bhUlI gaI. teNe patine vadhAvI lIdho. dhanyAnA premAmRta bharyA vacano sAMbhaLI kRtapuNyano saMtApa dUra thayo. teNe dhanyAne potAnA
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 bAhumAM samAvI lIdhI. dhanyA zaramAI gaI. teNe potAnuM mukhakamaLa nIce namAvI lIdhuM. teNe patine hAtha joDI kheda na karavA kahyuM. tyArabAda dhanyA patinI sarabharAmAM vyasta banI. snAnAdithI nivRtta thayA bAda teNe Asana ApI kRtapuNyane jamavA besADayo. te sADalAthI pavana DhoLavA lAgI. annapUrNA samAna dhanyAnA hAthanI rasoI khAtAM khAtAM kRtapuNya AMgaLA cATavA lAgyo. teNe Aje peTa bharIbe khAdhuM. tyAra pachI dhanyAe bAra bAra varSanA hisAba-kitAba TUMkamAM darzAvyA. kRtapuNye potAno hisAba batAvatAM kahyuM, '"mArA jIvanamAM bAra varSanA hisAbanuM saravaiyuM mAtra rAgAMdhatA ja gaNI zakAya. pitAjIe zUnyamAMthI sarjana karyuM, meM kulAMgAre sarjananuM visarjana karyuM. mArA kAraNe gharabAra, vyApAra AdimAM adhaHpatana thayuM che.'' kRtapuNya khinna mane potAne kosato rahyo. dhanyAe dilAso ApatAM kahyuM, ''svAmInAtha! je thaI gayuM te thaI gayuM. tenuM smaraNa karIne manovedanA sivAya tame kaMI ja meLavavAnA nathI. nirAzAne choDI bhaviSyano vicAra karo. lakSmI prArabdhane AdhIna che. puruSArtha karazo to lakSmI kheMcAIne pAchI Avaze. siddhi sAhasane vare che, ane sAhasa utsAhathI vRddhigata thAya che. hatAzA choDI sAhasa karazo to siddhine ApanA caraNonI dAsI banavuM ja paDaze.'' dhanyAnA preraka vacano sAMbhaLI kRtapuNyanuM kauvata pAchuM beThuM thayuM. udAsInatA uDI gaI. saMkaTa samaye upayogamAM Ave te mATe zANI dhanyAe gupta rIte hajAra suvarNamudrAo sAcavIne rAkhI hatI, te sonAmahoro laI AvI. kRtapuNye A dhana joI paradeza jaI vyApAra karavAno nizcaya karyo. kRtapuNya potAnI patnI sAthe vArtA vinoda karato hato tyAre anaMgasuMdarI (devadattA) ghare AvI. akkA sAthe kalaha thatAM te ghara choDI ahIM AvI hatI. te potAnA alaMkAro sAthe lAvI hatI. "teNe alaMkAro veMcI temAMthI ardhuM dhana gRha vyavahAra ane ardhuM dhana vyApAra mATe vAparyuM. baMne strIo sagI bahenonI jema rahevA lAgI. rAjagRhI nagarImAM sArthavAho (vaNajhArA)nuM vepArArthe avAgamana cAlu rahetuM hatuM. koI sArthavAhano sathavAro gotIne kRtapuNyane paradeza vyApArArthe vaLAvavAno dhanyAe nirNaya karyo. loko dvArA dhanyAne samAcAra maLyA ke ATha divasa pachI dhanapati sArthavAha paradeza prayANa karavAnA che. dhanyAnA AnaMdano koI pAra na rahyo. teNe kRtapuNyane kahyuM, ''svAmInAtha ! Apane nagaramAM koI kAma nathI ApatuM, loko niMdA kare che. temAMthI bacavAno eka upAya che. jo Apa dhanapati sArthavAha sAthe paradeza jazo to lakSmI ane gumAvelI kIrti prApta thaze. sArthavAha udAra ane moTA mananA che. sArthamAM 1. bharahesaranI vRtti anusAra dhanyA pAse gharamAM kAMI ja dhana na hatuM. te carakho kAMtI gharanuM gujarAna calAvatI hatI. vikaTa paristhitimAM kAma lAge te mATe catura dhanyAe hajAra suvarNa mudrAo sAcavIne rAkhI hatI. yatIndravijayajI kRta 'zrI kayavannA caritram'mAM devadattA gaNikAno kRtapuNyanA bAbate akkA sAthe jhaghaDo thatAM vezyAvAsa choDI potAnA alaMkAra kRtapuNyanA ghare lAvI. te vecI je dhanarAzi ekaThI thaI temAMthI vyApAra mATe dhana vAparavAno nizcaya thayo.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 AvanAranI tamAma javAbadArI saMbhALavAmAM te uNAM utare tevA nathI. te vepAra vaNajamAM suvidhA karI Ape tevA che." kRtapuNya sArthavAha sAthe vepAra kheDavA dezAMtara javAnuM nakkI karyuM. te pUrve kRtapuNyae patnIone sUcanA ApatAM kahyuM, "he gRhadevIo! tame tamArA AcAravicAramAM acala rahejo. dharmAcaraNamAM tamArA samayano sadupayoga karo. tamArA jevI buddhizALI ane catura strIone vadhu zuM kahevuM?' banne strIoe AMkhomAM ghasI AvelAM AMsuone rokI kArya siddha karI zIdhra padhAravAnuM kahyuM. paradezamAM patidevanI kSemakuzaLatA jaLavAya te hetu dhanyAe dhanapati sArthavAhane yogya bhalAmaNa paNa karI. patinI tarapheNa karatAM kahyuM, "kAkAjI! mArA patideva vyavasAyathI ane bahAranI duniyAnA jJAnathI tadna ajANa che. tame emane sAtha sahakAra Apajo.dhana kamAvavAmAM sahAya karajo." dhanyA patine sArthavAhanA paDAvamAM mUkI, bhAre hRdaye ghara tarapha vaLI. vahANa prabhAte haMkAravAnuM hovAthI rAtre be ghaDI vizrAma levAnA IrAdAthI kRtapuNyae nagaranI bahAra eka devAlayamAM praveza karyo. e devAlayamAM dhanyAe ApelA eka jIrNa khATalA para kRtapuNya ADo paDayo. thAkanA kAraNe tene mIThI nidrA AvI gaI. kRtapuNyano saubhAgyano sUrya jhaLahaLato hato tethI bAra varSano samayagALo sukha cenamAM pasAra thayo. vaLI saubhAgyane ADe vAdaLuM chavAyuM. dhana kamAvavA paradeza javuM paDayuM. jema vAdaLAnuM AvaraNa sUryane lAMbo samaya DhAMkI na zake, tema kRtapuNyane alpa samaya mATe ja aMdhakAra veThavAno hato. e ja rAte aNadhAryuMpuNya pragaTa thayuM. sArthavAhanA paDAva sAthe devAlayamAM zayyA para sUtelA kRtapuNyane madhya rAtrinA samaye AgaMtuka anerA mAna-sanmAna sAthe potAnA mahelamAM laI gayA. te samaye loko nidrAdevInA utsaMgamAM ArAma letA hatA. pakSIo vRkSo upara potAnA mALAmAM cUpacApa sUtA hatA. AvI sUmasAma rAtrie kRtapuNyanuM puNya jAgRta thayuM. koIpaNa jAtano virodha karyA vinA kRtapuNyae kutuhalavaza potAnuM apaharaNa thavA dIdhuM. te vismayakArI ghaTanAne joIe. rAjagRhI nagarImAM dhanadeva zeThanI havelImAM akasmAta mRtyuno AghAtajanaka kisso banyo. Azcaryajanaka vAta e hatI ke A mRtyune chAvaravAno (DhAMkapichoDo) prayatna karavAmAM Avyo. dhanadeva zeTha rAjagRhI nagarInA pratiSThita vyApArI hatA. temanI rUpavatI nAmanI suMdara patnI hatI. temano jinadatta nAmano putra hato. te sauMdaryavAna, pratiSThita ane dharmaniSTha hato. khAnadAnA kuLanI cAra svarUpavAna kanyAo sAthe tenA pANigrahaNa thayA. dhanadeva zeThanI havelImAM parivArajano svarga samA sukha vilasI rahyAM hatAM. A pUrvanI puNyAInuM A phaLa hatuM. puNyano sUryajhagArA mArato hato tyAM acAnakaduHkhanA oLA utaryA. upArjana karelA karmo kyAre trATakaze, kyAre jIvana AMdhImAM phaMgoLAI jaze, teno aNasAra pAmara mAnavI kyAMthI pAmI 1.zeThanuM nAma dhanada zeTha ane zeThANInuM nAma dhanadevI hatuM. (kayavannazeThayAne mAyAno camatkAra)
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 zake? dhanadeva zeThanA saubhAgyano sUrya pratApI rahyo hato tyAM acAnaka durbhAgyanA zrIgaNeza. maMDAyAM. vidhinI vakratA juo, zeThano ekano eka juvAnajodha dIkaro jinadatta alA mAMdagI bhogavI mRtyu pAmyo. jinadattane koI saMtAna na hatuM. akALe putranI jIvana jyota bujhAI jatAM zeThanA parivAra upara kAjaLa-kALA ochAyA utarI AvyAM. patnIone mAthe Abha phATI paDyuM. zeTha-zeThANIne vArasadAranI ciMtA korI khAtI hatI kAraNake te samayanI rAjanIti anusAra temanI saghaLI saMpatti rAjA khAlasA kare tema hatA. zeThANIe putravadhUonI dilanI lAgaNIno aMza mAtra vicAra karyA vinA ja saMpattinA bacAva mATe nirNaya lIdho ke, "juo, jinadatta cAlyo gayo che. have te raDavA kUTavAthI pAcho AvavAno nathI. jinadattano putra na hovAthI A nagarano rAjA apuniyAnuM dhana japta karaze evI bhItithI dolata luMTAI na jAya te mATe koIe paNa AMkhamAM AMsu na lAvavAM. atyAre A zabane jamInamAM dATI daI apamRtyunI ghaTanAne dAbI daIe." rUpavatI zeThANIno putravadhUo para jabaro kAbU hovAthI teo koI kaMI na bolI zakI. jo ke dhanadeva, rUpavatI ane putravadhUo mATe AMkhanA dhasamasatA AMsu khALavA te kaparuM kArya hatuM, chatAM arthanI lAlasAe teoe AMkhanA AMsu ane vedanAne dabAvI dIdhAM. jinadattanA aNadhAryA mRtyuno zoka pALavAno abhigama mulatavI rAkhavAmAM Avyo. have dhanadeva zeTha-zeThANI lakSmInI surakSA mATe bIjA koI navayuvAnane dIkarA tarIke zodhavAnA valaNamAM hatA. temaNe A jaTIla kArya potAnA aMgata vizvAsu ane kAryadakSa munImane soMpyuM. "munImajI! A kAryakhUba gaMbhIrapaNe karavAnuM raheze. jyAM sArthavAha dhanapatino paDAva che tyAM jaI koI navayuvAnanuM apaharaNa karI ahIM laI Avo, jene rAjavI samakSa putra tarIke khatavI zakAya. A kArya Aje rAtre ja pUruM thavuM joIe. kemake kAle A sAthe paradezano pravAsa kheDavAno che. A kAryamAM tame karI zakazo. tamArI sAthe zeThANI ane putravadhUo baMdha rathamAM Avaze." kartavyaniSTha munIme pavanavegI azvaratha taiyAra karyo. madhyarAtrinA samaye zeThANI ane temanI cAra putravadhUo baMdha rathamAM besI vaNajhArAnAM paDAva pAse AvyA. munIme ratha vaNajhArAnA paDAvathI thoDo dUra ubho rAkhyo. sumasAma bhayaMkara rAtrinA samaye hAthamAM dIpaka laI zeThANI ane putravadhUo dhanapati 2. sarpadaMzathI mRtyu pAmyo- kayavanA zeThayAne mAyAno camatkAra. .zeThANIe svayaM navayuvAna zodhavAnuM kArya karyuM. (bharatezvara bAhubalinI vRtti) 3. rUpavatI zeThANInI preraNAthI cAre putravadhUo devAlayamAM sAsu sAthe rAtrinA samaye AvI. zeThANIe khATalA upara sUtelA tejasvI ane rUpALA puruSane dIvAnA prakAzamAM joyo. sAsue kulIna puruSa jANI putravadhUone IzAro karyo. cAre putravadhUo nAjuka hovA chatAM sAsunA rUbAbathI mauna sevI, pagano avAja karyA vinA ja khATalA sahita puruSane upADI havelImAM lAvI. (kayavannA zeTha, le. vimalakumAradhAmI)
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 sArthavAhanA paDAva sthAne AvyA. putravadhUoe paganI sapATo kADhI rathamAM mUkI dIdhI. dIpakanA prakAzamAM zodhatI zodhatI zeThANI devAlayamAM pravezI. tyAM phATelI tUTelI godaDI pAtharelA khATalAmAM sUtelA bhavya ane kulIna dekhAtA kRtapuNya para zeThANInI najara paDI. kRtapuNyano cahero camakI rahyo hato. zeThANIne tene mahelamAM laI javAnI sanaka upaDI. zeThANIe navayuvakane mUrchAinI cUrNa suMghADyuM. zeThANIe vahuone IzAro karyo. cAre vahuoe kRtapuNyane khATalA sahita upADI baMdha rathamAM nAkhyo. munIme pavanavegI azvaratha zeThanI havelI taraphadoDAvI mUkyo. zeThanI havelImAM cAre putravadhUo rAtrinA samaye kRtapuNyane laIne AvI. zeThe pahelethI gharanI vAta kyAMya bahAra na jAya te hetuthI dAsa-dAsIone rajA ApI dIdhI hatI. cAre putravadhUoe kRtapuNyane uMcakI AyanAkhaMDamAM suvaDAvyo. kRtapuNyanI vastuo (bhAMgelo khATalo, dhana rAkhavAnI kothaLI (vAMsaLI) phATelI godaDI tathA sAthe rahelo sAmAna) sAcavIne ekakhaMDamAM mUkavAmAM AvI. munImajIe vahelI savAre peDhI para vAta vahetI mUkI ke, "jinadatta zeTha jarUrI kAma AvI paDatAM paradeza cAlyA gayA che. tyAM lAMbo samaya rokAvAnA che." vAta vAyare uDI. vAte vaMDI ThekI divAlo para kUdakA mAryA. vAta gheraghera ane TheraThera pahoMcI gaI. cAre putravadhUone zeThANIe kaDaka Adeza Apyo ke, "rAtre je vyaktine ahIM lAvavAmAM Avyo che te tamAro pati jinadatta che tevuM mAnI levuM. tenI sAthe pati jevo gADha snehabharyo vyavahAra karavo. vaMza paraMparAnI rakSA mATe niyoga dvArA prajotpatti karI dharmanI rakSA karo. huM je kAMI karuM chuM te Apaddharma gaNAya tethI koIe teno virodha na karavo. huM paNa tenI pratye putra jevo sneha batAvIza jethI te potAnI vItaka ja bhUlI jaze."zeThANInI pizAcinI jevI mAMjarI AMkho ane kaThora mukhamudrA jotAM te ramaNIone bhaya upajato hato eTale tenAM veNa namrapaNe sAMbhaLI anusaratI hatI. ekAMta maLatAM ja cAre strIo paraspara vAto karavA lAgI. eke kahyuM, "bahena ! A to gajaba thayo. zuM parAyA puruSane pati banAvavo? mane A vAta dharmAnukUla nathI jaNAtI." bIjI strIe kahyuM, "are! A kaI rIte banI zake? eka jIvanamAM be-be pati? kulIna strI kadI eka bhavamAM be pati na kare? zuM ApaNe nIca kuLamAM utpanna thayA chIe ke game te puruSa sAthe saMsAra mAMDIe ?'' trIjI strIe kahyuM, "bahena ! A badhuM to ThIka che paraMtu sAsunI IcchA viruddha vartana karavAmAM moTI muzkelI UbhI thAya tema che. temanI sAme mukha kholavAnI koInI hiMmata che kharI ? to pachI ATalI moTI vAta karavAnI himmata kyAMthI Avaze?" cothI strIe kahyuM, "bahena ! tamArI vAta tadna satya che. ApaNe sAsu sAme eka harapha paNa uccArI zakIe ema nathI." cAre strIo A pramANe vArtAlApa karatI hatI tyAM zeThANI pahoMcI AvyA. oraDAmAM sannATo chavAyo. cAre strIo mauna banI gaI. zeThANIe dhArI lIdhuM ke cAre vahuo ekaThI thaI kaMIka
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 vicAra kare che. zeThANI tADUkI, "khabaradAra!jo koIe ekAMtamAM mane pUchayA vinA nirNaya karyo che to. je kahevuM hoya te mArI samakSa kaho. mArI IcchA vinA eka pagaluM bharavuM tamArA mATe anucita che, tethI saMsAranA vyavahAranI gatAgama tamane na hoya. jo apavAda dharmano khyAla rAkhI pitRvaMzanI rakSA nahIM karIe to ApaNane anAjano dANo paNa khAvA nahIM maLe, tethI mAro batAvalo upAya yogya che. tame paNa te puruSa pAse jaI tene pati jevo prema Apo. tamArA bharapUra sneha ane AdarathI te potAno bhUtakALa bhUlI jaze. mArI AjJAno svIkAra karavAmAM ja tamArI bhalAI che." cAre strIo zayanakhaMDamAM cAlI gaI. kRtapuNya prabhAte jyAre taMdrAmAMthI jAgRta thayo tyAre saMkalpa-vikalAmAM khovAI gayo. cAre bAju jovA lAgyo. na tUTelo khATalo hato, na paDAva hato. te eka bhavya mahelamAM hato. cAra strIo khATalAnI AsapAsa goThavAyelI hatI. te TagaraTagarakRtapuNyane joI rahI hatI. eTalAmAM mahelamAMthI eka prauDhA doDatI doDatI bahAra AvI. te "vIradatta... vIradatta' bolatI kRtapuNyane vaLagI paDI. teNe upajAvI kADhelI prapaMcI kathA kahetAM kahyuM, "vIradatta! janma pachI tAruM tarata ja apaharaNa thaI gayuM hatuM. Aja varSo pachI 'deva saMketita' tAro bheTo thayo che. beTA! eka bAju tArA bhAI jinadattanuM mRtyu thayuM to bIjI bAju tAro bheTo thayo. nasIba paNa kevI saMtAkUkaDI rame che! beTA!tArA AvavAthI huM mAnIza ke, jinadattanuM mRtyu thayuM ja nathI." kRtapuNya kaMIka vicAre tyAM to dhanadeva zeTha AvI pahoMcyA. "beTA vIradatta ! tuM kyAMthI ?" evuM bolI kRtapuNyane bheTI paDayA. "beTA! ATalA varSo kyAM hato ? tAro nAno bhAI jinadatta mRtyu pAmyo hovA chatAM, tArA rUpe jinadatta amane pAcho maLI gayo che." kRtapuya cakaLavakaLa nayane mahelanI samRddhi nihALI rahyo. "zeThano jinadatta nAmano putra mRtyu pAmyo che. zeTha potAnI addhi-siddhi bacAvavA mane putra banAvavA Icche che.' evuM catura kRtapuNyane cokhkhuM caNAka samajAI gayuM paraMtu pote kyAM ane kayA sthaLe che te jANI zakato na hato. kRtapuNyane potAnA bhAgya para hasavuM AvyuM. paradeza pravAsamAM kaSTa veThavAnI paLo AvI tyAM ja dhanika zeThanA putra banavAnuM saubhAgya AkAzamAMthI utarI AvyuM. zeTha bhale banAvaTa kare, mAre A takane vadhAvI levI joIe." avasara pArakhu kRtapuye samayasUcakatA vAparI kahyuM, "pitAjI! ApanA praznano huM saMtoSakAraka uttara ApI zakuM ema nathI kAraNake atyAre mane kaMI yAda nathI. huM rAtrinA samaye sArthavAhanA paDAvamAM sUto hato. tyAra pachI zuM thayuM? huM ahIM kema pahoMcyo? mane zA mATe ahIM laI AvavAmAM Avyo ? te huM jANato nathI.' beTA! ati du:kha ke ati sukhanA kAraNe smaraNazakti para paDado AvavAthI yAda na Ave te sahaja che. tAruM varSo pUrve janmatAnI sAthe apaharaNa thayuM hatuM. kuLadevIno saMketa thavAthI tane ahIM lAvavAmAM Avyo che. tuM A mahelanI tamAma riddhi-siddhano mAlika che. kuLadevInA saMketAnusAra A
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 cAre putravadhUono paNa temAM samAveza thAya che. citrAMgadA, lavaMgIkA, dIpikA ane mAdhavI sAthe tAre svAmI banI bhogavaTo karavAno che. A gharanA AMgaNane bALa killolathI guMjatuM karavAnuM che.'' kRtapuNyae paristhitino svIkAra karyo. mAtA-pitA tarIke saharSa svIkArI namana karI kRtapuNyanuM puNya vIradatta tarIke rAjagRhImAM phelAtuM cAlyuM. tenA saubhAgyamAM anaMgasuMdarInI jema dhanadatta zeThanI cAra putravadhUo sAthe raMgarAga bhogavavAnuM nirmANa thayeluM hatuM. kRtapuNyanA saubhAgyano puNyodaya punaH jAgRta thayo. vidhie tenI sAthe anerI ramata AdarI hatI. rAta sarI jatAM prabhAtanA paDaghama vAgyA. kukaDA bolyA. udayAcaLanA pahADa uparathI sUryanArAyaNanI chaDI pokarANI. prabhAta ughaDI gayuM. kRtapuNyano uThavAno samaya thatAM cAre suMdara ane komalAMgI strIo gRhiNInI jema tenI sarabharAmAM khaDe page hAjara thaI. temaNe prItanAM pAtharaNA pAtharyA. citrAMgadA mukha prakSAlananAM sAdhano lAvI. lavaMgIkAe aMgalUchaNA vaDe kRtapuNyanuM mukha lUchyuM. dIpikAe zayyA pAse ubhI rahI mayUra pIMchanA sonAnI dAMDIvALA vIMjhaNA vaDe vAyu vIMjhyo. mAdhavIe alpAhAra karAvavA cAMdIno thALa mUkyo. thALamAM kesara, badAma, pIstAvALuM uSNa dUdha, mevA-mIThAI ane aneka khAdya sAmagrIo zirAmaNamAM pIrasI ane jamyA pachI mukhavAsa Apyo. gharanI vAta bahAra na jAya te hetuthI zeThANIe nokara-cAkarone rajA ApI dIdhI hatI tethI dareka kArya apsarA jevI strIo svayaM karatI hatI. snAnAgAramAM suvarNayukta bAjoTha upara besADI samauSNa ane sugaMdhI jaLa vaDe snAna karAvatI. sugaMdI tela vaDe dehamardana karatI. snAna bAda aMga lUchavA vastra ApatI. kiMmatI vastro paherAvatI. tyAra pachI lalATe kesaranuM tilaka karatI. kRtapuNya strIo sAthe suvarNanA hiMDoLe hIMcato hato. te anupama sauMdarya dharAvatI strIo sAthe, vaibhava vilAsabharyA vAtAvaraNa vacce apAra sAhyabI bhogavI rahyo hato. apAra sukhanA kAraNe kRtapuNyae pUrva prItanA saMbhAraNA khaMkheryA. cAre strIo sAcosAca kRtapuNyanI patnI banI gaI hatI. lagnagraMthIthI joDAyelA patinI jema khullA dilathI strIo sAthe kRtapuNya vartavA lAgyo. cAre strIo paNa patnIdharma bajAvI sevAmAM tatpara rahetI hatI. arasaparasa premanI saravANI phUTI nIkaLI. saMgIta zravaNa karavAmAM ane copATa ramavAmAM temano divasa vyatIta thaI jato. kRtapuNyane mahelanI bahAra javA devAmAM na Avato. te kyAreka jijJAsAvaza pUchato tyAre strIo prathamathI ja zIkhavADeluM bolatI, ''ApanA komaLa aMga para taDako na paDe, bahAranA kaluSita vAtAvaraNanI asara na thAya, koInI kudRSTi na paDe, sukhamAM vikSepa na thAya tevI zuddha bhAvanAthI ame tamane bahAra nathI javA detA.'' AvuM kahI kRtapuNyanI vAtane teo TALI detI. dasakA jeTalo samaya vItI gayo. cAre putravadhUo mAtA banI cUkI. devakumAra jevA pautrone joI dhanadeva zeTha khuzakhuzAla banI uThatA. kRtapuNya cAre putrone anahada prema karato hato. bALakonA killolathI havelI guMjI uThI. h
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 samaya pAMkho lagAvIne uDato rahyo. bAra varSanA vahANA vAI gayA. dhanadeva zeThe lokamukhe sAMbhaLyuM ke dhanapati sArthavAha be divasamAM rAjagRhI nagarImAM paDAva nAkhavAno che. vIradattane khaseDavAnI suvarNa taka sAdhI levAnI pUrva bhUmikA sarjavA cAre putravadhUone zeTha-zeThANIe ekAMtamAM bolAvI vicAra vimarza karatAM kahyuM, juo, vIradattane je svArtha sAdhavA ApaNe ahIM laI AvyA hatA, e svArtha tamane cArene mAtRtva maLI jatAM siddha thaI cUkyo che. rAjA ApaNuM dhana pacAvI pADe evo bhaya paNa have rahyo nathI. tethI have vIradattane ApaNA dhanano bhAgIdAra bane te pUrve kAle rAtanA upADI pAcho sAthe bhego karavAno che. A vAta peTamAM (gupta) ja rAkhajo." chetarapIMDInuM A navuM nATaka joI cAre strIo stabdha banI gaI. lAcAra strIo sADInA cheDethI AMsu lUchavA lAgI. kRtapuNya premALa bhASA ane AnaMdI svabhAvanA kAraNe cAre strIonA hRdayamAM majabUta sthAna meLavyuM hatuM. tijorInuM tALuM toDavuM saheluM che paNa koInA prema-vizvAsane toDavo sahelo nathI. svArthodhatAnuM nATaka bhajavAtuM joI cAre putravadhUo ukaLI uThI paraMtu asaMmati ke satyAgrahano avAja uThAvavo nirarthaka hato. caMDikA svarUpa zeThANInI dhAkadhamakI AgaLa putravadhUo mauna banI gaI. temanA caherA para viSAda chavAyo. jamAnAnA khAdhelA zeThathI te ajANa na hatuM paraMtu zeTha-zeThANI vIradattane vaLAvI AvavAnA nirNayamAM aDaga hatA. zeTha-zeThANInI vidAya pachI putravadhUo ekAMtamAM ekaThI thaI. temanA aMtaramAM krodhAnala bhabhUkI uThayo paraMtu lAcAra hovAthI kaMI karI zake tema na hatI. aMte cAre putravadhUoe TADhIboLa banI nirNaya karyo ke, "bhAtA nimitte banAvelA modakamAM amUlya ratno gupta rIte chUpAvI kRtapuNyane ApI temanA upara upakAra karavo." bIje divase cAra moTA modaka gupta rIte taiyAra karI eka thelI (vAMsaLI)mAM bharyA. kRtapuNyanA bhojanamAM saMdhyA samaye ghena bheLavavAmAM AvyuM, tethI bhojana karyA pachI te ghasaghasATa UMdhI gayo. putravadhUoe chupAIne tenA khesanA cheDe ratnagarbhita modakanI thelI bAMdhI dIdhI. rAtrino aMdhakAra jAmato gayo. munIme ratha taiyAra karyo. zeThANI ane cAre vahuo rathamAM beThI. kazo phoDa pADayA vinA ghasaghasATaghoratA vIradattane upADI godaDI pAtharI khATalAmAM suvaDAvyo. munIme khATalo upADI rathamAM mUkyo. rathane sArthanA DerAnI dizAmAM hAMkI mUkayo. sArthavAhano paDAva Avyo tyAM ratha ubho rahI gayo. jyAMthI bAra varSa pUrve vIradattane apaharaNa karI lAvavAmAM Avyo hato, tyAM ja tenA tUTelI phUTelI godaDIvALA khATalA para suvaDAvavAmAM Avyo. munIma, zeThANI ane putravadhUo kArya pUrNa karI pAchA vaLyA. sukhanuM sAmrAjya svapnanI jema vikherAI gayuM. A bAra varSanA gALAmAM kRtapuNyae kadI potAnI dhanyAne yAda paNa karI na hatI. zeThe savAra paDatAMnI sAthe vIradattanI aNadhArI vidAyanA samAcAra nagaramAM phelAvyA. vIradattanI hakAlapaTTIne zeThe 'bhAgeDu vRtti' tarIke khatavI potAnI racelI
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35 vyUharacanAmAM saphaLa banyA. vIradattanA prazna para paDado nAkhI devA zeThe nagarajano ane kuTuMbIjanonI samakSa kuLadevInI mAyAjALa bichAvatAM kahyuM, ''kuLadevIe mane jaNAvyuM te khUba ja AzcaryakArI che. devIe kahyuM ke, janmatAnI sAthe apahRta thayeluM tamAruM bALaka to kyAranuM svargavAsI thayuM che. tamArA hita mATe meM bIjA ja koIne 'vIradatta' khatavI ATalA divasa ahIM rAkhyo hato. bAra varSa daramiyAna 'vIradatta' dvArA je kArya karAvavAnuM hatuM te karAvI lIdhA bAda meM ja tene bhAgI javA mATe vivaza karyo che. tenI ciMtA karazo nahIM. puna: AnaMdathI jIvana jIvo.'' kuLadevInI vAta jAhera karatAM svajano ane loko zAMta thaI gayA. zeTha mUcha para tAva detA manomana khuza thavA lAgyA. nATaka AbAda bhajavAI gayuM ane vArasadAranI prApti paNa thaI gaI! kharekhara! sAgarano tAga meLavI zakAya, AkAzanI amApatAne paNa aMdAjI zakAya paraMtu kapaTI manuSyonA asala svarUpane oLakhavuM ati duHSkarache! bIjI bAju dhanyAne acAnaka mahelanA bhoMyarAmAMthI suvarNanidhi maLyo. hajAra sonAmahoro kRtapuNyane apAI gaI hatI. aNInA avasare suvarNanidhi prApta thatAM dhanyAnI ciMtA dUra thaI gaI. tenuM jIvana palaTAI gayuM. dhanyAe pratApI putrane janma Apyo. garbhastha kALamAM dhanyAe puNya kAryo karavAnA manoratha jAgyA tethI te bALakanuM nAma ''puNyanidhi' rAkhyuM. dhanyA putrane ucheravAmAM khovAI gaI. puNyanidhinA hasatA mukhane joI dhanyAne kRtapuNyanA viyogamAM AzvAsana maLavA lAgyuM. divaso, mahinA ane varSo pasAra thaI gayA. bAra bAra varSano samaya vItavA chatAM, kRtapuNya taraphathI koI patra-saMdezo na maLyo. eka divasa dhanyAne AzAprada samAcAra sAMbhaLavA maLyA.'dhanapati sArthavAha rAjagRhI nagarImAM bAra varSe pAcho AvI rahyo che.' A samAcAra sAMbhaLI dhanyAnuM mana nAcI uThayuM. 'sArthavAha sAthe patideva paNa kamANI karI pAchA pharaze,' e vicAre dhanyA romAMcita banI uThI. dhanyA AkhI rAta paDakhA ghasatI rahI. eNe UMghanuM maTakuMye na mAryuM. dhanyA vahelI prabhAtano jhAMkhopAMkho ujAsa thatAM ja sArthavAhanA paDAve pahoMcI gaI. AzAbharI AMkhe Amatema jovA lAgI. tyAM ja khATalA para sUtelA kRtapuNyanA darzana thatAM tenuM mana mayUra nAcI uThyuM. dhanyA vismayabharI najare kRtapuNyane joI rahI. sUryadevanuM Agamana thatAM kRtapuNyanI AMkho ughaDI. prabhAtanA samaye kRtapuNya vismaya anubhavI rahyo hato. AMkha khulatAM ja juduM ja dRzya najare paDyuM hatuM. dhanyAne joI tene vadhu Azcarya lAgyuM. tene kSaNavAramAM samajAI gayuM ke, 'dhanadeva zeTha ane zeThANIe mane bhramamAMthI bevakupha banAvavAno bAliza prayAsa karyo. Rddhi-siddhi pacAvI na pADe te zaMkAthI ja zeThe mane chUTo karyo che.' 1. kRtapuNyanA putranuM nAma dhanyAe 'sudarzana' rAkhyuM. (kayavannA zeTha, le. vimalakumAra dhAmI, pR. 221) bharatezvara bAhubalinI vRttimAM kRtapuNyanA putranuM nAma ApyuM nathI. yatindravijayajI kRta 'zrI kayavanA caritram'mAM kRtapuNyanA putranuM nAma' puNyanidhi' che. h
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 thoDI ja paLomAM svastha thaI teNe dhanyAne kSemakuzaLatA pUchI. dhanyAe AsapAsa najara karI. kaMI nA dekhAyuM teNe manamAM vicAra karyo 'svAmInAtha paradeza jaI kamAyA vinA pAchA AvyA lAge che. kaMI vAMdho nahIM. mAre mana to svAmInAtha hemakhema pAchA AvyA te ja moTI kamANI che. atyAre te aMge koI vAtacIta nathI karavI." "dhanyA kRtapuyane potAnA mahela bhaNI teDI lAvI. banne strIoe patino satkAra karyo. havelImAM pravezatAM ja rUpa rUpanA aMbAra samA bALaka para najara paDI. dhanyAe pitA ane putrane paricaya karAvyo. bALaka "pitAjI..." kahI doDIne bAthe vaLagyo. kRtapuNya putrane haiyA saraso cAMpyo. pitA-putranA milanathI anerI prasannatA chavAI gaI. puNyanidhi bahAra ramavA gayo. pati-patnI potAnA bhUtakALane vAgoLI rahyAM hatAM. tyAM puNyanidhi ghare pAcho Avyo. te zALAmAM javA nIkaLyo. teNe khAvA mATe sukhaDI mAMgI. kRtapuNyae khesanA cheDe bAMdhelI gAMTha choDI temAMthI lADu kADhI putrane Apyo. lADu laI puNyanidhi zALAmAM gayo. zALAmAM chuTTI paDatAM teNe mitrone lADu khAvA bolAvyA. teNe jevA modakanA be TukaDA karyA, tyAM ja temAMthI jhagArA mAratuM ratna bahAra nIkaLyuM. camakatI vastune joI kaMdoInA putrae tene tarApa mArI upADI lIdhuM ane ratna laI doDayo. potAnI vastu meLavavA puNyanidhi tenI pAchaLa doDayo. thoDo dUra jaIne bALaka potAnI dukAnamAM cAlyo gayo. puNyanidhi raDato raDato tenI pAchaLa gayo. kaMdoIe putranA hAthamAM eka bahumUlya ratna joyo. kaMdoIe te ratna raDatA puNyanidhinA hAthamAM mUkyo. puNyanidhi avAranavAra kaMdoInI dukAne mIThAI levA jato hato. kaMdoIe lAlacamAM AvI ratna paDAvI levA puNyanidhine phosalAvatAM kahyuM, "lADumAMthI je caLakato paththara nIkaLyo, e mane batAva. tenA badalAmAM huM tane mIThAI ApIza." puNyanidhie e paththara kaMdoIne Apyo. kaMdoInA hAthamAMthI acAnaka chaTakI e paththara pANInA eka pAtramAM paDayo. paththara paDatAM ja pANI be bhAgamAM vaheMcAI gayuM. kaMdoI bolI uThayo, "oha! A to jalakAMta maNi!" amUlya jalakAMtamaNi hAthamAM AvyA bAda kaMdoIe vahAlathI puNyanidhine kahyuM, "A paththara mane ApI de. tenA badalAmAM huM tane roja bhAvatI mIThAI Apato rahIza." puNyayanidhi khuzakhuzAla thaI gayo. bALake mIThAInA lobhamAM paththara samajI kiMmatI ratna kaMdoIne ApI dIdhuM. puNyanidhie A vAta mA-bApane na karI. kaMdoIe puNyanidhine phosalAvI ratna jhUMTavI lIdhuM. ratna jhUMTavI levA chatAM te kaMdoInA bhAgyamAM vadhu samaya na rahI zakyuM. kRtapuNyanA saubhAgyane bhUMsavAmAM kaMdoIne saphaLatA na maLI. magadhanI rAjadhAnI rAjagRhI hatI. mahArAjA zreNika rAjya karatA hatA. temanA putranuM nAma 1. devAlayanA pUjArIe kRtapuNyane oLakhI lIdho. teNe kRtapuNyane tenA ghare pahoMcADayo. (yatIndravijayajI kRta kayavannA caritrama)
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 abhayakumAra hatuM. jemanI buddhinI tole koI na Ave. magadhanareza zreNikanI pAse gajaratna gajAdhirAja secanaka hato. je magadhanA ItihAsano avibhAjya aMga banyo hato. teNe mahAyuddho jItyAM hatAM. temaja A gajaratnane kAraNe aneka saMgharSo paNa khelAyA hatA. magadhanareza zreNikane te prANa pyAro hato. secanakanI jarAka asvasthatA mahArAjA sahita samagra magadhane asvastha karI mUkatI. eka divasa secanaka gaMgA nadInA kinAre jaLakrIDA karavA saMcaryo. gaMgAnA jaLamAM secanaka utaryo, tyAM ja hAthInA paga baLavAna jaLataMtu vaDe lokhaMDanI jema sajjaDa pakaDAI gayA. jaLataMtue secanakanA paga e rIte jakaDI lIdhA ke, na secanaka AgaLa vadhI zake ke na pAchaLa haTI zake. totiMga vRkSone kSaNavAramAM dhArAzAyI karanAra secanakanuM sAmarthya nabaLuM paDayuM. te DhIloDhaba banI gayo. hAthInA paga paranI bhIMsa asahya banatAM secanaka jorajorathI barADA pADavA mAMDyo. tenI cIso vAtAvaraNamAM guMjavA lAgI. tenA kAraNe vAtAvaraNa bhayabhIta banyuM. mahAvatonA prayatno niSphaLa nIvaDayAM. mAnava maherAmaNa chalakAI uThyo. vedanAthI barADatA hAthIne joI rAjA ane prajAnI AMkho AMsuthI bhInI banI gaI. mahAmaMtrI abhayakumAra AvyA. temaNe jotAveMta ja paristhitine pArakhI lIdhI. temaNe rAjavI zreNika sAthe masalata zarU karI. secanakane choDAvavA temaNe rAjagRhI nagarImAM paDaha vagaDAvyo. "secanakane choDAvavA je koI jalakAMtamaNi hAjara karaze tene magadha samrATa aDadhuM rAjya ane rAjakanyA InAma tarIke Apaze.'' h rAjakozamAM je vastu prApta thavI azakya prAyaH hatI, te sAmAnya janatAmAM kyAMthI maLI zake? paTaha vAgato vAgato kRtapuNyanA mahela AgaLa Avyo. potAnA khesanA cheDe ja jalakAMtamaNi hatuM paNa kRtapuNya tenAthI ajJAta hato. rAjapaDaha AgaLa vadhato kaMdoInI dukAna pAse Avyo. kaMdoIne thayuM ke, 'mAruM bhAgya jora kare che. kAle ja aNadhAryo jalakAMta prApta thayo ane Aje rAjyArdha sahita rAjakanyA mane varaze. huM magadha samrATano jamAI banIza.' kaMdoIe bIDuMjhaDapI lIdhuM. paDaha vAgato baMdha thayo. rAjasevako kaMdoIne laIne gaMgA taTa para AvyA. maMtrI abhayakumAra ane mahArAjAne Azcarya thayuM. 'zeTha-zAhukAronA khajAnAmAM paNa je na hoya, evo jalakAMtamaNi kaMdoInI hATaDImAM maLI Avyo ?' rAjA ane maMtrIne atyAre secanakanI Apatti dUra karavAmAM ja rasa hato. kaMdoI pAsethI jalakAMtamaNi laI mahAvatane Apyo. maNinA prabhAve camatkAra sarjAyo. jalakAMtamaNino sparza thatAM ja jaLajIva paNa dUra dhakelAyo. secanakano paga baMdhanamukta thayo. A dRzya joI rAjA sahita nagarajano harSathI jhUmI uThyAM. zreNika ane abhayakumAranA manamAM mUMjhavaNa pedA thaI ke, 'kaMdoInA bhAgyamAM jalakAMtamaNi kyAMthI? marUbhUmimAM kalpavRkSa kyAMthI? avazya A ratnano mAlika koI bIjo hovo joIe.' abhayakumAre vedhaka prazna pUchayo, "he kaMdoI! tArA bhAgyamAM A maNi kyAMthI ? jo tArI pAse maNi
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 hoya, to tArI hATaDI kaMdoInI kema? sAcuM bola nahIM to caudamA ratnano upayoga karavo paDaze." kaMdoI hebatAI gayo. te bhayathI dhrUjavA lAgyo. "potAne maNino mAlika lekhAve, to e oLakhANa sAthe kaMdoInI garIba hATaDI kaI rIte baMdha bese ? ane jo te hATaDIno meLa jamAvavA jAya to bhAgyanA lekhamAMthI maNinI mAlikI bhUMsAI jAya tema hatI. nagarajano, zeTha-zAhukAro UbhA hatA. badhAnI najara kaMdoI para hatI. kaMdoIne thayuM jo khoTuM bolIza to sajA thaze. mATe satya para DhAMkapichoDo karyA vinA sAcesAcI vAta kahI devAmAM ja hitAvaha che. teNe abhaya kumAranA paga pakaDI lIdhA. karagarI paDayo. rAjavI! mane choDI do. mArA para kRpA karo. mArA lalATe kaMdoInI hATaDI ja che. A jalakAMta maNi mAruM potAnuM nathI. meM puNyanidhi pAsethI tene bhoLavIne lIdhuM che. puNyanidhinA hAthamAM modaka hato. A modakamAMthI A maNi nIkaLyuM che. puNyanidhi tene paththara ja samajato hato tethI meM tene mIThAI maphatamAM ApavAnI lAlaca batAvI paDAvI lIdhuM. huM hAthamAM laI ratna joto hato tyAM acAnaka mArA hAthamAMthI chaTakIne jaLapAtramAM paDyo. jaLamAM bhaMgANa thatAM meM jANyuM ke A jalakAMtamaNi che." bIjI bAju bhojana karatI veLAe dhanyAe eka lADu bhAMgyo. temAMthI jalakAMta maNi nIkaLyo. dhanyAe trIjA ane cotho lADu lIdho. tenA be TukaDA karyA. temAMthI paNa jayakAMta maNi. nIkaLyA.dhanyA patinA vakhANa karatAM thAkatI na hatI paraMtu kRtapuNya mauna ja rahyo. kiMmatI ratno maLatAM gharanI tAsIraja badalAI gaI. kaMdoInA kathanamAM saccAI hatI. secanaka upara AvelI Apattine haTAvavAmAM kaMdoIno mukhya phALo hovAthI rAjAe kaMdoIne 1000 sonAmahora ApI. temaja tenI jJAtinI kanyA sAthe lagna karAvI ApyA. tyArapachI jalakAMta maNinA asalI mAlikanI zodha AgaLa calAvavAmAM AvI. zodhanuM pageruM kaMdoI dvArA puNyanidhi ane puNyanidhi dvArA kRtapuya sudhI pahoMcyuM. rAjasevako kRtapuyane rAjyasabhAmAM laI javA teDavA AvyA. kRtapuNyae rezamI paToLuM paheryuM, keDe sonAno kaMdoro bAMdhyo. rezamI sALuM ane gaLAmAM suvarNano doro paheryo, teNe bhairava jAtinI ekatAI paherI, paMcavarNI pacheDI oDhI, pagamAM kiMmatI mojaDI paherI, daze AMgaLIomAM veDha temaja mudrikAo paherI, mastake pAghaDI paherI temAM phUla bAMdhyuM. tenI suDoLa kAyA behada kamaniya lAgatI hatI. te ghoDe beTho. ghoDA chUTayAM. dhULanI khepaTuMuDI. pANInA relAnI jema chuTelA ghoDA mahArAjA samakSa AvyA. ratnanA kharA mAlika kRtapuNya zeTha che evI khAtarI thatAM vacanapAlaka mahArAjA zreNike aDadhuM rAjya ane rAjakanyA manoramAne bheTazuM ApatAM kahyuM, "kRtapuNya zeTha! AjathI tame mArA jamAI cho. rAjakanyA manoramA sAthe rAjyAIne grahaNa karavAnI kRpA karo. gajaratnane ugAravAmAM Apano jalakAMta maNi ja kAraNa banyo che tethI ATaluM prItidAna to Ape svIkAravuM ja paDaze. Apa ja sAcA hakkadAra cho.'
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 rAjavI zreNike manoramAnA kRtapuNya sAthe lagna jAhera karI zubhamuhUrte vivAha karAvyA. A prasaMge mRgalocanI, saubhAgyavatI strIoe maMgaLa gIto gAyAM. lIlA vAMsano mAMDavo baMdhAyo. agnidevanI sAkSIe, gora mahArAjanA maMtroccAra dvArA, mahAjananI hAjarImAM lagnanA cAra pherA saMpanna thayA. mahArANIe vara-vadhUne kaMsAra pIrasyo. nava vivAhita daMpatIe ekabIjAne kaMsAra khavaDAvyo. rAjAe bAra kroDa sonAmahoro putrIne kariyAvaramAM ApI. mahArAjAe kRtapuNyanA hAthamAM jalakAMtamaNi mUkyuM. kRtapuNyane paristhitino khyAla AvI gayo. 'cAra ratno mUkavAnuM kArya potAnA sahavAsamAM AvelI cAra strIonuM ja kRtajJayukta kRtya che. aNadhArA rAjya ane ramAnI prApti karAvanAra A maNi ja che. A maNi mArA khesanA cheDe bAMdhela modakamAMthI nIkaLyo hovAthI A modaka jarUra ratnagarbhita hovAM joIe. kharekhara! mArA bhAgyamAM aNadhArI RddhinI prAptino yoga ja lakhAyo che! bAra varSa pUrve acAnaka anaMgasuMdarIno saMga thayo. vepArArthe nIkaLyo tyAM kalpanAtIta rIte dhanadeva zeThanA mahelamAM pahoMcyo. tyAM bAra varSa sudhI mAnavaMto mahemAna banI rahyo. tyAMthI tarachoDAyA bAda ekAeka ardharAjya ane rAjakanyA maLI!' loko kRtapuNyanA adbhuta saubhAgyanA saravALA guNAkAra mAMDatAM thAkatAM na hatAM. manoramA sAthe vivAha karI kRtapuNya rAjavI zreNikanA jamAI banyA. rAjagRhInA rAjatilaka tarIke 'zeTha kayavannA'nI gaNanA thavA mAMDI. te lokapriya banI gayA. rAjAe vacanapAlana karavA kaMdoInA tenI ja jJAtinI kanyA sAthe lagna karAvI, ekAda gAmaDAnuM svAmItva soMpyuM. kaMdoI khuza thaI gayo. dhanyAe varakanyAnA joDalAne ghera, mUsaLa, ravaiyo, trAka ane jaLa vaDe poMkhIne vadhAvyA. kariyAvaramAM AvelI suvarNamudrAo ane jalakAMtamaNi tijorImAM mUkyA. zeThanI havelImAM hAthI, ghoDA, ratha ane aneka baLadonA joDalAM hatAM. pUrve je 108 vANija putro hatAM temane bolAvIne punaH havelImAM rAkhyA. lakSmIdevInI mahera thatAM kRtapuNya zeThanA dedAra pharI gayA. nokara-cAkara, padapratiSThA, nAmanA-kAmanAmAM jabaradasta palaTo AvI gayo. dhanyAnA AnaMdano koI pAra na hato. paraMtu tene eka mUMjhavaNa satAvatI hatI ke, 'paradeza jaIne eka koDInI kamANI na karI zakanAra svAmInA khesanA cheDe modakamAM chUpAvIne mahAkiMmatI jalakAMtamaNi koNe mUkyAM haze ?' dhanyAnA manamAM gaDamathala cAlI rahI hatI. eka divasa ekAMta maLatAM ja bALa bhAve puNyanidhie pUchayuM, '"pitAjI! ratnagarbhita modaka Apane koNe ApyA?'' dhanyA bAjumAM ja beThI hatI. dhanyAno paNa e ja savAla hato. puNyanidhinI hAjarImAM rahasya khulluM karavuM ucita na hovAthI goLagoLa vAto karI tene phosalAvI ramavA mokalyo. dhanyA samakSa rahasyodghATana karatAM zeThe kahyuM, "dhanyA! huM tane aMdhArAmAM rAkhavA nathI mAMgato. mArA bAra varSano vezyAvAsa kalpanAtIta
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 vAta banI, e ja rIte e pachInA bAra varSa paNa aNadhArI rIte sukhanA svargalokanI sahelagAhamAM ja vItI gayA. jema retIno kUvo sthAna badale tema meM puyarUpI pavana pramANe sthAna badalyuM.'dhanadeva zeThanA mahele vitAvelA bAra varSanI citravicitra kahANI kRtapuye dhanyAne kahI saMbhaLAvI. vanamAM dAvAnaLa jAge ane tyAM ja aNadhArI muzaLadhAra varSA varase eTale dAvAnaLa zAMta thaI jAya, tema dhanyA patinI gatividhio jANI tahna zAMta thaI gaI. maitrIbhAva IcchatI premALa dhanyAe kahyuM, "svAmInAtha ! dhanadeva zeThanI putravadhUono saMparka sAdhI temano AbhAra jarUra mAnavo joIe." kRtapuNya zeThe kahyuM, "mane paNa tevI ja IcchA thAya che. puNyanidhi jevA cAra putro che. temanA mukhadarzananI tIvra talapa jAgI che. paraMtu emanA raheThANa aMgenI koI mAhitI nathI. dariyA jeTalI virATa rAjagRhI nagarImAM temano saMparka kaI rIte thaI zake? meM bAra varSamAM sAtamA mALanI havelInI bahAra paga mUkyo nathI. mahelamAM gayo tyAre rAta hatI. paDAvamAM Avyo tyAre paNa rAta hatI. dhanadevazeThano patto kaI rIte meLavavo e ja moTo prazna che." kRtapuya zeThe Aje dhanyA samakSa aMtaranA dvAra kholI nAkhyA. tenA mana parano meru jevaDo moTo bhAra haTI gayo. have sukhada sthitino anubhava thayo, paraMtu putrone maLavAnI manamAM tIvra talapa jAgI hatI. kRtapuNya zeThane potAnA manorathanI pUrti mATe abhayakumAranI yAda AvI gaI. Ama paNa sALA-banevI vacce caMdra ane kumudinI jevI ghaniSTha mitratA hatI. eka divasa zeTha kRtapuNya abhayakumArane maLavA gayA. temaNe abhayakumArane potAnI jIvanavaicitryanI AtmakathA eka paNa akSara chupAvyA vinA kahI saMbhaLAvI. kRtapuNyae cAre strIo sAthe bhogavelAM sukho varNavyAM. cAre strIone potAnA sahavAsathI eka eka putranI prApti thayAnuM paNa jaNAvyuM. abhayakumAranA mukha para ghaDIkamAM AzcaryanI, ghaDIkamAM AghAtanI, ghaDIkamAM ahobhAvanI palaTAtI lAgaNI upasatI hatI. saubhAgya ane durbhAgyanI saMtAkukaDInA AvA badalAtA khela emaNe joyA ke sAMbhaLyA na hatA. temane acaMbho thayo. AvuM banI zake kharuM? kRtapuNya zeThe lokalAja choDI muddAnI vAta karatAM kahyuM, "buddhinidhAna! cAra saMtAnone maLavA mana adhIruM banyuM che. temanI sAthe meLApa thAya tevuM prabhAta kyAre ugaze?' ATaluM bolatAM bolatAM kRtapuNya zeTha bhAvanAonI sRSTimAM DUbI gayA. temanA mukha para viSAdanI chAyA hatI. AMtarika manovalaNane pArakhI janArA abhayakumAre kahyuM, "tamArA cAre putro tamane oLakhe ke nahIM?' kRtapuNyae kahyuM, "avazya oLakhe. teo roja hAtha vaDe mUcha pakaDatA ane khoLAmAM besI bApA-bApA kahI bolAvatA." abhayakumAre kahyuM, "tamArI bhAvanAo vahelAmAM vahelI take saphaLa thaze. te mATe mane eka mAsanI avadhi Apo. tamArA prema pAtronuM milana avazya thaze." maMtrI abhayakumAra ane kRtapuNya zeTha chUTA paDyA. mahAmaMtrI rahasya ukelavAnI tajavIjamAM goThavAyA.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 mahAmaMtrIe rAjagRhI nagarImAM avanavI jAtano DhaMDhero vagaDAvyo. "rAjamahelanI najIkamAM yakSanI mUrti che. A pakSanAM darzane sau koIne potAnAM saMtAno sAthe pharajiyAta AvavAnuM che. je vyakti yakSanAM darzana vinA raheze te rAjyano ane yakSano gunegAra gaNAze; tenA para rAjya ane yakSano kopa utarI paDaze.'' A vAta vAyuvege nagaramAM prasarI gaI. mAnava maherAmaNa kutUhalathI prerita thaI yakSamUrtinA darzanArthe jhaLuMbI uThayuM. yakSamUrtimAM yakSane lagatA cihno nahotA paraMtu mUrti bhavya ane AkarSaka hatI. AbehUba kRtapuya ja joI lyo ! saMpUrNa divasa yakSamaMdiramAM avarajavara cAlu ja rahetI. loko darzana mATe paDApaDI karI rahyA hatA. lokonI bhIDathI rAjamahelanI AsapAsano pradeza guMjato rahevA lAgyo. veza parivartana karI kRtapuNya zeTha ane abhayakumAra maMtrI darzana karavA AvanAra pratyeka vyakti para cAMpatI najara rAkhI rahyA hatA. rAjA ane yakSanA puNyaprakope dhanadeva zeThanA parivArane vicAra karato karI mUkyo. eka divasa sAmAnya nagarajanonI jema rAjajJAne mAna ApI yakSamUrtinAM darzanArthe dhanadeva zeThano parivAra Avyo. rUpavatI, cAra putravadhUo, cAra bALako yakSamUrti samakSa AvyA. sajIvana jevI mUrtirUpe sthita vIradattanA darzanathI saune Azcarya thayuM. cAre putravadhUo snehavaza dhArI dhArIne nihALavA lAgI. cAre saMtAno "pitAjI, pitAjI' karI yakSanA khoLe besavAnI ceSTA karavA mAMDayA. cAre putravadhUo paNa pratimAne joI khamacAI gaI, paraMtu sAsunI AjJAthI temaNe eka harapha paNa na ucAryo. cAre strIo ekabIjAnI sAme joI izAro karavA lAgI ke, "ApaNo bharathAra ahIM kyAMthI ?' te samaye kRtapuNyae chupAIne A dazya joyuM. putro vAraMvAra yakSanI mUrti tarapha doDatA hatA. teo yakSanI mUrtine bheTavA gAMDA-ghelA banyA. rUpavatIne thayuM ke yakSanA darzananI pAchaLa kaIMka rahasya che tethI jaldIthI darzana karI nIkaLI javAnuM sUcana vahuone karyuM. rUpavatI zeThANIe bALakone ghUrakIne mukha para hAtha mUkI mUMgA rahevAnuM sUcana karyuM. bALako DarathI cUpa thaI gayA. kRtapuya zeTha ane abhayakumAra maMtrIe bALakonA nirdoSa zabdo sAMbhaLyA hatA. kRtapuNya zeThe AMkhanA IzAre mahAmaMtrIne kahyuM ke, "A ja mAruM kuTuMba che." ajaba gajabanI lAgaNIomAM taNAtA cAre saMtAno ane cAre putravadhUo para najara paDatAM ja chUpAveze pharatA guptacaroe mahAmaMtrInA AdezathI dhanadeva zeThanA parivArane sanmAnabhera rAjamahelamAM mahArAjA zreNika samakSapadhAravAnI vinaMtI karI. abhayakumAranI buddhinI bAjIthI ja kRtapuNya zeThanI AbehUba AkAra yakSamUrti upasAvavAmAM AvI hatI, jethI mUrtine joI cAre bALakonA mukhamAMthI "pitAjI' saMbodhana nIkaLe ane saraLatAthI kRtapuNya zeThanA manoratho phalita thAya. abhayakumAranA viniyoganI parizodha saphaLa thaI gaI. dhanadeva zeThano parivAra rAjyasabhAmAM upasthita thayo. tyAM kRtapuNya zeThanAM darzana thatAM sau
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 Azcarya anubhavavA lAgyA. cAre bALakoe pitAjI' kahI doTa mUkI. bALako pitAne joI gAMDAdhelA banyA. kAlIghelI bhASAmAM pUchavA lAgyA, "pitAjI! ATalA divasa kyAM gayA hatA ? amane tamArA vinA bilakula gamatuM na hatuM. pitAjI! tame kema kAMI bolatA nathI ? tame eka kSaNa paNa amane aLagA karatA na hatA ane have amane choDIne cAlyA gayA? pitAjI! tame amArA vinA bhojana paNa karatA na hatA. zuM have ekalA bhojana karavuM game che? pitAjI! ghare cAlo" AvuM kahI cAre bALako mUrti upADavAnI ceSTA karavA lAgyA. mUrti na upaDI tyAre koIe paga pakaDayA, koIe hAtha pakaDayA, koI bAthe vaLagyo, to koI khoLAmAM caDI beTho. kRtapuNya zeThanI AMkhamAM snehanI chAlaku uDI rahI hatI. raMgamolanA ramanArAne joI putravadhUonI AMkhamAM pANI baMdhANA. nalinInA nIramAM kAMkarI paDe ne vartuLo paDe tema putravadhUonA gAla para hAsyanA haLavA gala paDayA. ugatA arUNanI lAlI jevI putravadhUonA moM upara rAtaDaya phUTI gaI. dhanadeva ane rUpavatI potAnA racelA kAvatarAthI bhayabhIta banyA. nagarajano A lIlA nihALI rahyAM hatAM. abhayakumAra maMtrI saccAI pArakhI gayA. zAMtinA pArevA samAna kRtapuNya zeTha tarata ja UbhA thaI zeTha-zeThANIne caraNe jhUkI paDyA. temaNe kahyuM, "Apa mArA mAtA-pitA samAna cho. bhayane dUra karo. ApanI putravadhUoe bhAtAmAM ApelA modakano ja A mahimA che. modakamAMthI nIkaLelA ratnone kAraNe ja huM rAjavIno jamAI banyo chuM." kRtapuNya zeThanI moTapanI bhAvanAthI zeTha-zeThANIne dharapata thaI. abhayakumAre dhanadeva zeThane kahyuM, "cAre putravadhUo kRtapuNya zeThane dilathI cAhe che, e temanA caherA parathI vaMcAI rahyuM che. vaLI, khovAyelo pitRkhoLo maLatAM bALako AnaMdathI nAcI uThayA che. have tamAro zo nirNaya che?" zeThe kahyuM, "mahAmaMtrI ! cAre putravadhUo nirNaya levAmAM svataMtra che. koInA upara huM dabANa nahIM karuM. emanA nirNayamAM mArI saharSa saMmati che." cAre putravadhUo kRtapuNya zeThanA caraNanI raja tarIke dAsI jevA dedAramAM zeThanI AsapAsa goThavAI gaI. vRkSane vela vIMTaLAya tema sau kRtapuNyane gherI vaLyA. prItanI saravANIo sAmasAmI phUTI. kRtapuNya zeThanA manoratha pUrNa thayA. cAre suMdarIo saMtAna sahita maLI temaja karoDonI saMpatti paNa prApta thaI. kRtapuNya zeThanuM bhAgyodaya soLe kaLAe khIlyuM. dhanyA, anaMgasuMdarI, manoramA, citrAMgadA, lavaMgIkA, dIpikA ane mAdhavI A sAta sAta suMdarIo, vivekI putro, apAra saMpattithI kRtapuNya zeTha zobhI rahyAM hatAM. temane joI magadhanI dharA dhanyatAno anubhava karI rahI hatI. - ekavAra bhagavAna zrI mahAvIra prabhu rAjagRhI nagarImAM padhAryA. devatAoe samavasaraNanI racanA karI. vanapAlakoe tIrthaMkara paramAtmAnA zubhAgamananI vadhAmaNI ApI. kayavannAzeTha potAnI sAte patnIo tathA parivAra sAthe ThAThamAThathI prabhunI dezanA sAMbhaLavA AvyA.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 temaNe prabhune traNavAra vaMdanA karI ucita sthAna grahaNa karyuM. prabhue megha samAna gaMbhIradharmadezanA ApI. jANe kAnamAM amRta reDAyuM! dharmadezanA daramyAna zeTha kayavannAnA dimAgamAM eka prazna ghUmarAI rahyo hato. bhagavAna dAnadharmanA prabhAva rUpe varNita dhannA-zAlibhadranA zubha daSTAMto uparAMta dAnanI anumodanAnI pastAvAnA vipAka rUpe kahevAyelI mammaNa zeThanI pUrvabhava kathAnI zreNImAM khaMDita truTitA dAnadhArAnI zubhAzubhatA zeTha kayavannAnA pUrvabhava kathana dvArA umerAvAnI hatI, ethI ja jANe kRtapuNya zeThane prabhu samakSa dilanI varSonI duvidhA vyakta karavA pUrvaka savinaya jijJAsA vyakta karavAnuM mana thayuM. bhagavan! huM evA kayA karmamAM bheravAyo che, jenA vipAkarUpe huM khaMDita saubhAgyano svAmI banyo ? prabhu! dunyavI sukhonA bhogavaTAmAM vacce vacce bhaMgANa kema sajAryuM hatuM? mane peTachUTI vAta karI mArI A samasyAnuM samAdhAna karo." prabhu tarapha parSadAnI pratIkSA mITa laMbAI. zuzruSAyukta manavALA kRtapuNya zeTha pUrva bhavA sAMbhaLavA Atura banyA. prabhue pUrvabhavanI kathA kahI. zeTha! A supAtradAnanuM phaLa che. jamInamAM gharabAyeluM bIja pANInA siMcanathI phUla ane phaLarUpe prApta thAya che, tema supAtradAna rUpa bIjanI vAvaNI pachI enI snehapUrvaka sAra saMbhALa levAmAM Ave, vAraMvAra AnaMdapUrvaka anumodanA karavAmAM Ave, to e dAna dharma banIne AdhyAtmika samRddhinuM carama ane parama phaLa ApavAmAM samartha nIvaDI zake che. dhannA ane zAlibhadrae dAna bIjanI sAra saMbhALarUpe anumodanAnuM amRta jaLa siMcyuM jyAre mammaNa zeThe jaLa siMcanamAM kRpaNatA sevI tethI Rddhi maLI to kharI paraMtu eno bhogavaTo na karavA chatAM tRSNAnA pApe e trAddhi mammaNane narakamAM ghasaDI gaI. rAjagRhI nagarIthI amuka gAunA aMtare Avela zrIpura nAnakaDo nesa hato. ahIM nadI kinAre AhIro gAmanuM toraNa bAMdhIne rahetA hatA. teo pazupAlana upara jIvana gujAro karatA hatA. zrIpura gAmanA eka AhIrane tyAM (kRtapuNya zeThano AtmA) putrano janma thayo. bALakano premALa cahero ane hetALa vANI joI bhalabhalAne tenA pratye heta pragaTatuM. AhIrano vyavasAya pazupAlanano hato. bhAgyayoge bALa vayamAM ja pitA gujarI gayA. dhanyA saMsAramAM ekalI paDI gaI. enA mAthe kAramuM vaidhavya reDAyuM. gharamAM garIbInI kALI bilADI doDamadoDa karI rahI hatI. roTalA hoya to zAkanAM vakha!zAka hoya to roTalAno Dakha! chatAM ratana jevA bALakane unI AMca paNa na Ave te mATe mAtA dhanyA zrImaMtonA gharakAma karI gujarAna calAvatI hatI. phUla bhramarane AmaMtraNa na Ape paNa bhramara phUla pAse pahoMcI jAya che, tema mAne jotAM ja bALaka mAtAnI godamAM samAI javA doTa mUkato. thoDo moTo thatAM bALaka paNa pazuone sImamAM carAvavA laI jato. divasabhara pazuone carAvato ane samI sAMje ghare pAcho pharato. AkhA divasanI banelI ghaTanAo mAtAne kaheto. dhanyA
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 potAnA kahyAgarA ane samaju putrane joI khuza thatI. A bALaka noMdhArI dhanyAno AdhAra hato, tenI vRddhAvasthAnI lAkaDI hatI. zrIpura nagaramAM tahevArano divasa Avyo. lokonA gharomAM khIranuM bhojana taiyAra thayuM. baporanA TANe badhA mitro sImamAM bhegA thayA. temaNe khIra khAjAnAM bhojananI vAto karI. pachavADe beThelA bALake te vAto sAMbhaLI. tenA moMmAM pANI AvyuM. 'AkhuM gAma Aje khIranI khuzAlI mANe che huM paNa ghare jaI mAtAnI pAse khIra mAMgIza." bALaka jamavA TANe ghare Avyo. mAtAe TADho roTalo. thALImAM pIrasyo ane chAsamAM eka moTo loTo pANI bheLavI kahyuM, "le beTA! chAsa ane roTalo khAI le.' bALake chaNako karatAM kahyuM, "mArA mitronA ghare khIra khAjAnuM bhojana banyuM che. mAre Aje paNa vAsI roTalo ane chAza ja khAvAnAM? mA!mAre khIra khAvI che. Aje to huM khIra khAIne ja jaMpavAno!" bALake haTha pakaDI. tene khIra khAvAnI tarasa jAgI. bALakanI khIra khAvAnI adamya IcchA joIne snehALa dhanyAnuM haiyuM bharAI gayuM. te jANatI hatI ke bALakanI mAMgaNI te pUrI karI zake ema nathI. teNe bALakane samajAvatAM kahyuM, "beTA! garama bhojana paNa tuM keTalAya divasathI jamyo nathI tyAM huM khIranuM bhojana tane kyAMthI ApuM? beTA!tane koIka divasa jarUra khIra khavaDAvIza paNa Aje tuM khIranI jIda choDI de." bALakane khIra khAvAnI vaLagaNa hatI. tene mAtAnAM zabdomAM rasa na hato. kALajAnI kora jevA bALakanI nAnakaDI IcchA pUrNa karavAnI samarthatA dhanyAmAM na hatI. eka kSaNa to ene thayuM ke Izvare mane janma ane jIvana ApIne mArI majAka uDAvI che! A hadaya eka pachI eka AghAta sahetuM AvyuM che. bALakanI IrachA saMtoSI na zakavAthI vAtsalyathI mAtAnuM haiyuM cIrAtuM hatuM paraMtu te lAcAra hatI. bALaka haThe caDayo. saMtapta dhanyAe kaMTALIne bALakanA baraDe lAkaDIno prahAra karyo. bALaka jora jorathI rovA mAMDyo. dhanyAnuM hadaya dIkarAnA AMsune na khamI zakyuM. te paNa sAthe raDavA lAgI. potAnA bhAgyane kozavA lAgI. "huM kevI abhAgaNI mAtA ke, mArA putrane khobA bhara khIra paNa khavaDAvI zakatI nathI!" ATaluM bolI mAtA codhAra AMsue raDavA lAgI. nAnakaDI jhUMpaDInA taraNetaraNA raDI uThayAM! ADoza-paDozanI strIo raDavAno avAja sAMbhaLI bhegI thaI gaI. dhanyAne raDavAnuM kAraNa pUchayuM. dhanyAe khulAso karatAM kahyuM, "bALakane khIra khAvI che tethI te raDe che. bALaka raDe che tethI huM raDuM chuM. huM khIra kyAMthI laI AvuM?" acAnaka cAre pADosaNonA mAMhyalIpAthI ja anukaMpAno bulaMda avAja uThayo. paropakArI AryanArIoe hadayanI vizALatA dAkhavI sahAnubhUtino hAtha laMbAvyo. eka strIe vATako bharI khAMDa ApI. bIjIe tAMbaDI bharI dUdha ApyuM. trIjIe cokhA ApyA. dhanyAe thoDI ja vAramAM khIra taiyAra karI dIdhI. bALaka nAcI uThayo. dhanyA bALakane joI harakhaghelI banI. teNe thALImAM khIra
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 pIrasI. tyArabAda paDozamAM gharakAma mATe jatI rahI. bALaka khIra khAvA beTho. jogAnujoga te ja samaye bALakane "dharmalAbha'no dhvani sAMbhaLavA maLyo. bALakano mana mayUra nAcI uThayo. teNe UbhA thaI munine vinaMtI karI. "padhAro, padhAro. khIrano lAbha ApavAnI kRpA karo." bharavADa bALakanI jhUMpaDImAM padhArelA muni mAsakSamaNanA tapasvI hatA. AvuM adbhuta satpAtra joIne bALakane thayuM ke, "kevuM mAruM bhAgya ke, Aje ja mane khIra jevuM vitta maLyuM ane tevA TANe. ja nirmaLa munirAja jevuM pAtra maLyuM!' bALake UbhA thaI khIra vahorAvavA mAMDI. muni nA nA kahetA rahyA paraMtu te aTakyo nahi paNa pachI potAno jarAka vicAra AvatAM te aTakI gayo. pAcho bhAvollAsa vadhatAM tenI dAnadhArA cAlu thaI. thoDI thoDIvAra pachI paNa pAchI e dAnadhArA aTakIne punaH cAlu thaI. munirAja dharmalAbhanA ArzIrvAda ApI cAlyA gayA. eTalAmAM mAtA ghare AvI. putrane thALI cATato joI mAtAe vicAryuM, 'aho!mAro putra keTalo bhUkhyo che. keTalAka divasa pachI govALano chokaro AyuSya pUrNa karI UMcuM kuLa pAmyo. te dhanAvAha zeThanA ghare putrarUpe janmyo. he kRtapuNya zeTha! calita cittanA bhoga banavAthI dAnadhArA ja nahi, e dAnopArjita saubhAgya paNa khaMDita banyuM. pUrvanA bhavamAM be vAra aTakI aTakIne munine dAna ApyuM tethI tamane puNya paNa e ja jAtanuM baMdhAyuM che, jenA udayakALamAM tamAruM saubhAgya paNa khaMDita truTita banyuM. bAkI je zubha bhAve tame dAna karyuM tenA phaLa rUpe A sukhasAmagrI to taraNAtulya che. dAnaphaLanA bharapUra bhogavaTA rUpe to tamane saMyama-sA tamane khIra mATe sAmagrI ApanAra cAra pADozaNo anumodanA karI tamArI patnIo banI che." kRtapuya zeTha potAno bhUtakALa ane bhaviSyakALa jANI atyaMta khuza thayA. temanA AnaMdanI koI avadhina rahI. bhagavAna mahAvIranI parama cetanAno pArasa sparze. prabhunA sAgara samA gaMbhIra ane caMdrasamA zItaLa vacanomAM UMDA utaratAM uhApoha thavA mAMDyo. ApoApa aMtaramAM ajavALuM thayuM. samavasaraNanI e dharatI para ja kayavannAzeThane jAtismaraNajJAna pragaTa thayuM. potAnA pUrvajanma parano paDado UMcakAyo. kRtapuNya zeTha potAne bharavADanA bALarUpe anubhavI rahyA hatA. teo AtmanirIkSaNa karavA lAgyA. potAnI nAnakaDI bhUle kevI bhUtAvaLa sarajI dIdhI ! prabhue mane Takora karI te satya che. AvI riddhi-siddhi to taraNAtole che. taraNAthI pazu tRpta thAya mAnava nahIM. mAre bhautika nahIM paNa AdhyAtmika samRddhi joIe che." kRtapuNya zeThanI dharmazIlatA ALasa maraDI UbhI thaI. jIvana parivartana thaI gayuM. tene dharmaniSTha banavAnA koDa jAgyA. haLukarmI ane satvazIla kRtapuNya zeThane aMtarmukhI thavAnI jhaMkhanA jAgI. tene badataMbharA buddhipragaTI. tuccha ane laukika kAmanAono tyAga karI pravajyA levAnI bhAvanA thaI. svadharmanuM bhAnA thatAM karma sAthe kesariyA karavA siMhagarjanA karI. "bhagavAna ! huM paNa pravajyA laIne Atma utthAnA karavA IcchuM chuM. saMsAra sukhanI sAra hInatA joIne kayo buddhimAna manuSya vyartha bAbatomAM potAno mItva ma CII CILI4LI4141
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaya naSTa kare? mane amRta samAna saMyamanuM dAna Apo." kRtapuNya zeThane vairAgya jAgRta thayo. rAjagRhInI janatA kRtapuNya zeThanA A saMyama saubhAgyanI anumodanA karavA lAgI. kRtapuNya zeTha sAthe temanI patnIo paNa vrata grahaNa karavA taiyAra thaI. putrone gharano kArabhAra soMpI kRtapuNya zeTha ane temanI patnIoe aMtarayAmI prabhu pAse dIkSita thayA. kayavanA muni sAdhu samudAyamAM bhaLI kalyANanA mArge vaLyA. saMyamanuM samyakSaNe pAlana karI tapa dvArA jIvana ujAgara karyuM. pANI ukaLavAthI varALa nIkaLe che, tema tapa ane jJAna vaDe azubha karmo nIkaLe che. anaMta karmonI nirjarA karI kayata vargavAsI banyA. teo bhaviSyamAM mahAvideha kSetramAM utpanna thaI, saMyama aMgIkAra karI janma-jIvana ane maraNanA reMTamAMthI mukti meLavaze. emanI punita saMyama sAdhanAne koTi praNAma. ITI I LILI TTTT LI
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4o prakaraNa : 2 mAru gurjara bhASAnI kRtapuNya viSayaka kRtio 1. zrI padmasAgara sUri kRta kayavannA catuSpadI (saM. 1563) ...01 **.02 *..03 **.04 duhA : 1 sarasa vacana Apai sadA, sarasati kavIyaNa mAya; praNamavi kaIvannA carI, pabhaNisu saguru pasAyA mamaMDAhaDa gachi guNa nilau, zrI matisuMdara sUri; padmasAgara sUri sIsu tasu, pabhaNaI ANaMda pUri jinavaridharmaprakAsIuM, cauviha saguNa nidhANa; nara sura asura vasIkaraNa, valI vizeSiidAna vastu : 1 jeNidAni jeNidAni hoI jagi mAna, avaguNi savi guNa havai; "naravaratUsaMtidAnii, arIyaNa jaNa paya namaI; sayala loka savi kAja mAnai, je dhei temaja devatA; jinavara tribhuvana sAra, jasu Agavi nija kara dharavi; tiNi giraudAtAra sugurugiruu, sugurugiruu valIya saMsAri; guru viNa vATana jANiI, hIyAmajhi ajJAna vAraI; jasuviNa kAja na koI sarai, sugurueka jagataraNa tAraNa; tAsu suguru supasAulai zrI kaivana caritra; dAna taNai adhikAri suNi, bhavISaNa harakhi citta copAI pUrava disidaMpragaTa ahiThAMNa, magadha deza jagi lahai vakhANa; vistaraIje nava bArahI, nayarI nAMmairAjagRhI tiNi nayarI rAjA dipaMti, niramala samakita citti; dharaMtA nAmai zreNika nipuNa nariMda, jANe pUnima keruM caMda vasai dhanAvAhanomai seThi, savihuM upariniramalaThi; tasugharigharaNI bhadrA jAMNi, amIyajharaimukhi jehanI vANI 1.rAjA ane Indra, **.05 ...06 ...Oo .08 ---------- ----
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 ...09 *..10 ...11 ..12 ..13 ...14 ...15 tehanI kukhii ati sukamAla, kaivannau avatariu rasAla; manoratha saritu vAdhai teu, mAyatAya"ANaMdiyA beu anukrami java hUA nava mAsa, janamyo putra phalI mani Asa; seThi achai sahijai suviveka, janama mahochava karavA aneka jima jima vAdhai bAlakadeha, tima tima vAdhai adhika saneha; lakSaNa achai sahI kRtapunna, nAMma divarAviDaMtiNi kaivannA navayovana bhari puhutaujAma, tAta karaimani ciMtA tAma; suta pariNAviu hiva joii, jima nizciMta mani hoii tiNinayarI vyavahArI dhanya, ujala citti karainitu puNya; tehanai putrI guNa bhaMDAra, rupaiM raMbhA taNau avatAra te java yovana siri saMpanna, tAta citti tava ciMtA puhuta; 'e kanyA hUi vara jogi, kisai sarikhu milai saMyoga ?' suguNa puruSanai suguNA nAri, miliyA saMyoga viralau saMsAri; *asarisave melyA bhavalAM bhUA, deva viDaMkhyAne "jaMtUA. varanA guNa bolyA chai jeu, seThivimAsaiMcitai teu; pahilau kula guNa nai AcAra, joii tehanai bahu parivAra vidhA guNa viNa savi apramANa, mUrakha janama vRthA jagi jANi; cauthau guNa te lakSmIvaMta, jehapakhaina sarai ekaMti jaNaisavi thAivivahAra, zahIda bhoga joga vyApAra; dUriTalaisayala anyAya, vayarI vRMdanamai nita pAyA Ala mITaite thAIciMtA, je visamAM vayaNe bolatAM; lakhimI hui sattami pAyAli, tuhi paNi te tapata nalADi kIjainAma sayala saMsAri, kAmaNa mohaNa e hai majhAri; savi avaguNa guNa thAi jeNi, likhimInuM guNa joiitiNi guNa pAMcamau DIlaI sarupa, jasudIThaI savimAnaIMbhUpa; AgatA svAgata sahUko karaI, Avau AvyA bayasaNadharaI. chaThauM guNa DIlai nIroga, jasudarisiMha ko hasaina loka; 'viyanau satama guNa manileha, kanyA tAta joI guNa eka tihiM AvuM kanyAnuM karma, joii jiNilaTIi savizarma;" seThi vimAsai ApaNA mannii, 'e saviguNa kaivanA kanhAi" 1. AnaMdita thayA; 2. asamAna sAthe; 3.yoga, meLa; 4.bhavamAM bhaTake che; 5. prANI;6. vinayaguNA ...16 ...10 ...18 ...23
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 tatakhiNi tasu melau vIvAha, savi sajjaNa manii tihi uchAha; paraNAviu moTai maMDANi, mana ciMtyauM hui puNya pramANi nayaraloka savi ema bhaNaMti, joi joi rupa sIsa dhUNaMti; ghaNIvAra vidhi vidhi cUkaMti, asarIkhAM AMNI melaMti ANai vArai uMghai jeu, guNe sarIkhAM melyA beu; Aghau kalaMka utAriu tINi, e vara kanyA melAM jINi kaivanau sevaI savi sAdha, tINai dharma taNI mati lIdha; navayovana paNi viSaya viraMga, nAri taNau navi vaMchai saMga tiNi avasari mani ciMtai tAta, 'yauvana sarisa nahI e vAta; iNi yugati kima thAi nAma, avasari sArUM kIjai kAma avasari neha meha mani rAga, avasari kIjai valIya vayarAga; avasara viNa savi asuhAmaNa', seThi vimAsai mani ima ghaNau vaya "samANau je chai mitra, teha nai saMgi milai jai putra; tau saMsAra taNI pari lahai, te savi teDInai ima kahai ''mitra tumhAra'uDAhau karu, ramau bhamau IcchA pUravau;'' jehUMu vAsa tisu abhyAsa, tiNi tava sIkhyA viSaya vilAsa aNajoitAM 'ItarapaNAM, thoDe dina tiNi sIkhyA ghaNAM; pApa taNI vAta saMkatuM, hIMDai'mayagala jima mAlatuM sahajai jIva pApanuM DhAla, aNasIkhyau Avai tatakAla; sIkhI mitra taNI tiNi rIti, maMDai pararamaNIsuM prIti kuNa karIvai kahau kusaMga, karma taNAM savi jANau raMga! pitA taNI sIkhIi navi rahai, dharma vAta mani navi sadahai ApaNa hAthi "visAhiuM vyasana, kehanai dhau ulaMbhA vacana; sIkha vacana je 'amIyaha jisyAM, mAnai te kArelI huI tisyAM visana*vigAhyA ApaNa'dosa, navi jANai ANai mani rosa; tuhi paNi mAvItrI citti, hita ANai e jaganI rIti ...24 ...25 ...26 ...20 ...28 ...29 ...30 ...39 ...32 ...33 ...34 ...35 ...36 duhA : 2 suta paranArI nayaNaDAM, e viSa garabhita bANa; eha sAmhauM navi joii, tau tuhi jisu jANa 1. samAna; 2. mazkarI; 3. bIjA zAstro; 4. hAthI; pa. Teva pADela (vasAveluM); 6. amRta; 0. vaLagAvyAM; 8. avaguNa. ...36
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 jAMNa ajANa kisaa karai, cita cAlai suNi tAta; viSama yugati viSayA taNI, mANasa hAthi na vAta khiNa eka sukha naI kAraNi, meru samANA dUkha; mAnava mani ciMtaI nahIM, khiNi khiNi navalI bhUkha copAI eka divasa te pekhai vesa, caMcala locani caMcala vesa; camakai lIdhauM tasu citta cora, jANe 'pannagi gilIu mora tasu viNa jIva hoi Akulau, citta cAlau naiM mani kalamalau; zAkini maMtra suMNyau jaba kAMni, lAgauM tasu mana vesyA dhyAMni duhA : 3 maMdiramAMhi na Alagai, avara na ruccai koi; tasu mani lAguM vesyA syuM, dekhai ta vastu : 2 sukha hoi rAga pUrita, rAga pUrita hui nara aMdha; Apa paraha mani navi gaNai, viSai saMga ika citai hoi; nANai bhaya iha lokanuM, kisyau teu paraloki bIhai; baiThI lAgai caTapaTI, bhamatA bhui navi cheha; kai vachi lAgI jiNi ghaTi, paravasi jihAM mani neha. copAI tasu maMdira puhatuM kaivana, mAMnai nija mana tana dhana! dhana! nArI nayaNeha jou prANa, tatakhiNi thAi jANa ajANa paraha vAta karatAM suM jAi, paNi kiNi viralai sIla rahAi; vAMkA vIra padhAraNe eha, rAtau naDau nAMnhau navi neha viSaya taNI viSamI ghaTi vyAdhi, teNi ko na sakai narabhava sAdhi; je saMbaMdha likhyu jehasuM, aNa cIMtavyauM milai tehasuM kayavannAnu kisu vizeSa, naMdiSeNa jau melthau vesa; baMdhava nAri ji rAjimatI, rahanemirAga dharai te jatI bahini rAga bharathezvara dhariuM, rAgi*ilAtI paMsii caDiu; ArdrakumAra paNi rAgi grahiu, kAce tAMtaNi bAMdhiu rahiu 1. sarpa; 2. kaluSita; 3. jyAre, 4. IlAtI putra ...38 ...39 ...40 ...41 ...42 ...43 ...44 ...45 ...46 ...86 ...48
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa6 ...49 ...50 ...51 *..5ra paranArI vyasanailalitAMga, saMcArAmAMhi vasai sucaMga; ghaNa vUThaivali lai tasudhoi, tuhi vyasana na melyui koI sIha guphA muni hoi sIyAla, vesyA vAsi vasiutatakAla; baMdhava haNAmayaNaratha rAu, nAri kAnidhi viSaya upAya mRgAvatI putrI saMbaMdha, sahI jAyaMdha adhikarAgaMdha; na chUTaiviSaya Agali jaganAha, AdIsari yugalii vIvAha sunaMdApara yugalii vali grahI, vAta kisI na virAgai rahI; giNi jJAna dharatAM arihaMta, viSa sama viSaya ramai jANaMtA cauda pUravadhara mUkai dIkha, kahu kuNa nai kuNa Apai sIkha ? jainavi huMtau nArI pAsa, tu kuNA kuNa na laData mugatii vAsA viSaya parivasi thAi kAja, te kahitA mujha Avai lAja; tIrai viSaya vAhiute rahi, vesyA avaguNa guNa kari grahi valatuM nAvaighara'TUkaDau, vasiM kariu jANe ahi moraDau! dIha rAti navi aMtaragiNi, bAra varasa tihiima nirvahai sADhI sola koDi sovanna, vese visana lAgi jiNai dina; tAtai teDAviu bahulI vAra, uttama nai e achai vicAra ...53 ...54 *..55 ...56 *..50 duhA : 4 catura manuSya jagibholAvyAM, karama taNai suviseSi; tenavi DhIlAM mUkIi, AdaradIi guNa dekhi paNi kaivannau ikkamana, terAunAvai jAma; mAya tAya bahu dukhi bharayAM, nija mani ciMtaitAMmAM pahilejAMha na rAkhIi, paraghariveli caDaMti; pachai pAchI tANatAM, guNa taMtUA bUTaMti" .58 ...59 ..60 copAI dina dina khINa pUtra viyogi, mAya DAyapuhatAM paraloki; suta navi jANai te virataMta, kamalaNi haMsa jema ekatA eka divasi akkA ima bhaNai, "dravya joiiprabhu aha taNai;" tau maMdiri ceTI mokalI, lahI 'ahinANa prIyAnai milI 1. najIka; 2. mora;3.pA. AdarII;4. jyAM; pa. pAkhIjI;6.eMdhANa, nizAnI. ...61 ----------
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 * 62 63 ...64 65 eka kasUMbhA raMgita vAsa, pahiriu prIyataNI mani Asa; amarataNi jagibhalI, AsthA baMdha(dhA)Ni hIDaI valI ceTI pabhaNai suMdari "suNI, prIya kusalI chaituha taNa3; tIrai manamAMhiraMga vimAsi, huM mokalI chuM tumha pAsi" tatakhiNa AsaNa bAsaNa dIi, vinayavatI savi sudhi pUchai; "tuha dIThaimujhamaniumAha, kusali achai suMdari tujhanAha bhalaidIThI doinayaNe amle, sidhipadhArayA chau sakhituhe;" te bolai"tumha sudhi pUchivA, ani anirgaladhana ANivA. huM mokalI achauM sakhi sahI, vAta eha mujha mananI kahI;' tava te pabhaNai"suNi sakhi!" vayaNa, kahatAM nIra bharIi nayaNA sAsUsasarai kIdhuM kAla, ekalaDI huM abalA bAla; prIya viNa maMdira jANe kUpa, nAhataNau tumha lahau svarUpa citta vAta kihi ketanai kahau? ikaja manamAMhi jANI rahi9; vita puhatuM kIdhauM tiNi ThAya, aNahUtuM kihAMthI devarAi havi laI jAu eha AbharaNa, prIya taNI karimana sAcavaNa; sIla taNA AbharaNa sugaMgi, huM sobhisu sakhi gADhI aMgi'' ceTI ciMtaieisI, kaivajJAnI paritau hisI;' "eka divasa kuNi ima rahAi, ima kima sayala janma pUrAi" 66 ...60 68 ..69 ...00 ...01 ...02 duhA : 5 vAta suNI ceTI caturi, manigahabarI apAra; mukhi ulaMbhA imadIi, "dhi!dhi!karatAra phiTi!phiTi!pApI syu kIyuM, e huu karI saMyoga; tAharauM syauM jAtuM hatuuM, kIdhau valI viyoga? kulavaMtI guNi AgalI, DhuM sAdhyuMi karei; paNi tujha saha jamai jAMNIu, ratanahadUkhaNadei eha taNe uttama guNe, jai bhedhau mujha vita; kuNi nAhikima pariharI, e saMdeha bahuta athavA pApI mana taNI sahIya achai"kucAli; ratana mUkikAMkariramAM, icchA vaDI nihAli 1. utsAha, 2. puSkaLa, apAra;3. kUvo; 4. vivalathavuM, pa.kharAba vartaNUMka. *..03 ...04 *..05 ----------
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 eha ji"vidhiviruuM karavuM, koina lahaimana bhAva; eka hathI tAlI navi huI, madharsakhi saMtApa" **.06 ...00 *..80 copAI leI AbharaNa tihithI calI, janama sutta tIratha jaie malI; uttama syuM ekaghaDI e bhalI, isyA vayaNa pabhaNAvali valI dAsI tehane guNi gahilaDI, paradUkhai pAya laDathaDI; puhatI vasi taNAi AvAsika vAta kahiubhI tasu pAsi ...08 nAri achaimaMdiri sahU taNai, uhatI cAli uhija kanhai; ghara vAta kaivannau suNi, akkA AvI tavAima bhaNai ...09 "suM ANiuM chai jouM heva?" dIThA grahaNAM tINai samai; akkA cIti vimAsai Ima, "kaivanA ghari e dhananI sIma dravya hINa narakarivaukisuM, ahamaMdirite ciMtai isuM; dravya sarIsau chai aha neha, dravya hINa nara dIjaicheha' ...81 tINai bolAvi nija putri, teha tehasuM nahI kuTila caritra; kahai"kaivannau kADhauparahau, koIdhanavaMta avara saMgrahau" .82 vAta etu sAMbhali ghariTalI, "mAta! vAta e ma kahisi valI; e sovana taNAM aMbAra, tuNDa taNaimani lobha na pAra dravya lahI jai bahulI vAra, uttama saMgana vAro vAra;'' raMka hAthi nai caDairatana, tINai tehasukima thAi jatanA ...84 tiNi velA akkA pApiNI, pragaTi jANi kiri sApiNI; karavata jima tasumana "viharIi, akkAnuM navi kAMI na kAhaI mani ANau ati ghaNo saMtApa, paravasisamavaDi avarana pApa; teha taNaujiNi kIdhaupApa, tINai dukha Apiu Apa saMyogai sukha lahairasAla, paNi viyogi viSamaugAla; na rahai mUDhamoha maMDalau,dukha dharai'chAtari chAMDatau ...80 nIcai nIcai utArivI, maMdiramAMDayA tava pUMjavAji; niradhana raja jima nAkhI, tINIiM nija ghari paradoSI *.88 pahutu kIdhausIhakUAri, dIdha kimADyAM AdhI bAri; A tau kAMi adhikauM mAna, tavabahuDI kaivanA sAMnA ...89 1. bhAgya, vidhAtA; 2. bhUMDuM, kharAba; 3.dUra, pare; 4. kharekhara; 5. vaherAvuM, kapAvuM; 6. paravaza; 7. samAna; 8. chetarIne 9. sApha karavA, lUchavA; 10. mukhyadvAra; 11. ghaNI. *..83 ...85 *..86
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 vaDAM sIkha navi mAni jeu, pachai sahI pachatAvai teu; khIramAMhi kIdhI lIhaTI, te tiNi velAM jai umaTI duhA H 6 dahadazi jovaI nayaNaDe, kaivanau calacitra; serI serI hIMDatau, nija maMdirai puhatau maMdira savi paDayAM khaDahaDi, kUNa karai saMbhAlaI; viNa saMbhAlai viNasatAM, kAMI na lAgai vAra ghara dekhi vimAsai, 'suM kIjai tiNi putra ? pUrava mAraga melhi kari, jai hIMDai kucaritra!' 'galahathai nIcai muhai, dIThI ApaNa nAri; 'phaTa!hIM(bhUM)DA phATai nahI, kAMI Aviu saMsAri!' aMga pharukai kavaNa guNi, nArI ciMtai jAma; prIyatama puhutu bAraNai, tINai diThau tAma 'evaDau karma kihAM achai, je lIhIi prIya pAu? ehavA anha vaDAM taNau, hosadaM puNya pasAu' prIya'AbhokhA kAraNiiM, karavai ghalavinIra; suMdari sAmhA paga bharai, romaMcIi sarIra *karavau kari dekhI karI, ciMtai catura vicAra; 'sIcau lIjai mAharau, jiNi e mUkI nAri' copAI doi jaNa hIyaDAM AsuM bharayA, biThuMtaNAM locana tava TharayA; rahI na sakai manaDAM gahabarayAM, ghaNe dIhADe hejaUmilyAM premavatI dhai prIya bahu mAMna, pADosI milIyA bahu jAMNa; jANe hINIuM dekhai mani kaMta, gharanau na kahai te varataMta mAya tAya paribhavi sAMbhalI, loka mukhiiM tava jhUrai valI; ''prIya! majhUrau'' pabhaNai nAri, ''lahaNauM lAbhai savi saMsAri'' vastu : 3 nAriuttama, nAri uttama, nAri guNavaMtI, kuvacana mukhi bhAkhai nahI; neha cheha navi kimai doSai, sugharaNi ghari jei hoi; 1. jIrNa; 2. bocI pakaDavI, parAjIta karavuM; 3. satkAra rUpe pANInuM siMcana karavuM; 4. nALacAvALo loTo ...90 ...91 ...92 ...93 ...94 ...Gu ...96 ...Go ...98 .99 ...100 ...101
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 jima tima gharisUtra rAkhai, dhana viNAi jai AgamaNi; jiNi diNi nAhasu ciMta kulavaMtI, lakhaNa isyAM tava bahuneha dharaMti ...102 ...103 copAI rahiumaMdirimAsa bi mAsa, hUisaMtAna taNI tihAM Asa; paNidhana viNa mani ciMtA ghaNI, niravAhavI nAri hAthaNI bolai nAri Agali ema, "ghara niravAha karIsyai kema? nAhauM vitauM nA lAgai hAthi, keDai kema phiraupara sAthi. nara visa khAi jIva chAMDai, para Agali kara kima mAMDIi? paramAgIimelhI maNa kAMNi, te dina dekhai daiva! ma ANi' ...104 ...105 duhA : kara uparikaratala karavi, karatali karama karIjja; jiNa diNakaratali kara kIyuM, tiNi dina appa magaNijja .106 copAI nArI bolai"sAMjalideva! vAta sayala sohilI chai heva; jai tumha kusalI taudhana ghaNau, dhana jANe malakAyA taNau'' jehavA vAjaiprIya vAyarA, tehavA lIjaitava ulavA; sahUmAMhi dina lAMbAM bhalA, jAi Avai kAMI ciMtA kulA ...10 ...108 duhA : 8 ...109 ekadIhI lakhya jilai, ikalahaI lakhya savAu; ika koDI paNi navilahai, jau vAi vAya'kuvAyA dhana yauvanaThakurAi, sadA suraMgA na hoi; jima "rukhahatima mANasaha, chAMha phiraMtI joi *..110 DhALa : 1 jou haricaMda rAya sudhIra, vahaIDUba taNi gharinAra; vali rAma bhamyA vanavAsi, e sItA rahI navi pAsi **.111 1. nirvAha karavo; 2. bUjhavI nAkhavuM; 3. savAlAkha;4. kharAbavAyaro; 5. vRkSanI;6. nIca, caMDALA
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...112 nalimelhI jUu davadaMtI, ekalaDI vani vilavaMtI; madi chAMDI kaurave hIra, tANyA draupadInAM tihiM cIra pAsi rahyA prIya joyai, e samaratha samu na koI; paMcapAMDava mANa melhAvyA, paramaMdirakAma karAvyA. e pAdharI svAmI vAta, moTA karama taNA avadAta; raDatAM navilAbhairAja, sAhasiM savi sIjhai kAja ...113 ...114 copAI sAhasi visamAM sohilAvatAM, sira juhui sAhasa tolatAM; dohilA viNa sohilauMnavi hui, prIya upAya karI jai koI ...115 ...116 DhALa (pUrvanI) "bAlida vahi viNajArA taNI, cAlai chai paradesahabhaNI; tihi sAthai jau prIya cAlIi, karama sArutaudhana ANI hArI jIbhaiM kahuM kima jAu, paNi dhana ANivA eha upAu;" sagAM 'saNIja nAribhalAvi, vArudivasai sukana bolAvi. karai gharaNI prIya cAlaNa saMca, thyArimodika eka zUTaimaMca; bAlidipAsai vAsau rahai, nAri"volAvInaiima kahai ...110 ...118 duhA : 9 "prIya!mana vAtaDIyA bharayuM, hiva te kahiNa na jAi; saMbhari saiMte khiNihiM khiNi, dUri bIchaDIyAI *..119 ...120 copAI bIchaDatAM prIya viSamI vAra, paNi vaNikaghariieha ja vivahAra;" lUhai AMsUnIrajharaMta, "valikiNidiNi melAvau kaMta! dhananI vAta mani na ANajyo, kusala khemi vegA Avijyo; bhogavasyAM vihicI ApaNAM, sukha dukha likhiyA parabhava taNAM" mana viNa ghariyhatI te thai, te tau rAti chamAsI hui; navi vIsaraivIsarata nAha, nayaNe'qhAM AMsUnIrapravAha *..121 ...122 A - - S *-*--- ---------- 1. saheluM; 2. vahANa; 3. svajana;4. uttama; 5. vaLAvI; 6. vahe.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 kaivanau sUtau tiNi ThAMmi, Arati iti ghaNI mana nahI ThAMmi; thAnaka cAlau nAri viyoga,jou jou karama taNo saMyoga DhALa : 2 ekalau trUTai khATalai e, sUtuM ciMtai e jAmatu; tava garava kisyiu'AthinuM e, e rahi maMdiri thAnaki, jAMma bala dharamanau e tava garava kisyau AthinuM e, *sapata bhUmika kihAM gukhaDA e; pATU apavara patyaMtau tava garava kisyau AthinuM e 'kavaNa Agali mana dukha kahai e, sAlai e' suMdarI ciMtiki; tava garava kisyau AthinuM e, gayaNihi nakSatra jhabakatA e, pekhavi gahabarai ciMtiki; tava garava kisyau AthinuM e iNi pari bahudukha jhUratAM e, khiNi ika AvIya nIMdraki; tava garava kisyau AthinuM e copAI hiviM nisuNau kayavanA teu, karmai cAlA kIdhA jeu; tINai divasa tiNi nayarImAMhi, kAla kariu ikadhanavaMta sAhi tasu maMdira chai'parighala vitta, vyAri nAri paNi nahI ika putta; putra pAkhai ghara sUnauM kahai, eha parIDhyA tava tihiM lahai duhA : 10 tiya ghara bhAra samuM vahaNa, jihi ghari putta na huMti; te thaMbha'vibhrUNA geha jima, dhabakaDijema DhalaMti ...123 ...124 ...125 ...126 ...120 ...128 ...129 ...130 ...131 ...132 copAI tehanI mAi chai DokarI, te pAe Thelai chokarI; vahUara lAgI java roivA, DokarI baIThI samajhAvivA ...133 1. ha. (ka) no pA - deva milAvaI hoI saMyoga; 2. rAtrie; 3. artha; 4. sAta bhUmivALo; 5. gokhalA; 6. pATa; 7. nAno oraDo; 8. puSkaLa; 9. vinAnuM
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 *..134 *..135 ubhI rahauma rovau mAi! iNi parie dhana saghaLuM jAi; ehanai'bhUtali chAnuM karI, dhana rAkhi suparinavalI karI'' vahUaradhaitava vayaNai hAtha, kemai vahaiiNi kAji hAthi; jou Dokari hIaDA neha, Apa savAratha savi juga eka tIeipIMDa ji pApaibhariuM, jANe prAhuNa puhatu kariu; rAkhI vilavaMtI te bAla, Dokari maMDiunavauDamAlA ...136 thyAri vahUara Agali karI, pUThai cAlI sIhaNi pAkharI; teha Agali na sakai*usasI, kaDachau baMdhavi DokarI dhasI ...130 tAsu carita manamAMhi hasI, juu prItI vaDAMnI kisI; cAlI cau padamaNi cau sAla, moTI moTI bharatI phAlA ...138 karmaThatAMNI lIdhI tihAM, kaivanau poDhiuchai jihAM; e mati Dokari nai kuNidIdha? sAraphera savi kampaMi kIdha ...139 vegAdhAu koIdekhasai, kAcai citta na kAMI husyaI; upADIure vegiI karI, corI kaba Avai pAdharI" ...140 cihuthai upADyaukhATa, Dokari sesai Agali vATa; nIdrainavi jANauM kaivana, maMdiripuhatuM kIdhau punnA ...141 lei puDhADiu uMcA seji, nAri bisArI pAsai heji; dIpaka jyoti jhalamala kIyA, uparitADyA vali caMdraA. ...142 kIdhAM nava nava jhAkajhamAla, pAya lAMsainava nava varasAla; suprabhAtai jAgiuM te jAma, dekhainava nava kutigatAmAM ...143 'kihAM thAnaka kihAM khATa? etau kAMi navalughATa! vali jaMjAla sarIkhuM nahIM, sAcA sarIkhuMdIsai sahI lAbha aciMtyauhUu eha, tu hiITAliuMmana saMdeha;' Dokari kahai aNabolyaIlIha, "mananI ciMtA malhau sAha! kAMi"kANi ma karisyau"aMgi, ichA pUrau mananairaMgi;" Dokari hasai ciMti bhAvatuM, mAMTI paNai te kIdhauM vituM ...146 pADosI mana rAkhaNa kAma, karai vadhAmaNaDokaritAma; pUchailoka"vadhAmaNa kisyuM? kAMIremUDha na jAMNau kisyuM?'' ...14 akkA kahiM "je paradesipahUta, ghaNe divasiM te Aviu pUtra;' lokagahila tasupunyaI kIdhai, kiNi ucArana valatuM kIdhA ...148 1. jamInamAM khADo karI, 2. mahemAna, 3. sajja thaI, 4.khIle, vikase, 5. kAchaDo; 6. uttama che. nabaLA mane; 8. sIdhI; 9. varasAda; 10. lAbhale; 11. saMkoca; 12. prakAre. ...144 *..145
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Che rAmanuM'suyaNauM bharata naI phaliuM, kaivanAnuM kuTuMba milidhuM; munivara khIra pAtra je dina, khIra savAda cAkhai kaivanA koI na jANai nAri caritra, kevali viNa tima karma caritra; varasa divasa sama rasa jogavai, devaloki jima sukha bhogavai DhALa : 3 (chAhulI... e dezI) nArI premai bhIMjai e, prIya taNo guNe rIjhaie; kIjai e jI jI Aya saneha nai e, pAya taNA tihi ThamakalA; chayala paNai vali chamakalA, camakalA catura paNai te cAlavai e kari kaMkaNa raNakAvai e, siri veNI laTakAvai e; gAvai e koili sari raNakaMtI e, daMta (paM)ktihasI bhelavai; amIya vAMNi mukhi kelavai, 'helavai ghuMghaTaDai mukhi nirakhatI e loyaNa lahakai jovatI, bhArai hariNa harAvatI e; bhAvatI vAta karai savi mana taNI e, ramijhamiramijhamineurI; ghamakAvai vali ghUgharI, avatarI raMbhA jANe mahIyalai e mahakai uri kasatUraDI, kari navaraMgita cUDalI; bIDalAM pAna taNI prIya mukhi Thavai e, dinanai rAti na jANai e; sura jima savi sukha mANIi e, nANai e pUrava nArI nija manai e vastu : 4 sahiji suMdari, sahiji suMdari,'rupi bhaMDAra; nava yovani navali cUDIya, vesa navala sAraMti diNi diNi; jyotI karai AbharaNi caDai, vAni nitu navali khiNi khiNi; caturAi cAlaMti vali, camakaMtI guNavaMti; viSayA rasijali jhIlatAM, bhava sukha lahari lIyaMti copAI cihnanAri akekau putra, jAyau caMcala vimala caritra; tava DokaraDI ciMtai isyuM, 'hiva iNi puraSai kIjai kissuM ? kAja sarai tava kisiu saneha ? hIyaI na bhIMjai nIThara deha;' vahUara tava teDai ekaMti, tiNi teDai te mani dhUrjati 1. svapna; 2. ApyuM; 3. haLavAzathI; 4. kastUrI; 5. ha. (ka) no pA - prema. ...149 ...150 ...151 ...152 ...153 ...154 ...155 ..156 ...150
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ dao unhI tAtA niruA jisI, tINai vANi prakAsI tisI; eha chaMDivA karau hila saMca, thyArimodikanai uhI maMca' ...158 nArI 'vajahata tava hUi, lahuDapaNA lagi kAMinavi mui; ciMtai 'bhari jyovani jai caDI, Dokari hAthiM kihAMthI caDI ? .159 e saMbaMdha kihAM vali lIdha, pRhakagayaunai hAthiiMdIdha; lAkhi lahai aNalAu saMyoga, sAlAlahi saMyoga viyoga' ...160 nAri AMkhi karai jalajalI, daSTi thakI jAi vegalI; thoDai jali taDaphaImAchalI, 'tAlomAM mAchai thAi valI .161 nisi bhari nIMdramAMhidegujakaI, pragaTI vAta kahI navi sakai; chAnAM tihi kAlajukurapAi, ciMtA divasa rAti navi jAi ..162 "kiNipari vIsarasai ahiThAMNa, ramali taNAM e sIla samAMNa;" kahai ema lADUbAMdhatI, unhAnIsAsA mehRti ...163 lADUmAMhi ekekAM ratana, melphiyAM jANe mAMhi mana; adharAtii uThI Dokari, phekArI jANe saMcari ...164 hAkI nArI "ubhI thAu," tava te lAgai tehane pAu; karai visAsa ghaNuM vilavaMti, mAi kahI mukhi aMguli caMti ...165 ketA divasa karau e pasAu, bolaine tuNDivIghau thAu; e upADI vegI thAu, nahItarilahasiu navala savAu' ...166 bAra varasanuM "sAlai neha, mAMDI divarAviu tiNi cheha; khIrathAli lIhaTI tava milI, paNi bIjI vAra valIumalI. ...160 Dokari tiNi thAnakivali melvei, maMdira AvI karatI geli; na vahaipaga cihnArI taNAM, kahai"vizeSa joau dina taNAM ...168 eka dinite jiNi upADyau eha, ikavali divasi kahIsai eha; puraSa bhamara bahulAbhamaMta, kei dina sA lesthaito icita' ...169 vali kahai"kisI ciMta ehanI, isI aprApati sakhI ApaNI; puNyavaMta nara jihi paya Thavai, sUkAM rukha tihAM pAlavai naramani eka nAri utarai, tau vali avara bhalerI karai; deva!madeje nArI janma, paravasiM kiMpina thAi kamma" * hAi hIMyaDAM te ima valI, nija kariprIya naimelhI valI; toinahI sIjhayA narai cIti, mIlIvA na gaNai bhASare bhIti ...102 1.tIkhA, 2. pANI, 3. taiyArI; 4. vajathI haNAyelA; 5. poMka (prathaka)6. taLAvamAM che. jhabakIne jAgI javuM, 8. ziyALaNI; 9.viSNa; 10. khaTakavuM; * AkaDI ha.pra. (ka) ane (kha)mAM nathI. ...100 ...101
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA: zloka 61 duhA : 11 ugatau dina paMca hui, ghaNuM tau dina satta jaI dIhA dasa "vaulIA, tau koI na pUchai vAta copAI tIhAM koi'vedha vilAsu ciMti, rahiM rahiM adhika sAla dina rAti; nisuNau hiva kaivanA carita, AghA dAna taNA avadAta vastu : 5 tINai divasai, tiNai divasai valIya te sAtha; bAra varasa tihi AvIu, tINai ThANi kaivana ANIya; tINai je trUTai khATalai, sukhi nIdra navi kiMpi jANIya; jAgyau java tanu moDI kari, juaI ughADI AMkhi; kaMkaNa raNakA navi suNai, suNi ti bolaMti paMkhi copAI joi 'dahadasi sAmhau teu, 'syuM'suhaNauM mai dIThauM tehau; ? athavA kINai adekhai kissuM, ApyuM iha lekhaivI isyuM' rahi rekhIji ma cIMta "aNAha, paravelI vInItAlIha; milyuM halyuM melTI cAlatAM, na vahai manau rahau vAlatAM jehamAMhi'vItaga vItu hoi, neha vAta na e jANai soi; sAcA naihi kahI jai toi, jala kADhyA mAchAM jima hoi * * tAvaMciya hoI suha jIvana kareI pIyANA / ko ve pIya saMgo jeNa kau, dukhANa sama pIu appa / / 1 / / * *sukhaM jIvaMtI nisnehA, pRthivyAM vAlukA yathA / sasnehA te pa pIDaMte, yathA tetita sarjayAyA / |2|| ...963 ...14 ...105 ...16 ...966 ...108 1. pasAra thayA; 2. catura; 3. dazedizA; 4. svapna, 5. lAva (?); 6. vItaka; 7. viteluM * A kaDIo ha.pra.(ka)mAM ja che. (gAthA : 1) priyatama jIvita hoya tyAM sudhI ja sukha che. koNe Avo priyano saMga karyo haze ? ke patinI sAthe potAne paNa duHkha thAya. * (zloka : 2) ni:snehI loko pRthvInI retInI jema sukhe jIve che, sasnehI tela ane sarasavanI jema pIDA pAme che. (athavA tela kADhavA mATe sarasavane pIlavAmAM Ave che.)
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...109 duhA : 12 * hIyaDA maItuM vAriu, sAjana ko ma karesi; pachaI virahAnalapaDisi, behudukhiM dAjhasi ? * hIMyaDA kUTipasAu karI, ketA dukha khamesi; prIya mANasa vichohIyA, jIvI kAhu karesi? * karavata re karatAra, jau siriTIjaItIha; raItuM tuM jANata sAra, prItima vichoDayA taNA. sasanehA kau vIcharAu, mUuna diThau koI; sAlari kerI rukha jima, jhUrijhUripaMjara hoi ...180 ...181 ...182 ...183 ...184 ...185 copAI neha achaI karatAM sohilA, niravAhaMtA pachaidohilA; nahai chaMDaiparavasiprANa, kuparineha tiNi na karaijANA mana na vahailetAM melTatAM, vali cala cita maMdira AvatAM; tava gharaNI Avyau suNi sAtha, sahI milai kayavanA nAtha veNI daMDa milai kari nAga, toDe ubhI joaimAraga; dIi koi mujha vadhAmaNI, nAha kusala ridhi ANI dhaNI loka vayaNa sAhauM jovatI, puhatI tiNi thAnakiguNavatI; tisyai spadaMpekhai savi, ciMtApUchaisuM savi'prastAvi prIya vichohi je huimana dUkha, prIya meLApaka vali je sukha; tIha dukha sukha kikevali lahaI, kaitIha mana kavitA ima kahai" teDI maMdiri AvI sthii, ramali ramataubAlakatisai; ghara AMgaNi Avyau mAlhatuM, garabhavAsi jetaii hatuM baisi vacha kholaiimAta, bolai tava "e tAharautAta;'' putra aMga javalAgau aMgi, amIyaTharayAM tava saghalAM aMgi svAmI!putra taNAi AdhAri, etA divasa gamyA INi nAri; chorubaMdhaNi nArI rahai, choruviNanArI dukha sahai ...186 ...180 ...188 ..189 ..190 1. Izvara; 2. sAleDI (hAthIne priya) vRkSa; 3. bAraNAnAToDalA najIka; 4. prasaMga; 5. AnaMdathI, mastIthI jhUmatuM; *1-2. ha.pra.naM. (ka)mAMja che;
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ *..191 ...192 duhA : 13 ramali ramatu raMga bhari, jIhAM na diThau bAla; te mANasa mAna*iDhADhasI, kima kima ramaiti kAlA sAcA AlaMbaNa vinA, prIya! kima jAidIha? prIya viNa suta viNa gharaha majhi, jANi viyANI sIhaNI" copAI te suta sAmani hasai, nA uparI e maMdiri vasai; mAgaibAlakatava sUkhaDI, tehanA tehajiika bhUkhaDI cihUlADUmAMhi lADU eka, dIdhau lIdhau putra viveka; lei lADUnesAlai gayauM, lADUkhAtAM ANaMda thayau ratana eka mahipragaTIu, tINabate leighUMTau kIu; jou ratana kuNa hAMthai caDI, ApaNa mahimA pragaTI karI ...193 ...194 ...195 ...196 ...190 DhALa : 4 (vIvAhalI.. e dezI) sAla tIrai e sAmaei bAri, achAika kaMdoi hATaDI e; bAlakipATIya cUMTatai e Ali, ratana kuMDAmAMhi nAMkhIuM e tehi karinIra hUu bahU AvuM, ratana kaMdoiya parakhIyuM e; ApIya sUkhaDI bholavi bAla, AlimoTitiNi ima lIyuM e ika dina zreNikataNaugajarAja, saravari taMtUaDe grahiu e; nayarIya paDahalau vAjai ema, "je naramayagala vAlasvai e *grAsa"sarIsIya tehanairAya, nijakanyA paraNAvasyauM e;" kaivanAnuM bolAvai karma, hoi kaMdoiya vita garau e paDahalau chibIa nai sarovaramAMhi, ratana mehRijala 'usarai e; taMtUe mehalImiyagala rAya, rAya Agali tiNi ANIu e mAMgai ApuM e karIyapasAu, ApaNa vayaNihiM bolIuM e;" jAti kaMdoiyarAya hiNa jANi, "asarikha'nAtarauM kima karuM e ?' ...198 ...199 ...200 ...201 copAI tava ima ciMtaI zreNikarAya, 'Arati kavaNa kizuM na manAya; paNi yugati kanyA vivarAi, vAyasa gali haMsI na baMdhAi ...202 -- - - ------ 1.mAMgaNa; 2. juo; 3. ApatA;4. garAsa; 5. sAthe;6. pAchA haTavuM; 7. asamAna; 8. lagna saMbaMdha.
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 203 ..204 *..205 .206 ...200 208 ...209 drAkha vIMTaibAula jaitaMti, kima asarIkhaIaNakha na hRti; tava bolAvai abhayakumAra, "kahu kima kIjai karau vicAra joIyau sAmaNa paNi hUuM, ehanai detAM na vahai hIyuM;" kaMdoipUchautava tADi, "ratana nahI e tAharai'pADi tuma ghari kiyAMthI AvyaErayaNa?kahi nahItaricUkasi prANa;" kahI vAta kaivaSnA putra, huiuha jogamAniuM tava citta teDAvyau kaivanA bahumAna, guNa giruAnuM vAdhai vAna; navi kanyA kUi nAkhIi, Ayaugayutau lAjoI e. pUchai rAya "ratana tujhagharii, ketAM chai je bAlaka ramai?' ramivAdIjai saMbhali bheu, modikarAyaNa dekhADyAM teu rAyaI paraNAvI dIkarI, rAya sarisa ADaMbara karI; cArivAri ciMtai manahamajhAri, vIsarai navi nIdramajhAri ghaNau jANainavi kahIi, isuM kUDAM neha te kisyauM karaI? ne(ge)ha bolAvainara naimAMDi, kahai kaivanau lajjA chAMDi "sAlA sAMjali abhayakumAra!kUDauMma mAnisi eka lagAra; thyAri putra caMcala strI thyAri, amya taNI ehanayaramajhAri bAra varasa jAMdevaidIdha, kisairosi vali dUriuM kIdha;' kahI vAta savi Dokari taNI, bhaNai maMtri saMbhalisiradhuNI tumha sarIkhA cUkai ima, sAkhi bharI jai kehanI kema? je je caMcala strI dekhatuM, teharUM jaimana ApajyuM? tau sukhaduM nIdralahesyau kema ? vAta milai jai sAcI ema; rAjAdikajaubhaya navi hRti, tau viralA kei rahaNi rahaMti ikati vAta karI joii, avara vicAra na Avai hIi" atRpati joyau jIvA taNI, kisI vAta kaivanai bhaNI suNi kaivannA! vasatainagari, ima kima hoi vimAsI supari;" kaivanau kahai""aNavolyA rahau, AdhI sudhinayaranavilahau" "tuharI AMkhai kAnjala ghAli, karaidhUrata nitu ApaNaI cAli;" bihuM parivAta na sAcI karuM, maMtri taNA hIyaDA utaravuM budhi tumhArI hiva jANasyAM, sAca kUDa paripata jANakSyAM; amRta mAMhi mata visa bhUlava, maMhitA kAMi mati kelavau" 1. bAvaLanuM vRkSa; 2. roSa; 3. adhikArakSetra; 4. rIta; 5. rasto vaTAvyA vinA; 6. niyama. ...210 ...211 ...212 ...213 ...214 ...215 ...216 *..210 -------
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 65 bolai maMbihuu AkulauM, "joyau paTaMtari akhta mati Agalau; bahu bhUkhai bihuM karina jamAya, zani zani sayala kAja karAya' 10.218 ...219 ...220 ...221 .222 *..223 DhALa : 5 (gItA chaMda. vIvAhalAnI... e dezI) maMtrIsari abhaya kumAra, vAta isI mani ciMtavai e; 'silAvaTataDavi vegi, sIkhavaimana taNI vAtaDI e. sIkhavai cau mukha vegi maMDauM, catura cita coraitisyau; tiNi Thavau nirupama karIya, mUrati jAkha kaivanA jisyau tihi kIdha jiNi diNi maMtri, tiNi khiNi nayaripaDahu vajAvai e; nija putra sarisI jAtra kAraNi, nAri saviteDAvai e pahirIya sayala zRMgAra, bhAmaNi bhaMbharibholaDI e; "hasimasi"raNakaMtaI sAdi, geligahelIya'goraDI e. goraDIya gAvaI dhavala maMgala, milai ulaTa ApaNai; AnaMti TolabamalIyadegjhabakata jakhi bhuvaNaha bAraNai te cyArivAri caMcalI, kuMyara catura lAiva "aMcalI; java jAkha pekhai nAha rupaiM, "gahabaraitava hIyaDalAM moraDI nAcavi jema Telai e, AMsUjaladalai e; prIyatama pekhAnArIya tema, nayaNa karaitavajhalahalAM e jhalahalAM nayaNa karaMti nArI, citta rudhauMnArdUlai; "pekhavinArI Ave malhapata,hasata gAvata raMgalai sAhau jovai jANi tehaji, sakhi manaharanA hulI; je gayau lADi caDAvi chali kari, citti lAiya camakatau ramajhama ramajhama karatalA bAla, jakha nihAMlIya ima bhaNai e; karidhari "paMcavitAta!tAta! Avaughari ApaNAM ApaNai maMdiritAta. Avau isyAM kAMi baisI rahyA ? "vihasaMti ujala nayaNi nirakhavi tAta! tuNDibahu dina vahyA" uchaMgi bAisisaMgi kholeI, lADai bAla bolai ti"DUmaNAM; navi hasau bolau aha, "sarisAM kAMI ApaNa dUkhaNAM ?'' .224 ...225 ...226 ..220 ...228 .229 ...230 1. zilpI, salATa; 2. bhAminI; 3. bhoLI, mugdha; 4. utsAhathI AgaLa paDavuM, ghasavuM; 5. raNakatA sAde; 6. AnaMda karatI; che. gAMDI, ghelI; 8. suMdara strI; 9. dhoLa, eka prakAranuM maMgala gIta; 10. ociMtA; 11. pUjA, arcanA; 12. vyAkuLa thavuM; 13. joI; 14. kheMcI tANIne; 15. ughADo; 16. lAgaNInA AvezamAM chAtImAM bharAto DacUro; 10. sAthe.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ ...231 *..232 nAvaDai AvI tINi kAraNi, lokakotigapekhivA; mana duHkha sAthau jakha pekhavisaghaNa lAgAM kUrivA tIha yugati pekhavimaMtri kaivanna hasai hAsai mukalai; jaga gahila kIdhau chaNainehai, kAja viNa mana bhAva lai "giruA e 'gaMjaNa neha, nyAi kahai jaba citta calai e; paradukha gahilaDaumaMtri, gahabarayautIha mana mohalai e mohali melI sayala nArI, maMtrI kaivanA taNI; ulhasai jANinidhAna pAmI, avarachAyA muha taNI jihAM agani jalatI nAha hIyaDe, hIma jimanATika valI; dhanna!maMtrI virahi vichoha bhaMjaNA, dhana! mati tujha niramalI ...233 ...234 ...235 DhALa : 6 (jaMbUya jaNaNI Ima kahai e... e dezI) milyuM e kuTaMba tiNi khiNi e, mana madhukara tava raNajhaNaI e; hIyaDalA hejai umaTai e, vali nava navapremarasa umaTai e. *..236 "usasairoma aMkUraDA e, jANe tUThaDAmohana mehaDA e; nayaNaDe amIyaha tihi saMcarayA e, tava pUrava dukha savi vIsarayA e ...23 sukha sAyarate dIpaDau e, mana mAnIyuM milai e 'melAvaDau e; dahadasi vasatINai karI e, sadA Asa phalajyo savi tehanI e ..238 maMtri jIvau koDidIvAlIA e, jiNi virahivichohIyAM melIA e; ima AsIsa detI ghaNI e, validAsi appa maMbi tumha guNa taNI e ...239 goraDI gaja gati mA(c)tI e, rasigAvatI nAcatI dramakatI e; puNatIya maMdiri ApaNaie, zrIya padmasAgara sUri ima bhaNai e ...240 copAI puratIyaprIyarisI gharinAri, hasai ANaMdaimanahamajhAri; suyaNai saMga na jihi cIMtavai, tUThaudeva tIhAMmelavai kari re vadhAmaNUM hIMyaDAM Aja, alavai savi sIdhAM tujha kAja; sayalanuM saMpI sukhi niravahai, prIya mana bhAvi caturane lai ...241 ...242 1. mahAna; 2. harAvanAra, mardana karanAra; 3. viyoga; 4. bhAMgI; 5. umaMgathI uchaLe, Aveza anubhave; 6. varase; che. saMcita karavuM; 8. meLApa: 9.dhama dhama avAja karatI.
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ duhA : 14 kahau hiva adhika saMbhAratau, kuNa kuNanAM manamAMhi; mana jANai keikevalI, ema kahaimAhomAMhi *..243 copAI khAi pIi vilasai vidravai, nava nava bhoga yoga kelavai; rasi savi vAlai pUrava khAdhi, AdhivyAdhi navi aMgi AbAdhi .244 ketA divasa hUyA iNi parai, tava saviima ciMtA karai; keisujANa sugurupAmIi, mana saMdeha sayala pUchIi ...245 kehI karama taNaijhamAMNi, e savi jIva milA ekaThAMNi ? vici vali pAmyAM kisai viyogi? kisi karamai vali milyA saMyogi?'...246 ...240 ...248 ...249 DhALa H 0 (IMdolA.. e dezI) ima cIMtavatA vIra, puNatA sAhasa dhIra; nayari vadhAmaNI e, suNIya suhAmaNI e kIdhalA nava nava vasi, jaga guru vaMdaNA rasi; milIyavihelaDI e, baMjara bholaDI e gAvati raNakata nAda, dhai mAhomAMhi sAda; Avaure utAvalI e, pUrau mana "ralI e rAjaloka'sarasau rAya e, vIra vaMdaNi tava jAi; hIyaDalai harakhIi e, dAnaiparakhIi e sAthai gaja ghaMTAghATa, te jIyaDAdeghIMsai'thATa; 'rayavara dhaDahaDai e, pAyakadaDavaDai e tava kaMivanna suNevi,umAhIu tava "khevi; nArI parivarayau e, vIra vaMdaNi cAlyau e samavasaraNi AnaMti, harakhi hIyAvihasaMti; jaga gurabheTIA e, nayaNe amI TharayA e saMbhali sarasavakhANa, zrI kaivanta sujANa; avasara pAmIA e, svAmI pUchIA e ...250 ...251 ...252 ...253 ...ra54 1. vizeSadravya; 2. kare; 3. vizekha jJAnI; 4. jaldI; 5. hoMza, AnaMda; 6. jevA, samAna; 6. harSa pAme; 8. ThaTha, samudAya; 9. ghoDA; 10. dhaDadhaDe; 11. utsAhabhara; 12. kSaNe; 13. khIlI uThavuM; 14.dezanA;
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 kahau svAmI ! guNavaMta, giruA gurujayavaMta; gata bhava vAtaDI e, kisI amhe karI e tapa tapyA kehA "Adha, sukhamAMhi je dukha lAdha? aMtarAya isyA karayA e, je jIva upagarayA e kaMi kIdhA suMpyA droha ? kaMi manasuM milIyA mohi? kavaNa vichohiyA e, kaMi'Ala vacana dIA e'' valatuM zrI arihaMta, saMsaya sayala haraMta; savi kahai vAtaDI e, jisIyana vAtaDI e copAI ''suNi govAla pUrava bhavi hatau, loka taNA vAcharu cAratau; *bAla dhavala bAlApaNi raMgi, ramatuM bhamatuM girivarizRMgi vAMsalaDI "vAtu nAcatu, ANaMdai khelata mAlhatu; rAsaDalA raMgi gAvatu, avara ciMtA mani navi ANatu duhA : 15 bAlapaNai je dAhaDA, jIhAM mani rAga narosa; yauvana bhariyAM mANasA, pagi pagi lAgai dosa ...255 ...256 ...250 ...258 ...259 ...260 ...261 copAI dIha ruDA bAlApaNa taNAM, jIha mani rAga rosa navi ghaNAM; ika dina paraghari parava vizeSi, khIra jAtaka jImaMtA dekhi jANai huM paNi iNi pari jimauM, kAMI parava dina Avai gamauM; dRSTi'sadrAla jIva savevi, pachai kei pAMmau na pAmau kevi sarakhAM pAMca chaMdI sahU pAsi, jANaI isyuM manamAMhivimAsi; tiNi prANIni dii nahIM, gati mati jIva taNI kuNi lahI adhika phera vali dIThA taNau, navideguratau adIThai ghaNau; lAla chIu Aviu nija gehi, lAgu mADI vastra "cheha ApaNa mana navi ApaNA hAthi, mUrakha haTha maMDai para sAthi; tihi bAlaka mani cAlau hUyau, jIva pariNAmi khiNi jUjU ...266 1. ardhA; 2. vikhUTA paDayA; 3. mithyA vacana; 4. nAnI jhUMpaDI, 5. vagADatuM; 6. nRtya; 7. putra; 8. zraddhALuM; 9. bheda; 10. oratA; 11. cheDo; 12. juduM juduM. ...262 .263 ...264 ...265
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 69 "ADaumAMDyau leiurahADi, Ai unaikhIra jimIDi; roirIsai loTai bhUmi, bolai mukhi valibAlakaima .260 "khIrakhaMDa dhRta lokajiyaMti, dIThAM tiNi mujha AvI khaMti; hArI dADhaghulaiiimAi!vegi jimADi lAguM chauM pAI' ...268 rAkhyau adhikai ADai caDai, mAi nayaNa AMsUtava khirai; ghari 'aNAthi sarisI navi vyAdhi, pazi pagi hINaimani AbAdhi ...269 koI kAM vAta na jANai karI vitta, viNa vAta na hui mani dharI; "ADI mama kari rihire pUtra !tautaunavi jANaigharasUtra ...ra00 sahunai Apai savAratha bhIDa, kuNa jANai para kAyApIDa''; ima karatAM pADosaNi milI, ADI vAta pUchaine valI kahaimAi"bAi!sAMbhalI, e bAlakaiti"uchAMchalauM; Aja isaidIThA loka jimaMta, khIrakhAMDavRta te naradhanavaMta parighari vAta ghaNI dekhasyuM, tiNi vAtai ApaNa nai kisyuM? sAmau ApaNA aMgiiM zoSa, paNi bAlakasi siu kIjairosa?' ...ra03 "avasariDohalA kima pUravAi, vAta save yugati jiMkarIiM; e anyAna navi jANai bheu, samajhAtu samajhAviluM eu ...204 gharamAMhi"kUkasa nau saMdeha, khIra khAMDavRta mAgai eha;' tava pADosiNi mani gahibarI, kahai vAta e savi pAdharI ...205 dUdha ANiuM kiNi ANI khAMDa, kiNi dhRta cAula kINi akhaMDa; rAMdhI khIra ADaubhaMjIu, tava bAlaka mani ati raMjIu baiThau bAlaka jimavA bhaNI, aMgaNi Aviu muni guNa dhaNI; milai saMyoga puNya parabhAvi, pAtra taNaughari baiThA Avi ...ra00 teDAvyaupaNi avasariima, nAvai vATajokhaMtA tema; citta vitta nai pAtra suThAma, milai lau koDinAM thAIkAmA dekhI muni bAlaka harakhIu, khIra thAla sAmyau nirakhIu; baSi Avimani AzA karI, si6 vihArAvuM?'ciMtA karI kADhai lIha karaideglAMbUo, nava nADIA save jaMtuo; muni Avyau Agherau jisthai, bIjI lIha karai te tasvai ...280 valI ciMtai"navi gali"tAlUi, ilI khIra kisiuM? kuchai dIi; devai vAta kisiuDamaDola, vaSinI bhUkha gaDuMbiThuM bola' *..281 1. haTha; 2. rADa pADI; 3. garIbI; 4. du:khI; 5. caMcaLa; 6. bheda; che. photarAM, kuzakA; 8. haTha bhAMgI; 9. lITI; 10. vahorAvuM; 11. tALave; 12.caMcaLa; *.. 206 *..ra08
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ oo ..283 ...284 *..280 uMcau khIra thAla kari levi, munivara sAmhI pAu bharevi; karau pAtra Aghaumuni rAu, ma dharau AbAdhA mujha bhAu ...282 maMDaipaDaghau tava kaSi rAja, lAja jANi tasu sArai kAja; paravavazi khIra thAla pAmIu, pAtranAM pAtrati liNi nAmIu chatI zakatimani ANaikSamA, strI paricAri acala AtamA; dramakadAna yauvana vrata bhAra, ihalAbha navi lAbhai pAra kari Adari viharAvI khIra, dhanAdhana ! bAlaka sAhasa dhIra; ghaTa*vaMcavi potai karai puNya, ima avasara jANai te dhanya! ...285 kaSi rAjai kIdhauM pAraNau, "pariyala lahisyaduM sukha bAraNau; pADosaNi sAMbhali vAtaDI, kahai"jou bAlaka vAtaDI ! .286 pAtra kihAM ima alavai milaiM, pUNya pasAi ciMtyau phalai; AvI khIra ghaNai e kAmi,'' karai anamodana te tiNi ThAMmi bAlakakhIra jimADI valI, te jIravI tiNi na sakI valI; kAla karI puNyaiparavarayau, seThitaNai maMdiri avatarayau ..288 te paNi nArI tihAMthIcavI, anumodanA puNya tuha havI; savihuM puNya karayA ekaThAM, tiNi vali sayala milyAM ekaThAM ...289 gata bhava neha nayaNa'ulakhai, rahI na sakai te tehaja pekhaI; sahijaneha nara nArI rAga, jAgai vali pUrava bhava lAgi. ...290 vici je karI vimAsaNa lIha, tihAM tehavA dekhADyAdIta; sAva ghola vali kIdhaupachai, te sahuko vali miliuM ai' vIra vacana kAna sAMbhalyAM, kAna taNAM tAlAM ughaDyAM; pApa timira gayA utari valI, alavai AMkhaDalI ughaDI sugari kahyA sAcA saMketa, catura paNaitihAM jAgyA ceta; sayala zarIriroma umarayAM, dharmaraMgi tihAM manaDAM vasyAM ...293 hIsaiMhIyaDAM jagagurunehi, dharmamohanavimAiMdehi; pari saMbhAli sivagati taNI, mana "umAMhya cAritra bhaNI ...294 mehRirAjaridhi bhaMDAra,tRNa sama savimani giNaI saMsAra; saparivArane sAdhumAragiI, vIra taNA pAya nikuu lagai lahIya svAdavalimehui vasai, tINA vAti caturAM mani hasai; ikasIAla jima nija mukhi lAla, melhi sakainavi kAma karAlA ...296 1. pAtra; 2. parvanA kAraNe; 3. pAtratA; 4. chetarI; 5. puSkaLa; 6. sahajabhAve; 7. pAka pavI; 8. pA. lakhavaI; 9. vicAraNA; 10. divaso; 11. harSapAmyA; 12. utsAhita thayA; 13. pA. triNi; ...291 ...292 ...295
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 duhA : 16 uttama rIjhaIM mani sarisa, madhyama dekhi vikAra; je ke kAraNi paNi navi valai, karai te mahIyalibhAra copAI ika giruA jagi rAga na cheha, karatA siuM paNi na karIi moha; mugati ramaNi sarisau`saMbaMdhi, na jAi para ramaNInI gaMdhi kIrati kAjai nija kari caDI, melTai vacha dulaha ruaDI; asarisa suaNai maniuM jagai, bhaNi e vAta karI pari lakhai evaDa pApa karama na koNi jANai, tuma na Avai ThANi; pasuyaNa nau navi sAcau kIdha, ehavau mAraga kaivani lIdha tapa tapi devaloki avatariI, tihiM mana raMgilIlA karai; anukrami zivapuri lahasyai rAja,'' iNi pari pabhaNai zrI jinarAja khIradAna pAmI vivasAha, ima aciMtyA husyaIlAha; nyAi tuM tujha giruA dAna, jaga ThAkura arihaMta mukhi mAna tumhathI hUi jeha evaDa kAma, cauviha dhamAMiM pahilauM nAma; paNi DamaDolAma kara daMti, kaivannAnI pari joyaMtI diu mana ANaMdi ulaTi aMgi, letAM detAM doi pUjai raMgi; jima AsADha dhuhAMu meha, savi bhuMi sIMcaI'rolavi melhaIbreha na joaI sara usara varasaMta, detAM e rasa kIjai cIta; pAtra milai ima karatAM koi, tINi mili savi ciMtyau hoi paMcadAna jiNavara bhAkhaMti, te savi bhaviyaNa avasaredaMti; trikaraNa zrudhi pAtra joaMtA, dAMna viNa kima milai TAlaMtA pAtra parIkSA ma karu vyasana, annadAna dhau parighala mana; dayA dAna sarisauM rasa dharI, eha vAta thApau AdarI dAna upari kaivana caupai,'saMvata panara trisa(Tha) e huI; bhAdravA vadi AThami ravivAraI, ANaMdaI mani ANi ...290 ...298 ...299 ...300 ...301 ...302 ...303 ...304 ...305 ...306 ...306 ...308 zrI padmasAgara sUriima pabhaNaMti, bhaNai suguNaI tihAM kAja saraMti; te savi pAmai vaMchita sidhi,ghaTa nIroga ghari avicala ridhi Iti zrI dAna prastAve kaivanA caupai saMpUrNa. 1. pA. salavadhi; 2.dhUMApUMA (gAjato); 3. khUba varase; 4. ha. pra. - ka no pA - saMvata panaratrIsaI thaI; 5. AtmA. ...309
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 02 2. ratanasUrijI kRta kayavA rAsa (saM. 1579 Azare) copAI : 1 vaMdIya vIra jiNesara deva, sarasati sAmaNi praNamI heva; kara joDIneM kahuM vilAsa, kevannAno rAsa rasAla dAna vaDuM suNIi saMsAri,dAni duragatidurivicAri; dAne sukha saMpati saMyoga, dAne manavaMchita phlabhoga dAne putra kalatra pavitra, moTA mitra nahI ko satru; dAne sAlibhadra sukha joya, dAna'jamala kahu kahIi koya *navaterI nayarI vaceSTa, sukha bhogave govAla vaseSTa; gaMgAde gharaNI tasa nAMma gaMgadatta kuMyara nAMma abhirAMma paralokiM govAla paThutta, nirAdhAra gaMgAde putra; zrIpura vyavahArini AvAsa, AvI 'vatuM kari jima dAsa gharanAM kAMma kari suta soya, parva pajusaNa pAraNu hoya; *chatuM achatuM na jANi bAla, mAgaNa cora ane bhUpAla valI vimAsI bolai vIra, 'mAM mAMDInaI ApokhIra;'' jamatAM dIThA je savi kahi, raDhi lAgI navi roto rahi teNi saMtApiM rovai mAya, pADosaNi puchi kAraNa eya; "bAi! kahuMtumha kAraNa kiruM, eka hANine bIjuMhatuM'' "vasatAM vAru gAMma vIkhyAta, dhana gayuM amha "isvara sAtha; dhana vinA sunA ghara thayA, pachi amhe AvI IhAM rahyAM dhana vinA ko na dIi mAMna, dhana vinA'velAula rAMna; dhanaviNa rIti va(vi)veka je valI, caturAi te saghalI TalI suM bahinara kahuM tumha ghaNuM, pragaTau pApa je potA taNuM; ghara taNuM navi jANi sutra, khIra khAMDaghI mAMge putra'' :: catura nAri tava bolI cyAri,bAhidharI beDo(Tho) kari bAla; dudha khAMDa ghRta taMdula sAra, le gaMgAde malaI savAra' *dudha khAMDa ghRta taMdula leha, pAka'pacI jImADayau teha; cyAri vastu cihuM suMdara dIdha,"varati mAhaI kAMi navi lIdha. ...01 ...02 ...03 ...4 ...05 ...06 ...06 ...08 ...09 ...10 ...11 ...12 ... 13 1. samAna; 2. ha.pra. (kha)no pA navetarI, 3. gharakAma; 4. chata-achata; 5. pati; 6. ? ? ? ; 7. jaMgala; 8. hAtha pakaDI; 9. rAMdhI; 10. vaLatAM. * (kaDI-13) ha.pra. (kha)mAM nathI.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63 * 'thAli parIsi'paMcAmRta mAI, dRSTi doSa 'bhaNI parahIM jAI; manamAMhi Isau vimAsI teha, adatta taNAM phala pAmyAM eha. punya jogiM Avyo aNagAra, mAsakhamaNa taNo tapAcAra; bhale bhAve dharI dhara dhIra, tribhuMbhAge karI dIdhI khIra magadha desa rAjagRha gAMma, rAja kare rAya zreNIkanAMma; paTarANI celaNAde sAra, putra maMtri te abhayakumAra teNi puri seTha dhanAvo vasi, sumitrA suM mana ulahasi; tAsa udari avatarayo gaMgadatta, ekala 'mananeM uttama citta kevano dIdhuM tasa nAMma, bhaNyo guNyo jAN abhirAma; jovana Ave jANe amara, pAMNI grahaNa karAvyo kumara "sukalINI 'suhAsaNi tAsa, paraNyA pachI na puhatI Asa; *lalI gAMmi muMke mana caMga, madanamaMjarI maMdira raMga keli katohala kari kevana, bAra koDivilasI sovana; bAra varasa tihAM vaulyAM jAma, paravArI ghari lakhamI tAMma mAya tAya tava puhatAM te pAri, vANottara varajyA vyApAra; "bAra varasa te vaulyAM jateM, dukha dIhADA lIi te tasa eka divasi dAsI parivarI, ''dravya Alo suhAsaNi suMdarI;'' suMDalaDI AbharaNe bharI, uparipUMNIkarilo karI dAsI lei AvI darabAri, dekhI Dokari kari vicAra; 'aba AvyuMdhana taNo ju aMta,' beTIneM kahi ''kADho kaMta niradhanane Adara mata karo, kulAcAra ApaNo Adaro; jihAM jihAM...gula tihAM cAMkhIi, rasa lei kucA nAMkhIi'' madanamaMjarI vAdhyo prema, ''bAra koDijehanAM vilasyAM hema;'' "beTI! niradhana nara te sApa, rAkhI kAMi phagA'(va)i Apa phokaTa sIhani karaDI kuMcha, hAtha thakI navi muMke muMcha; e AcAra ahiM ApaNo, dravya hINo pAvaiM parahoNo chAsI viloineM nAMkhIyaI, mAMkhaNa tAvIneM rAkhIyai; rupina rAceM vezyA koI, jihAM dravya tihAM Adara hoI h ...14 ...15 ...16 ...96 ...18 ...19 ...20 ...21 ...22 ...23 ...24 ...25 ...26 ...20 1. khIra; 2. mATe; 3. ha.pra. (kha) no pA. mala; 4. sArAkuLanI; 5. saubhAgyavatI;6. vezyAvADe; . choDayAM; 8. pA. vIza varasa; 9. pasAra thayAM; 10. lagnano cUDo(saubhAgya kaMkaNa); 11. goLa, mIThAza; 12. dADhI; 13. mahemAna. * (kaDI-14) ha.pra. (kha)mAM nathI.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 28 ...30 ...31 ...32 ...33 ..34 sUkikamala navi bhami bhUyaMga, suke sara sArasa na saMga; 'dAdhi vani mRgalA navi caraMti, bhUpati bhAvaThipAlo hIvaMti 'bAkhaDabeMko bAMdhe bAra? beTi!kADhiyela isi vAra; sAra saMgrahIne rAkhIyai, "cheri'chuMbarIneM nAMkhIyai Apa kArja sahu Adarakare, niradhana nara ApaNuM mana hare; dharma ApaNo e dAkhIi, jihAM vitta dIseM tAM rAkhIi" karaDI najari karI DokarI, "chAni rahi re tuM chokarI;" te bAlA nava mAneM bola, nIDarapaNupa kare nITolA voisapATI Dholaha taNI, heThalI bhoi Avo te bhaNI;" asAM vacana bole be manI, karmacaMDAla kareMkAminI leI sAravaNI "bohAridAsa, rajalAgi"vikala vimAsi; raja lAgivA bIhere muDha! to kAM ahiyaIAvyo chaI kUDa ?' e vacana kADhevA taNAM, jai jouM havi ghara ApaNAM;' mUkaeNnIsAsA nIsAsa, ghara Avyo na*lahiM AvAsA "kAtaMtI eka dIThI nAri, valI valI muMhuM ghAle bAri; Agho jaineM pAchI vae, "vilakho dITho tava te nIkaLe ..35 eka vAta kahu~tavadhaNI, "valI valI pUOM syAM bhaNI ? seThadhanAvo karatAM rAja, kAMinavidIsai Aja?' kAminI kahi"kuTaMba ApaNuM, ThAmaipuhutI te ghaNuM;" karavo leI karIa cheka, vanitA valI karI viveka divasa pAMca dasa dharIu soka, sAjana milIyA thorkathoka; chaThe mAsi rahyAM AdhAMna, kAmanI kahi "kima malasuMdhAMna?'' sAratha mitra dhanAvA suNI, bolAvyo bhatrIjA bhaNI; bimaNAM triguNAM ke cauguNA, bAre varase bAre gaNA "eka AvAsa je che ApaNuM, bIjo mAharA pIhara taNuM; caherNa mUkI lIjai dama, vyAje kADhI kIjai kAMma" suhAsaNi sajAi karI, kothala Apyo bhArtabharI; modaka vIsa trIsa tava kIdha, sarva sajAi sArtha lIdhA ...41 pADosaNibhalAmaNa dIdha, dravya vAsaNI sAthailIdha; khATalaDI sAthailei jAti, prIu paMhuDhADI bAladamAMhi 1. nAga; 2. sarovara; 3. baLelA; 4. musIbata; 5. pagapALA; 6. dUdha na ApanArA Dhora; 6. kharAba; 8. kacaro; 9. nakkI; 10. jhADu kADhavuM; 11. vyAkuLa; 12. maLyuM; 13. rUkAMtatI evI strI; 14. udAsa; 15. nALacAvALo loTo. **.42
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 nagara pAdareM poDhADI gai, dharai dukha te jhUre sahI; bAra varasa prIuDo kari caDyoM, kima Avase deseM raDavaDayau eNe nayaneM eka vivahArIu, vAhaNi jAtAM vATi mUuM; pArevo AI sudhi kahai, kAgala ApI rovai rahe vAMcI Dokari kare vicAra, 'rovA na dIyai vahuyara cyAra; royAM tau Rdhi rAu leI jAya,' Dokari paraThinavo upAya kaMkaNa bhAMjaNi nadIe sahI, pagaluM jotI bAladi gai; jai ubhI rahI vaDa heThi, jihAM chaI sUtau sobhAgI seThi *pAyaka vese pramadA vyAri, keDe kaTArI ne karavAla kari; cyAra vahUara lei nIsarI, Dokari kuMyara dukha vIsarI '" A kuNa sUto nara kesarI ?'' upADI lei nIsarI; DAvuM jimaNuM Dokari joya, rAjaloka rakhe dekheM koya utAvalI AvI ghari pAsi, uco lei caDI AvAsi; putra poDhau teNI seja, pohoDADhyo vahU ANI heja "thApaNi rAkhau e khATalI, modaka lei mehau mATalI; *bhAravaTaeNvalagADo vAsaNI, putra amhAru e tuma dhaNI !'' camakyo caMdana ugau bhAMNa, "vahisyAM kamala sugaMdhI jAMNa; ''vihAMNuM vAryo jAgI joya, A kauNa devaloka suM hoi ?' cyArinAricoho pAkhali rahI, e apacharA dIse sahI; DokaridekhI karau juhAra,'putra!AyuM ho apAra'' eke ApyuM dAMtaNa nIra, bIjI caMdana lUMhaNa cIra; trIjI mevA modika nai pakavAna, "cauthI laviMga ne pholapAMna hasatAM ramatAM gayAM varSa bAra, cyAra putra janmyAM cihnanAra; bAlada AvI varasai bAra, Dokari'sudhi hui teNI vAra 'ccAra putra huA dhananA dhaNI, havi akhatra kIjeM syA bhaNI ?' sAsu kahai ''kahuM te karo, e nara ahIMthI kADho paro'' e Dokari ghUrati caMDAli, ''kAMi kahIse to deseM gAli; e prIuDo adha vaci kADhIyai, kahitAM tana karavata vADhIyai bAi maNanA modika hatAM, traNa maNanA karo bhAvatAM;'' ...43 ...44 ...45 ...46 ...40 ...48 ...49 ...50 ...51 ...52 ...53 ...54 ...55 ...56 modika karatAM kari vicAra, 'ApaNi kAMi kIneM upagAra' 1. bhaTakato, athaDAto; 2. TharAve;3. pagapALA sainika, 4. khIMTI, 5. vikasyAM; 6. savAra; 7. ha.(kha)no pATha-laviMga, elacI ; 8. khabara; 9. akhataro. ...46
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 06 **.58 *..59 ...60 T V 3 mANika TUMkyA modikamAMhi, Dokari nahI dekhe te mAMhi; ApIneM uMsIkala kIdha, cyAriputra jeNi ApaNane dIdha" khATalaDI kADhI saja karo, jIraNa vastra uparipAtharo; sarva*sajAi sAthe vAMsaNI,"'jima sohilo thAIe dhaNI. "satrAMkaDI sahu sAmAM thaI, upADIneM bAladile gai; ujAgarute suto seThi, utAvalI leimuko vaDalI heThi bAladi AvI abalA suNI, suhAsaNi sudhi puchiMte dhaNI; sAravavAha kahyuM "suM puOM satI ? varasa bAra kuNoM dITho nathI" putra sahIta hIMDe puchatI, mANasa (na) dekhI mucha thatI; roi roighaDI adha ghaDI, AloTIneM avanI paDI ...62 sahIyara sAta pAMca tihAM malI, bAhiMdharIne baIThI karI; DhalI DhalI valI paDaeN sarIra, nayaNuM vaheM nadI jima nIra ehavAta na ApyuM "udhAri, raMDApaNano karayo vicAra; 'karayA karama je parabhava taNA, Aja saMbhAruM te ApaNAM *..64 AghI jaineM pAchI vali, jima jala viNa mAchalI talavali; hAthi caDhayo uDADyo haMsa, meM mUrakha mokalIpha kaMthA kinAkhI jala mAMhi jAli, kimeM kahineMdIdhI 'gAli; sIla na pAluM sudhi citta, kimaeNvAhI lIdhAM vittA bhukhyA tarasyAM"goru jeha, sAra saMbhAla na kIdhI teha; bhalA lAbha mailIdho ghaNo, ke meM kuDo kADhayo karo *.60 pApI su kIdho paravAra, dharmAdharmana lahUvicAra; pisunapaNuM kIdhuMparataNuM, to dukha pAmyAM ApaNa ghaNuM mAMgyAM ApyA hala hathiyAra, jeNe thAi jIva saMhAra; maMtra jaMtra kAmaNa meM kIdha, puchI budhita pADavI dIdhA ...69 kimaeNbhojana kIdhAM rayaNi, pApa na AloyA mana vayaNa; devana mAnyA gurumA bApa, to meM Aja pAmyA saMtApa kemeM toDI taravaraDAli, ke meM phoDI sarovara pAli; kemeMdIdhAM kuDAM Ala, kemeM mAta vihoNAM bAlA kemeM karaNA na karayo dharma, kemeM bolyA mosA marma; ke meM sAdhu sAdhavI saMtApyA sAra, asUjhatAM meM ApyA AhAra 1. upakAra; 2. taiyArI; 3. pA. lekhyau karI jagAvau dhaNI ; 4.saMpevaDI (saMpathI); 5. udhAra ApavuM; 6. apazabda; che. gAya-bheMza; 8. avaLI salAha; 9. asatya. ..65 m ...* ...01 ...02
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ oo **.03 *.. 5 *.. oo *..OG ke meM kIdhI paranI tAti, dAMna na dIdhuM jImaNuM hArthi; nAma na lIdhuM zrI jaganAtha, to paramesvara melhI hAthI kemeM popaTapaMjarirayAM, kemai thApaNi mosA karayA; ke meM kuDo kADhyo karaho, guNa parihari avaguNa Adarayo. ...04 'AlAkuMlA jelamAMna, dava lagADIne jhUDyAM rAMna; ke meM mellAM vrata AcarI, prIu vijogapAmI teNe karI iMdrI pAMca na rAkhyAM ThAma, kikehanA bhAMjyA vIsarAma; karayAM karma kahuM keTalyAM, te jagadIsvara jAeteTalyAM' *.76 'poMheka na khAdho dAdho hAtha, rotAM sahUvihoNI rAti; "praNava ugI te bAladi gai, vaDalA Agali ubhI rahI khATalaDI ekadIThI jeha, kothalaDI meM ApI teha; navijANuM suto che koI, mukha ughADuM tava prIuDo hoI ...08 dekhI kautikahIyaDuM hasI, "auMThA koDiroma ulahasI; nirakhI nArI dIse sakhI, kevanno cIMtavaI te dekhI jotAM goma'guAMdasvarsa, garadabha bhUMke kutarA bhasai; "bAra varasanA sutA hatA, koNe na kahyAM jAtAM AvatAM ?'' ..80 "suM abalA suM puchI vAta? ghaNuM rahyo che je caDasi hAtha;" kAmanI kahi "suM kAraNa kahuM, mai"saMghAtai anero lahuM" beTo kahi"lAgI bhUkhaDI, kAkA!kAMi Alo khUMkhaDI;" moDikaleinIsAlai jAi, bhAipaNA bhaNI vIhicI khAi ratana hatuM te modikamAMhi, khasI paDiyuM te kuMDI jyAMhi; kuMDImAM jala bihuM khaMDethayo, kaMdoiAte tihAMthI graho ee avasari, rAjAnI gajarAja, pahuta pANI pIvA kAja; nadIAtaMtu jIrve graho, nAga pAsa jima bAMdhI rahyo hAtha corAsI lAMbo jAMNi, gajarna tANI jAiMprANi; rAya paDAvyo paDaha sAda, "je ko kADhe e gajarAja .85 aradha rAja suM beTI dIuM, pAcho bola paOM navi lIuM;" kaMdoia paDaho chakhyo, rAya bola bolyo te karo" ...86 abhaya kaheM "chAMDyo gajarAja, pache jANasaijugatuM kAja;" rayaNa pramANe pANI doyakhaMDa, mukIne gayo gaja pracaMDa ***80 1. nIMdA; 2. lIlAkUNA; 3. lIlA ghauMne zeke te; 4. savAre; 5. sADAtraNa kroDa; 6. gAmano cheDo, pAdara, goMdaruM; che. sAthe; 8. nIcI. *.. 1 ***82 3 ,,84
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ o8 ...91 ...92 ...93 .94 'uchI jAti kaMdoi taNI, dhasI Avyo rAya zreNika bhaNI; kaMdoi kahe "pAlo bola," Agali ubho rahyo niTolA Agala jainaiubho rahuM, naravara bola kahuM te'niravahuM; rAya bharNa "maMtrIsvara!suNo, karo vIvAha kaMdoitaNo jAna lei naiM Avo tumho, mAnamahatta pache deDhyuM amyo; karaja kADhI kIdhAM pakavAna, ghara vecIne kADhI jAMnA prathama sagAM huMtA pacAsa, moTe samapirNo malyAM sahu tAsa; utArA te alagA karayA, saMghasarA te*soTaeNbharayA. pahilAM jamaNa kuMvara jimaI, aikekapachI padhAro tuha eka ekane jaNa cyAra, sAcavavA mehalyo suvIcAra aMgholI 'uraDIyU laI jAya, jakaDa baMdhAvaI tehane rAya; soTe samajhAvyAM te save, "adhasasaMtA mukAvyA havai. teDau vara nai thArya asUra, bAMdhyo baMdhaso kaMdhibharapUra; suDI sorTa saMghasarve, tihAM lagimAro jihAM mare kahire ratana tAhArai hatuM? Aja lagi kIdhuM aNachatuM? ratana taNAM thAnakiIMdoya, vyavahArIyA ki rAula hoya'' ..95 kUdaMtAM kahi sAcI vAta, "kanyA aDDapohotI che sAta; kIdhuM te paidIdhuMghaNuM, e ratana kevanA taNuM ADI re corI umaTaeN, rAMkAM hAArayaNa kima ghaTeM;" 'bhUMDA bharaDAnI parithayIM, lahiNuM letAM deNuM thayauM kaMdoinaeNkarayuM pasAya, nAThI jAna te dAhodameM jAi; tehadivasanai tehaja vAra, kaivano paraNyo suvIcAra zreNIkarAya de kanyAdAna, bAra koDi sArthe nidhAna; jugalaiM jugatI joDI joDa, pahirAMmaNI kIdhI nava koDi bhojana bhagati je harakha apAra, kahitAM vAdhai bahu vistAra; saraAsarakhAMsamaMdhI milyA, pahirAMmaNI pahirIneM cAlyA eka divasa uMcaeNmAlIyaiM, "paralAlI kereMjAlIyaiM; siMghAsarthe baiThA suvicAra, kaivanno nai abhayakumAra "budhisAgarasUM abhayakumAra!vayaNa eka kahuM te avadhAri; ccAra putrane cyAre je nAri, DokarimAtA e nayarimajhAri 1. nibhAvavuM; 2. mAnapAna; 3. netara; 4. soTI; 5. aMdhAre; 6. oraDImAM; che. ardhazvAsavALA, adhamUA; 8. halakAM; 9. brAhmaNa; 10. khuza; 11. saMbaMdhI, vevAI; 12. pravALA(ratnanI jALI). **.co ...98 ...99 ...100 ...101 * 102
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ *..103 ...104 ...105 ...106 ...10 .108 .109 saudhI kADhI ANe ThAmi, tuM budhisAgaratAharuM nAma;" abhayakumAra tava bolyo hasI, "thoDI vAta kahIe tuma kisI ? tAharA hasthe tau malaye tujha, mAsa ekamuhulati de mujha;" abhayakumAra karayo prapaMca, sUtradhAra teDyA sau paMcA kvannAnI mUrati karI, prAsAdamAMhe leiparavaro;" jakSa kahI prAsAEle ThavI, avara upAya karI valI navI. "kaivano pohotIMparaloka, yakSa thai saMtApe loka;" nayaramAMhi kareDAMkaro, "keyavanA yakSanI pUjA karo" modikapAMca lApasI paMcadhAra, lei Avyo tihAM loka apAra; alIya vighana Ave TAleM paro, kevanA yakSa rakSA karo eEekaiuparipaDaeN, bAlakabAheMdharI dhaDavarDa; thokeMthomeM thai thAnakaeNcarDo, rakhe!yakSa kevannA naDaeN' vahUyara ccAra vimAse vAta, "juhAravA jaie kaho mAta! bAlakarakSA kAraNa kAja, jo Avo to jaiye Aja" Dokari bolI kaheM vicAra, "ahIM jAvAno nahIM adhikAra;" kahuM namAmaiM tava nIsarayAM, ratha baiThAM vItagavIsaramAM ghUMghaTakare rakhe dekhe koi, kevanno karthe "kuTaMba e haui;" mAMhi gayAM tavadIThau deva, ""bApa' kahI bolAvyo hevA bApa kahIne vilarga bAMhi, "rIsAvI AvyA te kAMhi? bhAbhA! hama lAgI bhUkhaDI, kAkA! kAMI ApI cUMkhaDI" sAlo bahinevI mAlIA, uMcA baiThIne nihAlIye; kotikadekhI hIarDa harsa, Dokari tharaharadhrajaMtarsa chokaraDA leiratha bharayA, saMkherpe vAMdI nIsarayAM; pUThithakI lAgo *pAharu, Athi sahita teNe AMNI dharI thyArivAri ekaeN AgehatI, chaThI paraNI lIlAvatI; e chaAnAri suraMge, ramai hAsavilAsaI dina nIgameM baiTAbeMsiri saMpyo bhAra, Apa lIdho saMyama sAra; dAna taNA phala jojyau Aja, mugati taNuM jeNe lIdhuM rAja sAdhuratanasUrI ema bhaNe, kevanA nau caritra je surNa; bharNa bhaNAvai gurNa guNAve, caudarayaNa nava nidhi AMgaNe Iti zrI kevannAno rAsa saMpUrNa 1. saMkSepathI vaMdana karI; 2. guptacara; 3.dhana. ...110 ...111 ...112 ...113 ...114 *..115 ..116 ...110
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 3. kavizrI depAlajI kRta kayavannA vivAhalau (16mI sadI) bhaNaI kayavanau''abhayakumAru! eka apUrava vAtaDI e; cyArinAri eha nayara majhAri, vyAri e beTA amha taNAe. eka tAM ehaju vaDau`vinANuM, 'jaehu jaNAvau teu hasaI e; hauM navi jANau teha taNa nAro, na ahinANu na dhavalaharo. supana sArIkhiya sAciya vAta, nizidina ghaDIya na vIsaraI e; avaraha mANasa kehiya mAtra, huuM bhUlau huuM bholaviu e.'' rAuli kahaI " na bhAgae rAva, kahau tau koI mAnaI nahI e;'' "buddhimayarahara tuM birada bolAva, jANisiI buddhi tumha taNI e. jANi kAraNa taNau vicAruM,'' zreNika saMbhama Ima bhaNaIe; tau kayavanA abhayakumAra, sayala kuTaMba jau melavau e. jisau kayavanau tisau'jAkhu, anupama mUratI *lepamI e; harakhihiM veciu sovana lAkha, abhayakumAra karAviu e. kaMcaNa rayaNa taNau siNagAra, navala paTolAM pahiraNaI e; rupa apUrava atihi apAru, jINaI jaga sahu mohIu e. caubArau cahuTaIprAsAda, rAjagRhe ruliyAmaNau e; nayaraha mAMhi paDAviu sAda, paDahu vajAvau gharihi ghare. ''Avau vegihiM sahu sakuTuMba, paMca modaka jaNa jaNa prati e; rA(ra)khe karisau koI vilaMbu ! jAkhuku'juhArau vidhana ha(tha)ze.'' 1. acaraja; 2. jevuM; 3. sAgara; 4. biruda; 5. naMdana; 6. yakSa; . lepakarela; 8. pA. kuhArau - praNAma karavA; 1 3 .... ... ... 4 ...6 .... ... G
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ jANiujAkhaha taNaupramANu, gharigharimodakanIpajaI e; evaDuM budhi taNauparamANu, abhayakumArikarAviu e. *. 10 "uki bhaNaI"paramesarajAkha!lADUya desuhUM ati ghaNA e; je aharagaha Agali rAkha, tautau sAmIu aha taNau e." **. 11 ekanAcaI ekigAIgIta, harikhihi kavi depAla jima; INa parijAkhu juhArau vadItu, maMgala kArau magadha dese. *. 1ra dhyAri e beTA thyArie nAri, navamI sarisIyaDokarI e; jau puhutAprasAdamajhAri, jAkhu dekhi acaraja huo e. ... 13 putra bhaNaI "ghari cAlautAta!"nArina bolaI puNahasaI e; IsIya eha apUraba vAta, nava jaNa melAvau huyau e. ..14 "bali kIjautaso abhayakumAra, jeNa"vipha(kha)TAM melaviyAM e; "gayapaNaIghaNa-guNaha bhaMDAru, 'sayala zrI saMgha ANaMda karo. **. 1pa 1.kathana, ukti. 2. sAthe; 3. paNa; 4. buddhibaLathI; 5. vikhuTA; 6. meLApakarAvo; 7. gauravapaNuM; 8. sakaLa
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. kavi kahaSabhadAsajI kRta kayavannA zeThano rAsa. (saM. 1621) duhA : 1 "paDhamaM jisesara pAe namuM, marudevyA suta jeha; mukha punyamano cAMdalo, kanakavaraNa jasa deha nAbhirAya kuli upano, janama huu jeNI vAra; meru zikharaIM navarAvIu, sura mani harakha apAra aSabha nAma tasa thApIuM, paraNAvyo baI nAri; ekaso putra huA ruDA, putrI baI gharabAri vipula vaMza vAdhyo sahI, pohatI mananI Asa; jinavara nAma japI karuM, kaIvannAno rAsa DhALa : 1 (rAga : goDI. tripadIno... e dezI) kaIvannAno gAyatsya rAsa, pUrava bhavano karuM prakAza; sUNatAM ati ullAsa, ho bhavIkA. sUNatAM ati ullAsa rAjagRhi nagarI chaI jyAMhi, vasaI nesaDo pAsaI tyAMhi; rahaI Ahira tehamAMhi, ho bhavikA, rahaI Ahira tehamAMhi govAla AhIra tehanuM nAma, ghari nArI gaMgA abhirAma; maMdi(2) raciM "boholA dAma, ho bhavIkA maMdira raciM boholA dAmA gAya bhiMsa gharI chAlAM ghoDAM, vRSabha taNAM dIsaI bahu joDAM; jhAjhAM dAsa dokaDAM, ho bhavIkA jhAjhAM dAsa dokaDAM karaI ekaThAM dhRta valI teha, zrIpati vANigani paNi deha; tehano dravya paNi leha, ho bhavIkA tehano dravya paNi leha eka dina gaMgA dAsI sAthiM, lIdhA gADuA dhRtanA hAthiM; nagari AvyA parabhAti, ho bhavIkA nagarI AvyA parabhAti DhALa : 2 (rAga kedAro, goDI. viNajArAnI ... e dezI) ra(rA)jagRhI nagarImAMhi AvaI, zrIpatinI hATaI jAvaI; navi dITho zrIpatinaI jyArai, pUchayuM pADosIni tyAraI *.. 11 1. prathama; 2. puSkaLa.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 83 ''gayo pUjavA deharaIM deva, ehanI khoTI thayAnI Teva; nahI AvaI zrIpatI Aja, navi thAI tumhAruM koI kAja'' 'pApo(Do) paMDita luMDI jeha, hATa pADosI kahuM teha; mIMDho mallanaIM mAMgaNahAra, mAMhomAMhiM hoI khAra' gaMgA Apa vicArI jAvaI, jinavaraniM deharaIM AvaI; sAha zrIpati navi ulakhAI, vastra hAra kaMkaNa mudrakAI sira tilaka banAvyuM sAra, jANe mahIpatino avatAra! nItya paherI vastra asAra, maIlo dhRta taNo vyApAra tana gaMdhAIM zira meliI, e viNaja tajaI nara ThelaI; zrIpati mukaIM dhIAno vesa, tiNaU kIdho sakharo vesa AhIrANIM naIM mani bhAvaU, sAhA zrIpatini bolAvaU; 'ghaNA divasano valI dhRta jeha, AvI tolI lIu nara teha'' suNai zrAvaka bIjA jyAraU, zrIpatineM nIdaMI tyAraU; "kasyo dhRta taNo vyApAra? mAkhaNa tAvatAM jIva 'saMghAra'' zrIpatI lAjyo manamAMhi, govAlaNI naI naMdI tyAMhi; mujha 'helaU zrAvaka saghalAI, ''huM AvI IhAM kiNa bAI ?'' kahaI govAliNI *sarayAM ama kAja, AvyAM to dITho mahArAja!; dekhI pUjyA jinavara rAya, ama hIyaDaI harakha na mAya e deva pUjyo kasyuM "AlaI ?'' zrIpati kahaI '"jasa bahu cAlaI; saghalAM vAdhaI ghara sUtra, prabhu pUjyo Apa putra!'' kahaI govAliNI ''hoI pUta, karuM jinapUjA adbhUta!; karuM jhAjhA dhRtano divo, jinanAma japuM jasa dIvo'' Ima kahI dhRta ApI jAI, puni pUtra bhalero thAI dIdho gaMgIu tehanuM nAMma, dina ketaa vAdhyo tAMma tAta paralokeM tava jAI, gharaI lakSmI daho disiM thAI; puNya pUrva khuMTuM jyAraIM, kAMI rAkhyuM rahi nahiM tyAraU ... 12 ... 13 ... 14 : 15 ... 96 16 ... 18 *. 19 duhA : 2 kamalA yauvana labADa kAla, atIsAra gajakarNa, RSabha kahaI jana jANajyo, rAkhyuM na rahiM marNa 1. saMhAra; 2. khIjAvavuM, gusso karavo; 3. haDadhUta karavuM; 4. thayA; 5. Apaze; 6. yaza, pratiSThA; . punyathI. 20 ... 22 ... 21 ... 23 ... 28 25
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 jarA maraNa kubhojanAM, daridra roga 'jAaMta; pUtrI vighana paMDita kahaI, aNavAMchayAM AvaMta DhALa : 3 (laMkAmAM AvyA zrIrAma re... e dezI) aNavaMchI ApadA jeha re, gaMgA ghari AvI teha re; leI putraniM cAlI tyAhayAM re, AvI rAjagRhImAMhi re sA zrIpatinaIM ghari jAI re, roI bhAkhaI karama kathAya re; paralokiM gayo bharatAra re, gaI lakhyumI teNi vAri re paDI velA tumhakaIM AvI re, gaMgAyAni sAthiM lAvI re; dIuM sAthya to IhAM rahI re, vaNiulakhI kehaniM kahII re ulakhItAM jeha sagAMya re, te 'cuhaTAlAM deI jAya re; bhUMDA daridra taNo mahImAya re, sagAM phITI aNasagAM thAya re *sUra parikhyA java saMgrAma re, gaja pArikhuM gaDhanuM kAma re; dAna pArikhuM dIsaI hAthiM re, sajana pArikhuM tima *aNAthi re'' asyAM vacana kahaI gaMgAya re, tava bolyo zrIpati sAha re; 'raho bAI tumhe IhAMya re, nahIM jimII tumha bhukhyAMya re'' rahI gaMgA teNaI ThAmya re, lAgI peTa bharAI kAmya re; gaMgIu cAraI vanya gAma re, ema dUkha bhari "dADA jAya re eka dina vanamAM govAla re, AvyA khIra jimIIM tatakAla re; karaI baIThA vanamhAM vAta re, gaMgIyAni IcchA thAya re Avyo ghaIriM 'sirAvavA jyAri re, ApI roTalI mAIM tyAri re; navI lIIM gaMgIu dhIra re, mAgaI ghRta khAMDiniM khIra re tava mAtAniM dUkha jAgaI re, 'ghari dujhatI mahISI gAya re; navI bhAvatAM dUdhaniM dahIMa re,juu karma taNI kathAya re, ghari dUjhatI mahISI gAya re, na milaI thoDuMI "aIhAMya re!' mAgiM bApaDo bAlaka roI re, huI galagalI sUtaniM joI re mIThe vacane bolI mAya re, ''ma karo sUta! khIra IchAya re; "unheM pAmII kabIrghaka kyAri re, to khIranI sIda saMbhAraI re?'' na rahaI vArayo caDhyo ADo re, mAri lAkaDI tyAri trADaI re; ghaNuM gaMgIyAniM dUkha thAI re, ''mUuM tAta na muI mAya re 1. jamAI; 2. meMNA mAre; 3. zUravIra; 4. bhIDa paDe; 5. divaso; 6. jamavA; 7. ahIMyA; 8. garama. 26 ... 26 ... 28 29 ... 30 ... 31 : ... 32 33 34 ... 35 36 ... 36 ... 38 39
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 85 dUkha dekhavA rahI huM AMhi re, bhUMDA deva ! dUkhI kara kAMI re?'' ruI gaMgIu gaMgA mAya jyAri re, sUNaI pADosaNi te tyAri re khIjI bolI abalA tyAreiM re, ''gaMgA! gaMgIyAni kAM mAraI re? khIra nahI kAMI hema samAna re, vAta na sUNAvI ama kAMnya re?'' ema kahI dIi cAvala thAla re, eka ApaU dhRta tatakAla re; eka ApaI trAMbaDI dUdha re, eka khAMDa bUruM diI sudha malyo saMjayoga nIpAI khIra re, baITho gaMgIu jimavA vIra re; prIsI mAtA AghI gaI jyAraI re, gaMgIu mani ciMtaI tyAraI re 'koI sAdha AvaI to dIjaI re, pachaIM bhojana bhAviM kIjaI re;' evI IcchA manamAM hoya re, jIva uttama TAlI na hoya re puNyavaMtaniM saMca mileI re, bhAgyavaMta chai gaMgIu jeha re; abhigrahaIdhArI mUnI AvaI re, pratilAbhavA Ubho thAvaI re kari cotho bhAga te AlaI re, pachaIM aradha upari mana vAlaI re; triNa bhAga deu jANaI bAla re, pachaI ApyuM AkhuM thAla re AvI mAtA juI jyAraI re, thAlI khIra na dekhAI tyAraI re; 'bhalo bhukhyo eha kumAra re, khIra khAtAM na lAgI vAra re Ima bhUkhyo rahaIto hasyaI dihADI re,' pachaI tolaDI UMdhI pADI re; jamI khIraniM UThyo jyAraI re, baIThI premanI najara tyAraI re huu kalamalo pUhato kAla re, rAtiM maraNa lahaI te bAla re; ruI gaMgiA kerI mAya re, ''dIdho cAMdA upari ghAya re gayo kaMtaDo lakhyamI leI re, gaMgiyA tuM kAM gayo cheha deI re? havi kuNa hosaU AdhAra re? gayo gaMgajI deva kumAra re! kissAM pUrava kerAM pApa re? kIdhA sAdha taNaI saMtApa re; mArayAM mAnava hastI gAya re, to A bhava gaMgajI jAya re'' duhA : 3 gayo paralokiM gaMgiu, uttama kuliM upanna; dAna guNe karI pAMmIu, ramaNI rAjya sovana rAjagRhI nagarI bhalI, svAmI zreNikarAya; tIhAM vasaI vyavahArIu, vaDo dhanAvo sAha ... 40 ... 41 ... 42 ... 43 44 ... 45 46 ... 40 ... 48 ... 49 ... 40 ... 51 ... 5ra ... 53
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ DhALa : 4 (rAga : goDI. eNi pari rAja karatA re... e dezI) seTha dhanAvo tyAMhi re, nAri subhadrA e; sUta kaIvanno tehano e janama huo jeNi vAra re, uchava tava ghaNA, toraNa hAthA bAraNaI e nATikA hoI tAma re, dAna daI ghaNuM, sajana pokha kIdho sahI e kayavano sUta nAma re, rupa ghaNuM tasiM, dIThaI prema hoI ghaNo e bhUSaNa aMgi aneka re, bhariyuM AbhAraNiyuM, mukha punyamano cAMdalo e lakSaNa aMgi batrisa re, kalAkuzala sahI, sobhAgI suta upano e kula yugamAMhi nara joya re, vIra naI zAzani, ccAra pUraSa uttama huvA e sAlibhadra abhayakumAra re, gautama baSi vaDo, kaIvano kuara huvo e dina dina vAghaI pUta re, bhaNato nesalarjI, paDhI guNI paMDita huvo e *** 63 DhALa : 5 (rAga : AzAvarI siMdhuo. kAna vajAve vAMsalI... e dezI) paDhI guNI paMDita huvo, kanyA paraNAvyo; sohAsaNi nAma ja sahI, tasa maMdira lyAvyo; vaIrAgI kuMara sahI, navI nIhAlI nArI; kAmabhoga vilAsaI nahI, sUkha sArAM saMsArI eka dina sohAsaNi valI, jinamaMdira jAI; dekhI syobhA tehanI, guNa nAri gAI; sasaro dhanAvo kisyo, subhadrA sAsu, kaMta kaIvanA sArIkho, mahAbhoga vilAso" suNI sohAsaNi vInavaI "tumha na laho bAI; sasaro sAsU suMdaru, nara (na) lahI caturAI; *** 64
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ .. 65 saMsAra gati samajhaI nahIM, tehane zuM kIjaI? suMdara jhADa teha "siMbalo, tihAMthI syuM lIjaI?" suNI vAta java sAsuI, kahaI naranaIM nAri; kaIvanno samajAI nahIM, gati je saMsAri''; bApaOM budhi hIDaI dharI, maMtrIni teDaIM, triNa ratna leI karI, bAMdhyA tasa chehaDaI madanamaMjarI ghaIri jaI, dejyo biNi ratna; kaIvanAni tihAM dharo, karasaI te jana; bohattari kalA tihAM sIkhasaI, hosaI pravINa; sakala kAma tasa sAdhasaI, sUta e sUkaliNa' maMtri guNikA gharI gayA, kaIvanno sAthiM; kumara taNaI tyAhAM bholo , madanamaMjarI hArthi; kozyA ghari baIThA sahu, phala mevA khAIM; "kuMcInuM masi tihAM karI, eka maMtrI jAIM bIjo maMtrI uThIu, kahaI "saMkA TAluM," trIjo kahaI "jaI hATanAM,duvAra saMbhAluM;" cotho kahaI "sahu kihAM gayA? joI AvuM AMhi;" Ima kahI saghalA gayA, vacha mukyo tyAMhi *** 68 - 69 DhALaH 6 (rAga : kedAro. suNo morI sajanI ! rajanI na jAvaI re... e dezI) kaIvanno sUkha tyAMhAM vilasaMto re, sovana sogaThe tyAMhAM ramato re; managamatAM anna tyAMhi jimato re, sovana ejyA upari sovaMto re ... 00 managamatAM anna tyAMhi kimaMto re, sovana mAlII pUrayo vAso re; dII "paDavaDI dIsI dAso re, pohocADaI mana kerI Aso re pahiraI vALA "sakharA sAro re, kaMThi ramaNano ghAlaI hAro re; jANuM IMdra taNo avatAro re, jehanA sUkha taNo nahIM pAro re madanamaMjarI veNi vajAvaI re, bhairava paMcama rAga bajAvaI re; parabhAtIM velA UbhI thAvaI re, rAga desAkha karI gaNikA gAvaIre ToDI gujarI naTa bhUpAlo re, sAriMga suNatAM rIjhaI bAlo re; vasaMta zAmerI sUkamAlo re, karaI kedAro saMjyA kAlo re 1. zAbhali vRkSa; 2. mitra; 3. kuLavAna; 4. cAvI; 5. ????; 6. vastra; 6. suMdara.
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ ... o siMdhU soraThI kedAro goDI re, sUNatAM nara te baI kara joDI re; mAru mAlava goDa malhAro re, rAmagirI goDI tihAM sAro re sabApa dhoraNI hoI tihAM kAphI re, rasIyA mukaI khacaDI bAphI re; asAvarI hoI zrIrAgo re, suNatAM DolaI vAsiga nAgo re asAvarI siMdhu kalyANo re, kAhAlaVro suNatAM hoI jANo re; parado parajIu rAga husenI re, samajhaI budhi hoI sabalI jehanI re jaItasarI naI rAga mevADo re, kahyuM kAmadaI suri ghADo re; rAga vaIrADI devagaMdhArI re, samajhaI te nara budhi ja sAri re vRMdAvanI sAriMga hoI jyAraI re, mUrikha mUDha dhUNavaI tyAraI re; analA goDI megha malhAro re, adhUrasa parajIu atihiM apAro re 'aneka rAga bIjA valI jeho re, madanamaMjarI karatI teho re; madanamaMjarInuM mukha dekhI re, gayo caMda mRtaloka "uvekhI re mastaga veNI lAMbI kAlI re, gayA pAtAli nAga nIhAlI re; kAne jhAliM jhabukaI doyo re, ravimaMDala sarIkhAM te hoyo re kamalanayana mRganayaNI nArI re, khaMjana locanI vezyA vIcArI re; nAzikA jehanI ati aNIyAlI re, adhara anopama jima paravAlI re ... 82 nIramala daMtI madhUrI bolaI re, nAgakumArI raMbhA tolAI re; kaMThi kanakataNo tasa hAro re, bAjubaMdha baIrakhAMjI apAro re .. 83 payodhara doI re, kAmI puruSa rahyA te joI re; batrIsI baMdhi kaMcanasIu re, joI rahyo kaIvanno rasIu re 1. rAganuM nAma; 2.rAgaverADI;4. pAchA haTI javuM. 3. rAga: cha prakAranAM rAga che. (zrIpALa rAjAnA rAsa khaMDa-3mAM A vigata che.) 1. zrI rAga, : hAravA athavA mAlavI, triveNI, kiMdArA, gaurI, madhamAdhavIbahArI. 2. vasaMta rAga : dezI, devagiri, bairATI, badrikA, lalitA, hiMDolI. 3. paMcama rAga .: bibhAsa, bhUpAlI, karanArI, baDahaMsa, mAlazrI athavA vAghezvarI, paTamaMjarI. 4. bhairava rAga : bhairavI, gurjarI, revA, gunakalI, baMgALI, bhalI athavA helI. 5. megharAga : malhAra, soraThI, AzAvarI athavA sAmerI, mAlakoza, gaMdhAra, rasazRMgAra athavA harazRMgAra. 6. naTanArAyaNarAga: kAmodI, kalyANI, AhirI, nAyakI, sAraMga, hamIranATa. - A rIte 6 rAga + tenI 646=36 rAgiNI + 48 putro = 90 bheda che. svara : svara sAta prakAranAM hoya che. (1) paja (2) aSabha (3) gaMdhAra (4) madhyama (5) paMcama (6) dhaivata (0) niSAda. (sA. rI. ga. ma. 5. va. ni.) nAsikA, kaMTha, urasthAna, tAlu, jinhA ane daMta A cha sthAnothI utpanna thavAnA kAraNe prathama svara 'Saja' samajavo.. tAla: tAla sAta prakAranI hoya che. (1) dhUo (2) mATho (3) paDumano (4) rUpaDo (5) jati (6) paDatAlo (0) ekatAla vagere.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89 kamala nAla jasI baI bAMhi re, kanaka cUDsa banAvI tyAMhi re; cItrAlaMkI jANo raMbho re, jaMghA jenI kadalI sthaMbho re pihirayo nAri kuMjara cIri re, mora haMsa lakhyA tihAM kIro re; gajagatI gamanI tyAMhi chAjaI re, page kanakanA nevara vAjaIM re rAtAM talavA niM nakha rAtAM re, mohI rahyAM mRga vATaI jAtAM re; sarikhaIM sarikho milyo saMjyogo re, kaIvannAsyuM vilasaI bhogo re kaIvanno ati sUkhIu thAyare, dIdhuM hAthanuM kihAM navi jAya re! aNadIdhaIM karaI IcchA moTI re, paNi navi pAmaI eka laMgoTI re datta hINanaIM subha sUkha kihAMthI re ? dAnaI mahilA maNimaya hAthI re; dAMnaI kaIvanno huu sUro re, pAmyo bhoga saMpUrNa pUro re dAMna paMca bhAkhyAM jagi sAro re, abhaya `supAtra dAMna apAro re; doya dAnathI mugati jAI re, nahitari sura manunI gati thAI re ucita anukaMpA kIrati dAno re, detAM pAmaI bhoga nidhAMno re; paraMparaI mugati lahaMto re, je nara harakhI dAna devaMto re na dIIM dAnaniM Dohalo ghAlaI re, darIdrapaNuM tasa pUoi cAlaI re; thAIrevaNI roga aMgi re, koI na bisaU tehanaIM saMgi re apajasa lokamAMhI cAlyo jAIM re, te jIva AgaliM dohilau thAI re; dIrgha dAnaniM devarAI jeho re, kaIvannA parlRi sUkhIA thAI teho re duhA : 4 kaIvanno sUkha bhogavaI, paMca viSaI rasa sAra; vezyA maMdiraI vahI gayAM, anukaramaU varasa bAra DhALa : 0 (rAga : goDI. eNI pari rAjya karatAM re... e dezI) vacaI gayAM varasa bAra re, bAra koDI dhana, vilasi kozyA maMdirdi e mAtA pitA paralokya re, pahotAM te sahI, ghari rahI nArI ekalI e ghara paDIA dhana jAya re, nara chaMDI gayA, nAri mAMDaI 'rihaTIu e 1. pA. supatraha; 2. eka jAtano durgaMdha mArato roga, 3. reMTiyo, sudarzana cakra. ... 85 86 ... 8 ... 88 ... 89 ... 0 ... 91 92 93 ... 94 95 96 90
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 ... 100 ... 101 **. 102 *+. 103 ... 104 sahu dina sarIkhA jeha re, navi ravi caMdani, pAMDava sirakhA vani bhami e "athIra ridhi e jANya re, catura nava cUkatA, puNya karaI avasara lahI e khuTuM puNya jayA vAraIM re, gayo banAvo e, ghari rahI vahuara jhUratI e dAsa masArA pArA kAya re, vezArda mokalI, AvI maMdira AgalI e dIThA paDyA Ava(vA)sa re, "naphara nahI koI, dIThI nAri kAMtatI e nArI ulakhI dAsa re, teDI tyAhAM sahI, kavaNa kAMya AvI IhAM e?" kahaI "dhana levA kAji re, huM paNi mokalI. paNi ridhi dIsaI nahI kasI e" utama kulanI nAraya re, Apa vicAratI, rakhe dUkha pAmaI kaMtaDo e bhUSaNa ApaNAM jeha re, bharatI TopalIuM, uparI puNI mukatI e ApaOM dAsInI hArthi re, te paNi saMcarI, AvI deta akkA taNaI e dIThI pUNI jAma re, gaNikA ciMtavaI, "kaIvanno niradhana huo e" madanamaMjarI nAma re, teDI tyAMhi sahI, akkA kahaI "ehani tajo e'' "na tajuM'' kahI gaNikAya re, "devakumara taNuM ghaNuM dhana khAdhuM ehanuM e" akkA kahaI "suNi nAri re! galapaNa cAkhII, rasa leI kuco to e 'niradhana bIjo sApa re, rAkhyaOM guNa nahIM, jAtAM karaDaI doya jaNA e ... 105 *** 106 *** 10o ... 108 ... 109 ... 110 ... 111 ... 112 1. asthira; 2. nokara; rU. pA. niradhara
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 91 haMsa tajaIM `sara 'sukuM re, bAkhaDa DhoraniM, kaho kuNa bAMdhaI bAraNa e ?'' madanamaMjarI tAma re, kahaIM ''suMNi DokarI! sara sukuM sArasa tajaIM e paNi navi mukaI pAli re, jo sara sUkIuM, uttama na tajaI AdarayuM e,' ,, kopI DokarI tAMma re, 'na lahaI marama chokarI,'' potaI uThI nIsarI e AvI sAtamI bhomi re, nara uThADIu, dhoI sapATI DholIo e Avyo chaThI bhomi re, choDII caMdruA, raja uDADaI ati ghaNI e Avyo pAMcamI bho re, jhATakaI pAtharaNAM, cothi bhomi AvIu e puMjaI bhItyo tAMma re, tyAhAMthI utarayo, trIjI bhomiM ANIu e "dhUI pITaNI tAMma re, tyAMhathI saMcarayo, bIjI bhomiM AvIu e vastra pakhAlaI tAMma re, uDaI *taravakA, tava kaIvanno utarayo e bhuSaNa jhAjhAM pAsi re, vastraI dIpaMto, dekhI bhAkhaI DokarI e ''tuma nharAvuM svAmya re, baIso IhAM sarAM'', bhUSaNa cIvara tava laI e havarAvyo nara sAra re, dAsI sIkhavI, raja uDADaI ati ghaNI e kaIvanno khIjeI re, ''bhUMDI! syuM karaI ? nara Ubho dekhaI nahI e?'' dAsI kahaI '"bhUMDA! Ire raja bhAgo bIhaI, to syuM Ubho IhAM kanhaI "bhoe'' 1. pA sura; 2. pA suka; 3. dhokAthI dhovuM, pITavuM; 4. pANInAM chAMTA, 5. jamIna para. ... 113 ... 114 ... 115 116 110 ... 118 119 ... 120 121 122 ... 123 ... 124 125 126 120
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 kahaIvano samajha "are e vidhya kADhayAnI, cuM vilinuM havaI hIDakaIM e?' mukI mani nIsAsa re, tihAMthI nIkalaI, AvaI maMdIra ApaNaI e na lahaI Apa AvAsa re, lAjaI mani ghaNuM, rISabha kahaI pAcho valaI e duhA : 5 Adho jaI pAcho valaI, muha ghAlaI gharabAri; *vilakho dekhI ulakhyo, uThI kAMtatI nAri, ... 131 **. 132 DhALaH 8 (rAga : AzAvarI. guru gItAratha mAriga jotAM... e dezI) nAri nara teDyo gharamAMhi, "cuM nirakho nararAja?'' seTha dhanAvo ho karatAM lIlA, te navi dIsaI Aja?'' ho kaMtA kI jaI tuma ghari sAro . AMcalI "mAta tAta paralokya pahutAM, te tuhe ma saMbhAro;" jala leI aMghola karato, rudana karaI tihAM nArayo ho kaMtA .... 133 bhagati karaI bharatAraha kerI, vastra pahiravA AlaI; kaIvano baITho strI pAsaI, hArthi pAlako jhAlaI ho kaMtA .... 134 nArI kahaI "baInAM triNi thAsthaI, karo kAMI peTa bharAI; kaIvanno kahaI "mUja navi sUjhaI, na lahuM trAjavuM sAhI' ho kaMtA ... 135 nAri kahaI "paradesaI padhAro, sArathapatI cAleI; te tuccha tAta taNo choI maMtrI, tumhArI sAra kare I" ho kaMtA I... 136 doya AvAsa aDaNaI mukI, dhananI vAMsaNI karatI; sAli dAli ATo naI lADu, teNaI kothalI bharatI ho kaMtA ... 130 bAlaIdaI mAhiM mUkevA jAI, sArathapati supeI; "tuma "bhatarIjo kAMI navi jANaI, sUpari jAjyo leI ho kaMtA ... 138 kAMIka lAbha thAI tima karajyo, mujha hArthi supejyo; janama sukhI e kAMI navi samajhaI, prema najari jyojyo" ho kaMtA ... 139 1. tirasakAra; 2. udAsa; 3. hAthe pAlavajhAlI; 4. AjIvikA calAvavA; 5. bhatrIjo; 6. jojo.
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 93 sArathapati kahaI "sAMbhali bAI! e mujha putra samAna; bimaNA comA(ga)NA karI huM ApIDhuM, e nizcaI karI mAMna"ho kaMtA ..140 eNaI vacani harakhI sohAsiNi, nara naI tihAM mukeI; khATalII poDhADayo svAmI, rotI soya valeI ho kaMtA ... 141 'bAre varase pIuDo lahyo, karamarda na rahyo bArayo; valI viyoga paDyo nara nArI, karamAM pApa saMsArayo' ho kaMtA ... 142 dharI Ima dUkha dharatI maMdira rahaIti, navi bhAvaI tasa anna; kAmiM kAMtaNuM hAthi navi lAgaI, pIu pAsaI tasa manna ho kaMtA .. 143 INiI avasari rAjagRhimAMhi kuberadatta lahaI maraNa; chAno rAkhyo bheda rAjA mATaI, rakhe! karaI dhana haraNa ho kaMtA ... 144 nAri dhyAri sArR paNi sAthiM, AvaI bAlaIdi mAMhiM; caMdra ciMba sarIkho kaIvanno, leI upADyo tyAMhiM ho kaMtA ... 145 maMdiramAMhi mUkatAM jAgyo, dIThI nArI cyAra; paga cAMpaI paDApaDIu detI, jhAsyA sola siMNagAra ho kaMtA ... 146 kaIvanno ciMtavaI manamAMhi, "e to devaloka disaI' thyAri apacharA rupa anopama, dekhI hIMIaDuM hIMsaI ho kaMtA ... 140 parabhAti eka dAtaNa detI, vadana luhaI eka nAraya; mevA thAlaka mukaI eka mahilA, eka bIDA teNi ThAraya ho kaMtA ... 148 hasatAM ramatAM raMga karatAM, varasa giyA tihAM bAra; pUNya jyogya kaIvanA naI kuli, putra huA valI gyAra ho kaMtA.. 149 eka paradhana baIThAM vilasaI, eka potAnAM khoya; eka nara 'ralatAM na milaI koDI, eka sahajiM ridhi hoya ho kaMtA.. 150 kuberadatta viNa na pAmaI nizcargha, dIdhuM kyAMhi navi jAI udhama viNa pAmyo kaIvano, para lakSamI khAI ho kaMtA ... 151 "jalavaTa thalavaTanAM dhana vilarsa, putra karI gha(vi)ri rAkhyo; kuberadatta taNI mAI tyAMhi, kalpIsamadhvaja bhAkhyo. ho kaMtA ... 152 kaIvano tihAM sukha bhogavato, java utaravA jAI; hAtha grahI baIsAI nArI, valI ThAratI mAI ho kaMtA ... 153 "rupavaMto kumAra anopama, draSTi dUSTanI lAgaI; kuNa kAriNi utaraIM heThA, tuma kaIM kuNa kAMI mAMgaI?" ho kaMtA .... 154 1. ????; 2. sajyA; 3. kamatAM; 4. jaLa mArge; 5. sthaLa mArge; 6. potAnAM putranI jema
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 94 Ima kahI upari bhomiM rAkhaI, UMco caDavA na dIU; rakhe! nagarano paMtha nihAlaIM eha, teNaI DokarI bIhaIM bAreM varase huA anukaramiM, sukha bhari kAla gamAvaU; cAra putra baIsaI jaI kholaU, alagA te navi thAvaU bAre varase bAlidI AvI, sAsU kahaI ''suNo vahuyo! havaI ehani `taMDAmAMhi mUko, putrathI ghara rahaIsaI'' vahuo cyAra kahaI ''suNiM sAsu! prathama kahyuM aNayugatuM; to huM devakumaraniM kADho ? eNi vAtaE na hoIM niratuM,'' ho kaMtA khIjI DokarI 'vArI vahuro, ''syuM jANo tumhe cyAraI? parano 'pada syo maMdiramAMhi ? kAma thayuM valI jyAraI tohi bAra varasa ghari rahiu, lIlA sabala kareI; havaI ehaniM utAro IhAMthI, ehanuM pAchuM deI.'' vaharo kahaI 'e na muI DokarI, je e nara naIM kADhaI; cyAra pUtra dIdhA jeNaI jagamAMhi, tehanaIM kisyuM bhamADaI ? ho kaMtA . 161 e sAthaI ApaNa nahI cAlaI, kIjaI kAMI upagAra''; ho kaMtA ... 160 ho kaMtA ... 155 ho kaMtA ho kaMtA ho kaMtA ho kaMtA ... 946 ... ho kaMtA 156 lADumAMhi leI chAnAM ghAlyAM, ratana amUlika cyAra kaIDaI vAMsalI bAMdhI pAchI, lADu tetalA kIdho ATo khIcaDI teha ja kothalI, narani pAcho dIdho "usarpaNI nidrA naranaIM nArI, mUkI kIdhA naranA vesa; leI hathIAranaIM uThI pAMcaI, bIhaI nahI lavalesa rAti bi poThura huI nara jyAraU, puruSa upADayo tyAraU; TAMDAmAMhi vaDa heThili mukyo, valI DokarI vahu cyAraIM bAlada AvI lahaI sohAsaNI, naranI sUdhi pUche ho; sArathapati kahaI ''kuMNaI navi dITho, bAra varasamhAM eho'' ho kaMtA kumAra sAthiM hiMDaI pUchatI, na lahaI khabari jyAraU; ho kaMtA 'hAtha ghasaMtI bhomI DhalaMtI, 'gayuM IhaI vAtana mahAraU hAtha caDyo pIu maI ja calAvyo, kiyAMhAM malivo bharatAro ?' jala viNa mIna pari taDaphaDatI, 'pUrava pApa taNo nahIM pAro ho kaMtA ... 168 vanamAMhi paMkhI mArayA vAhI, asatI corI nahIM sIla; kuDAM kalaMka krodhiM RSi bAlyA, to kima pAmuM lIla ? ho kaMtA ... 169 1. sArthamAM; 2. nizcita, spaSTa; 3. rokI; 4. paga; 5. avasvApinI nidrA; 6. pastAvo karatI; ... 158 ... 159 ho kaMtA 163 162 ho kaMtA ... 164 165 166 160
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 95 kaIM vanamAMhi nara vAghi khAdho, kaMI kahiM gayo rIsAvI ? dhana hINo aMtarda manamAMhi, syuM kIjaU ghari AvI ? ati sUkamAla saMhAlo svAmI, na lahaIM 'viNaja kalAi; phokaTa miM paradesa bhamADayo, hevaIM mujha kayama bhava jAI?' rotAM rAti vihANI tyAraI, bAlidI gaI puramAMhi; teha ja khATalI teha ja gAMThaDI, dITho nara valI tyAMhi DhALa : 9 (vAsupUjyajI jina pUjya prakAzo... e dezI) acarija pekhI abalA ciMtavaI, 'koNa suto mUkha DhAMkI ? kaMta sarikho sUkhIu dIsaI,' ciMtaI citrAlaMkI ho kaMtA ... 100 ho kaMtA bhagatI karaI bharatAranI e AMcalI 1. vyApAra, 2. ociMto; 3. jAdu. ho kaMtA 'sakala loka pohoto nagaramAMhi, e koNa nara rahyo soI ?' putra naIM pAsa mokalIu, Ave naraniM joI putraU mukha ughADI joyuM, dITho strIU kaMto; atipuSTo nara sUkhIu pekhyo, harakhI nAraya atyaMto kaIvano uThayo tava 'bhaDakI, dekhaI nahI gharabAri; pAdardi svAna bhasaMtA dekhI, 'kuNaI mUkyo INa ThAri? aMdrajAla kiM sohoNuM dIsaI ? kaMI sAcuM kaMI juTho ?' ciMtavatAM abalA tihAM AvI, 'svAmI! vegiM uTho nara! tumho IhAM ja rahyAtA suI, koNi na kahI tuma sudhyo ?'' nara kahaI ''sAtha milyo mujha bIjo, huM pAmyo bahu ridhyo'' tava sohAsaNi ciMtavaI manamAMhi, 'disaI nahIM kAMI mAla; kaIM sAcuM kaMI juduM hosaI, dIsaI nahI kAMI gAla paNi havaDAM navi puchuM pAchuM, prIuDo mujha duhavAIsaI; jo mujha puNyaIM Avyo pAcho, to kAMI ruDuM thAsaI' vacana vivekI karI saMtoSyA, teDI AvI ghaIniM; tela copaDI nara navarAvyo, bhagiti kaIM bahuM paIriM DhALa : 10 (rAga : malhAra. cAlya catura caMdrAnanI... e dezI) bhagati karaI bharatAranI, mukyuM thAla vilAsa re; kaIvano kara tihAM dhoIM, mukaIM vastra rasAla re 11 ... 172 ... 103 14 105 106 100 178 ... 19 ... 180 181 182
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ bha. ... 183 bha. ... 184 bha. ... 185 bha. ... 186 prIsatI polI pAtalI, mAMhiI dhRta taNI dhAra re; vIjaNaI vAya vIMjAvatI, ciMtaI eha kiratAra re kamodinA cokhA prIsatI, khAMDayA dUbalA cokhA re; mAtI nArInA jhADakyA, rAMdhyA soya bhalerA re dAla AkhI unI prIsatI, mAMhi zAka aDhAra re; khATAM khArAM lIMbu, prIsaI gorasa sAra re kaIvanno jamI uThIu, ApyAM phophalapAna re; seja DhAlIa suArIu, dIrgha nAri bahumAna re vAta na pUchaI viNajanI, karaI avara kathAya re; citta cAlaI bharatAranaIM, jANuM rAma sItAya re karIa nyAya nRpa parakhIIM, hema pathari lagAI re; ghara taNI nAri tava parakhII, na hoI maMdira kAMI re asIa sohAsaNi suMdarI, achataI mana ThAmi re; guNa lahI vibudha te mAgatA, svAmini zIra nAMmi re tAta zreNika jisyo hujayo, marudevI jasI mAya re; rISabha sarIkho sUta hukyo, balibhadra jisyo bhAya re; kayavannAnA sArikhI dejyo, nAri sunAri re; jina japI mAMgaI eTaluM, tuTho deva jinarAya re! bha. ... 180 bha. ... 188 bha. ... 189 bha ... 190 bha. ... 191 duhA : 6 tuTho deva jinesaru, kaIvannAnaI tyAMhi; sohosaNi sulakhaNI, bhagitI gharamAMhi ... 192 **. 193 DhALa : 11 (sAMso kIdho sAMmalIA(e)... e dezI) bhagati karaMtI puchaI eka dina, "kaMta! kAMI tuma lAvyA ?' kahaI kayavanno, "sabala rahyo chuM, jo jaDasaI to phAvyA' nAri vicAraI "kAMIka puThali, hospaI mAlanA poThI; kaI huMDI hospaI dhana kerI, na kahaI vAta ja khoTI kumAra kahaI "kAMI dI sukhaDI ?" Apyo lADu khAI; nesAliM bhaNavA naI cAlyo, maMtrI teDaNa jAI 1. kasoTI karavI; 2. suvarNa; 3. mitra; ... 194 .. 195 --------
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ co deI maMtrInaIM, ratna paDayo jalamAMhiM; bhAMjI lADu baI khaMDa "aMbu thAtuM dekhI, leta kaMdoI tyAMhi kumara kahaI '"mujha koDo hosyaIM,'' bolyo tava kaMdoI; 'laI tujha naIM bIjo huM ApuM, ghuMTo suMdara joI eka lADu eka koDo didho, ratna dharayuM gharamAMhi; Apa pIyAruM je koI ulakhaIM, te thoDA jagi prAhiM pauSadha pUNya pUjA karaI jinanI, dharma ApaNo sAdhaIM; paradhanathI je TalaI vegalA, prAhiM te navi lAdhaI kapaTa karI grahaI ratna kaMdoI, mukyo kumaraniM vAhI; aMti jaya nohaI 'ko(kho)TAraU, suNo kathA citta lAI eNiI avasari zreNikano hAthI, jala pItAM baMdhAyo; jaLatAMtuu kara corAsI, gaja pAe vIMTAyo duhA : tava vajaDAvyo DAMgaro, je choDAvaI gaja Aja; pUtrI paraNAvuM tehanaIM, ApuM aradhuM rAja' DhALa : 12 (rAga : kedAro. caMdrAyaNAnI... e dezI) rAjakanyA kAjiM kaMdoI, 'chabaIM DAMgaro paragaTa hoI; 1. pANI; 2. asatyano; 3. pA. jIva; 4. aDakyo; 5. pA. mAgo; 6. bUmo pADatAM. 196 ... 19 ... 198 ... 199 ... 200 201 202 zreNika mani navI mAMni jyAraU, abhayakumAra sUta bolAvyo tyAraU... 203 "choDaNa dho ehaniM gajarAje, yugati hosaI tima karasuM kAjo; ratna prabhAvaU jala dhaI "mArgo, gaja chuTo gayo tAMtuu bhAgo kahaI kaMdoI ''nRpa karavuM kAjo, dho mujha putrI Apo rAjo''; rAya kahaI '"suta abhayakumAro! kaMdoIno vivAha karo sAro'' abhayakumAri teDyo kaMdoI, kahyuM ''Avo dina sakharo joI''; kADhI karaja kIdhAM pakavAno, ghara vecIniM kADhI jAno sagAM hutAM pahilAM pacAso, sagAM sAtasaI huAM tAso; khuMpa bharayo vAjitra vajAvaU, kaMdoI mahAjana nRpa ghari AvaI piharAmaNi karavAnI tyAMhi, kaMdoI ekeko teDayomAMhi; saMdesarAni soTaIM kuTaI, 'ragaragatA nAsaMtA chuTaI ... 204 205 206 200 208
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ vara baMdhAvyo AMNI doro, "tAhArAI ratna kIhAMthI re coro? nRpa maMtrI trIjo vyApArI, hoI vastu ehavI tihAM sArI'' kahaI kaMdoI ""nahIM e meru, eha ratna kaIvannA keruM''; aNajugatuM bolyo ja asAro, to kaMdoI thayo khoAro nAno moTAnI vAtamAMhi AvaI, maraI nahIM to mAMdo thAvaI; hINa jAti kaMdoI kerI, mAMgI putrI rAjA kerI "paDayo 'varAMso mujhaniM apAro, kavaI mujha choDo abhayakumAro''; leI ratana mukayo kaMdoI, tuSTamAna nRpa maMtrI hoI kara mukayo kaMdoI kero, eNi nAti nahI vAMTo vero; saMtoSyo kaMdoI ghari jAI, kaIvajJAni teDaI rAI . 213 gayA naphari vAriMga ghari jyAraI, sohAsaNi bIhanI bahu tyAraI; lahaIsadAra dIsaI ko AvaI, sahI havaDAM mujha nara kanaI mAMgaI' ... 214 asyo vicAra karaI strI jyAraI, nRpanA sevaka bolyA tyAraI; kaIvajJAni teDaI rAya, karasaI kAMIka sabala pasAya" ... 215 erNa vayaNi harakhyAM naranArI, zarI(2) taNI sobhA ja vadhArI; pahiraIpaToluM kaTI kaMdoro, sArupAgagaliM sovana doro. ... 216 bhaIkhanI pahaIrI ekatAI, kasaba kaNo teNaI jyoti lagAI; caMpavaraNa UMDhI pIchoDI, kaIvanno hIMDaI tana mana moDI. pihaIri"vAMhaNI tihAM bahumUlo, veDhamudrikAniM sira phUlo; deva sarikhuM rupi thAya, zubha sukane Avyo jIhAM rAya. . 218 karI juhAra Ubho rahyo jyAraI, sIMghAsaNa baIsaNa daI tyAraIM; prema karI bolAvyo nAthiM, ratna mUkyuM kaIvajJAni hArthi, "ratna parikSA kI jaI kumAro!" kayavano kahaI "ratna susAro;" rAya kahaIe tAharuM ratno, raDavaDatuM mUkayuM nahIMjano? koDA kAjikumAraniMdIdhuM, vAhI adhama kaMdoIIlIdhuM; gaja chUTayo e ratna mahImAMhi, pragaTa thayo tava ratna jyAMhi. ... 221 karI cora jhuTIni lIdhuM, tumani tamAruM pAchuM dIdhuM; bhalI vastu karathI mama mUko, vANiga huMtA kAM tamo cUko ?'' kaIvano kahaI"sUNi bhUpAlo!lADakavAyo chaI gharibAlo; ghaMTA kAjiteNi mAMgi lIdhuM, jANuM pachaIM kAMII kIdhuM?" . 223 1. mAre, 2. khuvAra, duHkhI, 3.chetarAmaNa; 4. pacheDI, kheMsa; 5. mojaDI, 6. rakhaDatuM; che. jatana, rakhopuM. **. 25o . 219 , 220 222
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ zreNika kahaI ""moTo vIvahArI, ramaNanI vAta valatI na saMbhArI?" sUta(tA)nI teDaOM zreNika rAya, "kaIvanAniMdho kanyAya." 224 225 DhALa : 13 (rAga : dezAkha. zrI zetruMjo tIrtha sAra... e dezI.) kaIvajJAni nRpa paraNAvaI, mRganayaNI nArI malI gAvaI; nIlaI vAMzi corI baMdhAvaI, aginideva tihAM sAkSI thAvaI. vegi varatyA maMgala pyAro, varakanyA khAtAM kaMsAro; zreNikadeto kanyAdAno, bArakoDaya ApyuM ja nIdhAMno. sarakhaOM sarakhI malI joDayo, pahirAmaNI kIdhI nava koDayo; kaIvano kanyA laI AvaI, sohAsaNi behu naIM vadhAvaI. kanakakoDaya mukI gharamAMhi, sohAsiNI ziNagArI tyAMhi; ratna amalika mukayuM hAthiM, "kumAra kaniM kyAMthI dIdhuM nAthiM? nArI kahaI''ehavA chaI triNa, cAra ke ratna achaI ekavaraNa; kaIvanA ghari vAdhI ridhyo, gharamAMhi huI gautamanI labaDyo. moTAM maMdira gaja ratha ghoDalAM, anekaTIsaIghari vRSabhanAM joDalAM; ekaso ATha vANotara jeho, pUrvanA rAkhayAghariteho. eka divasi kayavanno"sAro, pAIMbaITho abhayakumAro; kahita "bahinevI!to budhitAharI, grAri putra naImelAvo nArI. pihirI mudrikA tiM niradhAro, dharmapamADayo AdrakumAro; caMdrapradhAna sAtho jhAlyo, sodhI zreNikaniM Avyo. taI jhAlyo AMbAno coro, secanaka kIdho ti samadoro; pUrayo Dohalo ANyo varasAto, rohaNIAni tuM paNi sAhAto. ratnataNo tAsakara tiM sAhayo, tuM koIno navi jAI vAhayo; sadAlI budhitAharI to sArI, jo tuM melavaI sUta nardhanArI." kahaImaMtrI "melaviyuM tujho, mAsa eka muhaliti dIumujho;" vAta calAvI nara ati vegi, 'kaIvano puhato paralogi. .. 230 ... 231 232 233 ... 234 *.. 23pa DhALa : 14 (rAga kedAro. caMdrAyaNAnI... e dezI) thayo jakhya mAnavanI ImAraI', ema kahI murati karAvaI tyAraI; karI prAsAdamAMDI te mAMhi, pheravyo'DAMgaro nagarImAMhi. .. 236 -------- 1. sALa; 2. pAse; 3. samaya, vakhata; 4. paDaha.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 238 *.. 239 240 *.. 241 242 *.. 243 "modika paMca lApasI paMca dhAro, dharI AgaliM pujo karo sAro; nahI AvaItasa rusaI rAyo, kaIvanno jakhya tehanaIM khAyo." ... 230 AvaIloka sahupAe paDato, jakhya mahimA huu dina caDato; milaInArinavileIpAro, juI kayavanno abhayakumAro. nagaralokapujI sahu jAI, nAri dhyAridrISTinavI thAI; kahaI kaIvanno abhayakumAro, "tiM navI meLavyo mujha parivAro. avadhimAMhi rahyA dina doI, kima kADhesyo tehasiM joI?'' abhayakumAraI sAdapaDAvyo, "te daMDAsthaI je navi Avyo." bIhItI vahuro bolI cyAro, "sAsu!jakhyani kI jaI jUhAro;" kahi "upAya e khasato mehelo, na huI jakhya e kayavaMno pelo." vAraIDokarI ""kAMIka phaMdo, ghari baIThI tuma karo ANaMdo;" kahaI vahuro, "jakhya suta naIMkhAI, paramaIDaMDaIzreNIkarAI." bIhatI DokarI ratha jotarIu, phirato vahaIliM paDado karIu; lADu lApasI sakharA kIdhAM, caMdana kesara ghasIni lIdhAM. ghUMghaTa karaIrakhe dekhaIkoyo, navI jaNaIrathaI aIThAM jAyo; deharAmAMhiM te dhavadhava jAva. beTA "bApa' kahI bolAvaIM. ekapAe ekavalago bAMhiM, "rIsAvI AvyA te kAMhi?'' ekajaImastaga upari caDhato, eka sukhaDI mAMgaraDato. ... 245 paDayo dhrAsako DosI peTo, "Aja ajADI paDIyAM neTo; nohaIdeva e pelo hoI, dIvo kargharijaI hoI.' 246 *samazA karatI nArI pyAra, 'ahIMkIhAMthI ApaNo bharatAro?' hasatI mAMhomAMhi jyAraI, kaIvanti dekhADI cyAraIM. "uTho maMtrI abhayakumAro dekhADuM mujha beTA cyAro;" maMtrI kahaI "mAnuM jyAri, sudhaIdhyAna milaI valI jayAraI." . 248 ema kahI utarI Avyo jayAraI, huIkhalabhalo DosI tyAraIM; vahuro cyAra tihAM usaMkaI, karI ghuMghaTA mukha tyAMha DhAMkaI. saMkhepaIpUjA tAhiM karatI, teDI putraviMDosI pharatI; tAMDyA chokarA navaI jAvaI, abhayakumAra bolyo valI tyAraI. ... 250 vilago chokarA jakhyAniM syAhani?" teDayo kaIvano "vilago ehani;" kaIvanto dITho jeNi vAro, jaI valagA tava putra succAro. . 251 1. vaLagyo, 2. zaMkA; 3. gabharATa 4. zarama, saMkoca; 5. saMkSepamAM *.. 244 24o ... 249 --------------
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 *.. repara . 253 . 254 tANaI jhAlII valagaI hAthiM, "gayA kyAM tuma vaDhI mAM sAthi? rAMdhI anna naIM jotI vATo, gayA rIsAvI te syAmATo? bhuMDuM karavuM ati tuma bhAIjI! Ima na jAIIgharithI khIjI;'' Ima kahI valagA saghalA chehaDaI, "cAlo tuma ama mAtA teDaI. rAti bapora lagaIgharihaMtA, pachaInadIThA kihAM jaI sUtA ? te dADAnA dIThA Ajo, ghariMpadhAro ma karo lAjo." jaI vinoda tihAM abhayakumAro, lAjI phirI rahi vahuro cyAro; sAsUkahaI "havaI viNaThI velA, thAuM sagI jaI karuM saMbhelAM." DosI kahaI"kahAM gayo to pUto ? tujha AvaImujha rahyuM 'gharasUto;" kayavano kahaI ''karaNI saMbhAro, jANaIlokate mahImA tAhAro.'' abhayakumAra kahaI "rAMDa!khoTArI nArI, caritra muko havI sArI; arathiMgaI narasiM upADI, aratha sarie mukayo kADhI ? pUruM caritra tujha kima prakAsuM, hosaI kaIvannAnuM hAsuM; hajI kapaTa karI hoImAyo, jyama saMsaIpaDaI zreNikarAyo. amani saMsaya nahIMre bIyyArI, ehanI mAtA subhadrA sArI; seThadhanAvo ehano tAto, te tAharo vara kehI pariMthAto?'' 1. 256 ... 2pa0 *.. re58 ... 259 DhALa H 15 (eka AloaNano dANI re... e dezI) khoTIDo karI kIdha apAro re, teDayo kaIvano teNi vAro; dravya sahita saMpaI strI pyAro re, sukha vilasaIjayama sura sAro. ccAra putra sAthiM te AvaIre, kaIvanno tasa paraNAvaI; ekalAkha DokarInaIM apAvaIre, te maMdira ApaNaI jAvaI. cyAra nAri huMtI eka AgaIre, madanamaMjarI Tyuprema jAgaI; lIlAvatI zreNIkanRpanI beTI re, sAte nAri guNanI peTI. sAta maMdirakIdhAM tyAMhi re, rahaI kaIvanno te mAMhi; sAte nAri suMdara jAMNI re, kIdhI sohAsaNi paTarANI. sukha vilasaI jayama bhUpAlo re, te jAto na jANaI kAlo; huu supAtra dAna pasAIre, kaIvanno sukhIuthAya dAna detAM dila navI cAlyuMre, giNi liTI karInaIM AvyuM; triNa vAra te dohilo thaIre, kADhayo gaNikAI maMdira jAI. 264 1. jhaghaDI: 2, gharathI: 3. vaNasI;4. saMbhALa; 5. gharano vyavahAra; 6. prasiddhi --------
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 nArI paradesaI calAvaI re, kADhayo DokarIIM ghari AvaI; trIjIvAra dohilo(a) thAI re, bIjA sukha bhariMdADhA jAI. dharma arthaniM sAdhaI kAma re, vAdhI kayavannAnI mAMma; ekadina baI uchA thAvaI re, vIra jinanaIM vaMdana jAI. dIIM desanA vIra vikhyAta re, "ma karo prAMNInI ghAta; mRSA adattA taNo bahu pApo re, muko paMca viSaya nara Apo. pApa parigraha naI thaMDI jaI re, maMzAdika AhAra ma kIjaI; pApa 'pagaraNa navi melI jaI re, vrata grahI anukaMpA kIjaI. dAna zIla tapa bhAvo re, nara nArI tarevA nAvo re; krodha mAna mAyAniM lobho re, rAga dveSani mAhyo ma thobho re. saMyama samabhAvadhareI re, nara mugatipurI naIM leI re;'' dIIM vIra Isyo upadeso re, ''muko vayara viSa kIleso re. viSaya vAhayo jIva adhUro re, te kimaI na thAIM pUro re; jima jaMtu bhakhata na 'dhrAI re, nIraI sAgara kimaI na bharAI re. agni iMdhaNa tRpti na thAI re, jIva sukha vilasI navi dhrAI re; viSaya kacarAmAMhi "khutA re, navi nIkalaI tehavi sutA re. huA dhaturA jisyA jIvo re, Adi aMti kaDuA sadIvo; te kehI pari pAMmaIpAro re, phiraI cihui gati lahaI avatAro. suNI bujhaI supuruSa jeho re, aMba sarikhA kahII teho; kasA sabala khaTAza apAro re, aMti mITho "sahaIkAro. sahikAra sarIkhA thAyo re, te mugatipurImAMhiM jAyo;'' suNI desanA thAI eka mano re, nara bujhayo tihAM kaIvano. ghari Avyo teNI vAro re, suMpyo jeSTha putraHniM bhAro re; dIrgha dAMnaniM bhaira vajAvaI re, baIsI sIbikAIM jina'kaniM AvaI re. lIdho cAritra jinaniM hAthiM re, nAri sAtaI suMdara sAthiM; leI saMyamaniM tapa tapato re, bhalI deva taNI gati varato. kaIvanno sura cavaU jyAri re, jAI mahAvidehamAMhityAri re; lII saMyama sIdhagati thAI re, kavi RSabha nItiM guNa gAMI re. 1. utsava (parva); 2. pagalAM; 3. tRpta; 4. khUMpelAM; 5. aMbo; 6. pAse. 266 260 .. 268 269 ... 260 ... 201 ... 202 ... 203 204 ...264 *. 206 ... 200 ... 208 209
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 n n gu... 280 gu... 281 DhALa : 16 (rAga : dhanyAzrI. kahiNI karaNI tujha viNa dUjo koI na dITho yogI re... e dezI) guNa gAyA keIvanA kerA, aSabhadeva pasAI jI; "vRtti bharaphesara bAhubala kerI, e ItihAM adhIkAro jI. *Avazyaka sUtra vRttimAMhi, lahII kathAbaMdha vistArojI; tapagacchanAyaka subha sukhadAyaka, vijyAnaMda suriMdo jI; saMyamadhArI ati AcArI, mukha punyamano caMdojI. sahiguru caraNa naminaI gAyo, kaIvannAno rAso jI; traMbAvaTI nayarImAMhi joDayo, pohotI mananI Aso jI. 'hara'locana"diga anopama, caMdasaMvasara jANo jI; mAsa zucInaI trIja ujalI, vAra guru rAsa racAyo jI. puSya nakSatri e piNi pragaTayo, kaviyaNa jayajayakAro jI; prAgavaMsa saMghavI je sAMgaNa, aMgidharaIM vrata bAro jI zrI sAMgaNa suta zrAvaka sakharo, RSabhadAsa tasa nAmajI; rAsa racyo kaIvannA kero, phalyo manoratha tAMmajI Iti zrI kaIvannAno rAsa saMpUrNa. gu. 282 gu. 283 gu.. 284 gu... 285 gu... 286 1. bharatezvara - bAhubali vRtti (bhASAMtara), pR. 134-143; 2. Avazyaka sUtranI vRttinI kathAo bharatezvara - bAhubali vRttimAM che; 3thI6. zaMkara-1, AMkha-2; dizA-6, caMdra-1 (1621); . sAla.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 5. zrI guNavinayapusUri kRta kayavanA saMdhi (saM. 1654) *.01 ...02 *..03 ...04 DhALa : 1 praNamiyapAsa jisesara pAyA, mani dhari dhRtadhara zrI gurAyA; prabhaNisu kayavannAparabaMdha, jima thAai subhanau anubaMdha thyAri prakAri kAujinadharma, dAna sIla tapa bhAvanA marma; thyAri kugati viracchedana hetu, bhavasamudratarivAnai setu tihAMpradhAna zrI dAna vakhANyauM, sahuA jIva sukha kAraNa jANyau; ucita kirti anukaMpAdAna, abhaya supa(pA)tra paMcavidhAdAnA abhaya supAtra tihAM ziva kAraNa, jANau sarvadharma sAdhAraNa; tehanau la kayavanaijema, pAmyau nisuNau bhaviyA temAM jaMbUdvIpa bharata iNa nAmi, kSetra achai rahiva sukha ThAmi; dharaNi ramaNi siritilakasamAna, magadha desa tihAM suguNa nidhAnA pura rAjagRhI nAmiprasiddha, tihAM sohaidhana rayaNi samRddha; nivasai loka sukhaitihAM sarva, alakApurIya taNau vahai garva rAja karai tihAM seNiyarAya, kSAyikasamakita dhara nirapAya; vardhamAna paya paMkaya sevI, naMdAdikachai tehanaidevI naMdAsuta zrI abhayakumAra, thyAribuddhinau je AdhAra; maMtri ziromaNi tehanai thApriya, rAja bhAra savitasusiriApiyA tiNi desai ikagAmaikoi, vachavAlI niravahivA Ai; tehanau suta vacharuA pAlai, vani jAipratidina saMbhAlai ...05 ...06 **.00 ...08 *..01 duhA : 1 anna divasi vani muni pravarA, tava sosiya niya aMga; sama dama guNi kari sohatau, tiNi dIThau mana raMgi dekhI manamAMhi cIMtavai, bAlaibhAvaitAma; dhanya!dhanya! e sAdhujana, sAdhaiAtama kAma mAharI AjadasA phalI, pragaTayau puNya vilAsa; jainayaNe dIThau suguru, pUgI sagalI Asa ...02 **.03 1. bharavADaNa; 2.nirvAha karavA; 3. AvI;4. pUrI thaI."
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 tiNi ehanaipraNamI karI, saphala karuM niya janma; mujhathI bIjaunavi havai, dAna sIla tapa dhamma' ...04 *..01 ...02 DhALa : 2 (copAI...e dezI) anna dinaimuni vaMdI tehi, vacharuA le Avaigehi; tiNi khiNigharighari ucchava ralI, khAjaipIjaidIjai valI. bhojana karatAM dekhI khIra, mani abhilASa dharai te dhIra; AvI mAgaimA nai pAsi, "khIra pasaumA mujhakhAsi" dIna vacani tava mAtA bhaNai, "kUkasa bhAta nahI ApaNai; ehanI icchA kima pUrAi? viNa puNyaikima lIla karAi?'' vAra vAra jaba mAMgai bAla, azrupAta AMkhai asarAla; mAta karaipUrava saMpatti, samarI samarI tiNi paNi 'jhatti pADosaNi te dekhI karI, anukaMpA nija manamAMhidhari; koi khIra koi dhRta sAli, koi tasu ApaitatakAla ...03 *.04 ...05 *.01 ..puNyadaM ...02 ...puNyadaM ...03 DhALa : 3 mAtA ai harakhai karI, rAMdhI tava khIra thAla bharI; sutanaiM dIyai jIbhai vIra, puNyaiM sAdhu sagurumilai ghari aMtari kArija karavAbhaNI, pahutI tasumAta; tiNi avasarimuni AvIyauM, mala malinasugAta; phUla vinA surataruphalyau, aho e munirAja; iNa velAiMmujha gharai, jai Avyau Aja; thAla dharailei karI, devAnai thaI rAgi; uThayautaba ima cItavai, "huM trIjaubhAga'; huirekhA thAlai karI dIdhau te bhAga; etalai ehanai, DhuM huvaibadhuM bIjaubhAga'; valimani ehavau ciMtavai, "aplAdika pAti; ehakhIra viNasai sahI, taughAluM pAti'; ima cIMtaviviharAvIyauM, sagalau te thAla; viharI sAdhu vanaiMgayauM, bayaThau tihAM bAla; ...puNyadaM ...04 puNyaiM...05 ...puNyadaM ...06 puNyaOM ..00 1. photarAM, kuzakA; 2. atyaMta, puSkaLa; 3. jaldI; 4. cokhA; 5. ati;6. zarIra, aMga; 7. khaTAza; 8.5DavAthI.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 ...puNyadaM ..08 citta vitta vali pAtranau, milIyau saMyoga; lAgi triveNI yoga e, Apai sukha bhoga; sura Auu bAMdhIyauM, tiNidAna prabhAvi; sAMkha anaidUdhaibharayauM, jau milIyau bhAva; mA AvI taba cIMtavai, 'jImyau iNi eha'; valIya parIsuM ehanai, mani dhariya saneha; nibala sarIrai te sahu, jimi sabala AhAra; rayaNi ajIraNa rogathI, marI thayau sura sAra; ...puNyadaM ...09 puNyadaM ..10 ...puNyadaM ...11 ...01 ...02 DhALa : 4 tihAMthI cavi te deva, rAjagRha purai puNya prabhAvai, avatarayau e; seThi tihAM dhanapAla, dhanada teNI parai didhi samRddhi guNe bharayau e bhadrA tehanainAri, rupAdika guNaisohaimohaiyuvatI e; tAsukukSi sarirAjahaMsa taNI parai, bhAgyi huisavi saMpatI e garbha thatAM saviloka, tehanaiima kahai, "e kRtapuNya ihAM thayau e;" avasari jAyau putra, janama mahocchava pitA karai harakhita hUau e. savilokonI sAMkhi, nAma ThavaNa karai, e kRtapuNya kahIjIyaie; vadhivA lAgau bAla, bIja caMdra jima, mAta pitA tiNa rIjIyai e karamuni kalA kalApa, budhi guNai karI, sIkhaisavizeSai karI e; rAtri divasa abhyAsa, zAstra taNaukarai, rAtau vidhA suMdarI e. ...03 04 *. 5 DhALa : 5 yauvanavaya hiva AvIyai, putranAM adhika uchAhi pariNAvisyA e; subha divasi dhavala maMgala sadhava ramaNi janapAMhi, hiva harakhi gavarAvisyA e ***01 mAta pitA ima ANaMdapUriyA, karaUmanoratha nava navA e; anya dini subha lagani zreSTivara bAlikA, pANIgrahaNa sajana raMjivA e ...02 "kAravaibahuvidha nija vita yAcakA, Apiya tiNi sujasa jagi hUau e; paraNIya tiNi hiva mUkIya ramaNIya, vidhA ramaNi rasiu mAu e 1. zaMkha, 2. kubera;3.prasare, sarake;4. saubhAgyavatI, 5. vaheMcavuM.
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 viSaya vimukha suta dekhIya, mAta taba zreSThinai dIna vadani kahai e; 'goThila puruSasyuM ehanai, melavau jema iNa Athinau phala liyai e'' ...04 DhALa : 6 seThi kahai '"e `bhAmau tujhanai lAgau prANi! eha kusIkha suputranai kima dIjIyai ApaNi ? vara vayarI paMDita jana puNi mUrikha hitavAri; te jAMNai upagAra karuM puNi thai apagAri *asana parigraha maithuna bhaya e cyAriupAya; pUravabhava abhyAsai aNasIkhavIyA thAya bhIti'bhATakA pAkhai aMdha na jANai jIva; pAchai tuM pachatAvisi bholI 'jAvajIva'' seThi kahI kahI thAkau puNi navi mAnai nAri; budhi pAnahI kahIyai strInI zAstra majhAri bhadrA nizcaya jANI seThi bulAvIyA tAma; goThila puruSAnai te suMpai jaMpai Ama 'ehanai ApajyuM bhoga saMyoga sIkhAvau tumha; pachai dakSa karInai ANau pAsai amhe'' kabahuM vaniA rasi ramAvai lei teu; kabahuM saravari vAvi talAvai kUai seu kabahuM nATaki'gATaka kIjai dIjai dAna; kabahupAna cAvata gAvata vidha vidha tAMna kabahuM vasaMtai khelata melata caMga mRdaMga; kabahudhamAla jamAvata pAvata tArI taraMga kabahuM hIca hIDolata Dolata mana kai raMgi; kabahuM vINA vajAvata lAvata caMdana aMgi kabahuM jUai jUai ThAmi bhamADai mitra; kabahuM kAma kutUhala kai vali vilasai vitra kabahuM goThi karAvata dhAvata jetasu saMga; kabahuM phaure ghaure kudAvata caMcala caMga 1. bhrama; 2. AhAra; 3. khuzAmatIyo; 4. Akho janmAro, jIve tyAM sudhI, 5.paganI pAnI; 6. nRtya karanAra. ...01 ...02 ...03 ...04 ...05 ...06 ...06 ...08 ...09 ...10 ...11 ...12 ...13
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 anya divasi te khela karaMtAM AvyA tatva; vasaMtasenA velA gRha vesAvADai jatthA ...14 te nirakhI harakhI varaSI mukhi amRta dhAra; niMbUnAmai pAmai pANI dADha apAra ..15 tihAM pahuMcAvI Aviya mitra gayA nija dhAma; hiva vesAmani raMjivA maMjivA lAgI tAma ...16 kokakalA dekhADIyApADIya zAstranaurAga; kAma sarovara gAhai kuMjara jema athAgA ...10 kavaNa kavaNa vezyAnasaMgivignatA nAMhi? mUladeva nija gharatai kATidIyaugrahi bAMti ...18 pAna'mukaphala vAna vadhAraka"cUnai huo raMga; abhinava adharidharayaidarasai jasu jAgai anaMga ...19 tAta!tAta!pokAraijana kavi yogai vesa; bApa! bApa!na karaimata utarai ehanau lesa viharanaivesAhara aMtara bahulau jANi; visahara visa utArai gADi maMtra vakhANi. je vesAhari DaMkiyA tAhana maMtra na taMtra; DAhAte puNi bholI thAai vesa ramaMtA rupavaMta aru nIrasa neha vihUNa viseSa; kaMThai lAgai Agai teha dikhAvaidekhA 23 "caNakanI roTI jemanA prema karI jai vesi; mohanA vAhyA bhogavipAvai jIva kilesa pratidina tehanaimUkai mAta pitA dhanarAsi; te jima dogaMduka sura bhogavai bhoga vilAsA ..25 ima nizciMta paNai rahatAM tasu vesA"gehi; mAtA pitA paralokipaDuta na jANai tehi pachai muhamAgyauramaNI tasumUkai sAra; ima karatAM vaulyA tihAM bAraha varasa udAra dhana samRdhagharasvau tehanau zobhA ThAma; dhanapAkhai bhaya kAraNa te jima uvasa gAma ...28 1. varasI; 2. du:khI; 3. pakaDI, jhAlI; 4. sopArI; 5. cUno; 6. vezyA; che. DaMkha mAryo; 8. sApa; 9. caNA; 10. ghare; 11. ujjaDa. *..24 : ***26
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 29 ..31 *.32 ...33 *.34 ".35 hiva nija grahaNA sahUaipei hUMtI leu; mUkaidAsIse tI kahai"patinai e deu" akkAe hiva jANyau Avyaudhananau cheha; ehanaigharanau sAragrAu hiva kevala deha ghAlI sUka sahasa valI te mUkyA gheri; nAri cIMtavai"vAta thai myuM bIjai pheri?" vasaMtasenAnai jaNAvaie sagalau marma; ehanaighara thai kADhI, jaitau aha kula dharma valDa! eka tuM chAMDi, ma mAMDiyuM bIjI vAta; "niSpIDita alatAnI pothInI A bhAta cUsI selaDI parahI nAkhI jai kyuM asAra; tima jugatau tujhanai chai hiva enau parihAra ApaNa AdaradIjailIjai je dhanavaMta! niradhana pariharIyai iNamAMhi achai nahI bhrAMti" budhi ghaNI ApI navi mAnai putri kIsAI ApaNa hIyaDaina upajaidIdhI ketI thAi mAta pratai kahai vesA "aMba aMbanI rIti; kyAre phoge thAi tiNai mujha enheM prIti? eha samaudhana decai kuNa tuha mAta vicAri; kIdhau je upagAra na melI jai saMsAri huM guNavaMta taNA guNa dekhI rAcuM bhAi! dhananI tRSNA manamAMhi hiSaNA mujhane na kAMi' ehanau nizcaya jANI mAta daMbhanaugeha; seja sahita nisi sAharibAhiri mUkyauteha jAgyA sUnaudeula dekhI mani ciMtei; 'iMdrajAla athavA dise vibhrama mujhanai ei kiMvA suhaNaidekhuM," thAtu nau khobhakieha; ceDI naDI rahI kahai, "nisuNau sAmiya!teha vasaMtasenAnI mAyaitumhanaimaeNkyA Aja; iNa ThAmaitujha kalapanA nau hiva kehau kAja? ..36 ...30 .38 .39 .40 ..41 ...42 **.43 * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * 1. kIbapIselaH 2. aLato, jenI bhAta ke chAparAkhavI; 3. dUra, aLagI;4. koInuM; 5. kSubdha kare.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 vasaMtasenAnai mAMDai bhAMDai jAniya gehi; jima le jAuM palaMga upADI nija ghari eha'' DhALa : hiva kayavanau ciMtavai, 'dhig! vesA vAsa; *jAM dhana thau tAM hUMdhaNI, hiva kIdhau dAsa prIti kisI vesA taNI ?...AMcalI ehanau raMga pataMga javuM, 'vahilaui jAi;' imaghari'AmaNa dUmaNau, jAtAM pachatAi priya AvaMtau dekhinai, uThi tiNa vAri; AsaNa Apai priya bhaNI, sukulINI nAri mAta pitA nau mUlathI, pUchai virataMta; vAta kahI nayanAM thakI, azrupAta karaMta te nisuNI ati dukha dharai, kayavanau citti; eka vichoha vaDAM taNau, bIjau gayau vitta kayavanau"dhIrima dharI kahai, zoka nivAra; ''dravya huvai tau huM hivai, mAMDuM vivahAra'' hUvA sahasa vesyA taNA, AbharaNa ji kei; te dekhI'khInai kahai, 'lejyo cAlatAM ei'' mitra kahaNi dina ketalA, rahiyau ghari teha; putranI Asa vadhU dharI, priya rAkhI gehi *sAtha saMghAtai te calyau, sUnai deuli jAi; sAtha samIpai sUi rahyau, sukha seja bichAi duhA : 2 acarija kAraNa je thayau, tiNa avasarivirataMta; kayavannAnai puNya vasi, teni suNau dhari khaMta ...44 copAI : 1 tiNa nayarai dhana kari vilasaMta, sudhana nAma vara'ibhya mahaMta; tehanai mahimA nAmai nAri, kUTa kapaTa nau je AdhAra 1. jyAre; 2. jhaDapathI, 3. nirAza; 4. dhairya, dhIraja, 5. vyApAra,6. khinna;7. sArthavAha; 8. dhanavAna, dhanADhaya ...01 ...prIti ...02 ...prIti ...03 ...prIti ...04 ...prIti ...05 ...prIti ...06 ...prIti ...0 ...prIti ...08 ...prIti ...09 ...01 ...01
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 ...02 *..03 ...04 .05 tehanai putra thayaudhanadatta, yauvana bhari vilasai niya vitta; sAMkala kalAnau kula gRha teha, pitA vivAha karAvainehi mAgI thyAriibhya bAlikA, suMdara rupai sukumAlikA; pANigrahAvyau suta jetalai, janaka parAsu thaya tevalai dezAMtara karavAnai kAji, mitre prerayau pAmI lAja; zubha dini lei cauviha bhaMDa, dhanadatta jalanidhitIrapracaMDa pUrI pravaNa cAlyautAma, pahupata uparadIpAnai gAma; *viTavI dhana pAchaute valyauM, jaladhimajhipravahaNa Aphalyau giri sirase tI bhAMgau tisai, dhanadatta parabhavijAi vasai; eka puruSa tiNamAM ugarayau, mahimAnai jAi*vAgarayau "pravahaNa bhAMgau lAgau hAthi, amanaidhanadatta dhananai sAthi;' tujhanai bahudhana desyAM ihAM, e guhyama prakAre kihAM" hiva mahimA manamai cIMtavai, 'avara vadhUpati ANyai havai; suta saMtati dhana rAkhaNa kAja, nitibhari uThI lei sAja sUnaideuli pahutI nAri, sukhi sUtau kayavannau bAri; upADI nija puruSAM pAMhi, jhati le Avainiya gharamAMhi ...06 *..Oo ...08 09 *.01 DhALa : 8 "praha sami jAgIyau jetalaie, "disi vidisi jovae; jAma mahimA mati AgalI e, prabhAi AvIya kAma tuM bhalai padhArIyaue, jovatAM tAharI vATa''...AMcalI. kaMThilAgI kahai kAminI e, kArinau prema prakAsa; tuM bALapaNai harayau e, karamanau kisau vesAsa? tuM.02 tAharai kAni juvarAvIyau e, saMgalaudesa paradesa; tau puNi navi pAmIyau e, tAharI sudhinau lesa' ...tuM ...03 Aja tujha Agama bolai e, rayaNa rasAla; "bApajI!mujha bhojana dIyau, jima bhaNuM caTasAlA tuM ...04 kAla vilaMba rakhe karai, adhyArrIsa!'' mAtAyai modakadIyau lIyaunAmIya sIsa -tuM.05 tiNamAMhe maNi nIkalyauM, "husyaiDyUTaumujha;" bIje chAtre tava kahyauM, "maNi eha chai tujha" ...tuM ...06 1. mRtyu, 2. kamAIne, 3. aphaLAyuM, TakarAyuM;4. kahyuM, 5. jhaDapathI, jaldIthI; 6. sUryodaya; che. dizA-vidizA
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 tiNi kaMdoInai dIyAM, lIyAM dina prati jema; pUpalikA khAivA bhaNI, tiNai kIdhau tema nIra bhari kuMDa mAMhe maNi, ghAlI karai parIkha; jala phATI thala vici thayau, suprabhAva nirIkha nIrakaMta maNi jANinai, bhalai rAkhIyau teNi; chAtrA muha mAMgyau diyai, navi jANiyau keNi bIjA te modaka dharai, morayA nIkaLyA jAma; suMdara rayaNa pati pUchIyau, bhaNai uttara tAma "je achai kAraNa ehanau, nisuNau priya teha; dANa bhayai iNamAMhi mai, maNi ghAliyA eha'' priyaMgulatA dAsI kahai, ''nisuNau priya vANi! pAchali je amha ghari thayau, jima bhAjae kANi mAtAai mAyA karI jaba e kIyau kAma; vasaMtasenA dukhikata thai, pachatAvai tAma ThAmi ThAmi juvarAvIyA, navi pAmIyau kaMta; bhAgya vinA kima kari caDai, gayau sura maNi kaMta tiNa dinathI mujha sAmiNI, karai veNIya baMdha; zveta vastra piharai na ko karai kusuma saMbaMdha proSita patikA vratadharI, rahI etalau kAla; tuccha asaNa karatI sadA, guNa samaratI bAla'' eha vAta nisuNI priyai, dharaya prema visAla; ramaNInI pari AdarI, phalI puNyarI mAla DhALa : 9 anya divasi taTinI vicai, jala pIvAnai kAmi re; jhAlyau zreNikanau karI, jalacari jalataMtu nAmire rAjya sAra secanaka chai, sakala karInau sAmi re...AMkaNI te suNi nRpa Akula thayau, taba bolau abhayakumAra re; nIra kaMta jali ghAlIyai, tau jala thAyai be dhAra re '' ratana kosathI ANatAM, lAgai vAra apAra re; "titanai te vIMTI lIyai, pachai syuM upacAra re?'' 1. jalebI; 2. phADA karyA, bhAMgyA, 3. teTalAmAM. ...tuM ...0 ....... ...08 ...tuM ... ...tuM ...10 ...tuM ...11 ...tuM ...12 ...tuM ... ...OG ...13 ...tuM ... ...tuM ...15 ...tuM ...16 ...tuM ...10 ...14 ...01 ...rAja...02 ...rAja ...03
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 ...rAja ...04 ..rAja...05 ..rAja...06 ...rAja...00 puramAhai paDahaudIyauM, "je ANI dhai jalavaMta re; tehanaIduhitA suMdIyai, rAjya ardhabhUkaMta re'' teha suNI harakhyau hivai, kaMdoi maNi lAvaire; rAjAe jali maNidharI, siMdhuranai choDAvaire 'bhUtavi hiva pUchayau tihAM, "iNa maNinau kuNa nAtha re?" kaMdoi AvI bhaNai, "mAharI chaimUnAtha re' ciMtAtura vali nRpa thayauM, 'hyuM karivaujagadIsa re? sutA nIcanaikimadIyau?' taba maMtrI nAmI sIsa re prabhaNai"svAmi!na e maNI, ehavA naigharirAjaire; kima "mAtaMgataNaigharai, maiMgala ghaMTA vAire'' tiNa ehanaiima pUchivau, "kihAMthI e maNi ANI re? sAcai bolyui chUTivI, nahItari"nigraha jANi re' bhaya) vira sAcau kahai"kayavannA suta didhare;" teha ucita demUkIca3, 'bapu! bapu!maMtrinI budhire abhaya nRpati bolIyA, ramaNa rayaNA pari thAire; rAjAe pariNAvIyauM, kayavanau harakhi bulAire rAjya ardha piNi ApIyau, bhogavai bhoga vizeSi re; pUravabhavi jehavau karayau, te pAmivau aseSa re ...rAja ...08 ...rAja. ...09 ...rAja...10 ...rAja...11 ...rAja. ...12 .01 DhALa : 10 abhayakumara sTreprIti karaMtA, sukhai gamAre divasa vasaMtA; anya dinaiprabhaNai kayavanau, "dIna bhoga lIlA saMpunau thyArivAriiNi nagarimajhAri, achaimujhabahu suta parivAri; tehanaughara navi jANuM karthI, mela utau hou suyakatva ..02 mahimA kuTila nAri ihAM bhaNiyai, tehanI budhinau aMta namuNIyai; jiNi vidhi huMtiNi nija ghari AyauM, puNi pADosaNi kiNahI na jANyau" ...03 camakyau citta abhaya ima bolai, "ehanai kapaTapaNai kuNa tolai? vasIyai ekaiThAmaitoi, kima e mujhanai sudhina hoi? .04 1.dIkarI, rAjakanyA; 2. rAjA; 3. hAthI; 4. rAjA; 5. caMDAla; 6. madajharato hAthI; che. damana, baMdhana; 8. utsAhapUrNa avAja
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 *..05 ...06 ...00 08 hiva nizciMta rahau mai jANa3, vahilI vadhUtumhAM ghari ANuM;" deula ekakarAvyau tAma, bihu bAre kari ati abhirAma kayavajJAnairupa samAna, yakSanI pratimAM karI pradhAna; puramAMhe udaghoSaNa karI, "Avivau je huvaisa vachAnArI paisevau iNa pUrava bArai, nIkalivau pazcimaidArai; nahItaritehanai'varuau thAsthai, je navi iNa deulamai jAsyai'' eka vAta suNi sagalI rAmA, leiputra Ai abhirAma; te paNa thyArivahUsutasetI, sAsu Agali karIya pahUtI yakSa dekhi kayavanAraMgi, "bApu! bApu!''kari cakya uchaMgi; vikasita vadana thayA te bAla, nIkalIyA sagalA tatakAla ekabAri baiThA te nirakhai, uThayA dekhI tehanai harakhai; jilai tehanai javai jAi, lAjyAM avanata mukha te thAi nItura vacani karI te gherI, tarajI jima mukha pAcho pherI; kayavanA nRpa abhayakumAra, dekhInai bIhI tiNa vAra Avi tiyAM nai caraNai lAgI, "e aparAdha khamau vaDa bhAgI;" ima kayavanau zrI vilasaMtau, sAta ramaNiccuM sukha bhogavatau dAna bhoga kari jini jasa lidha, kayavanau thayau thayau guNahiprasiddha; rAjyasirI anubhavatAM jema, vIra padhArayA nisuNau tema ...09 *..10 *..11 .12 ...13 DhALa : 10 iNi avasari tihAM viharatA ho, samavasarayA vardhamAna; cavada sahasa muni parivarayA ho, kevalajJAna pradhAMnA ...01 mana bhAvai ho bhaviyA vaMdau...AMcalI. vIra jiNiMda sarvalokatihAM, vaMdivA ho pahutAdhariya uchAMha; zrI jinavacanaghanai karI ho, zamivA bhavadAha mananA. ..02 puruSa eka vadhAmaNI ho, AvI Apaitatva; kayavannau harakhita thayau ho, supaitapai atyA .mana ...03 sarvAdhi lei karI ho, Avai zrI jina pAsi; jiNavara paya paMkya namI ho, baiThaudharamanI Asi ...mana ..04 bAraha paraSada taba milIhI, zrI jina dhai upadesa; kei samakita Adarai ho, kei vrata savisesa ...mana ...05 1. vahuara; 2. putravALI; 3. pravezavuM; 4. virupa, kadarUpuM; 5. sAthe; 6.nIcuM, nameluM, paDeluM; 7. tarjanA karavI.
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 kayavanau harakhita thayau ho, nAmI jiNa paya sIsa; prabhaNai '" mai pUrava bhavai ho, syuM kIdhau jagadIsa ? bhoga RRdhi pAmI ghaNI ho, puNi aMtarAya phuraMta;' tihAM zrI vIra kahyau save ho, pUrava bhava virataMta te saMbhali vairAgI thayau ho, thayau kayavanau rAya; jAtIsamaraNa upanau ho, prabhaNai ''zrI jagatAya! mujha viveka maNi ApIyau ho, kIdhau mujha uddhAra; tumhe viNu kuNa bhava tArivA ho, pravahaNa sama AdhAra? mAharI bhAgyadasA phalI ho, pragaTayA mAharA puNya; jai zrI jinavara paya lahyA ho, pAmyau narabhava dhanya rAjapramukhanai pUchinai ho, leisu tumhe pai dIkha; kahisyau mujhanai jiNi parai ho, pAlisu tiNa pari sIkha'' "mA pratibaMdha karau ihAM ho, vali narabhava saMyoga; pAmevau chai dohilau ho, tima nija ' tanu nIroga'' hiva ghari AvI pUchIyau ho, zreNika abhayakumAra; ''dhanya! dhanya! tumha''ima bhaNai ho, lei anumati sAra jiNamaMdiri pUjA karI ho, dei dAna udAra; sAhamnIvatjhala kIyau ho, ghosi(ta) nagariamAri hiva sivikAyaiM ArRhI ho, vAjatai vara`tUri; rAjA zreNika syuM valI ho, aMteura bharapUri Agai naTu e nAcate ho, pagi5gi detaudAna; caDatai bhAvai AvIyau ho, jihAM zrI jina vardhamAna hiva sivakAthI utarI ho, dei pradakSiNA tIna; praNami aMjali joDinai ho, jaMpai jina guNa mai saMsAra asAra e ho, jANyau jugatau deva; hiva bhava tarivA tAharI ho, vratadhari karisyuM seva hiva tosai hathi dIkhIyau ho, jagaguru zrI vardhamAna; gaNadhara patinai sIkhivA ho, Apyau dhari bahumAna ramaNI puNi "dIkhI dharai ho, vaMdana 'abhbhA pAsi; sIkhevA zrI vIrajI ho, atisaya rAsi nivAsi bhIna 1. eka vAdya, tusaI; 2. naTavo; 3. zibikA; 4. paNa; 5. dIkSA; 6. AryAjI. ...mana ...06 ...mana ...0o ...mana ...08 ...mana ...09 ...mana ...10 ...mana ...11 ...mana ...12 ...mana ...13 ...mana ...14 ...mana ...15 ...mana ...16 ...mana ...10 ...mana ...18 ...mana ...19 ...mana ...20
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. palAyana thaze. 116 duvidha sIkha lei karI ho, saMyama tapa japa sAra; sIha taNI pari pAlinai ho, pahutau saraga majhAri eha bhava taripAmisyai ho, ziva nArInau saMga; ehavA riSi guNa gAvatAM ho, dini dini raMga abhaMga ...mana ...21 ...mana ...22 DhALa : 12 yugapradhAna jinacaMdrasUri rAjai, guru atisaya kari adhikavirAjai; veda bANa rasa sasadhara varasai, nemi janama kalyANika divasai zrI pramodamANika guru pAdai, sohai zazadhara jima muni thATai; uvajhAya zrI jayasoma yatIsa, tehanau siSya dharIsujagIsa vAcaka zrI guNavinaya viseSi, ThANAvazyaka vivaraNa dekhi; eha saMdhi prabhaNai sukha kAjai, mahimapurai mahimA kari rAjai jihAM zrI ajita zAMti guNa bhariyA, jANe caMda sUra avatariyA; bhavya jIvanA tama bharaharivA, jana AnaMda rayaNi dini karivA eha prabaMdha bhaNai je bhAvai, zrI jinakuzalasUri anubhAvai; duriya vighana savi dUri pulAvai, RRdhi vRdhdhi maMgala ghari thAvai Iti zrI kayavanA saMdhi samApta: || ...01 ...02 ...03 ...4 ...05
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 6. zrI kalyANaratna sUri kRta kayavannA zeThanI copAI (saM. 1600) *.01 DhALa : 1 sukhakaraNI re sarasati sAmaNimani dharI; kahai kavIyaNare kayavantApabhaNuM carI; mahI maMDali remagadhadesa rAjigrahI; dhana dhanavaMta re dhanu vAsi vasai sahI; sahIya ThAmi vasaMti dhanu bhAmini bhadrA jANIi; putra prasarAu kayavannA nAmairUpavaMta vakhANIi; dina dina vAdhai kalA sAdhai sobhAgaiM kari sobhatuM; bhaNI guNI guNavaMta hUo yauvana vayamanamohatuM pitAiMre paraNAvyau ulaTadharI; kulavaMtI re kanyA kayavanai varI; dhana yauvana remada bharimAtu hAthI3; te kima rahaire gharagharaNInuM nAthIu? nAthIute gharaha gharaNI taruNI tANyaunavi rahai; nayara mAhaimanaha raMgai mikasumana gahagai; eka dinna baiduhATa cuhaTaicitta kayalAsuM ramai; vara vesa vanitA mAragimAlahai, kuMyarakhai tiNi samajI dekhI kAminI remana mohiElAgI rahi9; ThAruvezyAre nayaNa pAsa ghAlI grahi; uThayau AphaNI re cAlu lAgu cittamaiM; paMThi cAlyaure maMdiripuhatu te kanhaiM; te kanhaimaMdira gayuM suMdara rupa rati soha e; dhana dhaNIya jANI prema ANI, madhura vANI moha e; rupa amArI deva kumarI gaMga gavarI dIpatI; kayavanna Ayu sukha savAyuprema pAyubhAvatI coyA caMdana re agara abIra uchAlIi; moTAM maMdira re uparirahIimAlIi; sukha vilAsai re vAru vezyAsurulI; ..02 ...03
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 dhana pUraire pitA tehanuM te valI, valI dhanna pUrai pitA jhUrai adhUraI puNyaiM isu; putra pAmyaumani na mAnyumohadhAriu hui jitu; aMtya kAladaM pitA teDainIDarate Avai nahI; mAtA pitA paraloka,hatAM, viSaiviDaMbai jou sahI **.04 ..05 ...06 ...nAri ...00 DhALa : 2 mAtA pitA mAMnainahIM, je jagimAMhai vikhyAta; ihalokanuM bhaya navi gaNai, paraloka kehI vAta re? nArina rAcIi, viSaya viSamuM vikAro re; nArina rAcIi...AMkaNI mahilA rupaimAMDIu, mahIali moTuMre pAsa; balavaMta bAMdhyA rahai, paNi te naraginivAso re kayavanA nai tihAMthI, dhana sADhI bArairekoDi; bAra varasa vahaiM karI, ubhI rahI kara joDire havai joyo je pari hui, dhananai Avyaire chehi; ko kUDI AvI ghari thakI, tava mani ciMtA teho re sAravaNai sAnai karI re, anukrami kADhiuteha; jhAbakitehadekhADi, ThArataNujima beho re catura paNaimani ciMtavai, 'dhiga! dhiga! vezyAre kunAri; gAThai aratha dIThaunahI, tava kADhiu ghara bAri re' ima cItavatuM AvIu, puhatuM nija ghari teha; gharadIsai ubhA kharuM, nArI dubala deho re ...nAri ...08 ...nAri ...09 ...nAri ...10 ...nAri ...11 ..nAri ...12 ...13 DhALa : 3 sukalINI e mahAsatI, dIThau Avyaunija patI; harakhatI ubhI thai AdaradIi e "Aja sanAtha hUyAM ahe, nija gharinAtha AvyA tumha! paNi arpe e dina dohilA kADhIyA e" ima kahI mukyAM bisaNAM, prItaiM sukha hui ati ghaNAM; teha taNAM mananI vAta save karai e *..14 ...15
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 sukha vilasai saMpati sAruM, putra ratana huudAru sukhakArUM; mAta pitA mana mohatuM e kayavanu mani ciMtavai 'dhana, nahI kahu kima havai"madanavaI ? bhAva manoratha navi lai e' gharaNi prati kahai vAtaDI, garatha vinA jAi je ghaDI; te vaLI varasa pramANai jevaDI e'' ima kahI paradesa bhaNI, nAri pUchI cAlyau dhaNI; tehataNI gharaNI sA premai sahI e cyArilADUbhAtai kIyA, neha dharI sAthaiM dIyA; telIyA sAthai'saMbala etaluM e eka sukhai rahai, ima jANI maMcaka grahai; te kahai'vallabha ! vihalA Avayo e'' tiNi dini sArathavAha tihAM, vastu lei Aviu jihAM; te tihAM melInaU mAnini gai e tiNi samai joyo je, puNya prabhAva te kahai; gahagahai nisi nidrA bhari te rahai DhALa : 4 tiNi nayarI teNei dini, vivahArI eka; maraNa pAmyau dhananuM dhaNI, sovana koDi aneka; joyA jagi kaMika isu...AMkaNI dhana kAraNi dhasamasa karI, uThI akkA teha; rakhe! rAuli dhana lIi, nahIM sutA kAMi astrI cyAri sohAmaNI, rupaU raMbhA sAta; "re! rotI(na) rahumAnini, mAnuM mAharI vAta khADa khaNI kheDuM bharI upADI eha;'' nAri bIhai bolai nahIM, pari kIdhI teha "dhana rakhavAlivA kAraNi, ANu nara koi sAra; tihasuM bhoga bhalA karuM, tumho navalIya nAri'' akkA uThI ema kahI, pU(pA)chai cyAri nAri; nayara mAMhai nara nirakhatI, kayavanakumAra 1. madanapati; 2. dhana; 3. bhAtuM. ...16 ...96 ...18 .19 ...20 ...21 ...22 ...23 ...24 ...joyA ...25 ...joyA ...26 ...joyA ...20 ...joyA ...28 .joyA ...29
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1.prabhAta ugatAM 120 dekhI dahadisI nirakhatI, rakhe dekhai koi! upADI ANyau arahu, nija maMdira soi "praha vihasI java jAgIu, kahai kAmini teha; " eha dhana yauvana tumha taNuM, bhoga bhogavuM eha'' DhALa : 5 kayavana cAru bhogavaiM, bhoga bhalI pari sAra; dinakara dIsai dIpatu, tima taruNI pare te teja apAra kiM; puNyaiM re sahu pAmai, nita nita navA re valI bhoga saMyoga kiM puNyaiM re sahU pAmai...AMkaNI rupa raMbhA jisI bhAmA, bhAmini bhadraka eha; bharatAranaUbhagati karI, bhala bhala bhalI re pari prIsai teha cyArinAri sohAmaNI, putra prasavyA teha; sobhAgi suMdara sobhatA mana mAnai re mAvItra jeha akkA karai alakhAmaNI re, abalA Agali vAta; jiNi vesi arahu ANIu, tiNi vesai re mukuMtiNi rAti sAthaU saMbala tehanuM lADU ti moTA cyAri, nehadharinArI kIyA; mAMhai ghAlIyAM re valI rayaNa thaI udAra bAre varase te valI, Avyau sArathavAha; upADI ANyau tihAM, valI mukIuM re te sAthaI mAMhi sArathapati Avyau suNI, sAhamI ti AvI nAri; kayavanau ghari AvIu, nija gharaNI re veSai pUravacAra DhALa : 6 kayavantu Avyo ghare, nija nArI re mani dharatI neha, putra upari re valI adhika saneha, neha dharI lADUdIi re lei lADU nesAliyAM mAMhai AvI re lADU chai jeha; vihacInai valI dIdhuM teha, rayaNa ruDuMghuTakIyure pANI gayA pATI mAMjivA, Avyau re kaMdoI hATa; maNi lIdhuM re sukhaDalImAMhi, kaMdoI teNai bholavyaure ...joyA ...30 ...joyA ...31 ...32 .......... ...33 ...34 .......... ......y... ...kiM.pu ...36 ...35 ......y.... ...ki...pu... ...36 ...38 ...39 ...40 ...41
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 ...42 ...43 rAya taNuM tihAM hAthIu, taMtu vAire jIvaiMgrahiu jeha; mukAvadare kanyA varai teha', kaMdoIpaDahu chibaire rayaNa mahadaM mUkI karI, pANI kIdhuMre bihubhAge eha; taMtuvAi re gajamukyauteha, rAu Agali ubho kIure kaMdoI rAiM pUchIuM, "kahAre ratana tumeva? nahItari re kIjaitAharucheda," bIhanai bheda sahUkahire rAya kayavanu teDIu, pariNAvI re kanyA tiNi rAya; hIyaDalaine valI harakha na mAya, koDigame sovanadIire ika dina abhayakumArasuM, vAta kahI re savi hui jeha; iNi nayarI renArI chai teha, budhi karI paragaTa karure ...44 ...45 **.46 **4 DhALa : 0 budhi vimAsai abhayakumAranavI, deula karAviumUrati mAhaiThavI; ThavIya mUrati yakSa jANe kayavanuM huijisu; isIya sUlai caturabhaliidekhI naranArI tisu; nayara AkhaipaDaha bhAkhaidAkhaideula Avayo; nara nAri nija parivAra lei, eha ATha jaNA dArayo naranAri AvaiparivAra parivarI, ikaThAM vInaiika jAiparI; parIya jAiM eka Avai suMdari cyAraisobhatI; putra taNA parivAra lei, deula AvaidIpatI; deula AvI mAhai chAvI, mUrati dekhInainamI; nija narakhI nayana vikasyAM, jANe meha vUThau amI manamAhaiM jANaisvAmI ama taNuM, jANI ghuMghaTakADhai ati ghaNuM; ati ghaNuM ghuMghaTa jANi kADhai thyAriputra nehaiM karI; dhasamasIya dhAyA karI mAyA, AliMgai ulaTadharI; putra pabhaNai"pitA ! AvuM, jAvA nahI dIyAM ahe;" sAMbhalIyaDosI nayaNarosI kAMkUla bAlaka tucche akkA AvIa rahA toNIyA, jakSamUrati e jovA AMNIyA; AMNIyA jovA jakSa puMThai abhayakumAra suNai sahU; pragaTa thai kayavanu kahIu catura cyArai e vahU; ..48 ...49
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 sahU sajana milIyAM raMgaralIyA, dukha TalIyAM te sahU; puNya prabhAvaiM sahUya saMpati, Avaighari beThAM bahU *..50 ...51 ...para DhALa : 8 pUrava bhaviradAna dIdhuM isuM, khIra khAMDadhRta udAra; mA khamaNa nairamunivara pAraNai, viharAvyau tiNi sAra dAnaprabhAvaiMre satsaMpati milai, Apada alagI re jAya; manavaMchita phala pAmIiMte sahI, tehanai savi sukha thAi; dAnaprabhAvaire....AMkaNI. vici vihicInairekIdhuM bhAgalA, ApadatiNi pariNAmi; Apada lahInai revalI, lahI saMpadA sArayAM saghaLAM rekAmAM dikSA leinaidevalokaiM gayuM, harakha dharInai e guNa gAiyA; nayaranArI re mAMhi, dAna prabhAvai sahu saMpati miliyA saMvata solai sintiri AsUi, dina dasamI ravivAra; tapagaccha maMDaNa sohai suMdara, zrI haMsaratnasUri zrI kalyANaratnasUri ima kahaiM, kayava-- riSirAya; bhaNatAM guNatAM carIya sohAmaNuM, manavaMchita sukhadAyA TIzrI Iti kayavannA haSi sakjhAya saMpUrNaTI ...dA ..53 ...dA ...54 ...dA ...55 ...dA..56
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 che. guNasAgarasUri kRta kayavantA copAI (saM. 1606) *.01 ...02 duhA : 1 (rAga : mAru) dAna na dekhyaidalidrahi hai, dAniM vinA nahi bhoga; dAni apakIti nahI, nahi parAbhava loga dAniM vyAdhi vadhai nahI, dInapaNuM navi hoi; dAni bhaya vyApainahIM, nirdhanadAna ma joi lakSmI taNo nidAna ati, anaratha eTaNa dAna; pAtra dAna detAM thakAM, vAdhai vasudhAvAnA ekajaname dIdho thako, janamAMtarI paNi soi; ADo Avaidana e, ema jANo sahu koI kaivanai kuMArajI, dAna karI vara bhoga; kima pAmyA te sAMbhalo, puNa taNA saMjogo ...03 *..04 *.. 5 ..06 ...soTAM...00 ...soTAM..08 DhALa : 1 (hiraNI java caraI lalanAM...e dezI) kuvisana jehanai hoi, so TAlo na Talai ho; kayavanA jima joi ho, so bAlona balai ho mugadhadesamAMhimAnilo, desAMno siNagAra; rAjagRhI nagarI bhalI ho, zreNika rAya udAra kSAyaka samakitano dhaNI, mahArAjA tasa nAma; zAsana mugati kAraNo ho, sakala kalA guNadhAma sunaMdA sukhakAraNA, paTarANI suvicAra; naMdana tIko jAiyo ho, nAmai abhayakumAra, budhI pyAra nidhAna jI, jANaidhAra upAya; vidhA caudaino dhaNI ho, jeNe zire kahIvAya mukuTamaNI maMtrI rai, rAja calAvai Apa; zreNika sukhamaijhulahI ho, putrataNA paratApa. dhanaiM karI dhana dopamA, dhanesara ati dhAna; sArathavAha vasaitihAM ho, poDho puruSa pradhAna ..soTAM.... 09 ..soTAM 10 ...soTAM ...11 ...soTAM....12 1. raMga (kIrti), 2. zreSTha;3, kuberanI upamAvALA;4. mahAna, moTo.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 *sAla guNA kari'zIlanI,'vaDa vakhatA'vaDanAra; sobhadrA bhala'bhAminI ho, dAna dayA guNa sAra guNaratne rohaNagiri, putra panoto pekhi; kayavano che nAmathI ho, chorumAMhi viseSi seTha tejasInI tanayA, dhanyA nAmi kumAri; byAhA ati uchAhasuM ho, rati taNai avatAri sAdhu taNo saMjogathI, sAdhu taNA pare soi; viSayA vimukha sadA rahai ho, dharma parAyaNa hoi mAta-pitA ciMtavai 're! suta to lesyai dIkha; sI gati thahAsye mAMharI ? ho, dIjai koI sIkha' sIkha je de sIkha je dene ho, hArayA mAyaja bApa; suta na koI'saradahe ho, mAvItra ati saMtApa Toli lalita goSTImaiM tadA, melTo naMdana jAmako; karuNAvaMta kAMmanI ho, ichA upajI tAma *naTaviTa puruSAM paragaTA, vyasana sIkhAyA sAta; susaMgata nara sUdharai ho, kusaMgati vahi jAta pANI uMco nA vahI, nIco hI bhale jAya; AgipaDai jaba bAharI ho, kavaNa sakai ulhAya kasturI re kapuranI, vAsa viseSai bhaluri; lasaNa hIMganI vAsanA ho,javalaganahIM hatthadharI kaiyavanau re kusaMgathI ho, "puMco ghaNuM re kupAtra; kharAba saMgatI AvA taNI ho,lakhaNAM to palaTAta ubhA ubhA phailA lAgo DoraDo, mAthai jai baisaMti; jehailaga "juMtIyA ho, pAyAM talai"pai kAMti gaMgAjala guNavaMta jI, khAre sAyAra saMgi; kAlo kAjala nayaNa sohe ho, lAgo sobhe suraMga kayavano visanI huu, mitrAMsi rai sAtha; maMdira to gaNikA taNai ho, Avyo jANe nAtha ! ...soTAM...13 ...soTAM ... 14 ...soTAM ...15 ...soTAM ...16 ...soTAM ... 10 ...soTAM ...18 ...soTAM ... 19 ...soTAM ... 20 ...soTAM ...21 ...soTAM ...22 ...soTAM ... 23 ...soTAM ... 24 ...soTAM ...25 ...soTAM ... 26 1. uttama; 2. gRhiNI; 3. AgaLa jatAM; 4. moTI nArI; 5. bhadra; 6. strI; 7. ratnano parvata; 8. zraddhA kare, mAne; 9. naTa ane laMpaTa; 10. ? ? ? ? ; 11. pahoMcyo; 12. lakSaNa; 13. pagarakhAM, 14. paga, 15. zobhe.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 naMdA susenA nAmathI, vesyAi vasi AMNi; rAkhyo raMga na chuTahI ho, jANi bAMdhyo tANi! ...soTAM.... 20 *ketakI kAMThivIdhIyo, jima bhamaro tima tema; mAya-bApanaiM vIsarAyAM ho, aba kaho kIji raMjyo kema? ..soTAM .... 28 hAthi'kumAmAM kAma e, kizuM hoipachitAya; aMgArA khaMkhetIyAM ho, ulhAyA navi jAyA ...soTAM.. 29 vAsa na Agi e doi jI, jabalagina sakai jAgi; tabalagi to dALyA rahe ho, jAgyAM nAvi mAgi ...soTAM ... 30 moha lagaimAya bApajI, jere maMgAvi teha; kaMcana dura kapUratuM ho, pahuMcA beidharI neha ...soTAM ...31 iNI parighara ulecatAM, varasa ja huvAM bAra; kAmarAga vasi AMdhalo ho, na laigharanI sAra ...soTAM...32 mAya-bApa bolAvIyo, vAra vAra sovAra; paNi phiri re gharinA vahI ho, ai! ai! viSaya vikAra ...soTAM...33 vikala karaisyANA bhaNI, dhIrA naire aNadhIra; "viDaMba'vibudhI ghaNA ho, ai! ai!madana suvIra ...soTAM...34 dhana saghaLuM hI khuTIyuM, gharamai huire anAthi; sara sokyAM saravarataNAM ho, jala navi Avi hAthi. ...soTAM...35 anerairedahADali, dhana levAnai kAmi; akkA ceDI mokalI ho, kayavajJAnidhAmi ...soTAM.... 36 tIvra jvara saMjogathI, mAta-pitA paraloga; pahotAM sura padavI lahI ho, koI subha saMjogA ...soTAM.... 30 sakyAM paDyAM nai re girayAM, sUnAM dekhI geha; ceDI citti ciMtavai ho, "Ayo e ghara cheha?' ...soTAM....38 kayavannAnI vahu kandi, ceDI AvI cAli; kaMta tumhArA mokalI ho, kalyANI !dhana AlI" ...soTAM....39 ima suNI bhAkhai bhalI, vahuyara vAru vANI; samAdhyo chai sAhajI ho ?''pUchai kai hita ANI ..soTAM...40 "sukhyA samAdhyo sAhajI!vAti vaDAM navihoi; lhAvo dhana utAvalyo jI, DhIla na karavI koI'' ..soTAM 41 1. kamAyA 2.kheravI nAkhavA; 3. bujhAvavA; 4. vidhiga5. upahAra; 6. viddhAna; 7. suMdara; 8. kuzaLa. *(ka.23) AkaDI ha.pra. (kha)mAM che.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 "pati AjJA mAthi vahuM, huM patinI dAsi; pati sukha suNatAM jai aja(Da)yo ho, mujhamastaka AkAsi ...soTAM...4ra jhUrI jhUrI paMjara huvA, sAsUsasarA doya; svargipohotAM jAikiho, sUbha gharAMno (na) hoya ...soTAM...43 kAMya kasuMbApaDI, ekalaDI re anAtha! kiMhA thakI huM mokaluM ho ?dhana gayo dhaNIyAM sAtha ...soTAM...44 varasa bAra huyAM sahI, mokalatAM ghara vIta; kUThAhI khAlI paDai ho, beThAM beThAMkhAtA ...soTAM...45 mujhapAsirIyuM nahI, e gharanuM to kAMi; mAvItrAno ApAya ho, ekAbhuSaNa prAMti ...soTAM...46 AbhUSaNa e leyanaiM, vege jAtuM dAsi; saghaLI vAta suNAvaje ho, e mAharI arajadAsi" ..soTAM ...40 AbhUSaNa Agaidharayo, bhAkhyo sayala vicAra; kayavano e sAMbhalI ho, ArativaMta apAra ...soTAM ... 48 te vezyAnaiM ApIyo, AbhuSaNa re anupa; akkA AgiMbhAkhIyo ho, gharano sayala sarupa ...soTAM...49 akkA Avi nai kahaiM, "suNiputrI ! e vAta; ehanA gharathI kADhIo ho, naSTAMnaiMsiralAta" ..soTAM ... 50 vezyA jilhA ekasI, aMtara nahIe lagAra; ekadina hoina cIMkaNI ho, lUkho chai vivahAra ...soTAM... 51 akkAnA AdezathI, dAsyAdikaparivAra; dhUli uDAvi sanamukhI ho, samajhai kyuM na gamAra? ..soTAM ...para anaMgasenA mAyazuM karai vInatI eka; "e guNavaMto kaMta chai ho, kAM na karo suviveka? ...soTAM...53 "nhAnapaNAno ehasyuM, parico chaipaNi mAya; ehano dhana khAdho ghaNo ho, kima cheho devAya?" ...soTAM...54 akkA kahiM "suNi suMdarI! A pAMca AcAra; nirdhananaiMnavimAnIye ho, dhanavaMtasuM yAra'' ...soTAM.... 55 ehamato zravaNe suNI, moDho huu udAsa; kuNa kumatinI jorathI ho, ihAMghara kIdho vAsa ? ...soTAM... 56 1. ha. pra. (kha)no pA. mAvitrA muA pIu ho...; 2. naThArA; 3. copaDeluM; 4. rUkSa; 5. ha. pra. (ka)no pATha ghaNAM dinAno ehasyuM...; 6.dago.
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 ..soTAM ..pa0 ..soTAM .58 ..soTAM....59 ...soTAM..60 mananI jUThI mAnInI, vacanaipaNi e ema; kAyAi jUThI kharI ho, phiTa! vezyAno prema koTInaidhana dekhivai, mAnai smAna samAna; nisnehaNi ne nirguNI ho, ehathI naraga nidAnA mAMsa mizra mizrita ja surA, naTaviTasucitta tAsa; vadana sadana narakA taNo ho, kayuM na lai jana trAsa ?' ima cIMtavatonIkalyo, Avo nija ghari cAlI; paDIyAM maMdirakhIyAM ho, daiva prati dai gAlI. dhi ! dhi! e mujha jIvIyuM, dhi!dhi!mujha avatAra; mAvItrA nai dukhadIuM ho, te jANi karatAra dravya viNAsyo vyasane maiMre, bhogakaryAbanI nirlajja; ghaNuM kizuM kahI bhAkhIyAM ho, sarayo nA koI kArja' ima ciMtavano svAmIjI, cAlI Ayo gharamAMhi; sanamukha AvI suMdarI ho, uThI naiM uchAMhi jala bhAjana karamAi grahI, dhai Acamana apAra; uMcA AsaNa bavsAryo ho, kayavanto sukumAra DhAla bhalI bAvIsamI, kuvisanathI dukha thAya; zrI guNasAgara sUrijI ho, suvyasana chai sukhadAya ...soTAM...61 ...soTAM 62 ..soTAM...63 ...soTAM...64 ...soTAM...65 66 60 duhA 2 (rAga : dhanyAzrI) Aja huusuvihANajI, Aja huu kalyANa; bhali padhArayA maMdirimujha, bhAminInA bhANa! balihArI tuhanAmanI, balihArI tuha mAya! balihArI tuha tAtajI! jeha samarayAM sukha thAya. kaMta kahyo kaviyaNa jaNe, kAminIno karatAra; punya parI pati pAmIi, bhAminIyA bharatAra nAhyo nirmalI nIrasuM, paherI dhotI sAra; pujyA gharanA devatA, jina nAmi jayakAra bhojana kIdho bhAvatuM, ArogyAM mukhi pAna; sanamukha beThI suMdarI, pUchai"svAmi sujANa! ...68 69 ...00 1. bhAgya; 2. suMdaraprabhAta ugyuM; 3.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 *..01 ...02 ...03 je je vItaka vItIyAM, te te bhAkhi nAri;'' svAmI tadA sahu sAMbhalI, jhUraimanahamajhAri "saMpajasai sukha saMpadA, thAsai ati adhikAra; dukha dIdho mAvItranai, phirina lahuM kuThArA suta saMpajIyAM kavaNa guNa, jehina vadhI kulakAMNi? mAvItrA sukha na upajyo, kusutta nahI ariNa jANi indukhetranai vaMzajI, kaMdalI viSavarujema; phala lAgAM viNasai sahI, kuputrAM kula tema' e "avaThaMbhaNa nAriyai, Acho avasaripAmi; gaiti kaMtA jANajyo, aba saMbhAlo svAmi! hoNahArate hovahI, avarana hovi koI; mUyAM gayAM te socatAM, phiri nalahIi soyA *..04 *..05 *..76 ***oo DhALa : 2 (kisanasiMghanA pavADAnI..e dezI) tIna avasthA bhogavi, dinamAMhi dinakAra; ugaitapaija Athamai, to mANasa kuNa vicAra? ho vAlamajI sA puruSA phiri 'bAhuDejI, sova kAyA zuM hoi ho vAlamajI; ekapakhavADai vAdhato, tima mANasa jANi. ho vA ... 08 caMdrakalA jima caDhata jAta, bIjai ghaTato jAya; ghaTata vadhitau"sayarA, mANasa kuNa kevAya!' ho ...vA... 09 prIyA vacana vizeSathI, susaMtoSa huo sAha; 'arati halurI alagAM karI, AMNA ati uchAMha ho...vA.... 80 kiMcIta rdhanarAmadIyo, tAma karai bAthApAra; ki sabaMdare kisabaja kare, e jagano vivahAra ho....vA... 81 dhanyAsu sukha mAnato, dhanyAnaiM AdhIna; upajo suta ati suMdaru, vadhivA lAgo vAnA ho...vA. . 82 lokakahai"aba cetIyo, pahilo na cetyo kAMI? nimnANuM thAsau havai, ekai so thAya ho...vA... 83 putra nahI e zatru che, mAvatarAno "coDa; kare hau aba pAdharo, bAMdhyo sire jasamoDa" ho ...vA...84 1. sAMpaDe, nIpaje; 2. pharasI, kuhADo; 3. kuLanI maryAdA; 4. pIDA; 5. Teko, AdhAra; 6. pAchA pharavuM; 7. sAgara; 8.duHkha; 9. haLavuM; 10. ????; 11.nAzakaryo; 12. mukuTa. ...-.-.-.-.-.------------
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 ho.vA..85 ho....vA...86 ho...vA....80 ho..vA....88 ho....vA...89 ho ....vA...90 ho...vA....91 kAne kotarI sArikhA, lokAM kAMe bola; sAMbhalavai Akula bahu, sahyAM na jAi kubolA prIyA kahai "prANezajI!khedakaro syAmATe? loka bokabakavai karI, kuNa kare ucATaNa svAmi kahai "suNi kAminI ! huM jAuMparadesa; dhana upajai ANamyuM, jauM huM Adeza" sonaiyA eka sahasa che, mAhare pArsa sesa; vaDavyApAra"samAcaro, tumha vasyo paradese moTA gharanI khuracaNI, nAnhAnI gharavAta; pagalaga pANI hAthIyA ho, "sasalAdika vahI jAta'' prIya kahai "prIyA! suno, e dhana to kuNa mAta; jouMjAi'koDyAMaDuM, tau vaMchIta purAMtA desyAthI dIsAMtarai, jAsuM alaga apAra; keikokyodhana ANamyuM, kai tujharna re juhAra' rAkhyo ko rahasyainahI, kAya kIyo viSAsa; khema hojyo tumya paMthemaiM, devai purajo Asa" ihi avasaritau eka hojI, sArathavAha"sujANa; dure dasathI AvIyo, Agai karehI prIyANA sonaiyA to sahayasato, thoDA melo jAMNi; "yANo kara ekaTho ho, sAtha jamahI ANi devalamAMhe vAsAvIyo, khATI vachAi jAtI; modakadIttI sAMbhIlI, paDhiAvI patI satI sA AvI ghara ApaNe, sA hIyAMsubhAkhaMtA; hAro karma ja ehavo, pati sukha kema cAkhata?' iNi avasara tiNi nagaramai, dhanadatta seThadhanavaMta; rUpavaMtI ramaNI vINA, che karmayatau kaMta sukha bhogavatAM upano, naMdana to jiNadatta; paDhiu guNimiti Agalo, yovana vaya saMpattA ho ...vA... 92 ho....vA.... 93 ho ...vA. 94 ho...vA... 95 ho....vA... 96 ho...vA... 90 ho....vA... 98 1. ????; 2. kAMI paNa; 3. adhIrAI; 4. rajA; 5. karo; 6. kharca; 7. ????; 8. ????; 9. dezAMtara; 10. samajadAra; 11. kariyANuM; 12.mAMcI, khATalI; 13. pAtharavuM.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 putrI to seThI taNI, paraNAvI tasa cAra; dhanadata seTha subha gati varI, suta vIlarse sukha sAra sukha vilasaMtA seThano, ANI pohoto'Ava; kAla kIyo jinadattajI, upajau chau punya prabhAvaU rupavatI'thivarAM tadA, vahuyAMni bolAvi; "mato karai ghara bhItarai, 'vijJana mata cUkidAvi rovo mata rAgai karI, nahI kolAhala kAma; jANi gau to rAyajI, lei saghalA dAma bhUmikhodi"gADavo sahI, chAMno e tumha seTha; koI na jANi tima karo, dhana rAkhavo neTha dhana mAtA chaiM dhana pitA, dhana bhrAtA dhana putra! dhanabharatAra karatA(ra) kahyo, dhana viNa`koDika sUta mANasa mUAMno dukha to, mAsa cha mAsA joga; dhana re gayAMno dukha to, kimahi navi bujhAya dhana rAkhevA kAraNe, kIjai koi upAya; puruSa anero ANIi, jinadatta nAma dharAya jaba suta hosi thAharai, kADhI desyAM tAsa; sutathI saMtati vAdhasai, karajyo lIla vilAsa kula / rAkhevA kAraNe, cyArisiM karI viparIti; vicitra vIrya kAminI, Apa sajI dharI prIti'' sAsu vacana sohAmaNAM, AyAM vahuni citti; khADo khohI gADIo, sAha tadA jinadatta snAna karI pAvana thai, melI saghalo soka; sAsU sAthe te calI, koi na jANi loka devalamAMhi poDhIyo, dITho sAha udAra; kayavo kara'AMgalo, karavA nIji bharatAra mohI rahI te mAnanI, lahI sAsu Adesa; sUto hI upADIo, cyArAM hI suvizesa sobhe hI zRMgAra vara, karI te cyAra hI nAri; ubhI zayyA pAsa tI, prema taNI prakAri 1. AyuSya; 2. sthavIrA (anubhavI); 3. sthavira; 4. dATo; 5. tuccha kiMmata (koDI); 6. AMgaLI cIMdhIne h ho ...vA ... 99 El.. ...vA. ... 100 ho ...vA. ... 101 ho ...vA. ... 102 ho ...vA. ... 103 ho ...vA. ... 104 ho. l ...vI ... 105 ho ...vA. ... 106 ho ...vA ... 100 ho ...vA. ...108 ho ...vA. ... 109 l ...vA ... 110 ho ...vA. ... 111 ho ...vA ... 112 ho ...vA ... 113
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 thavirAM rahI chai pAkhatI, etali jAgyo soi; nija nija vastarI dekhahI, ajaba tamAso hoi 'e cyAre vArAMganA, svarga bhuvana paNi eha; huMto`nara konara achuM? mujha mani eha saMdeha' cyAre vahuyara dekhatAM, lajyA saghalI TAli; galai ma(la)i ghAli bAMhaDI, AMkhyAM AMsu TAli ''hAM vacha! hAM vacha! mAhirA, etAM vIsaratAMi?; kihAM gayo tho mujhanai tajI ?'' kapaTa na jANyo jAya "tuM naMdana chai mAharo, huMchuMtAharI mAya! jAta mAta ko pApIyo, gayo tho lei chi tAya e tujha bhAinI vahu, e sahu saMpati sAja; bhogavibhAgya vizeSathI, e ghara kero rAja sA nai Avi 'aMbhodhi maiM, e AvI tumha pAsi; tima kari jima cyAranI, pUgai saghalI Asa Aja pachai to tAharo, e ghara e parivAra; mata tuM jAyai'uraThai, jANI avaraprakAra'' kayavano citta ciMtavai, 'kaMi supano chaiM eha ? kaMi mAyA che devanI ? e moTo chaiM saMdeha je bhAvi tehI hojyo, svarga taNA e sukha yoga; punyaparA pati pAmIyo, bhogavavAdho bhoga mujhanai mAsa cha vIsarayo, subha karmathI Aja; darzana lAdhuM tAharuM, sarIyAM saghalAM kAja jUThAM mAhi jUTha jI, sAcA mAMhi sAca; "kelAvIyAM puru paDai, e re vaDAnI vAca e mujhanai huM ehanai, bahulAdhAM 'chAMdo e; purI paDasai kehanI, karatA(ra) karai so hoi' sA kahai ''mAjI ! suNo, mhAri tuM gurudeva; abahupAvana thAisuM, thAharA pada yugala seva'' vividha pari sukha vilasatAM, cyArAMhA nai cyAra; putra'panahotA upajyA, jehavA rAjakumAra 1. manuSya; 2. samudra; 3. ropAyamAna thaI; 4. ghaDe; 5. svachaMda vartana; 6. panotA. ho ...vA. ... 114 El... ...vA. ...115 ho ...vA ... 116 ho ...vA ... 117 ho ...vA. ... 118 ho . ho. ...vA. ... 119 l ...vA ... 120 ho ...vA. ... 121 ho ...vA. ...122 ho ..vA. ... 123 ho ...vA ... 124 ho ...vA. ... 125 ho ...vA. ... 126 ho ...vA. ... 120 ho ...vA. ... 128
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 ho...vA...129 ho....vA.... 130 ho...vA.... 131 ho...vA...132 ho ...vA...133 ho...vA... 134 ho..vA . 135 caMdrakalA jima vAdhIyA, vadana ati abhirAma; je jethI cIta cIMtavyA, te te sarIyAM kAma cyArahI nAri sulakSaNI, prItama suM ati prema; poSaUhoDAphoDa syuM, bhAnu taNI priyA jema zabda rupa rasa gaMdhanA, rasa arupharasa pramoda; vividha prakAra vizeSathI, cAru karatI vinoda varasa bAra volI gayAM, jANe ghaDI samAna! rUpavatI thavirA havai, kisI vidhi meliItI nA AturatA ati vaidhanI, javalagi caDhato roga; roga samyAthI vaidhanai, baMtalAvai nahI loga svAratha laginAnhAM bhaNI, moTA karI mAtaMta: moTAnai kAraja sarayAM, nAnho karI jANatA vahuyAMni teDI kahai, "kAja tumhAro eha; sArayo zrI jagadIzvarai, ehanaidIjai cheha jUThI sAkhi ja je bharai, dIrdharoSI nAma; visvAsI mArai je kei, kIyuM na jANe kAma karmataNA caMDAla e, cAri kahyA karatAra; jAti jAyo pAMcamo, leyo sahu vicAra dhananA rakhavAlA huA, eka nahIM paNa cyAra; ehanai kADho vegasuM, koImalAvo vAra jeha thAnakathI ANIu, tihAM jaimUko Aja;" vahu kahi"kima muMkIi, jehathI sarIyAM kAja?" taDakabhaDakasAsu kahai, "eha chaizAro kaMta?" tumha karAyo to huo, Ai! e e kaMta" "murikha cho vahu tucche, koIna samajho vAta; e paradesI pAhuNo, te jAsaighara vAta e ghara vAtanai kAraNai, kIdho eha adharma, adharmahI sudho paDyo, achaiM vicAro marma'' kArija adhika abhAvanuM, paNi paravasano jora; uMcai muhaDai boli kai, kIyo na jAyai sora 1. caDasAcaDasI, 2. ane, bIjA; 3. cAre;4. vahI, pasAra, 5. sAyo. ho...vA...136 ho....vA...130 ho ...vA.. 138 ho...vA...139 ho....vA... 140 ho...vA... 141 ho...vA...142 ho....vA... 143 --------------
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 ho...vA...144 ho...vA.... 145 ho...vA.... 146 ho ...vA ...140 ho...vA...148 ho...vA...149 "uvAhIMkhATa samArikai, modakamoTA sAji; ratna pyAra prakhepIyAM, saMbala karei kAji sukhamai suvata sAhajI, cyArAM lIuM upADi; uNahI devalai mukinai, nAsI gai'kuhADi AtAMsu Aja ja tapai, AtAM vanA na tapata; kavirAMhI kADhI dIure, kAminIyAM rokaMtA varasa bAramAM AvIure, phiriu sArathavAha; khabarilahIu suMdarI, ANI ati uchAMha sAtamI AvI sA satI, sutanai lei"lAri; 'uNahI devali sovato, dITho nIja bharatAra jAgyAMthI sA putranuM, Age hI"avaloi; kayavano citta bhIMtari, acarijarvato hoi 'ugharau sutau DhIyA, u kamalA keli; karatAM vividha prakAranuM, vasIyA thA mana meli supanAM ko khyAla e, hoi gayo dekhAya; kuNa AgaipokArI e, deva! avalo nyAya karatAM ehavI kalapanAM, dhanyA bhAkhai""deva! ghari padhAro ApaNi, huMkarastuha seva e nAnhaDIyo thAiro, karo ghaNuM saMbhASa; khole lyo ati khetasuM, purAvo abhilASa" naMdananaiM kI parai, lIdho hIe lagAya; muhaDo mAtho cuMbIyo, godamai bisAyA naMdananai AgaidharI, ghari padhArayo sAha; bhagati bhalI pari sAcavI, upAyo uchAha DhALa bhalI trevIsamI, dhanyA dhanya apAra zrI guNasAgara svAmiNuM, kadIhI najacoritAra ho..vA .... 150 ho ...vA...151 ho....vA...152 ho...vA...153 ho..vA...154 ho...vA...155 ho...vI ... 156 duhA : 3 (rAga : kAphI) dhanyAbhaakhipremasuM, "svAmI!karo prakAza; uparAMjyaNa kIdhI kasI, duridesa ki vAsa? ...15o 1. sAco; 2. mUkyuM; 3. bhAtuM; 4. atizaya duHkha nAkhI; 5. sAthe; 6. te ja; che. joI; 8. e; 9. hatA; 10. vAtacIta; 11. mukha; 12.dago na dezo; 13. bolI; 14. upArjana karavuM.
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 kAMi lei AvIyA ? nakhi na kAMi dekhAi;'' eha suMNI lAjyA ghaNuM, najari na uMcI thAya etalai naMdana AvIo, mAMgi ANi viveka; "modikadho mujha sAhajI !'' modika dIdho eka modaka lei pAdharo, nIsAlai AvaMta; ratna dekhi modaka viSai, gADho sukha pAvaMta sAhajI to dIsi ghaNo, caturAino geha; pATI ghuMTaNa kAraNi, ghuMTo ANyo eha ratnasulei AvIo, kaMdoi ghari jAma; pATI mAMjata hAthathI, ratnasu chaTakyo tAma paDIo pANI pAtramai, jala phATo tatakAla; ratna sujala kaMtajI, dIsai jhAkajhamAla kaMdoi te dekhIyo, lobhANo manamAMhi; ApI nai mukha bhakSikA, ratna lIo'uchAMhi *ghuMTo Acho ApIo, modaka ApyA doe; modakakhAi Apinai suta raliyAyata hoi ...158 1. umaMga, utsAha; 2. pATI para lakhavAno patthara (coka); 3. udita thayA. ...159 ...160 ...161 ...162 ...163 ...164 ...165 DhALa : 3 (rAja jo mile athavA nattha gaI merI nattha gaI jAMNe re balAya...e dezI) suta ralIyAyata huu tAma, geha vasyo re jANyo jAma; sAhajI milyoa sukha to saghalo Talio mUMgAmAhi ghI Talyo, Aja bhalI sAhajI milyo Aja lagi to thAri anAtha, sAhajI AyAM huyA sanAtha kaMdoie lIyo ratna, gupatipaNi rAkhyo kari grahana pAchai modaka rahIyA jeha, sAhai tInai phoDyA teha mAMhithI nIkalIyo joI, ratna amUlaka dIThAM soI kayavano tava karai vicAra, 'e to vahuyAMnA upagAra bhAgya hamAro phalIyo Aja, e aNaciMtyAM sarIyAM kAja prasana huyA jinavaranAM pAya, udo dIyo subha karama Aya zreSTha e karama ja kahivAya, kAMi karai grahanA samudAya lagna dIuM moTi RSirAya, rAghavajI to paNi vana jAya! ...166 ...160 ...sA ...168 ...sA ...169 ...sA ...170 ...sA ...171 ...sA ...172 ...sA ...173 ...sA ...174 ...sA ...105 ...sA...176
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 anya bhavAMtari kIdho, karma zubhAzubhanA moTA marma anyathA kIdhAM navi jAya, dukha AyAM tu kAMi sakulAya ?' evuM jJAna vicArata prANi, sukhadukha ko nANai manamAMhi modaka ratna sudravya pradhAna, kayavano sAha sulatAna dina dina lakSmI vAdhai'bhUri, Apada arati gai saba dUri punya thakI "prabhutAi jAsa, koTi guNo chai puNya prakAza eka divasi moTo gajarAja, sIcANakI adhika avAja gaMgAmAMhi karata sanAna, jala pIvai taMtunaiM anumAna taMtu jIva rahyo lapaTAya, hAthI bAhira na sakai Aya baliyAthI baliyo kahivAya, e jagamAMhi te to nyAya kIdhA to adhikA upacAra, lAgA nahI re koi lagAra rAjA zreNika abhayakumAra, AyA gajanI karavA sAra rAjA kIdhA atihiM upAya, gaja bAhira AvI na sakAya tava rAjA dukha dharai apAra, gaja to rAjataNo saNagAra abhayakumArai upAya budhi, budhi achai tehanI re vizudhi "taMtu jIve sAhyo nAga, avara upAya taNo nahI lAga maNi nAmi jo maNi jalakaMta, jalamaiM gaja pAsi re dharaMta to jala phATI jAi joi, taMtu alago thAi soi taMtu jalamaiM jAi jAma, hAthI bAhira Avi tAma'' bhUpati bhAkhai'vAru vANi, 'maNi bhaMDAra thakI re ANi kiuM na samAro vego kAja ? e gaja viNa to sUno rAja' sodhyojyo jyo nRpa bhaMDAra, e maNi nahIM bhaMDAra majhAri paDaho vAjai nagarImAMhi, ''jiuM maNi pragaTa thAe "prAMhi je maNi ANI sArai kAja, lahe putrIsuM Adho rAja'' nagarI mAhai eha kahAva, kaMdoi citti lAgo cAha paDaho chabai kaMdoi teha, nRpa pAsi ANyo dharI neha rAjAi re dilAsA dIdha, teNi iu maNi pragaTI kIdha rAjA parajA abhayakumAra, gaMgA taTi AyA teNi vAra maNi gaja pAsi mUkI soi, jala phATInaiM alago hoi taMtu jIva"pulANo dUri, gaja cAlI Ayo rAya hajUri 1. ghaNI; 2. mAlikI, gaurava; 4. yogya, uttama; 5. prAyaH, bahudhA; 6. IcchA, pA cAva; 7. nAsI jAya; ...sA ...100 ...sA ...178 ...sA ...179 ...sA ...180 ...sA ...181 ...sA ...182 ...sA ...183 ...sA ...184 ...sA ...185 ...sA ...186 ...sA ...18 ...sA ...188 ...sA ...189 ...sA...190 ...sA...191 ...sA...192 ...sA...193 ...sA ...194 ...sA ...195 ...sA ...196 ...sA ...19 ...sA ...198 ...sA ...199 ...sA...200 ...sA...201 ...sA ...202 ...sA ...203 ...sA ...204 ...sA ...205 ...sA...206
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 ...sA...221 vAMTai harakha vadhAi rAya, vAjAM vAjyAM ati sukhadAya gharigharibAri huyA kalyANa, kaMdoi pAmyo sanamAMna gaja upari caDhIyo rAjana, tAma`gurDe guhirAM'nIsAMNa yAcikajananai dIjai dAna, so kaMdoino vAdhyo vAMna maNi lei Avyo nija geha, rAya kahai kuyarasuM eha *rAyasutA rAyAMsuta yoga, e to jANai sagalA loga kaMdoinai jo devAya, to eha vAti hAsyo thAya manoramA kumarInuM nAma, manoramA chai nAmi pramANa kAga galai kaMcananI mAla, sI sobhA pAvi suvisAla ? aNamilatai melavuM jeha, jAvajIva pachatAvo teha' abhayakumAra kahai''suNi tAta! karasyAM eha vimAsI vAta ehanai ghari na hovai e rayaNa, jotAM eha vaDAMnAM vayaNa " kai tumha ghari kisAhAM teha, vastu apurava lahai eha ? caMda viSai re sudhArasa vAsa, sUrya viSai re jima teja prakAsa aMbudhimAMhi ratnAMno ThAma, meru maruta rANA vizrAma grahanA thAnaka AkAza, gaja haya gaunau svarga nivAsa cakrIni ghari cakra nivesa, thAnaka anere ema lahesa siMha guphA motI abhirAMma, "kola bilA'asthikai cAMma jehanuM chai e ratna anUpa, pragaTa karIe sayala sarupa te sAthi pAlevI vAcai, jAi milasai sAcai sAca'' harakhyo rAjA manaha majhAri, kisuM karai aba abhayakumAra? bolAvyo kaMdoi jAma, saparivAro Avyo tAma vastra AbharaNa bhalAM pahirAya, rAjA Agai ubho Aya pUchai maMtrIsara susaneha,''kihAMthI ratna lahyAM taMi eha ?'' " cAluM AvyuM e mujha geha,'' maMtrIsara mANasa saMdeha pahelAM jaNa melyA samajhAya, ThAma ThAmathI AyA dhAya chaDIyAM mAri macAvI sora, nAThA loga gayA javadUra kahitAM jAe " e bagasIsa, rAjAjInI'visvAvisa'' nAndo mAMDe moTI Asa, te nara nizcipAvai trAsa "kATho kuTANo re gamAra, mUrchA khAi paDyo teNi vAra ...sA ...222 ...sA...223 ...sA ...224 ...sA ...225 ...sA ...226 ...sA ...220 ...sA...228 ...sA ...229 ...sA...230 ...sA...231 ...sA...232 ...sA...233 ...sA ...234 ...sA ...235 ...sA...236 1. dhajA; 2. gaMbhIra; 3. nagArAM; 4. rAjakuMvarI; 5. uMdara mATe dara; 6. hADakAM; . bakSIsa; 8. nizcitapaNe; 9. kaThora. ...sA...20 ...sA...208 ...sA...209 ...sA...210 ...sA ...211 ...sA ...212 ...sA ...213 ...sA ...214 ...sA ...215 ...sA...216 ...sA. ...217 ...sA ...218 ...sA ...219 ...sA ...220
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13o : : : : : : beTho huo lahI vizrAma, punarapimAMDyo eha ja kAma "dhidhANo lAgo prabhu pAya, mAgaMtAM to bhUta nazAya sAcI vAta kahai jo mohi, rAjApAsi choDAuno hi mAratA marI jAizamUDha!moTAsuM haThana calai mUDha! mUyA pAchi to aMdhAra, mAyAmaiko nAvi lAra' trAsa bali bhAkhyo sarvamarma, nRpa maMtrInai upajyo zarma vAdala phATAM sUraprakAza, eha suNyAM upajyo re ulhAsA kayavajJAnai teDI rAya, manoramA dIdhI paraNAya. Adho rAja dIdho viMcIya, so dina thI e daulati thAya ciMtAmaNI re samudrI jAya, brAhmaNa pAsiM tauna rahAyA rAyAyAdAno vaDa nAma, kai sAhyAM do chai abhirAmAM eho moTA chai jagamAMhi, te mATinRpa harakhyoprAMti cyAre ratnahUyA ekatra, kayavannA gharipuca pavitrA kaMdoinI putrI jAma, kaMdoiparaNAvyo tAmAM kahyA bhaNI dIdho eka grAma, moTAMnA to bola sakAma kayavano nRpa kumarI soe, gaja AruDhakarI e doe vAjAM vAjai vicitra prakAri, dhavala maMgala gAvainaranAri, vATa vicAli suNatAM bola, bola bhalA re kai nimolA dhani maMtrI melyo saMjoga, vahuyara varano sarikhAsarikho yogA naMga re jaDANo kaMcana jema, kayavano nRpa kumarI temA ima suNatAM ghari Ayo sAha, sayaNAM jaNAM mani ati uchAha kAma anairatidevI doe, iMdra anai iMdraNI joe kayavano nRpa kumArI prema, ANi milI e joDI jemA ccAra vIsamI chaiDhAla, punya viSai bhAkhI suvisAlA zrI guNasAgarano upadesa, suNivA sarikho chai suvizesA ...sA. ...230 ...sA...238 sA..239 ...sA...240 sA. ...241 ...sA...242 ...sA...243 ...sA...244 ...sA...245 ...sA.246 ...sA...240 ...sA...248 ...sA...249 ...sA...250 ...sA...251 ...sA...2pa2 ...sA...253 ..sA..254 ...sA...255 ..sA..256 ...sA...2pa0 ...sA...258 ...sA ...259 ...sA..260 ..sA...261 duhA : 4 (rAga : dhanyAzrI) eka eka divasi rasa raMgamai, kayavano maMtrIsa; baiThA vAta vinodamai, karata'aM(ka)lola adhIza. ***262 1. dhiMgANu macyuM; 2. dolata, saMpatti, 3. sakala, sarva; 4. AnaMda.
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 AdithakI saMbaMdhajI, mAMDai kahyo...ri cheha; "budhitomhArI tau kharI, ANI melo teha rAjagrahi nagarI viSai, galI na jANuM geha; putra cyAra vahu cyArahI, mAharI chai susaneha devalamai sutA thakAM, lei gai mujha prAhiM; devalamaiM phiri mukIyo, ohI avasthA mAMhi maMtrIsara bhAkhi bhalo, 'karata ghaNerI hAsi; caturAi to dIsi ghaNI, ati sAhajI pAsi! varasa bAra vasIyA jihAM, navi jANo te dhAma ? pasu bhalA to tumha thakI, bhulai nahI nija ThAMmi!'' " lei gai bhari nIdamai, ApaNa pai uThAya; rAkhyo saptama bhUmikA, khabari kihAMthI thAya ?'' ''ulakhasai tumha tAtanai, jeha chai thAharA naMda? kai re nahI e vAtano, uttara Apia maMda?' dekhyAM pAkhali lAgasai, tAta nAma kahI teha; kholai bisI khAMcasi, mUha mArI eha patInai re pichANasai, kai chai bholo bhAva; kiuM na pichANasi nArinai, esso kahyo kahAya'' maMtrI kahi ''ciMtA nahIM, pragaTa karuM parivAra; tau re sunaMdA jAiyo, nAmi abhayakumAra'' DhALa : 4 (sudhArasa muralI vAjai...e dezI) abhayakumAra anopama Acho, maMDAvai prAsAda; *hA(dvA)rajadoe rakhAyAM tehano, ANInai ahalAda mati kari moTI e maMtrIsara,dhani!dhani! abhayakumAra...AMcalI ekaja dvAripravesa karevo, bIje chai re nIsAra; sura murati kayavanA sarikhI, thApI mUla gabhAra ko dekhyo kayavano jAi, koi e AkAra; nagarImAMhi paDaha vajAyo, bhAkhyo e suvicAra 1. prathama, AraMbhathI; 2. khaMtathI; 3. ha.pra. (ka)no pA hAra. .263 ..mati ...264 ...265 ...266 ...260 ...268 ...269 ...200 ...201 ...202 ...203 ...mati ...204 ***205
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 139 " saghalI nArI naMdana nai re, modaka paMca ja paMca; leinai prAsAdi pahoco, pujA ko kari saMca pahili dvAripravesa karI nai sutanai pAyalagAya; modaka cohaTI bIjai dvAri, je to nIkalI jAya tehano naMdana sukhamai vadhAvai, kalA karI jima caMda; RRdhi vRdhi sukha saMpati setI, karasai ati ANaMda e AvaMtI caudasiM kai dina, Avevo anivAra; nahIM Avai tasa naMdana marasai, nahIM saMdeha lagAra'' caudasi ki dina sacIva sAhajI, devala pAsi Aya; biThA raMga vinodamaiM jI, ajaba tamAso thAya nagara taNI je nAri anopama, naMdana lIyAM tAri; Tolai Tolai sAmaTI jI, gAvai gIta apAra modaka mUkI yakSa AgaliMjI, naMda lagAvi pAya; bIjai duyAri nIkalIjI, jima AvI tima jAya khabari lahI e vAtanI jI, vahuyara cyArai teha; sAsUjInai vInavai jI, vANi vadai sasaneha 'cAlo jai e deharaijI, kIjai suranI seva; naMda nirogI'uddharai jI, jau'tUsaiu deva'' thavirAMni upajai ghaNIjI, ''thAi nIto koDi; yakSa manAvo bhAvasuM jI, ghara biThAM kara joDi vahuyara! tumhe e vAtamai jI, samajho nahI 'paMca, e kehano ghara ghAlaNa bhaNIjI, mAMDyo e 'parapaMca'' 'pahelI dIdhI nAtaraijI, tau huyA e putra; ane eya tananai karavi, kAi ghari karo kasuta chAtI uparidhana dharI jI, lei na gayo koi; rAkhyo to rahaisai nahI jI, jANahAra jaba hoi pAMcA sarisA hoie jI, Apa matai dukha thAya; pAMcA mai paramesarujI, e Ai hama dAya Ai tumhe alagAM raho jI, upajyo rasa ema Dholi; kADhyau karIya kadAgraho jI, e sukha lIdho moli 1. uddhAra karaze; 2. tuSTha thAya, saMtoSa pAme; 3. thoDu, lagAra; 4. mAthAkUTa. ...mati ...206 ...mati ...200 ...mati .. ...mati ...279 ...mati ...280 ...mati ...281 ...mati ... ...mati ...283 ...mati ...284 ...mati ...285 ...mati ...286 ...mati .. ...mati ...288 ...mati ...289 ...mati ...290 ...208 ...282 ...280
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 Aja lagI lopI nahI jI, hame tumhArI lAja; kAM re viNAso kAja ?'' aba hama hii dhIThI karI jI, rupavatI rupa ulakhI jI, Agai hui Apa; bhAvinai bali masa haNo jI, vahuyara kero tApa ati tANyo to doraDo jI, truTI jAi tAMma; ati mathiyAM visa upajyojI, nIlakaMTha hara nAma caMdana to sItalapyaNe jI, sujasa rahyo jagi jAgi; ati mathIyA tehamai jI, upajatI kahI Agi naMdana lIyAM godameM jI, modika sAsUsIsa; vahuyara sAsu calIyAM jI, pUjaNa yakSa jagIsa vATi sau pAhuyAM bhalAM jI, aMgapraphUlita hoi; heja hIya na samAyajI, Aja milai nija koi deharai AvI jetalai jI, maMtrIsuM kahi sAha; '" suttasuM e strI mAharI jI, Avi dharatauchAMha'' naMdana pAya lAgI paDyAjI, mUkayA modaka thAla; '" kuzala kare paramesarA jI, e chai thArA bAla!'' bAlakadauDI AvIyA jI,''tAta tAta'' dAkhaMta; "etA dina tuM kihAM huto jI ?'' vacana bhalAM bhAkhaMta AvI baiTho godamaiM jI, ANaMtA allola; putra pitA milavA bhaNI jI, karata ghaNA kallola koI pUThAM lAgIyo jI, ko mAthi kopeTi; sAhe pahilA jima bhAkhyuM thuM, tima e huu neTi "khamA!khamA!'' kahi thivarAMijI, khAMcI lIdhA naMda; "rAma rakSA tumhane hojyo jI, Aja thakI AnaMda'' abhayakumAra bhaNi bhalo jI, ''kRpA karI karatAri; ANI melyAM ekaThAM jI, e naMdana e nAri' vahu suta sAthi thavarAMjI, AvAM nija AvAsa; maMtrIsara jaNa mokalai jI, jANi lIyo ghara tAsa abhayakumAra kayavannAnai jI, soMpi saghalI Athi; kiMcita dhana deithivarAMnai jI, jUi karI naranAthi 1. pAkI, nirlajja; 2. kheMcI; 3. vRddha sAsu ...mati ...291 ...mati .. ...292 ...mati ... ...mati ...294 ...mati ...295 ...mati ...296 ...mati ...297 ...mati ...298 ...mati ...299 ...mati ...300 ...mati ...301 ...mati ...302 ...mati ...303 ...mati ...304 ...mati ...305 ...293
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 141 anaMgasenAse tI sAtai jI, suMdarI chai suvisAla; kayavannA ghariramaNI rAjajI, suviMjhAkajhamAla eka ekathI ramaNI ruDI jI, bhUMDI to nahI koi; purava pUrA punya prasAdi jI, sahu sarikhuM hoi eka divasi jagagurujI, jaganAyaka AvyA zrI mahAvIra; giri vaibhAra samosarayA jI, dharama dhuraMdhara dhIra zreNika rAya abhayakumAra jI, kayavandrAdika dekhi; caraNakamala jinavaranA vadaMta jI, Avai sahu savizeSi dai upadesa vizeSathI jI, bhavajala tAraNahAra; dharama parohaNa paragaTo jI, dharma thakI sukha sAra kayavo kara joDInai jI, puchai prabhunai Apa; '" Apada saMpada aMtarai jI, kuNa karamano pApa ?'' vIra kahai ''e Apa upAyuM jI, bhogavaNuM saMsAri; pUravabhava sAMbhali suvivekI jI, varI kahuM suvicAra zrIpura nagari tuM nivasaMto jI, gopAlakano naMda; cAraMto vAcharuyAM vizeSai jI, saMpati ghari ati maMda anya divasi to ghari gharidekhI jI, khIra sahuko khAya; ghari AvI so bAlika mAgaijI, khIra khAMDa somAya hIyuM bharaMtI mAtA bolai jI,'gAMThito nahIM dAma! dAma vinA to khIra na hovaijI, e ati kAThuM kAma'' suta rovi mAtA paNa rovI jI, pekhI paDosaNi Avi; cAvala dudha anai dhRta sAkara jI, ANi bhAminI bhAvi rAMdhI khIra parusai bhANai jI, suta ArogaNa heti; Apa gai parakAma karevA jI, milIu subha saMketi mAsakhamaNanai pAraNai jI, sAdhu padhArayA hoi; bahu tapa tapavi durbala deho jI, dekhI ciMtai soi *"janma saphala to Aja hamAro jI, divasa saphala ayAma;' e velAM dhana! darasana dIdho jI, sAdhu taNo abhirAMma gvAlA taNo mana huo kRpAlu jI, 'sAdhAMni pratilAbhi; hosuM Aja kRtAratha adhiko jI, jai sira aDasyaiM Abhi *(ka.40) ha.pra. (ka)mAM nathI. ...mati ...306 ...mati ...300 ...mati .. ...308 ...mati ...309 ...mati ...310 ...mati ...311 ...mati ...312 ...mati ...313 ...mati ...314 ...mati ...315 ...mati ...316 .....mati ...mati ...318 ...mati ...319 ...mati ...320 ...396
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 beTho hui sanamukhi Avi jI, RSinai karI praNAma; ''tAro tAro'' mukhi uccarato jI,''sAro mAharAM kAma pAtra nAma chai tAraNa jagano jI, so RRSi mAMDyo pAtra; harSa ghaNo upajyo sukha jI, hetai huu praphulita gAtra khIra taNA to bhagatI jI, na kari lIdho govAli; eka bhAga to pahilI dIyo jI, jovai jo saMbhAli RSi doi e nahI pahoMcasai jI, tava dhyai dUjo bhAga; valI vimAsI trIjo dIdho jI, khaMDita kIdho tyAga vanamai jAi doi sAdhAM jI, kIdho te AhAra; mAtA AvI punarapi jI, sutanai pIrasI khIra apAra kAla karI kayavano nAmi jI, upajIyo tuM eha; tIna cAra karikhIra ja dIdhI jI, trUTai manai teha tIna vAra e aMtarAya jI, e tumha sukhamai jANi; khaMDita karaNI eha akhaMDita jI, karaNI citamai ANi'' ima suNI vayarAgIuM jI, 'jeTho naMdana thApi; gharanailAraikhetasItamai jI, e dhana bahulo Api vardhamAna jina hAthi lIdho jI, kayavannai vrata bhAra; svargapaMcamai hoi cavInai jI, pAmIsai bhavapAra DhAla bhaNI paNavIsamI jI, dAna dIyAthI joi; zrI guNasAgara sUrijI re, sudharai chai bhava doi Iti zrI kayavanA adhikAra saMpUrNa 1. jyeSTha, moTo putra; 2. pAchaLa. ...mati ...321 ...mati ...322 ...mati ...323 ...mati ...324 ...mati ...325 ...mati ...326 ...mati ...327 ...mati ...328 ...mati ...329 ...mati ...330
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ chUTaka : chUTaka : 143 8. kavizrI lAlavijayajI kRta kayavannA sajjhAya (saM. 1680) Adi jinavara dhyAuM, gAuM dAna prabhAva; kayavannAnI pari vAMchatI ridhi AvaI; zrIpura pAsiM eka govAlIu vasi `nesi; gaMgAdhara gharaNI gaMgadatta putra vizesi visesa pitA java maraNa pAmiu, mAya beTaI dukha sahIAM; AvyAM kAma karAM thaI zrIpuri, seTha taNaI ghari rahIAM; ekadA khIra khAMDa dhRta sAdara, beTau mA kahi mAgai; ''uhanuM jamyAM thayA cha mahInA'' roI putra mAI Agai pADosiNi cyohe vyAri vastu tasa dIdhI; khIra rAMdhI prIsI mAya gaI kAma prasIdhI; 'ju dAMna na dIdhuM 'tu dohili Atha pAmI; 'jau AvaI munivara tau ApuM siranAmI' siranAmI ima ciMtai gaMgadatta mAsakhamaNIu Avi; bai lIha kADhI triNi bhAga kari saghalI khIra vahurAviu; valI mAI prIsuM jamuM gaMgadatta visUcikAMi vipanuM; rAjagRhI dhanAvaha subhadrA ghari suta paNii upanuM subha divasiM janamiu utthava mahotjhava kIdha; sahU sajana saMtoSI nAma kayavanuM dIdha; yauvana bhari Aviu, bApiM te paraNAviu; vezyA ghari mehaliu, madanamaMjarI bhAviu bhAviu bAra varasa tihAM rahIu bAra koDi dhana vilasI; mAya bApa che maraNa ja pAMmyA, paNi na lahuM tINai pharasI; dhana levA eka dAsi mokalI gharaNI baiThI kAMti; eka "kuMDala karavuM puNI nau chAbamAMhiM leI ghAti vezyAU jANyuM dhananuM Aviu cheha; beTInaiM kahi tava ''ahAMthI kADhau eha;'' raja puMjI kADhau apamAnyuM ghari jAya; nAri ulakhIu teDiu ghari utthAya 1. nesaDAmAM, 2. prasthAna; 3. jo; 4. to; 5. kAnanuM AbhUSaNa; 6. sUMDalo; 7. devuM, nAkhavuM. ...01 ...02 ...03
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 **08 *..05 uchAhiM kahi "kihAM mAvitraha?" "vaDai gAmaMtrai cAlyAM;" dhana keDai gayuM ghara jIraNa thayuM prathama lIha dukha sAlyA; ima karatAM cha mahInA gAlyA kAtyAmAMhi sukha vilasupha garbha rahiu tava kahi dhaNIANI, "dhana pAkhai kyuM karasiu?" bAladi tava cAlai, vyAjUuM kAMI dhana leI; nArI mokalAvI cAlyu sIkha ja deI; ehavai tINI nayarI vAMjhIu vaNiga ko mUu; khaNI khADi ghAliu, mA kahi "vahU! mama rou" ma ruu cyArai vahu(ya)ru teDI, bAladimAMhiM jaI nirakhaiM; kahi "khATalI upADu ahIMthI, gharamAMhiM mehaluM harakhiiM" cihuM pAse cyArai manaharaNI, kahi "sukha vilanuM AMhI;" "lIha gai sukhanuM khaMDa AvyuM, gAma ThAma kahi nAMhI sukha vilasai ahinisi bAra varasa tava jAvai; suta cyArai hUA bAladi AvI sudhi pAvai; ehanAM je koI te khaya karasiheja; nahI dekhai tyArai rAya dekhADasai teja tejavaMta beTA chai cyArai lakhimInA dhaNI thAvuM; kADhIsi nara ehanaiM bahu e ehanU hui te ApuM;" sajAi kIdhI modaka bAMdhyA chAnAM ratana te bhUlai; uMdhuM upaDAvuM sAsUi bAladimAMhi jai mehalai gharanI gharaNI kahi ""beTA! bAladi AvI?" pADosI pUchI "sudhi kisI navi pAvI ?'' 'TAMDai jai sutasiuM pUchai "kihI navi dITha6;" jhUrainaiM roI manamAM du:kha paiThau dukhiM roI joI taruNI khATalaDI te dIThI; puruSa jagADu tava ulakhIu te velA thai mIThI; "bAra varasa vRM sUtA hUtA? sArtha "uparAjI valIu;" "sUtA - hutA deha bhalUM chai sArtha aneru milIu;" gharaNi kahi "hUM lAvyA uparAjaNa navi dekhuM ?'' dhaNI kahi "pAchali chai Avi karaphyU lekhuM; 1. rekhA, maryAdA; 2. kSaya, 3. heta, prita, 4. vaNajhArAnI poTha,5. upArjana karI. ...06 *.00
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 ...08 OC saMdeha hajI chai na milii jihAM lagi sAcuM'' haviM ghayari padhAru tuha dIThai aste rAcuM'' rAv"tAta! sUkhaDI ApuM khaDIAmAMhi chai khAuM;" vacha! vahiluM valI jimavA Ave paNi nesAli jAu;" lADU khAtAM ratana nI sariu ghUMTau thIsi kahIu; pATI mAMjatAM jalamAM paDIu, te jala doha disi thaiuM kaMdoI dekhai daga jhAlI maNi eha; bholAvI lIdhuM lADU dei teha; tava rAyano hastI taMtU jIvi sAhiu; te hAtha curAsI lAMbu jalacara jIu jAi nai kuMtAri jaNAviu, nagarI paDahu vajAvau; "beTI paraNAvuM dhana ApuM, jaI ko karI mehalAvau;' paDahu chabiu kaMdoIi jANI kahuM "kanyA kima desiu?'' abhayakumAra kahi "mama boluM kAja sariOM vidhi karasiuM" kaMdoI iM jalamAMhi ratana melhI choDAvi8; jaya jaya tava huu kaMdoI kahi "paraNAviu" jaNa teDI bAMdhiu, "kihAM corayuM? kirNi dIdhuM?'' mAratAM kahi "maiM kayavaMnA suta kahi lIdhuM" lIghuM ratana "nAtimAM paraNo, sAta vAra paraNAvuM;" kuzali khemi jAvA diu ghari jAjA gADhau phAviu; kayavanuM teDI paraNAviu sarva manoratha phalIA lIha gaI sukhanuM khaMDa Aviu abhaya cUM vAti milIA tujha budhi"tu sAcI jau mujha'kaTaMba melAvi; A nagaramAMhiM chai cyAra strI cyArai suta phAvai; DosI eka sAr bAra varasa tINai rAkhyuM; pachi bAhara kADhiu gAma ThAma navi bhAkhyuM' bhAkhuM "tu melAvuM vahilUM, kAM na kahiu mujha pahilUM?" cItArA pAhiM rupa kayavanAnU karI deuli mehali0; DhaMDhero pherAviu nagarI kuTaMba sahita sahU Avau; pAMca pAMca modaka sahU lAvI, yakSa bheTI ghari jAu 1. thelo, kothaLI, 2. jala, 3.mahAvata, 4. hAthI, 5. to; 6. kuTuMbanuM che. pAse. ...10 ...11 ---------
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 *..12 sahU Avai jAvA doi upari rahyA jovAM ; DokaraDI cIMtavai kima karavuM vadhu hovai?' sAMjhai nIsarIA rathi baisArayA beTA; vahU pyArai sAsU sAthe jai jakSani bheTA bheTayA "abhaya! kadaMba e mAhAruM, maMtrI miM ulakhIAM;' beTA "bApa! bApa!' kahI valamAM, vahUnAM mana uhalasI; DosI kahai "ma karo AsAtanA," pAchA tANI lIdhA; rathi baisArI pAchAM valI pUThi gayA prasIdhA. jouM pAchali jaraDI karaDI daSTi gAjI; tujha putra vahunI ThAMThali kari karI bhAjI; tU kihAM gayuMtuM? vaheluM nAnuM valatuM;" Ai! juhAra karuM chuM" levA Aviu pharatI pharatuM Aviu ghare sadhAvuM, beTA vahu sahu harakhyAM; sAra vastu gharamAMhithI lIdhI DosI thayAM ghara sarIkhAM; eka lAkha khAvAnaiM mUkuM, jIvai tihAM ghara ApyAM; sAtai strIsuM siu sukha bhogavatAM dukha taNAM dala kApyAM ehavai guru AvyA, sAtii zrI jUu sAthiM; dIkSA lIdhI tihAM sAcA zrI guru hArthi; pAlaI eka manAM karma save tihAM TAlI; kevala pAmInai mugati varI laTakAlI laTakAlI mugati teNai pAmI te tu dAna prabhAviM; uttamanA guNa leivei karu sakjhAya subha bhAviM; zubhavijaya paMDita paya sevI lAlavijaya kahi prANI; bhAva sahita diu dAna bhalI pari, hiyaDA ulaTa ANI *zrI vijayAnaMda sUrIsara rAjiM, usamAMpuramAMhi kIdhuM, saMvata sola asIi manoratha, vijaya pakSinauM sIdhuM TIIti kayavanA RSi sajhAya samApta|| ...13 ...14 1. trAMsI najarathI jovuM; 2. ThAThaDI *(ka.14) A kaDI ha.pra. (ka)mAM nathI.
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14o 9. zrI vija(nayazekhara sUri kRta kayavanA copAI (saM. 1681) *.01 ...02 ...03 *..04 ...05 duhA : 1 zrI Adisara sukha kAraNa, zAMtinAtha guNa geha; neme pArasa vardhamAna jina, praNamuM paMcasuneha zrI sArada supasAulai, mujha vacana vilAsa; sAdhukathA kahivA bhaNI, tiNi vali aMga ullAsa dhyAre dharmadhuraMdharu, cyAre maMgala mAla; ccAra cihuM gatinai, haradaM cyAradharma suvilAsa dhyAremAhiM catura ati, dAna dharama saMsAri; rajamAMhi taja(ga) kADhatAM, dAna vaDaiM adhikAri pATaNa taNAprAsAdaje, kAlaghUMTalikalimAMhi; paNi *vikrama bali *bhoja nRpa, hajI lagaiMjasa uchAMhi dAnai sujasa sobhAganiti, pasaraiMkiratI pUra; saMkaTa vikaTaTale ghaNAM, pragaTaiMpuNya aMkUra sAlibhadradAnaiMdhanauM, pAmyA bhoga abhaMga; tasa caupai valI meMracI, suNatAM upajairaMgA kayavanuM dAnaiMtisauM, kADhI detAM lIha; tiNi sukha pAmyAM hArIyAM, valI lahyAsudI tAruM carita kahuM huM cupa(I)suM, catura suNI cita dei; jora kisya agalaMca syuM, vedhaka lahi saba bheyA e suNatAM je uMghasthai, e mANasa agalaMca; kaiM mujha vacanairasa tisyau, sAMbhalau maliu jusaMcA aDhalaka cittaiM dAna dhaiM, te lahikoDikalyANa; kayavannA pari'kosukI, nAmaiMsaphaLa "vihANa .06 ...00 *..08 ...09 ...10 ..11 DhALa : 1 (rAga : bhUpAla, caupainI... e dezI) jaMbUdIpiiNi dakSiNa bhArati, AryAvartaideza nirati; zrI vijayapura pATaNa sAra, vana vADI udhAna saphAra 1. sArA divaso; 2.gaLA vinA, 3. bheda;4. navAI, ajAyabI, 5. prabhAta, divasa, * vikrama rAjA ane bhoja rAjAnI kathA : juo pariziSTakathA vibhAga. 12 -"-"-------
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 vAvi sarovara kUpa rasAla gaDhamaDha maMdira gukha jhAkajhamAla; caurAsI cahuTAnI uli, baiThA vyApArI suMdara poli vivahArIyA vasaiM dhanavaMta, catura suvedhaka nadaM puNyavaMta; gharighari gorI gAiM gIta, bhogavibahuparibhoga surIta nahIM ko raNIyA nahIM sogIyA, nahIM dukhiyAM nahIM rogIyA; nahIM cADa taNA jihAM cAla, nahIM iti nahIM desi dukAla raNa abhaMga jihAM chaiM sUra, jiNi`bhaDavA vairI dUri; paMDita('ta) tarka taNA karI vAda, sAta vyasananau nahI unamAda putravatI sohAgiNi nAri, pati bhagatI guNavaMta vicAri; dolati hAtha sadA dAtAri, mRganayaNI suMdara AcAri Apa ApaNA dharma navi ta%0, SaTa darisaNa valI jihAM kaNi bhajaiM; dharmalAbha kareM nara nAri, jIvadayA pAlai hitakAri tihAM kaNi vijayasena narapAla, 'bhIma`soma guNaiM bhogI bhUpAla; ari kIdhA vasi jima'vAlahi, navijhUjhi vAhI bAkarI ketA tApasa thayA vanamAMhi, muMkI gAma grAsa utkrAMhi; iNi pari jasa upAyo ghaNuM, vAta kisI nahI'aNamaNuM ekali rathi sAdhI tiNi dharA, budhi baliM karI "sIMgaNi sarA; senApati parivAra paDUra pratapaiM, ima soi tAja bhUri cyAri samudra rasanA jiNi karI, baiThau takhati ANa vistarI; mAnaiM ANa sImAlA rAya, eha sama koi na Avai dAya dhAnaU bharayA ghaNA koThAra, gaja ratha vRSabha tarala "tokhAra; bhaUsa gAi dUjhaU valo tisI,"kAmadudhA jai svaragaiM vasI aMtaHpura nArI padamiNI, gayagamaNI "hariNAMkhI ghaNI; bharayA*kosakhajAnaiM pUri, arathInaiM dhai dAna te kari nItaU pAlaU rAja "saptAMga, ari"jIpaiM SaDa vargasuraMga; dInAnAtha bhuvananau isa, valI sI kahIiM adhika jagIsa ? ketAM vakhAMNa karI jai ghaNAM, desa nagara nRpa sohAmaNAM; ...26 DhalatI lejyo pahilI DhALa, vijayazekhara muni vacana rasAla 1. parAkramanI khyAti; 2. (ta) zabda vadhArAno che; 3. cha prakAranA darzana (sAMkhya, yoga, jaina, bauddha, mImAMsaka, cArvAka); 4. parAkramI; 5. saumya; 6. vhAlathI; . hoDa, caDase caDavuM; 8. udAsa; 9. dhanuSa bANa; 10. pracura; 11. tokhAristAnanA pANIdAra ghoDA; 12. kAmadhenu; 13. haraNa jevI AMkhovALI; 14. khajAno; 15. ????? ; 16. jIte ...13 ...14 ...15 ...16 ...10 ...18 ...19 ...20 ...21 ...22 ...23 ...24 ...25
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 ...ra0 28 * : re ...30 : ...31 DhALa : 2 (sAMsau kIdhau sAMmalI iM..e dezI) tiNi puridhanadatta seTha achaiM valI, padamazrI tasanAri; vilarsa lakhamI puNya saMpUrau, bihiThaiM ApaNI dvArA padamazrI kUkhaiM upano, vasudatta suta iNi nAmaiM; jirNa lagaiMdhanadatta seThanuM, maraNa thayuM viNa kAmai parabhAvi seThagayaIM havai, tasa gharilakhamI puhutI ThAmaThaM; "bhuvana prakAza kiraNa saMpadA, taraNi astAcala gAmai padamazrI "kurapANI paMkaja pari, jima guNavaMta kudesai; kRpaNataNuMdhana vyasanInaiMvidhA, lokabhaMDai bhuvane rAi * kasya kasyAnna skhalitaMpUrNAH sarve mnorthaaH| kasyakasyeha sukhaM nityaM yauvana tana khNddit|| sarovarakAMijala navipIyai, taruvara phala navikhAyai; satapuruSa lakhamI melI, jAtAM sAthaiM (na)jAyaiM nirvAha thAtuM dohilao dekhI, valagArDa suta hAthaiM; gAMma ThAma mUkaiM dukha maeNkiiM dukha jANI, karma kAMhaDI sAthai kAkI bhAbhI vahujI bAi, nAmai sUkAtI jIha; ApaNaiMThAmaiM gayA te parijana, sAdhu jisyA nirIha "vANotaradhana cAMpI biiThA, je karatA sahu jI jI; parigharikAmadaM manau jhaMkhuM, chAMDuM vAta na bIjI zrIpura nagarai AvI eka dini, sadhanazeThaghara jANI; vinayavatInaiM viTUMkarevA, rAkhI "sAmani mANI vasudatta vAcharuAM tasa cArai, pADosInAM tema; ima dina vAhaUvasudatta ketA, dukha nAsikaMvInuM tasa tema eka dina vAcharuyAM cArevA, gayaudUri gopAla; dIThao munivara lAgau mIThau, subha bhAvaiM muni dayAlA tiNi dini nagaramAMhimahochava, khIra jima sahu koya; mehalI vAcharRA ghari Avio, bhojana dIThauM soyA .33 **.34 ...36 ...30 *..38 1. loka; 2. rozanI; 3. saMpatti; 4. sUrya; 5. kAdavamAM; 6. kamaLa; 7. vANija putra, gumAstA; 8. vaitaruM, veTha; 9. mAlikaNa. * (kaDI 30)kyAre konAM manoratha pUrNa thayAM che? arthAta manoratha adhUrAM rahe che. sukha, yauvana ke zarIra badhuM ja (samaya Ave) khaMDita thAya che.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 **39 ..41 *..42 *..43 **.44 ...4pa mAgai"mAtAjI! Apaubhojana, khIrakhAMDa dhRtajuga;" jaNaNI tehanauMjanaka saMbhArI, rudana kare mA putra "khAvA pIvA naiM dihADaiM, kAM mUu tujha bApa? dhana paNi gAMThinahIM, koI sujana tausI kIjaiTApa?'' 'vidha vilAsa dekhiuM siuM, kIjaiMdhaNI vinA savi dhaMdha? mUDha!manoratha karivAkhoTA, jau nahI puyano baMdhA moTai kuli moTAghari AvI, kAMi sirajI kiratAra! para anukaMpAnI avasthA, dIdhI tujha dhikkAra! epaNi navi jANai valI manisiuM, duhilI thAi chi mAta kihAMthI saMpati TolI melI, devA samaratha bhAta loka ukhANA tuhikhoTA, pIDana jANai paMca; bAlaka cora anaiMdhijarAja, sAdhuna jANaiM saMca' ema vicAratI mani dukha dharatI, rotI hUbakijAma; pADosaNi zrImaMtinI AvI, karuNA svara suNI tAmAM dayA lagaiM pUchaiM sohAgiNi, "kahinI bahinI ! eha; tujha dukha dekhI hIuMgahibaraiM, bhAkhau ANI neha" susatI thai gadagada svari bolI, "seThANI ! suNI vAta; hIyaDuM kaThina dukheMnavi phATaiM, vajaighaDIuM vidhAtA !" * hai! hai! jA vajja ghaDIyaM, ahavA jaMteNa vajjasAreNa| vallaha viyoga kAle, jaMtunahukhaMDa khNddenn|| pANI taNai viyogi, kAdavi jima phATaihIyuM; ima jau mANasa logi, sAco neha taujANIyai' ApaNUM vItakakahIidekhADiuM, cita camakI sA bAlA; thirakarI padamasirI dukha dharatI, amRta vayaNi rasAlA iNI vAtai TyUroi bAi? svaina kahiuM ama AvI ? tau havi e vidhi thoDI derUM, putra manorathabhAvI" mAtA kahA beTAneM raMgi "rAMdhiri vihANikhIra; vahilau Ave morA vAlyA," AMkha AMsUnIra ...46 ...40 yata: **. 48 ...49 *..50 ...51 ...52 1. yukta, vALuM; 2. brAhmaNa; 3. hIbakAM bharIne raDavuM;4. ghaNuM; 5. vyAkuLa thayuM, gabharAyuM; 6. savAre. * (kaDI-48) he haiDA! tuM vajathI ghaDAyuM che ke vajanA bhUkAthI ghaDAyuM che? ke jethI priyanAM viyoga samaye paNa (khaMDokhaMDa) TukaDA thatuM nathI ?
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 **.53 ...54 ...55 ...56 pADosaNi havidIyaiM cokhA, ekadUdha dhRta khaMDa; lei naiM valikhIranIpAiM, kelavi budhi pracaMDa bIjai dini madhyAnhI samaulahI, vasudata mana raMgai; thAla bharI biThau jimavAnai, mAta gai kiNi kAmaI e e kautikakAla viseSaiM, nayaNe dIThauM soya; mahAmunIsara AlasUyAM ghari, gaMgA saMgama joyA mAsa pAraNaiM AviumaMdiri, etAM jAgiubhAga; nahIMtari sAmagrI kima pAmuM, dekhI *upanao rAga. * keSAM citaM na vittaM bhavati bhuvi nRNAM dAna yogyaM na pAtraM / pAtre prApte pareSAM guNavati bhavato no citte citta vitte|| syAcittaMnA paredvedvitayamapi bhavetkasya cinnaiva cittN| vittaM kasyApino bhe ubhayamapina tat durlabhaMyat samagraM / / 1 / / * jJAna dAnena sarvajJo abhyoddbhydaantH| 37tAnapravAnena suthvI mavatisarvAcAra II. * aho vRSTiranabhrA bhUdaho phalama puSpajaM / aho paripakvaM pacelimaMpuNyaM yadasmin saadhusNgmH||3|| mani zraddhAi thayuM romAMcita, devA uThiudAna; cita ciMtai deu AghuM ehanai, AdhUmujhanidAna' valI vimAsaiM thoDuM dIsai, tRpati na ekaliM hosTai; TADhuM lUkhaupaDaspeiiNamAM, rasa ehanau tava khosyai athavAbhamasyaikihAM gharighari? AjhUMpUraNa anna;' dama AlocI dIghUsaghaLaM, trihuM bhAgai karI mannA muni viharInaiM gayuM vanAMtari, haviM vasudatta adhikAra; AvI mAi-prItiuM bhojana, uThI jimI ti dvAri vacha cArivA gayuM pharInaiM, tehavi thayuM tihAM meha; tiNi bIhakaigayA vacha, disodili Apa ApaNaiMgeha ...50 ..58 ...59 ...60 ...61 ...62 1. ALasu mANasa; 2. utpanna thayo; 3. pIrasyuM;4. varasAda; 5. 5zu. * (kaDI-pa0) (1)koI mANasone dAnano bhAva (cita) hoya che paNa dAna yogya supAtra nathI hotuM. have guNavAna evuM supAtra prApta thAya to citta nathI hotuM. ema citta ane vittano saMbaMdhadurlabha che. have e be vastu maLI jAya paNa traNa vastu - citta, vitta, pAtrano saMbaMdha ati durlabha che. (2) jJAnadAnathI sarvajJa thavAya che. abhayadAnathI abhaya maLe che. annadAna karavAthI haMmezA sukhI thavAya che. (3) aho! vAdaLa vinA vRSTithaI. puSpavinA ja phaLa utpanna thayuM. utkRSTa(mayura) puNya thayuM jethI sAdhuno saMgathayo.
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 ...63 *0.64 astAcala gayuM dinakara tehavi, pariu meghAghAra; "dADumora kokilA bolai, vici vIjali kADhaMkAra uMca-nIca bhuiMkima hIDAyaiM? paMthalatiphanavijAi aMdhAre rayaNii gopuranA, dvAra ughADyAM na jAi *TUkaDau AvI rahiugovAlau, sIta vAi kaSTANo; thayuM prabhAtanaiM AviuM, maMdiraroga taNau thayuM e TANo sarasa AhAra ajIraNa doSaiM, thai visUcikA tAsa; sUla upano sAra vadhiu ati, havijayauM kihAM karaivAsa ? prakRti soya(ma) bhadrika pariNAmai, madhyama guNanaiM yogaiM; bAMdhiuM AukhUmanuSyataNuM, subha puNya taNaiM Abhogai puNya samudralahareMuchAlI, nAkhiudekhau suThAmi; vijayazekhara kahi DhAla e bIjI, moTI thai*abhirAMmi ...65 ...66 ...68 .69 duhA : 2 rAjagRhI nagarI bhalI, iMdrapurI avatAra; rAja karI tihAM rAjIuM, zreNika samakita dhAra aMtapuri jANe apacharA, rANI rupi ratana; cillaNAMdevI Adide, raMjaMrAyanuM mannA cyAre budhi taNo dhaNI, abhayakumAra maMtrIsa; rAjasirI jiNi dIpatI, zrAvaka visvAvIsa *.00 **.01 ...02 pu, ...03 DhALa : 3 (rAga : kedAro. dhana dhana dhanu aNagArajI...e dezI.) tiNa puraidhanada samovaDai, dhana seThanAmi udAra re; gharaNi chaitAsu kalAvatI, catura satIya dAtAra re punya vinA sukha kima hui? vAta chai punyanI moTI re; punyaimanoratha savi phalai, punya viNa vAta savi khoTI re karai te mithyAta suta kAraNai, gotraja gorimanAvi re; jANa josI naipUchai jai, tela siMdUra caDAvi re pUjA karai pharlo karI, kesara aMgilagAvi re; caMdrao mAnaiM cAmuMDAni, dhUpa ukhevI guNa bhAvi re 1. deDakAM, 2, najIka, 3. kolerA, 4. AnaMda pu..04 pu...05 --------------
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 "jAkha nedegseSa manAvIyA, rudrI mAnI bahu vAra re; paNi kAMi vAta sIdhI nahIM, puNya karai hivi sAra re vasudatta puNya lei AvIyuM, dhana seTha ghari avatAra re; *DohalA sohalA upanA, niti niti pUra bharatAra re pUraNamAsa thayA jasyai, uttama dina tithi yogi re; dekhau aputrIyA ghari jaNi, suMdara suta bahu bhogire milIya sohAsaNi ati ghaNI, dhavala maMgala gAyai gIta re; toraNa bAMdhyAM valI bAraNai, vAjiMtra vAji surIta re karIyA mahochava daza dinai, bAramiM dini dIdhuM nAma re; kaivanu putra koDAmaNau, rupaU karI avatariu kAma re dina dina vAdhai e dIpato, bIja taNau jima caMda re; sakala sulakSaNa guNa bhariyo, mohanavelInuM kaMda re ATha varasanuM thayuM jisyau, paMDita pAsi bhaNAviu re; sakalakalA tiNai abhyAsI, sukRta sAra jaNAviu re yovanabharijava AvIyo,'vedhaka vacana lahi(vi)rAga re; bolai sohAmaNuM sahajisiuM, bAMdhI sAraMgI valI pAgare dhanaseTha avasara joi nai, vaizramaNa seTha suvikhyAta re; kAMtimatI tasya kanyakA, kariu vIvAha mani bhAta re mAtanI tAta "pugI 'rulI, sujani mani AnaMda tema re; DhAla trIjI kRtapuNyanI, vijayazekhara kahi ema re duhA : 3 eka dina mitranaiM TolIyai, bhamatau nagara majhAri; vezyA nirakhI nayaNale, lAgI ati manuhAri ...pu...76 ...pu... ..pu...08 ..pu ...79 ...y.. ...pu ...81 ...80 ...pu...82 ...pu...83 ...pu...84 ...pu...85 ...86 DhALa pUrvanI aho! tribhuvana jaya bhaNI, kAma patAkA eha; sakala zRMgAra sohAvatI, ramaNI rupeM sureha biThI khaTolaDIyaitisI, maNi darpaNa lei raMgi; nija tanu sobhA nirakhatI, karatI mukhabhU bhaMgi 1. yakSa, 2. zeSanAga, 3. pArvatI; 4. dohada; 5. sukhadAyaka; 6. premAsakta; . pahoMcI ; 8. AnaMda; 9. svajana, 10. bhRkuTi. ...88 ...80
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 89 yata: co .91 ...92 kayavanmani ciMtavai, mAdhavasenA dekhi, 'bhalai Aviu ihAM kaNi, lekha vidina soilekhi * 31o! nAvikhyametasyA31o!AnagaMyA aho! saubhAgyasaMpatti vizva vismykaarinnii|| magana thayuM sAdekhI naiM, "aho! nAriratana; Apa vidhAtA niramai, karI adhikajatanA jihAM guNa tihAM nahIM rupa chabi, puMDaci padamaNikhoDi; aho! lAvaNya kalAbharI, ehanI jevI koIna joDi visAlA aho!manamohana avatarI bAla; aho! jaga ANaMdakariyA eha, vidhi siramANa kariu bhalaiMdeha aho! veNI saralI kAlaunAgI, aho!maNi rAkhaDI maNIyA lAga; "nilavaTiteja tapaisanUra, mUkha pUnama sasi jANe pUra aNIyAlI AMji AMkhaDI, kamalataNI sAcI pAMkhaDI; nAsikA suka caMca'vesara jANi, adhara viDUma daMta motinA khANi kAni jhabUkI jhAli suraMgi, kUlI bAMha kalAcikA bhaMgi; pAna payodhara kesaralaMkI gati, jisyaugajapati nisaMka caraNakamala karakamala'udAra, kokila kaMTha jilpe zrIsvara; rupa vakhANIu trIjI DhAla, vijayazekhara pUrI thai tatakAlaya ...93 ...94 ...95 1.96 ...90 duhI : 4 nayoM nayaNa bihU milyAM, so upanau kAmanapharAga; caturA cuMbakaloha jima, citta jAitata lAgi "laDasaDatI uThI jisthai, vinaya lagai diimANa; palaMgai bisArIyauM, mUkaiM nayaNAM bANa ...98 ..99 DhALa pUrvanI kayavannaiM aNAvIyAM, gharithI phUla taMbola; ucita bhagati karaitisthai, kuMkuma caMdana rolA ...100 1.kapALe; 2. nAkanIvALI; 3. pILA raMganuM ratna hoya tevAM hoTha;4. ?????; 5. siMha jevI pAtaLI kamara vALI; 6. vizALa; 7. laheramAM. * (kaDI-90) aho! AnuM lAvaNya! ahi! jagatane jItanAra tenuM rUpa! aho! vizvane Azcarya pamADanArI tenI saubhAgyarUpI saMpatti!
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 155 lAja sithila karI laghupaNai, rahita tihAM lapaTAi; vana'varAha kAdava kaliuM, viraha sahiuM navi jAi DhALa : 4 (catura sanehI mohanAM!...e dezI) catura rahiuM hivi tihAM kaNi, bhogavibhoga suraMgA re; SaTa ritu Avai vasI tihAM, nAca gIta taraMgA re kayavanu sukha mAnatau, nita nita prema AnaMdA re; *vigati lahi navi divasakI, e kissuM'rohiNi caMdA re kabahIM kathA kahi hasi hasI, kabahI gIta sugAi re; kabahIM bahutAlasu uragaTai, kabahIM vINA vAi re kabahIM hIyAlI pUchIi, kabahIMrAga AlApai re; kabahIM bolana caturAi, kabahIM uttara Apai re kabahIMjaliM khaMDokhalI, kabahIM ramai udhAnaiMre; kabahIM hIMDolai hIMcai, kabahIM katUhala gyAni re kabahIMmeDI maMdirai, kabahIM sogaThai khelai re; kabahIM rusaNuM rasa bharaU, ima velA jAi keliM re divasa divasa prati vilasIyai, eka sata AThadInArore; mAya tAya dIyai mokalI, ApaNA suta sukhakAro re bhADA mUla taNI paraiM, AviuM soi kharacI jai re; bhogI naiM upayogI jikAM, vastuti kAM lIjii re varasabAra "vaulyAM tihAM, iNi pari kosA AvAsaU re; ghara sukha choDI naiM rahiu, mAdhavasenA pAsaU re svargaloki jaNaNI pitA, puhatA tehanuM na sudhi re; prANa priyA prItama kAjaiM, mokalaU dravya subudhaiM re dina ketaU vItuM dhana, kAMtimatI lei chAba re; bhUSaNa bharI pUNa thApai, jANai dIi dAsI jabApa re mAdhavasenA cIMtavai, dekhI nArino bheda re; "pativratA dharama e vahi, manisuM karatI kheda re h ...101 ...102 ...ka...103 ...ka...104 ...5...105 ...ka ...106 ...ka ...100 ...5 ...108 ...ku...109 ...5...110 ...OM...111 ...ka...112 kAMti sUtra sohAsiNI, nija AjIvikA dAkhai re; ehubhalI pati rAgiNI, vAta'durasa iNii AkhI re 1. Dukkara, 2. vIgata, samajaNa, 3. nakSatra, 4. krIDA mATenI nAnI vAva, hoja, kuMja; 5. pasAra thayAM; 6. kharI. ......113 ...5 ...114
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 ...ka ...115 ...ka ..116 ...ka...110 ..ka ...118 ka .119 tau navi jugatuM e levA, iNi sya bhaMDAra bharAi koi re ? nijadhanaiM pUMjInaiM vAliuM," kahi akkA suvilAsaire suNI beTI ! alatA samau, rasa grahi virasaudIsaire; kADhI jaigharithI havi, syuM dekhI mana hIMsaire?" beTI kahi suNinai mAtA, "eha prAsAdidravya meliuM re; kima kADhI cheha dAkhIyai? ehasikaM prANa mai bheliuM re" "suNi sutA! siuMnavi jANai, vesi taNau AcArare? Adara kIjai dravyanaiM, saMpatti e saNagAra re paMkhI na AvaitarusUkiM, sArasa sarainavijAire; bhamaraunIrasa phUlaDe, mRgavana dAdhai pulAire bhUpanaiM bhaTataji bhAvaThai, khUTaidhIra vacha gAire; prIti tihAM lIjaidIjai, svAratha nai sahu thAire sAra grahI nai kUcachiMDai, jima bharAyaNinIkola re;" mAta vacana suNI sA thai, valatI bolI bola re Apa kAji karuM Adara, e karineha vAghAta re? nipaTanIThura cittaiM mADI! ADI siuM kahuM vAta re'' mania suhAtaumAtanaiM, pAyuM madirApANI re; uThine kacarau"buhArIyai, tiNi 'misi kADhiutANI re hA!hA! uchAkI prItaDI, kArimauraMga pataMgare; vAdalanI jisI chAMhaDI, mUrikha mahilA saMga re khiNa rAcaiM viracai khiNai, tahasyuM kehI neho re? vijayazekharaDhAla e cauthI, mAni sIkha susanehAre ...ka ...120 ...ka ...121 ...ka...122 ka .123 ... ..124 ...ka...125 duhA : 5 yAThaginI saba jaga Thagyo, ThagIA sayala saMsAra; jina ThagayA ThaginI ThagI, tina ThagakebalihAra ...126 thoDA bolaibola, kulavaMtI pAli ghaNuM; kapaTataNA kallola, "jaNa jaNasyu vezyA karai ...12 *lachI "julUNa jayavau, vara kAMmiNi vyApAra; vilasI chaMDai catura nara, khUMcI marai gamAra ...128 - -------------- 1. sarovara; 2. dAjhe, baLe; 3. paLe, jAya; 4. muzkelI; 5. rAyaNanuM jhADa; 6. phole, niSphaLa; 7. vALavuM; 8. bahAnA heThaLa; 9. uchALI; 10. banAvaTI; 11. pratyeka mAnava; 12. lakSmI; 13. yauvana.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15o yata : ..133 DhALa : 5 (rAga : desAkha mizra, kAmaNanI dezI... e dezI ) kAMmaNapUMjagi mAMhi moTuM, nAri utArinaramAMna morA lAla re; viparItau avasarighAyaghAli, ehanuM viruu sahija nidAna mo. ...kA...129 kAMmaNaDachUMkaraimANasiMdUre, mevA taMtaNi vIMTimorA lAla re; mAMkaDa asthinaiM bAula sUlai, ghAliibhUtali'iMTimorA lA..kA saji siNagAra sohAvai nArI, dekhADai aMgaupAMgamorA lAla re; nayaNa bAMNi haraiprANInUmana, khiNimaiMbhamuhanibhaMgimo...kA. ..131 khiNamai bAMha loDAve nArI, muhamaTakimohi citti morA lAla re; 'alavai sahijai cAli laTekii, bolai madhuruM nIti mo...kA. ...132 * adhItya zAstrANi vimRsyacArthAn na tAni vastupuruSAH smrthaaH| yAni striyaH pratyabhidhAMnakAle vadaMti lIlA rcitaakssraanni|| jima hathIAra caDAvaisarANai, upaijhAkajhamAla morA lAla re; tima vilAsavatIyaiMbhanItau, navi vIyai jAtaumola morA lA...kA..134 agani piridhariu pApaDapAMhi, phUli raMge teha morA lAla re; tima nara nAri miliu navi mAMnai, pIDA thAtI deha mo. ...kA...135 tihAM lagi prema taNo upaya ujala, madhurAimani prema morA lAla re; jihAM lagi nArinuM AchaNa na paDiuM, tiNi khaNi phATe phaMdimo...kA...136 vasi kIdhuM vanitAi jihArai, hitakArI parivAramorA lAla re; khiNamAMhitasa prIti vichoDe, hita ahita na vicAre mo. ...kA...130 nehasamudranIpAjie, jAMNi virodha tarunI "nIka morAlAla re; mAyA sApiNinU bila nArI, khoTUMratana "akIka mo. ...kA...138 kAmi kalesa karayA ghaNerA, arahantaka paDiupAsi morAlAla re; AdrakumAra aSADha munisara, naMdiSeNa naDiu"hAsi mo. ...kA...139 laMkesara paDyottara harihara, bhUlo prajApati dekhi morA lAla re; davadaMtI nirakhI nala cUkau, maNiratha saMbaMdha pekhi mo. ..kA. ...14 zrI mahAvIranA ziSya calyA citti, cillaNA joi teNimorA lAla re; caMDaudhotana rIjhiu mRgAvati, gaDhapADiu ujeNi mo. ...kA...141 1. bAkI, 2. bhamADe, 3. rIta, 4. lIlApUrvaka, 5. dhAra kAThavAnuM yaMtra, 6. ughaDatI; che. pANI, dUdha, 8. ochAyo; 9. jALa, baMdhana; 10. utpanna karyo; 11. pANI javAno mArga; 12. caLakato lIso patthara; 13. hAsya; * (kaDI-133) puruSo zAstra bhaNe ane tenA arthone vicAre chatAM teo te jANavA samartha thatAM nathI, ke je arthone strIo jhaghaDA vakhate lIlAmAtramAM te akSaronI racanA karIne bole che!
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 dharmilaiM dhana saghaluM khoyuM, vezyA rasi vinnANa morA lAla re; kula kalaMka dai kAMmiNi kUDI, pararamaNI tajau jAMNI mo moha nIMda dhAriu navivIvai, nehanI mAMjai pATI morA lAla re; 'cheha lage kima maMdira cAle, bhIMti Dhalai sahI mATI mo laDasaDato nIkalIyuM neTii, ughaDI tihAMre 'mITi morA lAla re; 'he! he! mujhane cheha dikhADiu, kihAM"nIlaka vastra kihAM'chIMTimo ..kA. ...144 paga AdhAna vahi premaiM karI, teDasyai mujha phirI dekhi' morA lAla re; "ciTapaTilAge caturanaU"cittiya, ghaTI jAyai alekhi mo vijayazekhara DhALa pAMcamI jAMNo, kavi kallolanI vAta morAlAla re; kayavo ghara"sAhamau cAliu, soka harakhasaMghAta mo ...kA ...145 ...kA ...146 duhA H 6 "urahuM parahuM jovato, pUchai jananai bheda; dekhI maMdira DhalI paDyAM, karato manisyaM kheda olakhI nahI te kAMminI, durabala DIle vAMni; kAMtai beThI aNamaNI, vastra nahIM paradhAMna AghuM jai pAcho valai, mukha ghAle vali dvAri; ke prIu prIu sArikhu, uThI saMbhrama nAri "pAudhAro pIu! maMdirai, hiva huM hui sanAthi; baisuM seji sukhAsaNai, sahI AvI mujha Athi'' ...kA ...142 ...kA...143 ...140 ...148 ...149 ...150 DhALa : 6 (rAga : malhAra. jI ho AMgaNi vAvuM elacI...e dezanA) lAlA ToDaiM nAgaraveli, jI ho ghari AvyA prIu prAhuNA; lAlA Aja hui raMga reli, "panuhataU"soma najariM karI Aja; jIho bhaya "bhAvaThi gai dUrithI lAlA sIdhAM sakalAM kAja panu...AMkaNI ...151 jIho drAkha taNA racuM mAMDavA, lAlA lAgai na sUrija tApa; jIho"vAya na sItala lahiraDI, lAlA paMthi na dekhii-adhApa jIho karatA manoratha nava navA, lAlA te caDIya paramAMNa; jIho sahijai sobhAgI AvIu,lAlAnAhalau catura sujAMNa ...pa...153 1. ughaDatI nathI; 2. sApha karavI; 3. cheDo, aMta, 4. mAMDelI najara; 5. vastra vizeSa; 6. jADuM kapaDuM; . mojaDI; 8. jhaDapa, utAvaLa; 9. cittamAM; 10. AnaMda; 11. sAme; 12. sAthe; 13. Amatema; 14. pavitra; 15. saumya; 16. upAdhi; 10. vAya; 18. thApa, phareba; 19. nAtha. ...5 ...15ra
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 159 jIho lAkha saMdesA kahAvIyai, lAlA milavuM kei jAta; jIho jAM lagi na mile nayaNale, lAlA "bhAmaNuM bhUkha na jAta jIho Aja saphala dina mAharo, lAlA dhana ! velA dhana! geha; jIho laTaki Aviu lakhapatI, lAlA ThUTho kAle meha jIho Avo'sahI samAMNIyA, lAlA gAvau"sohalA gIta; jIho kuMkama thApA bAraNe, lAlA talIA toraNa prIti jIho jau hUMtA prIu TUMkaDA, lAlA Avi milyA susanehi; jIho paradesIsuM prItaDI, lAlA valatuM na jue geha jIho vIchaDIyAM AvI milye, lAlA jau hui ghaTamAM prAMNa; jIho Asa'vilUdho jIvaDo, lAlA Asa lau*niravAMNa jIho vihacI vadhAmaNI kaMtanI, lAlA Ape bhojananuM dAna; jIho mujare AvI vAtaDI, lAlA detI sujjanane mAMna jIho lUNa utAro bahinaDI, lAlA motIDe vadhAvi; jIho caMdananI AMgI raco, lAlA ima karI mujha mani bhAvi jIho nava nava bhagati kare valI, lAlA snAna maMjjana sukha seji; jIho bhojana'kUra kapUrasiuM, lAlA sAcave vacana suheji ''jIho mAta-pitA viNa bhUmikA, lAlA apriya lAge AvAsa; jIho jasa mana mAMniu jeha siuM, lAlA teha viNa sUnuM tAsa''. jIho kAMtimatI kahi kAMminI, ''lAlA thoDUMkIneM dukha; jIho jagavaTa cAlai iNi paraiM, lAlA punya thakI hui sukha''...5. jIho iNi pari dai AsAsanA, lAlA padamaNiprema vilAsa; jIho soka saMtApa nivAratI, lAlA karatI neha prakAsa jIho gaNikA neha visAri naiM, lAlAbhogavi nirupama bhoga; jIho dizA valI phirI gharataNI, lAlA malIu uttama yoga jIho kAMtimatI thaidegguruviNI, lAlA prItama prema saMyogi; jIho"sIMpoDI motI dharai, lAlA svAti nakSatra ghana jogi jIho dravya upArajiu, joiyai, lAlA pravahaNi caDavA bhAva; jIho vijayazekhara kahi te kahUM, lAlA chaThI DhAla prastAva ...pa ...5 ...154 ...5 ...155 ...5 ...156 ...5 ...157 ...5 ...158 ...5 ...159 ...5 ...160 ...5 ...161 ...162 ...163 ...5 ...164 ...5 ...165 ...pa...166 ...pa...160 1. ovAraNA; 2. aNadhAryuM, daiva yoge; 3. sakhIo; 4. sarakhe sarakhI vayanI; 5. utsava; 6. vilubdha, Asakta; 7. nakkI, kharekhara; 8. sugaMdhI bhAta; 9. jagAcAra; 10. garbhavatI; 11. chIpamAM rahetI motI banAvanAra mAchalI.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 *..104 duhA : 0 haveM kayavano mana kare, paradeseMdravya heti; nAri upAyuM (de)khADayai, nararnelAja saMketo ...168 niradhana nidhana kahiuM samUM, Adara koina deya; lakhimIyai guNa savi vasai, te jAtai guNa heyA ...169 'sAtha miliu hivitehavi, pati vahasya jala paMthi; nAri kalA karaiMtehavi, jANiuM e nigraMthA ...100 ika AvAsa pIhara taNo, bIjo ApaNo jANi; "grahaNa TUMkI dhana grahiE, Apiupati naiM'pANi ...101 gaDha bAhira jai utariu, kayavano jihAM sAtha; deulamAMhi nArIi, seji muMkI "saMbala tasapAthI ...12 sAthI je pAse huMtA, dIdhI bhalAmaNi tAsa; rotI Avi nija ghareM, hIyaina mAi sAsA ..103 bAre varase kari caDiu, valI kima hasyuM soya? hai! he!deva'aTAraDo sukha pUraNa nivi hoi ikaaNAthi ghare tisI, prIu cAle videsi; khiNa khiNa khaTake sAla jima, e dukha kima sahesi? soraThI : karavataDI karatAra!jau simeM mehalata tAhare; to tU jANata sAra, vedana vihohA taNI ...106 jaiMdraDhi hoi neha, to prIusarisA jaiyai; ke hIyaDAhima eha, prIu volAvI roiyai ...10 loyaNi race re hIyA, tuM paNi mani racesi; loyaNa roichUTasyuM,"tuMDajajhaMtu maresi ...108 pANI taNai viyogi, kAdava jima phATe hIu; ima je mANasa hoya, te viralA jagi jANIu ...189 viMjha"gayaMdaha vallahau, "marumaMDali"karatAMha; haMsaha saravara vallavuM, prIu mAMNasa nayaNAMha ...180 gAmetarAmadITha, gharavAsadIThA bhalA; kApaDi jema majITha, cala phulAi cAlIA 1. mATe, 2. zaba, 3. choDavA yogya, 4. vaNajhArA, 5. gIravI;6. hAthamAM che. bhAtuM; 8. vAMkuM, aTakacALuM, 9.dAridraya; 10. sAthe; 11. tuM (mana) baLI maraze; 12. viMdhyAcala parvata; 13. hAthI; 14. raNa pradeza; 15. UMTa, karabha; 16. paragAma. ...105 *..181
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 161 *..182 ammIvaribhamarallaDu, kaThajuphulliukhAi; bali kiu mANasaMkAriyuM, veDala gADI jAi * lIguMjasu jahiM cItu, sotiNi ditthiNrNjiiyiN| ghaNuMaMdhArUM toi, mora lavaI tiNi gjjiiyiN|| *..183 DhALa H (rAga : kedAro. vimala vadana jasa yuga pradhAna ke athavA kabahI milai mujha jau kiratAra hamArA epaNi...e dezI) iNi samai rAjagRhapuramAMhi, sUra nAmi vivahArI re; navaparaNIta cyAre ramaNI tajinai, cAlyo neha visArI re ...184 puNya thakI kehanU syuM navi hove re, kayavajJAneMrAteM re; rAta TalI velAula thAi, puNya achaijasathAtaire..pu..e AMkaNI ...185 jaiparadesithI Avyo vihilau, maNi mANikadravya thokaire; bhAvI padAratha TAliuna jAi, sUra gayo paralokaeNre. * .pu.186 lekhabaddha mAiMvAta vicArI, rAkhI vahU samajhAvI re; dhyAre re suMdarI caMpakavAnaI, puNya lei koInAvI re pu...180 "putra gayau phirI nAve koi, rAjakulai"radhi (ja)yAvi re; suta dhana kAraNi puruSa AMNIjIi, moremani ima bhAvi re' pa.pu...188 bolI vahuara suNi naiM "mAtA !nahIM kula kAMmini"jugatuM re;' valatUkahe sAsU"phirI 'tArthe, syunisuNograMthi jugatuM??" .pu ...189 *nare mRtapravRni,vanave patipatA. paMcastApa sunArINAM patiranyo vidhiiyte|| ..pu..190 * kuMtII vArmiiMsAdhiu yudhiSTira vAyuthIthato bhiimre| iMdraiM arjuna jANIM nIpAyo lokataNI zruti siimre|| ...pu..11 ekavIsAriu bhoga bhogivivo, gurujananInI AMNare; jUnA bilADAnaiMdUdhabhalAviuM, bihuM pari uchava jAMNare ...pu...192 1. banAvaTI, 2. velagADI;3.prabhAta, 4.riddhi; 5. jaze; 6. kulAcAra; che. yogya 8. sAce 9.dhana, 10. soMpyuM. *(kaDI-183)jenuM leNuM bAkI hoya tene joIne ja citta Thare che. ghaNuM aMdhArU hoya to paNa (megha)nI garjanA sAMbhaLI mora TahukA kare che. * (kaDI-190) strIone pAMca prakAranA saMtApa thAya tyAre sunArI anya pati kare. (1) patinAzI gayo hoya. (2) pati mRtyu pAmyo hoya. (3) patie dIkSA lIdhI hoya. (4) pati napuMsaka hoya (5) pati parastrIlaMpaTa hoya. * (kaDI-191) kuMtIe sAthaLathI yudhiSThirane ane vAyuthI bhImane utpanna karyo. IMdranI sAthe arjunane utpanna karyo. A rIte lokavAyakA che. (ItaradarzananI mAnyatA) yata:
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 pu...193 -pu.194 pu, ...15 pu...196 pu...190 samayocita mAnyuM kathana suvedhU, sAthe vahUlei sAsUre; tiNi rAteM jUi puruSa panoto, pahutI deuliAsUsIdhra re sUto khATenIMda majhAreM, ANiu nija ghari'tAMthaiMre; nizA seSa thai roi vici vici, cyAre vahUara sAthe re "etA kAla lagiM kihAM thobhyA? bahUkAleM kima AvyA re ? ama viraheMcuM sukha dukha houM? AvaMte ama bhAtyAre" kayavano jANe "hyuM sAcuM? e zruta kianubhUta re; siEmAdhavasenA ghari sUto ? navilahe koI"Akta re sUnai hUMkAre hovi suMhovo, jouM myuM chi kAja re?' uThiu Alasa moDI tAMthai, khAto jaMbhAi sAja re bolAve Dokari sadabhAvi, "suNi sutArahi iNa ThAMmi re; pUrava janamiupAyuM punyai, te bhogavo abhirAma re dhyAre nAyakA raMbhA sarisI, iharyuMbhogavi bhogo re; mana dukha chAMDI dIje havi mohana, valI nahIM eha saMyogo re'' kayavanno kahi "mAta! e ruDuM, je kaho te savi kIje re;" pAmI nidhi kuNa chaMDaimUrikha? raho thira thai phala lIjaine devataNI pari lIlavilAsaiM, kAma bhogamani jhINaire; paradesi bhamatAM navi sohaluM, e sukha lahikhiINaiMre uMcI meDIinavi caDhAi, heThuMna utariuMjAire; bAra varasa ima vaulyAM sukha bhari, cyAra putra tasathAire AnaMdI cyAreMte ramaNI, kayavanu nizciMta re; vijayazekhara kahirAga kedArai, sAtamI DhALa ekaMti re pu...198 -pu...199 ...!...200 .pu...201 ...pu...202 pu...203 duhA : 8 ekadiniDokarI vahupratai, kahi ekaMtai vANi; dhana rakhavAlA cyAra putra, thayA eha vijJANA ...204 eha akArija iNa kariu, syu kari rahiugharamAMhi? e nIMlajadegjhoTauM"nidhura, kADhI jai"utkrAMhi mai sutakhADaighAlIyuM, "karakolaighara eha; siEkhavADuM"DUba nai, visatimArasi reha'' ...206 1. catura; 2. puNyavaMta; 3. nAnAdevaLamAM; 4. tyAMthI; 5. sAMbhaLavuM; 6. anubhavavuM; che. eMdhANa; 8. samajadAra; 9. nirlajja; 10. tuccha; 11. niSphara; 12. utsAhathI; 13. uMdara (gho); 14. atyaMja, cAMDAla. *..205
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 163 vacana suNI vahUara kahi, ''mAtAjI! etao kAla; rAkhInaiM kima kADhIyai?`sahija e'sukamAla dasa dina'AsaMgo thayau, kima kahIyai tasa jAi; ima mAMNasa prema navi rahi, e rahitA sukha thAi'' sAsU kahi vahUna phirI, '"jo tuma etao moha; tau saMbala diu sAtha ta, hivi syuM mAMDyauM'roha?'' catura ti ke cyAre jiNI, karaiM vimAsaNi citti; 'eDokari caMDAlaNI, rAMDi gAli diijhatti jora kissuM e Agalai ? vAghaNi pAsaU'gAiM; loka ukhANo e milyo, sApa chachuMdari dAi' harakhI karayA'hIyAlIyaiM, modika tAma apAra; ratana saMcArayAM ati ghaNAM, bhario kothala bhaMDAra ati ghaNI rAtaU jagADIyo, je jAgaU prahakAli; soi seji hAdiri karI, budhi upAi tAli pATIu teli siu khATanI, tiNi sUyau iNi seji; AdhI rAtriM kADhivA, Dokari karatI heji kayavo havi raMga bharI, sUtao thai nizcaMta; "sanakAraiM cyAre milI, upADIu (khATa) turaMta bhAgya yogi tiNi deulaiM, TANai Aviu sAtha; tihAM mUkI nArI valI, du:khai ghasatI hAtha DhALa : 8 (mAMgalIyAnI athavA bAMgaDIyAnI...e dezI) vAhaNa AviyAM paradesanAM re, khusI thai ghaNi tAMma re; nAhanaDIA! bApa Aviu husai tAharau re; bAra varasiM abhirAMma re nAhanaDIyA jai pUchi saMdesa subha matIyAM, kAMi jAgeM terI ratIyAM; cAlI cAli nAra samudranaiM tIri re...nA...AMkaNI sAMjha samaya thayo tehavai re,jhAla phalI jovA jAi re..nA. Avio pADosI tiNi samaiM re, dIThai harakha na mAi re ...200 ...208 ...209 ...210 ...211 ...212 ...213 ...214 ...215 ...216 ...296 ...2018 ...nA...219 1. svAbhAvika rIte; 2. komaLa, dayALuM; 3. anurAga, 4. roSa, gusso, 5. jhaTa; 6. gAya; 7. koyaDuM; 8. hiMmatathI; 9. mUkyAM; 10. pAtharI; 11. sAna, IzAro, saMketa; 12. vanarAjI.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 pUchai svAgata tehanaiMre, "kAMi thayA dina keire? nA. kihAM vasyA kiNa desaDaiMre? AvA ama pati leire? ...nA. ...220 suhilA huMtA kisyuM mAragai re? kario kisyo vivasAya re? nA. lai lAbha siu AvIAre? nayaNe dIThAbhAyare' ..nA. ..221 vacana suNIo jhapIyo re, navi boliM nara soya re..nA. mAta kahiM beTAprataire, "khemakuzala nahIM joire" ...nA...222 karama phUTI sahI mAharo re, nahIMsAsUsaMbaMdha re..nA nahIM sasaro jeThadevasure, dhaNIa vinA savilaMdhare ...nA...223 hai! he!deva na pAdharo re, ruThau kAMi akAli re..nA. nAhalIA viNa zuM karuM? bAluM yovana bAli re! ...nA...224 AviurAkhI navi sakiure, mujha surijana ihAMire..nA. kahi vidhimaiM cUMviNAsiuM re, duhilI madIdhI kAMIre ...nA...225 bhalI vAta bhalA kahire, na karai viruo jAMNi re..nA. cAlau jaiyaikholaDaire,"sudhi lahisuM suvihANi re ...nA. ...226 hIyaDaijhUraiiNi paraiMre, AMkhai AMsUdhArare..nA. velyA dina machaMdohilA re, havi hRiniradhAra re ...nA...220 rayaNI atidubhara bhaire, ghaDI gaNaicha mAsa re..nA. jANaiM kadAcita pati huvaire, hIyaDai chaiM bahu Asa re ...nA...228 praha samai putra sAthai gaire, jAvA samudranaiMtarare..nA. janabhUmi jotI pUchatI re, AMkhai AMsU nIra re .nA..229 jotAMdIThaudeulaire, kothalaDau valI pAsire..nA. jANuM sakaiMkIu poDhIure, tihija khATaulhAsi re!' ...nA. ...230 ima cIMtavatAM tatakhiNa re, jhabakiMughADio mukha re..nA. romi romi tana ulasI re, pAmI hIyaDaiM sukha re ..nA..231 'eha zarIra sohAmaNUMre, eha hIyaDAno hArare..nA. e mohana bhAli caMdalo re, e pati e zRMgArare ...nA...232 bhAMgI bhAvaThikarmanI re, puNya disAvalI Ajare'..nA. AThamI DhAladaMpati milyo re, vijayazekhara sukha sAjire ...nA. ..233 1. nAza karyo; 2. duHkhI avasthA; 3. virupa, kharAba; 4. jaIne; 5. samAcAra; 6. vidhipUrvaka; 7. muzkelIthI; 8. pasAra thayo; 9. dazA, hAlata.
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 165 duhA : 9 *kalibali'nisuNI jAgIo, jANaiM dekhyuM'supana; *goyara gAMma taNUM lahI, camakio citta kayavana 'Dokari kADhiu ghara thakI,' peTI paDI "cIvaTTi; 'daivaU sukha na pUrAM dIyAM, troDai sirinI laTTi kihAM te maMdira mAlIAM, kihAM suMhAlI seja ? kihAM te mIThA bolaDA, kihAM cyAre strI heja ?' ...234 ...235 ...236 DhALa : 9 (rAga : malhAra. zrAvaNa Aviu he sakhI, madhurA varasa meha...e dezI) tehavi tehavi bhAminI bolI hasI karI re, ''bhalai milyA mujha deva! sudhi na sudhi na jANai koI sAthamAM re, maiM jagADayA heva! *AjUu AjUu nAha milyA kAMi puNyathI re, vAlDesara cirakAla; *vIchaDIAM vIchaDIAM ima na milaU sakhI kehanaiM re, AvI kara saMbhAla AjU ...238 ...236 ..A ...239 saMdezo saMdezo kAgala koI na pAThavio re, valatI na kIdhI sAra; imakima imakima nisanehI thai rahyo re, rAkhI jai kulakAra. "etujha etujha'aMgaja sakala kalA"nilau re, "jAtau meha jiu vATa; jhUratI jhUratI nisa dini prema saMbhArinaIM re, te TalyAM dukha ucATa''. ..A ..240 putranaU putranaiM kahi 'mili bApanaiM hejasiuM re, harakha dhari nahi vicitri; ekAMi ekAMi tore bhAyagi mujha milyA re, jasa karatI aNurati''..A ...241 tatakhaNi tatakhaNi aMgaja hIyaDaiMbhIDIo re, AliMgani sukha thAi; romAMca romAMca harakhaiM AMsU AvIyAM re, dIThau Avai dAya maMdiraUmaMdiraiM Aviu kayavano bhalo re, lei kothala tema; pUchatI pUchatI''syuM "upArajio tihAM kaNai re ?''kaMta kahi phirI prema.A ..A...242 ...243 '" kamAyuM kamAyuM caDhasyai hAthi to chai ghaNuM re, tihAM lagi ehavo saMca;'' pramadA pramadA boli'savi saMpati milI re'' vAsyA AvAsa prapaMci ..A ...244 parimala parimala mRga mada caMdana"mahamahai re, lIlA tananI ema; cIMtave cIMtave ramaNI raMga dekhI karI re, e vilAsai khema. ..A ...245 1. kalazora; 2. sAMbhaLI; 3. svapna; 4. pAdara; 5. ciMtA; 6. Aje; 0. judA paDelA; 8. e tamAro; 9. putra; 10. sthAna; 11. dIkaro; 12. kamAvyuM; 13. maghamaghe.
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 ehapaNa ehapaNa DhAla kahI navamI bhalI re, rAga malhAre sAca; vijayazekhara kahipunyathI savi huiMre, mAMno morI vAya. ..A....246 ...240 ...248 *..249 *..250 ...251 duhA : 10 kayavano rahinija ghareM, nalahe modaka bheda; cItI re lIlAtisI, navi jAimani kheda mAMgai bAlaka sUkhaDI, mAyaimodakadIdha; jamatAMmAMhi nIkalio, maNiratana suprasidhA pATI ghaMTA kAraNe, lei gayo nesAli; dekhi bAlakabolIyA, "e bhAI!amaneM Ali. ehathI Ave sUkhaDI, lADUpeMDA caMgi;" te nisuNI soya harakhIyo, gayo cahaTeraMgi ratana kaMdoi kari dIdho, prAhiso vAtUla; dei sUkhaDI vAlIyo, bAlaka sahija amUla kAMtimatIiM nija gharai, bhAMjiu modakaika; jhalakiGratana sohAmaNuM, mani harakhI suviveka sahI mAragamAMhi AvatAM, bhaya navi lAge koI; dAMNa na mAgedAMNIu, ratana gopavAM joya!' modikabhAMjyA sAmaTA, nIkalIyAM ratana; pUchai kaMtanai kAminI, "buddhi tumhArI dhana! na kahiu marama kisyo ihAM, e e gUDha prapaMca;" kayavano manameM hase, jANe so kiu saMca! tiNi dhaniHmuhala karAvIyAM, mAMDyA valI vyApAra; sahU jANe disI valI, mAMDyA "sabkAra AvyA dhani sagA ghaNA, vyApArI vANautra; jasa parimala pariu pUraiM, milIyA pUrava mitrA baMdIjana kalarava karai, ubhA seThayAri; bhAvaThivAta na ko karai, puhatau puNyanai pArai ...252 ...253 ...254 ...55 ...256 ...2pa0 ...258 1. prAyaH karI; 2. vAtavAtamAM; 3. dhanathI; 4. mahela; 5. annadAna zALA.
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 DhALa : 10 (rAga : goDI. mahitAnai juvarAja deInaI...e dezI.) ekadina zreNika rAja rAjesara, tehano secanaka hAthI; pANI pIvA paiTho sarovara, tihAM jalano milyo sAthI samaratha nahI koI tAsa phUMkAvaNa leI jAi sani sani Agho; mUkai`AraDiloka milyA tava, hAthInaiM kario ghAMgho suNI vRttAMta'karIno rAyaiM, AvyA sahU jAi; rAya upAya racau thai vihilA, abhaya kanaiM kahi "bhAI! abhayakumAra vicArI devADai, paDahI nagara majhAraiM; mUkAyaiM kari taMtu baMdhANo, nRpa kari tasa manuhAri rAjakanyA valI tehanai chAjaU, aradha rAja dhaNI soya;'' *galIyaiM galIyaiM vacana kahADaiM, kahiuM niSphallR navi hoya kaMdoiyai suNI vAta bhalerI, DhaMDhero chabio tAMma; maNi jalakAMta prabhAvaiM hAthI, choDAvyo abhirAMma rAya pAsiM lei"gudarAvyo, mAMgai pola prastAvi; *prArathIyAM kima pahiDaiM prAMhi, uttama eha sabhAvi abhayakumAranau rAya kahi tava, ''yUM karavuM nIca jAti ? kaMdoinaiM kima beTI devAyaiM ? rAkhI jaiva vali khyAti'' pUchai kaMdoina mahitao suparai, ''kahinaU kihAMthI ratana? rAjabhaMDAraU seTha taNai ghari, maNi hovai'pramuhavana sAca kahIsa tau chAMDisa saMprati, nahIMtaridaMDate devau;'' mAni re mAni mahIpati bolaiM, ''lAgau yUM corI hevau'' gahibariu cittai dhrUjivichUTI, sAhI Agali kIdha; dIdhA capeTAdegsUDiu kAMbai, sevaka iMhAM thaiM lIdha cora ciMtaI etao mAra paDyA sahI, corI kADhI ADI; susatau rahi vIvAhI melI rAI, maMtra pAsiM nAka phADI boliu kaMdoi DhIlau mUkau, kanyA paraNI sAta; kayavannAne beTI dIdhUM, sUkhaDInI kahI vAta vacana suNI harakhyo nRpa bolaiM, ''siuM bAMdhiuM garIba?'' ehavAM ratana kihAMthI grahanaiM ? jAri sI karai rIva ? ...259 ...260 ...261 ...262 ...263 ...264 ...265 ...266 ...260 ...268 ...25G ...200 ...201 ...202 1. bUmo pADavI; 2. gAMDA jevuM AcaraNa; 3. hAthIno, 4. galIgalImAM, 5. mokalAvyuM; 6. IccheluM; .pAchA mokalatAM nathI (nirAza karatAM nathI); 8. mukhya ; 9. tamAcA; 10. soTA.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 kayavannAnaiM teDuM mehaliuM, dekhI'naphara thayAM ghAMghAM; etaudANI hIMDIyA karaNI, chapi chapi bolai vAMghAM tau havi dhIra thainaiM jAvuM, dehUM bhalo jabApa; kayavano Avio sobhAgI, rAya uThio dekhI Apa pUchI vAtanaU dIdhI kanyA, soMpiuM AdhuM rAja; vijayazekhara kahiM DhAla e dazamI, sIdhAM vaMchita kAja duhA : 11 raMga muhuli raMga goThaDI kayavano vaDavIra; abhayakumAra pUchai tisyaiM, pUrava vAta gaMbhIra ...203 ...204 rAjapura chAMDI huM na gayau videsa, pATaNa koI na dIThau nivesa; varasabAre rahio ihAM karNa, raMgamuhali mAgadhasena*vesi; bhogavyAM sukha tihAM ati ghaNAM, dhana khUTaiM kADhIo akkAIM rosi; beTInaiM kahaU eha pAsa syuM lesiM ki? tihAMthI gayao huM nija gharaiM, uThI "abhIkho dIdhau lakhyau nAri; atithi pari bhagati karI manuhAri, mAsa SaTa sAta rahyo gharabAri; 1. cAkara, 2. varga, jAta; 3. haranAra; 4. vezyAne tyAM; 5. ciThThI ...205 DhALa : 11 (rAga : malhAra. sIla akhaMDita sevijyo...e dezI) ''kaThunaiM kihAM vasiyalA etalA dina ? kaho kuNa desa dIThao re saMpanna ? vAta kisI tihAM abhinavI, kihAM re upArajyAM etAM ratana? jiNi gai bhAvaThi tuma bhaNI ? kehanI cAkarI kIdhI eka manni; mulaka ti melI AvyA re Asana ki?'' ...206 budhithI syuM navi saMpajai, budhithI navi lahisuM koI vAta ? budhi chaiM jagamAMhiM teNi vikhyAta, abhayakumAra maMtrIsaro; budhi karI jANae raMkana rAta(ya), sakala padAratha sAdhIyA; ehanA graMthi chaU moTA avadAta ki...bu...AMkaNI kayavano bolyo tava ''catura sujAMNa, jiNi vacana suNI pAmau'harANa; re! raDhiyAlI raDhikisI, jaU pUchai mAharI vAta vinANa ? tuM mujha mItanaU jIvita prANa, ihAM kAMi kUDa paramesara ANa ? suNi suNi vAtanuM mUla ahiThANa ki ...200 ...208 ...bu ...279 ...bu...280
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 169 dhana viNa syu karavuM havai? jima tima jAijdukhanaiMpAri; vAta niradhArIpaNi vicAraki ..bu...281 dhana vinA jIvilaMte jANajyo dhUli, cita karayuM jAivA velAre kUli; sAtha AvI miliuMtisai, sAMjha samaiM sAdhio lagana godhUli; nagara goyara AvI utarayuM, deuli pAtharI seji amUli; uMgha AvI citi ciMtAnaiM sUli ki ...bu...282 nIMdrabhari seji upADinaiM, mahuli manoharai ANIo caMgi; prema vacanaiM jagADIo bhaMgi, maiM jANyao kizuM suNao ? DokarI ekaiM kahyuM tiNi baMgi, putra nahIMgharamAharaiM; bhogave sukha sirajyAM rahI aMgi, ramaNI thyAri valI caturaMgi; deva tUThao mujhane parasaMgikiM ...bu...283 varasa bAre rahio tihAM valI, magana thayo huMtiNi sukhe mada; jima karaNI bhUlio regavaMda, ketakikamala bhamaro ramaiM; citi na vimANa e te kisyao phaMda? navanavA bhoganai nitya ANaMda; nava navA bola naiM nArinuM vRMda, tehavi suM kahIighaNuM; jANIi avatariyo sukhana kaMda, naMdana cyAra thayA tisyaiM loyaNe jema AnaMdana caMda, huM tau jANuM kisyuM apacharA iMda ki ..bu.284 "bUDhi balAi te DokarI, kADhIo chala karI teNi turaMta; bAra varasano AvIo aMta, usIsaiM, lADUA muMkIyA; nArIiMprIti dharI subha kaMta, ratana kheppati te to hUyAM anaMta; nisibhari deuli muMkIo, iha samai pUrava nAri nirakhaMta; maMdiri AvI thayo re niyaMta,"DhAla igyAramI jANajyo; vijayazekhara kahiMratana virataMta ki? ? ? ??? ???? bu ...285 duhA : 12 kayavatno kahai"navilahuM, tehano ghara paravesa; kaho zuM kIjaimaMtravI, aMgaNi thayuM videsa?" abhayakumAra hasI kahi, "aho! aho! buddhi vinAMNa; DokarIiM tuma chetarayA, kahIyaOM vaNika sujAMNa!" ...286 *..280 1. jUtha, ToLuM, 2. svapna, 3. bAMga pokAre;4. hAthI, 5. buddhibaLathI;6.umaMgathI; che. kSepaNa karatAM 8. bephikara.
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 DhALa : 12 (rAga : AsAurI. sahiai beThau re darajaNa..sa ane vAli re bharayauvana mAtI...e dezI) maMtrIsarinIpAio re, devala tAjotAma; citrala rupadaM cItarayo re, kayavano abhirAma re DhaMDhero divaDAvaU, rAjA re valI vacana kahIDaiM; "AvelUMreprahasamiM dehare AvevuM...AMkaNI je Ave prAsAdamaiM re, pUjaU yakSanaiM hAthi; roga jAiM te nArinauM re, bAlaka lei sAthire'' eha sabada suNI karI re, Avai nArI vRMda; turata vAla pUjyA pachI re, baiThA jovai naMdare pAMca lADU valI ANivA re, sesa bhaNI levA cyAra; eka rahiyaiM yakSa AgalaiM re, pUjI rahi dai bAra re DokarinaiM ciMtA paDI re, suMNIya vacana parapaMca; paga na vahaiM jAvA tihAM re, piNa rAjAno paMca re vahU cyAre lei nIsarI re, rathi baisArI raMgi; 'ghuMghaTa kario na olakhai re,'' sAsU kahai teNai baMgi re nava jaNa AvyAM dekhinaiM re, sAlAnaiM kahi bola; "ehasuM saMbaMdha mAharai re, 'naTa mana jAi'niTola re'' abhayakumAra kahe hasI re, ''bhaginIpati! sI'TAMpa? mAharI kasavaTi puhucasyaiM re, jANisa ApoApa re" tehavi cyArai suMdarI re, praNamai pUjai raMgi; dekhI bAlaka harakhIyA re, jai baiThA utkaMgi re '"bApu! bApu!'' kahe mukhaiM re, gAle valagaiM eka; eka DADhI tANaU tisyaiM re, eka caDhe khAMdhai cheka re cyArinArI khusI thai re, bhAgya phalyuM syuM Aja! "alajau jehanau joivA re, soi milio sAjana Aja re! DokaraDI kahi dhrujatI re, mAM ! mAM!"chabu e yakSa; thAiM asAtani dohiluM re, e to mAraiM pratyakSa re'' *jhaTakayA hAtha jhAlI karI re, bisArayA ratha ANi; ghAMghI thai savi nIkalI re, keDi thayA soi jANi 8 8 10 ...N ...301 1. banAvyuM; 2. nRtya karanAro; 3. cokkasapaNe, 4. AMTo; 5. kasoTI pahoMcaze; 6. te samaye ; 7. dADhI; 8. khabhA para; 9. talasyA; 10. nahIM nahIM; 11. aDakavuM; 12. tvarita gatithI, kheMcIne; 13. gabharAI. ...288 ...289 ...N...290 ...N ...291 ...N ...292 ...Dha...293 ...N...294 ...N ...295 ...Dha....296 .......290 ...N ...298 ...N ...299 .......300
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 keDA keDaiM AvIyA re, baiThA karI juhAra; gahibarI DokaraDI tisyaiM re, dai Asana satakAra re "kihAM vasyAM jai kihAM kaNai re ? jotAM tumhArI vATa; mUkI ciMtA ghara taNI re, gayA nATho ucATa re' " abhaya kahiM '"savi mAnIyuM re, trisalau caDhAvyo dekhi; halUo pADyo ehanaIM re, daMDa deNuM tujha pekhi re cyAra vahUdaU ApaNI re, naMdana catura te cyAra; dravya deisi jau saMcIo re, tau rAkhisa tujha kAra re' sIMkai bilADInI para re,'gari gari jUiM AMkhi; *vilakha vadana thai tisyai re, jima sUDI viNa pAMkhi re maMtrI vacane savi suMpIu re, dhana nArI suta cyAra; puhacADyau ghari raMgasyuM re, kayavano parivAra re DokaraDI sukhaNI karI re, maMtrIsarai suvicAra; dIdhau AvAsa rahivA bhaNI re, sonaiyA lakSa cyAra re cyAra nAri milI iNi paraiM re, valI kayavanAsuvAta; vijayazekhara kahai te kahuM re, bAramI DhALa vikhyAta re h DhALa : 13 ( ghare Avao re manamohana DholA, Dholai DhIlI ghari karayAM mohanaiM mehalI ma jAya re...e dezI) jiNa dini gharithI kADhIo vAldA, tiNa dinathI sAvesI vAlhA; na rucaiM kehasiuM bolavuM, vAlhA dina jAi kalesi vAlhA ghari Avao re manamohana vAlhA, vAlhA viNa maMdira kisiuM vA vAlhA sarasa jimai navi anna, vAlhA hAra zRMgAra tajyA tisyaiM; vAlhA kayavanuM dhana!dhana!vAlA...AMkaNI... gha veNi guMthAvi na raMgasi N vAldA, tajIyAM phUlanadaM pAna..vI. rAtAM vastra na saridharaiM, vAlyA prItama viNa paradhAna "mAirI AvyA huM karuM vAlhA, ima navi tajIyai geha..vA dUrajana vacana dUrai karI vAlhA, pAlI pUrava neha ika dini ghari rahejike vAlhA, te mile ANI prIti..vA te bAra varasano nehalo vAlhA, cheha dikhADyo kurIti 1. rAjasevaka; 2. pAchaLa; 3. gaLI; 4. khinna thavuM, karamAI javuM; 5. piyara. ...&...302 .......303 ...c ...304 ...N ...305 ...&...306 .......306 .......308 ...N ...309 ...310 ...311 vA..gha ...312 vA..gha ...313 vA..gha ...314
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 ima dukha dharatI niti dinaiM vAlhA, AMkhai AMsUdhAra..vA samajhAtI samajhainahI vAlhA viNa prItamadIdAra vA...gha. ...315 ehavI suNI yakSa vAratA vAhA, AvI pUjavA heti..vA, bolAvI maMtrIsarai vAlhA, durabala syuM tani teti vA...gha. ...316 sobhA kisI karuM sAmijI vAlhA, kayavano bharathAra..vA. iha bhaviparabhavi Adario vAlhA, jisiu hIyaDAno hAra vA...gha...310 nizcaya jANI melavio vAlhA, pagipaDI dekhI nAha..vA. tRpati na pAmaiMloyaNe vAlhA, vadhio ati uchAha vA...gha...318 desa nagara bhamatAM thakAM vAlhA, sevakana lahI sudhi..vA. Aja ramaNi suhasiMi milyA vAlhA, jANuM manAvyA budhi vA...gha. ...319 gharathI nIkalatAM valI vAhA, zukana milyA subha sAca..vA. pharakI dAMhiNa AMkhaDI vAlhA, te thayuM saghaLuM sAcI vA...gha. ...320 viNa jaladhari puNya karI vAlhA, amRtanI hui vRSTi..vA Aja manoratha savilyA vAlhA, dIThI tArI daSTi" vA...gha. ...321 kayavane soi AdarI vAlhA, viraha gayI tatakAla.vA. vijayazekharakahiraMgarUM vAlhA, tAjI teramI DhAlA vA...gha. ...322 ...323 duhA : 13 kAMtimatI pahilI priyA, bIjI rAjakumArI; ccAra seTha taNI vahu,mAgadhasenA nAri sAtesuM sukha bhogavi, pUrava puNya saMbhAri; trizya varga sAdhai valI, jasa gAinara-nAri dAna taNuM phala ehavuM, kayavanA pari joi; mana cIMtavyAM aphaDyAM phalai, puNya karai puNa hoi iNa samai jaganaiM hitakarU, jagajIvana jinacaMda; mahAvIra samosarayA, sevaiMjasa sura iMda ...324 ...325 ...326 DhALa : 14 (mohanAMnI...e dezI) rAya sivAratha kuladaMtilaure vIrajI,jaMbhIgrAma udyAni re; ghAtakI karmakSaya karI re vIrajI, pAmyo kevalanyAnare vIrajI 1. jaibhakagAmanAM udhAnamAM " ***320 ----------
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 103 prabhu puhutA nagari Asana, guNaziluM caitya ratana re; atizayakarI saMpanna re, zrI vardhamAna sudhanva morA vIrajI!..AMcalI ..328 sovanakamala racadaM surA re vIrajI, caraNa ThavaitihAM svAmi re vIrajI vRkSa azokazIlI chAMhaDI re vIrajI, varasai kusuma abhirAma re vI...pra...329 vAjaiMgayaNe duMdubhI re vIrajI, cAmarachatra TakaMti re; bhAmaMDala jhalakaiM bhaluMre vIrajI, bherI suNaiM sahU (hara)khAMti re vI...pra...330 tIrthakara AvyA taNI re vIrajI, dIdhI vadhAmaNI AMgire; rAya zreNika maMtrIsarure vIrajI, kayavanu sukha saMgi re vI...pra...331 vAMdhA bahu ADaMbarairevIrajI, deipradakSiNA traNya re; stuti bolI baiThA sahUre vIrajI, lAdhuM puNya agaya re vI...pra...332 dIyaiM sudhArasa desanA re vIrajI, samajhai puruSa darabAra re; nivAraibhava saMdehaDA re vIrajI, utArai bhavapAra re vI...pra..333 dharmakathA kahitAM vacaire vIrajI, prazna kare maMtrI sarare; "kahao bhagavAnajI! vAtaDI re vIrajI, kayavanAnI jagIsa re vI...pra...334 pUrava janami kariu kisau re vIrajI, jiNi la@AkhINAbhoga re? anupama ridhi hArI valI re vIrajI, pAmio viraha viyogare" vI...pra...335 pUrava bhava kahyo premasuMre vIrajI, "bihuM bhAge dIdhI khIra re; tiNi sukha khaMDanA vacaiMre vIrajI, nisuNI cetio vara vIrare vI...pra..336 mohanidrA paDyo jAgaviure vIrajI, pAmyo parama saMvegare; niHla kima jAidesanA re vIrajI? nAThao dUri udegare vI...pra...330 caudamI DhAla sohAmaNI re vIrajI, kayavanA pratibodha re; vijayazekhara kahai iNi paraire vIrajI, karasyai karamano sodhare vI...pra...338 ...339 duhA : 14 kayavanomana cIMtavai, 'e saMsAra asAra; jIva na tRpato iNi sukhe, dhigAdhiga! viSayavikAra kAmabhoga lagaiMdukha sahi, prANI paDio moha; jiNithI avicala sukha lahaiM, dharma na sAdhi tohi viSaya kalaNi virui kahI, uDInaiM agAdhi; bholA bhUmi bhUlA bhamai, jIvaDA!dharma tuM sAdhi" ...340 *..341
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 342 ...343 ...344 keli karI bAlA paNai, tadAdharmana vAsa; yovana Aviuyo ramaiM, mRganayaNI degapAsA yovana jAta na jANIyuM, khiNa khiNa tUTaiM Aya; parabhavidharmasakhAiyuM, te tevuM sukhadAya' prabhunaipUchai uThinaiM, "leuM dikSA hitakAra; *tai tArayA bhaviyaNa ghaNA, lAgI kAMi na vAra duragati jAtau vArIo, lIlA rAganaiMbhaMgi; raMga lAgau sahI dharmano, puNya taNo parasaMgi'' jina kahi "jo mana vAlIo, mA "paDibadhakaraNa; upasama tarrasa seviyai, sAdhupaMtha tuM leha'' vIra vAMdInaiMgharigayo, prIchavIo parivAra; hitazikSA dIdhI bhalI, jeThaputra siribhAra lIdhuM cAritra ucchavaiM, kayavarne jina pAsa; svAmI vicarai janapadai, jayavaMtA suvilAsa ...345 346 ...340 ...348 DhALa H 15 (tulasaDI nAri dhUtAraDI, jehanuM kRSNa bharatAra re...e dezI) kayavanno sAdhu sohAmaNo, vahi jinavara ANa re; jIvadayApratipAlato, ugyo hIyaDalai bhANa re ridhi samRddhi vraNaparigiNI, tajio viSaya vikAra re; paMca sumati trigupatai karI, SaTa jIva AdhArare ...ka ...350 sudha mana darapaNa sArikhuM, sAdhaiMdasa vidha dharma re; aMga igyAra bhaNyA valI, vArio kumatino marmara ...ka ...351 bAvIsa parIsahA jItIyA, lai sudha AhAra re; daiupadesa sohAmaNA, muni puNya bhaMDArare ...ka...35ra ati utkRSTakriyA karaiM, guNasamudra gaMbhIra re; sakala pharasa sahi jima dharA, sAdhumeragiridhIrare ...ka...353 saMyama nai tapa sAdhanA karato, jinajInaiMpAsi re; AukhuM tucha jANI karI, manaiM sUdhau vimAsi re ...ka ...354 vIra vacanai saMlekhaNA, lIdhI vipulagiri jAire; ucariuM aNasaNa ati bhaluM, khAmI jIva sukhadAire ...ka ...3papa 1. mitra samAna, 2. tame, 3. bhavyajIva, 4. nahIM, 5. pramAda,6. karo; che. jANa karI." ---------------
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 ...ka ...356 upasama zreNi caDio jisthai, kario kAla tatakAla re; saudharmekalpe avatarayo, lahI ridhi suvilAsa re mugati sukha pAmasyaiM anukramaiM, kayavanuM krama cUri re; vijayazekharaTAla panaramI, kahI AnaMdapUri re ...ka...3pa0 DhALa : 16 (rAgaH dhanyAsI.pAsa niNaMda juhArI e athavA catura camaki cItaDai cAlatI bhUI sohe re...e dezI) dAna taNAM phala ehavAM jAMNajyo, catura suvedhaka prANI re; dejyo phala lahisya bhalAM, kayavanA pari jANI re ...dAMna ...358 zrI aMcalagaccha rAjIuM, zrI kalyANasAgara sUrIso re; caMdataNI paricaDhatI kalA, ciranaMdo sujagIso re ..dAMna...359 vAcanAcarija tapakha, satyazekhara sukhadAire; tasa ziSya prathama paMDita padai, vinayazekhara gaNi bhAIre ...dAna...360 laghu sodara vAcaka padai, vivekazekhara gaNi rAyA re; dukha joitasa sAnidhaiM, praNamuM niti niti pAya re ...dAMna ...361 saMvata sola ekAsIyai, jeTha mAsi ravivAreM re; zrI virATapuraiMracIyo, joDidAna adhikAraire ...dAMna...362 mUla AdarakhaMbhAyatai, kautukI jANI kIdho re; sAha sobhAgI nAgajI, osavaMza suprasIdho re...dAMnA ...363 prasiddha kathA jANI karI, chAMDau rakhe sujANo re! lahisiurasa valI vAMcatAM, kSayakIdhI vinAMNo re...dAMnA ...364 solamI DhAla dhanyAsIyaiM, vijayazekhara muni bolaire; dAnI paNimAMnI bhalA, dAMna naiM koI na tolai re...dAMnA ...365 | iti dAna viSaye kayavanA riSi caupai saMpUrNa
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 10. zrI jayaraMga muni kRta kayavantA zAhano rAsa (saM. 1021) duhA : 1 ...01 ..02 svasti zrI sukha saMpadA, dAyaka arihaMta deva; seva karUM sUdhe maneM, nAma japuM nityamevA samarsarasati sAminI, praNamuM sadaguru pAya; kayavannA caupAI kahuM, dAna dharama dIpAyA prathama vahI dhuramAMDIyaeN, gautama svAmInI labdhi; suraguru sama zrI abhayakumara, maMtrIsaranI buddhi akhUTa atruTabhaMDAra saba, zAlibhadranI addhi; kayavannA saubhAgya tima, nAma lIye addhi siddhi vAre zrI mahAvIra ne, zrI zreNikane rAja; bhogI bhamara nara e thayo, sArayAM Atama kAja ...03 .04 ...05 DhALa : 1 (kara joDI Agali rahI, deI parijana pAse re... e dezI) nagarI rAjagRhI bhalI, suranagarI sama zohe re; rAjA rAjya prajA sukhI, sura naranA mana mohe re ..na...06 dhanadatta zeThavase tihAM, riyeM samRdhaM satUro re; koTidhvaja vyavahAriyo, rAjA mAneM pUro re ..na ..00 caMdravadanI mRgalocanI, satI vasumatI tasa nArI re; deva dharama gururAgiNI, namaNI khamaNI sArI re ...na. ...08 gAli rAli mukhathI na nIsare, uMce sAdana bole re; kulavaMtI saubhAgiNI, tehane koIna tole re ..na ...09 sukha lIlA bhara vilasatAM, upanyo garbha udhotI re; sUryabiMba kyuM pUraa, chIpa sohe jema motI re *..na..10 *nIzibhara sUtI niMdameM, caMdra svapna teNuM dIThuM re; jai jaNAvyuM nAthane, phala bhAMkhyuM pIyumIThuM re ...na...11 trIje mAse dohalo, upaje garbha prabhAvaeNre; corI cugalI navi suNe, tapa japa zIyala suhAve re ...na. ...12 1. pA caupai (mudrita ha. pra.) 2. rAtrinI aMdara; 3. dohada-tIvracchA
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 deva guru vAMde sAsatA, dharme amAri palAve re; jina pUjA yAtrA valI, dAna mAneM sukha pAve re "agharaNI ADaMbareM, kIdhI zeDheM tAjI re; tAje jAje bhojaneM, saghalAM kIdhAM rAjI re have pUre mArse have, graha AyA uMca'rAjeM re; zubha lagana velA ghaDI, puSpa nakSatra caMdra pAseM re tiNa velA tiNa vasumatI, beTo'sakharo jAyo re; teneM karI tanu dIpato, sUraja jema savAyo re raMga ralI vadhAmaNAM, maMgala gAve gorI re; nAnAvidha nATaka kare, bAMdhyAM toraNa korI re kuladIpaka suta janamIyo, vAgyAM tAla kaMsAlo re; pahelI DhAla pUrI thaI, "jayatasI raMga rasAlo re duhA : 2 dezoTaNa devAMganA, karI saghalAM vidhi kAma; mAvitre dIdhuM bhaluM, kayavano tasa nAma dina dina "vAdhe caMdra jyuM, caDhate caDhate vAna; pAMca dhArye pAlIjato, lADa koDa bahumAna ATha varasano te thayo, bhaNe nizAla posAla; sakala kalA zIkhI bhalI, vidhAno bahu khyAla sobhAgI zira seharo, rupeMdeva kumAra; bhaNI gaNI paMDita thayo, jobanameM suvicAra ...na ...13 ...na ...14 ...na ...15 ...na ...16 ...na...1 ...na ...18 ...19 ...20 ...21 ...22 DhALa : 2 (thAharA mahelA upara meha, jharukhe vIjalI ho lAla...e dezI) vasumatI satI eka divasa ke, gajagati malapatI ho lAla ke gajagati malapatI; Ai prItama pAsa, bole jema sarasatI ho lAla...bole "svAmI! suNo aradAsa, pUro Aza mAharI ho lAla...pU paraNAvo kRtapuNya, beTI juvodegsAharI ho lAla...beTI vahUvaraviNa gharavAsa, zUno raNa jANIyeM ho lAla...zUno vayara paDe muja pAya, to vikase vANIyeM ho lAla...to vi. 1. garbhiNI; 2. ucca rAzImAM, 3. tejasvI, 4. janmyo, 5. jetasI, 6. strIne bALaka janmyA pachI dasame divase karAvAtI zuddhi; 7. vadhe; 8.zarIra;9. dhAva mAtA; 10. sArI. ...23
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 ...24 ...25 ..26 vahUparaNe jo putra, dekhuM huM potaro ho lAla...dekhuM. rahe ApaNuM gharanAma, valI vaMza*gotaro ho lAla'...valI, dhanadoMmAnI vAta, jozI teDI karI ho lAla...jozI, sAgaradatta vaDazAha, mAgI tasadIkarI ho lAla...mAgI. kuMvarI jayasirinAma, rupe devakuMvarI ho lAla...rupe paraNAvI dharI prema, Arima kArima karI ho lAla...rima kulavaMtI guNavaMtI, zIleMsItA satI ho lAla...zIla, causaTha kalAnI jANa, vANI amIrasa varasatI ho lAla...vANI, nArIne bharatAra, joDI sarakhI jaDI ho lAla...joDI, haragorI rAdhA kRSNa, kAmaratI paragaDI ho lAla.kAma, harSita huA mAvitra, sujaza jagavistarayo ho lAla...suja dIdho mahela AvAsa, citrAmeM citarayo ho lAla...citrA, jANaeN deva vimAna, dIse e dUsaro ho lAla...dIse, phalamala phalake jora, dhUno navi dhUMsaro ho lAla...dhUno 'vica hiMDolA khATa, sone ratanaeN jaDI ho lAla...sone. phalake hIrAlAla, motI laDaparavaDI ho lAla...motI. raMga ralI dina rAta, hiMce"viMda viMTaNI ho lAla...hiMce. cUvA caMdana caMpala, suvAsa mahake ghaNI ho lAla...suvA, sajjana purijanaloka, sahu saMtoSIyA ho lAla...sahu tAjAM karI pakavAna, bhalI pareM poSIyA ho lAla...bhalI, kIyo sakharo vivAha, zobhA jasa mahamahe ho lAla..zobhA bIjI jayatasI DhAla, kahI mana gahagahe ho lAla...kahI. (o *..28 ...29 duhA : 3 valI"ojhApaMDita kane, zIkhe zAstra udAra; rahe viSayazuM vegalo, kayavanto sukumAra vidyAzuM rAto rahe, manameM nahIM vikAra; dekhI jayasiridina ghaNe, sAmUne kahe sArA ...30 ...31 1. gotra; 2. moTA (dhanADhaya) zeTha; 3. ghaNo kariyAvara; 4. vacce; 5. pati-patnI;6. saghaLA; che. ojhA-brAhmaNa paMDita; 8.rakta-masta.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 DhALa : 3 (rAga : sAraMga. thArI aMgIrI kasa caMgI, suguNA sAvaTu mArujI...e dezI) "mAharo nAha nagIno jANe, sugaMdho kevaDo, sAsujI sobhAgI vaDabhAgI, nahIM ko evaDo...sAsu e pItalIyo deva, raMgIlo sAhibo...sAsu mujasuM vAta na citta, nahIM koi bA(sA)hibo...sAsu bole na mIThA bola, na khole hiyaDalo...sAsu pIuDo na kare sAra, du:khI rahe jIvaDo...sAsu mujasuM na kare rAga, vairAgI sArIkho...sAsu bhoga sajAi choDI, jogIsara'ArIkho...sAsu kare vidyA abhyAsa, e pothI piMDIyo...sAsu na rahe gharamAM jANI, vaTAu hiMDIyo...sAsu huMto sugaMdhI jAi, bhamara nahIM bhogIyo...sAsu mujane na mAne nAha, rahe viyogIyo...sAsu jale suraMgI deha, su yauvana jAgIyo...sAsuhuM kulavaMtI nArI, nAha nIrAgIyo...sAsu hUi ciMtA jora, ke kAlI koyalI...sAsu sakhI sahelI sAtha, hase huMdohalI...sAsu nayaNe nAve niMda, ke sUtAM'sejaDI...sAsu jAMkhara thai*jUrI jUrI, huM rata "khejaDI...sAsu rAce na rupa sarupa, 'khalagula sArikho...sAsu samaje na saMsAra vAta, joyo meM pArikho...sAsu e nahIM chayala chabIla,"bayalamAM pUtaDo...sAsu na ruce sarasa savAda, jANe bhUi bhUtaDo...sAsu jAtAM na kahe jAuM, Avo nahIM AvatoM...sAsu nahIM nayaNAnuM 'heja, nakhAtAM pIvatoM...sAsu ApaNI jAMgha ughADa, karuM nahIM lAjatI...sAsu thAM AgeM kahI vAta, bIjA zuM lAjatI''...sAsu vahUaranA bahu bola, zeThANI sAMbhalI...sAsu zeTha bhaNI kahe vAta, ke duHkhabhara AkulI...sAsu ...32 ...33 ...34 ...35 ...36 ...36 ...38 ...39 ...40 ...41 ...42 ...43 ...44 ...45 1. vairAgI; 2. nAtha; 3. zaiyAmAM, 4. jhUrI jhUrIne, 5. khejaDAnA vRkSa jevI sukAI gaI; 6. ghuvaDa, 7. bajAramAM UbhuM rAkhela pUtaLu (sTecyu); 8. heta.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 "karo koIdAya upAya, kyuM duHkha dUreM have...sAsu Aja lage bholo e, vahune duhave''..sAsu bole zeTha vimAsa, "vyasana koNa zIkhave ?..sAsu. e aNazIkhI vAta, sahUneM saMbhave...sAsu, kuNa zikhave gati haMsa, bhamarabhogI bhalo ?...sAsu morapIMcha citrAma, cora corI kalA?"...sAsu suNIne zeThanI vANI, rIzANI suMdarI....sAsu jayatasI trIjI DhAla, kahI e "chaMdarI...sAsu ...49 ...50 duhA : 4 vayaNaghaNAM zeThe kahyAM, paNa samaje nahIMnAra; haThajhAle nArI jiko, navi mUke niradhAra naTa viTa laMpaTalAlacI, jUArIne laDAka; vyasanI teDyAdhanadaoN, jeha caDhAve cAka mohavazuM dhanadatta bhae, kayavano sukumAla; mAla ghaNo lai zIkhavo, vyasana kalAtatakAla'' *..pa1 ...52 ...53 ...54 DhALa : 4 (rAga : kedAro. nadI yamunAne tIra uDe doya paMkhIyAM...e dezI) kumara pAseM rahe Aya ke, dinane rAtaDI; vyasanaM pADe pAsa, kare raMga vAtaDI kare mAMhomAhe goTha, malI sahu goThIyA; khAve pIve dina rAta, chUTA jima poThIyA duhA kavitta kallola, gAhA guDhA valI; hAsya tamAsAkhyAla, khuzI khele ralI. AvI copaDamAMDI, sAripAsA rame; uDe hoDAphoDa, koDA koDI dhana game hAre jIte eka, khele valI jUvaTAM; kare madirApAna, paDe jima `uvaTA. eka AlApe rAga, kAphI naTakAnhaDA; tana nana rIrI rIrI, kare tAna "mAnaDAM ...55 ...pa6 ...50 1.58 1. chaMdanI; 2. pA. vyasana karavA (ha.pra. ka no pATha); 3.pA. gUDA (ha.pra. ka no pATha); 4. udho, bebhAna; 5. managamatAM
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 ...59 **.61 *..62 caTapaTatAla kaMsAla, dhapamapamADalAM; Dhama Dhama DhamakaDhola, gAje jima vAdalAM tataPi nAce pAtra, hAtha laTakAvatI; chayalaneM pADe pAsa, AMkha maTakAvatI pIve bhAMgatamAku, taNAM valI chotarAM; narakataNA vyApAra, jANe dAhorarA gaTagaTapIve dUdha, dahIMnAM mATatAM; bhare kasuMbA ghUMTa, bharI bharI vATakA amalameM jANe koI, ghUme bhUtaDA; lulI lulI paDe mukha lAla, kharA te vicUtaDA have rahe tiyAM re sAtha, mAto madamAM naro; kayavano huu jema, yogIno vAnaro viNase mITho dUdha, bihuM kAMjI taNuM; kastUrI kapUra, lasaNa parimala haNe gaMgA jala lUNa saMge, sahI khAro huve; kuraMga raMgI caMdra, kalaMkI jana cave naTaviTasAthuM kumAra, Ave vezyA ghareM; devadattA tihAM dekhI, AgatA svAgata kare bhakti yukti hAvabhAva, mukheM jI jI kare; vezyA dhUtArI nArI, dIThAM tana mana hare caDe mRga jyupAsa, bole vikasI hasI; ma karo IzA(Na)ro saMga, catura kahe jayatanI ***64 **.65 ...60 ...69 duhA : 5 caMdravadanI mRgaloyaNI, rupeMgorI raMga; kayavanno bhogI bhamara, dekhI dhare acaMbha *.00 DhALa : 5 (rAga : soraTha malAra mizra.) cAlasarI vIMTIyA nahIM ho lAla, dhanavArIlAla cAlaNa na deTyU...e dezI) kara joDI vezyA kahe ho lAla, "huM cAre balihAra ho; kayavanA zAha, bhaleM re padhAryA Aja; 1. chelachabIlo; 2, baLatarA kare; 3. ghaMTaDA; 4. ha.pra. (ka,kha)mAM A pATha nathI; 5. ha.pra. (ka) no pATha; 6.pA. varIyAM; che. pA. rjA (ha. pra - ka).
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 ...01 ...02 ...03 ...04 ...05. huM dAsI chuM tAharI ho lAla, theM muja prANa AdhAra ho...kaya. e maMdiramAliyAM ho lAla, eha hiMDolA khATaho...kaya tana mana dhana e thAharAM ho lAla, haso vaso gaha gATa ho'...kaya hAva bhAva vacaneM karI ho lAla, corI lIdho tasucita ho...kaya. kayavano vezyA ghareMho lAla, mohI rahyo dharI prIta ho...kaya. dAsI nija ghara mUkIneM ho lAla, aNAve dhana koDI ho...kaya, manavaMchita lIlA kare ho lAla, e bihuM sarakhI joDI ho...kaya ghara kuTuMba sahu vIsarayAM ho lAla, paraNI mUkI visAraho....kaya, mAvitra mUkyAM ApaNAM ho lAla, dhi!dhi! kAma vikAraho...kaya. khANAM pINAM khelaNAM ho lAla, raMga rAtAM dhana joDi ho...kaya, mAvitra tasudhana mokale ho lAla, varasAM varasa eka koDi ho...kaya. bAra varasa volyA tikaeN ho lAla, mAvitruM karI neha ho...kaya, dAsI melI suta teDavA ho lAla, "Avo ApaNe geha ho...kaya mAvika hUDosalAM ho lAla, karo gharagharaNInI sAraho"...kaya, kayavanto mAne nahIM ho lAla, dAsI pAchI gai hAra ho...kaya vezyA zuM rAto rahe ho lAla, jima bhamaro vanarAji ho...kaya choDyAM mAvitra ApaNAM ho lAla, choDyAM sahu lAja kAja ho...kaya. bUDA te nara bApaDA ho lAla, je kare vezyA zuMraMga ho...kaya. pAMcamI DhALa vezyA tajo ho lAla, jima pAme jayaraMga ho...kaya. ..06 ...00 ..08 ...09 ...80 duhA : 6 dAsI udAsIna mana, vAta kahe ghara Aya; kumara vezyAyaeN bholAvyo, AvaNa vAta na kAMyA vAta suNI mAtA have, kare vividha vilApa; Apa kamAyA kampaDA, kare ghaNo pazcAttApa. ...81 ...82 DhALa H 6 (rAga : dezAkha, goDI, ghara Avo re manamohana ghoTA!...e dezI) tuM jIvana tuM AtamA ho beTA, tuM muja prANa AdhAra beTA; 'sAsa taNI paraeNsAMbhare ho beTA, tuM vase hiyaDA bAra beTA ghareM Avo re manamohana beTA...e AMkaNI. ...83 1. ha.pra. ka-kha-gano pAsavAra; 2. ha. pra.kano pAkA e tAharAM; 3. zvAsa.
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 183 ...ghareM...84 ...ghareM...85 ...ghareM.86 ...ghare ...80 ...ghareM....88 ...ghareM...89 ...ghareM....90 "tila bhara jIva rahe nahIM beTA, kima jAve jamavAra beTA; "ekaraso AvI AMgaNe beTA, karamAvaDInI sAra beTA. tuM muja AMdhA lAkaDI beTA, kAlejAnI kora beTA; AMka lUhaNa tuM mAhare beTA, kima hoye kaThiNa kaThora beTA kuNa kaheze muja mAyaDI beTA, kuNane kahIzuM pUta beTA; ekeMjAyA bAhiro beTA, navi rahe gharanuM sUta beTA tuM putta bhojananeM same beTA, hIyaDe bese Aya beTA; jo mAtA karI lakhave beTA, to ghara Aya vasAya beTA sAle sAla taNI paraeN beTA, e ghara AhIThANa beTA; prANa hoze have 'prAhuNa beTA, tuM mana jANa ma jANa beTA huMDosI tuja tAtaDo beTA, nayaNa gamAyAM roya beTA; gharazUnuM karI gayo beTA, rahyo paradezI hoya beTA bAlapaNe huM jANatI beTA, karaze bUDhApaNa seva beTA; chorukachoruhuve beTA, na gaNe tuM mA gurudeva beTA jo bALapaNa sAMbhare beTA, zIyAlAnI rAta beTA; to choDe nahIM mAta- beTA, caDhayuM kalaMka vikhyAta beTA pAlI lAlI mahoTo kiyo beTA, dhoyAM malane mUtta beTA; sagAIThagAImAM gaNI beTA, tuM mahAre gharanuM sUtta beTA vahU ratana e tAharI beTA, suguNa satI sukalINa beTA; koila kyuM kAlI hui beTA, virahiNI jUrI jUrI kSINa beTA. nIcano saMga karAvIyo beTA, to phala lAgAM eha beTA; pANI pIneM ghara pUchavuM" beTA, hUuukhANo teha beTA jo vihaDe peTa ja ApaNuM beTA, to 'kaliughaNa hoya beTA; e ukhANo irNa kaNe beTA, te sAco huuM joya beTA huM pApiNI sarajI achuM beTA, du:kha dekhaNane kAja beTA; duHkhIyAneM utAvaLuM beTA, maraNa na dhe mahArAja beTA Apa kamAi e sahI beTA, ihAM nahIM kiNaro doSa beTA; pApI jIva rahe nahIM beTA, sAsa have tAM zoSa beTA deva guru zIkha mAne nahIM beTA, mAne nahIMmAvina beTA; DhAla chaThThI kahe jayatasI beTA, e vyasanInI rIta beTA" ...ghareM...91 ...ghareM....92 ..ghareM ...93 ...ghareM....94 ...ghareM...5 ...ghareM...96 ...ghareM....90 ..ghareM....98 1. kSaNamAtra; 2. janmAro; 3. saMbhavitapA. ekavAra; 4. paroNo; 5.ghaNI pIDA.
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 ..99 ...100 duhA : 0 jhUrI jhUrI piMjarahuA, bUDhAM paNa mAvitra; paNa pAcho Avyo nahIM, kayavano dharI prItA mAta pitA bahu thayAM, kAladharama vyavahAra; kayavanA nArI ghareM, pAle kula AcAra nArI dhana mUke tihAM, timahi ja patine sAra; dhana vItyuM taba AbharaNa, mUke satI zaNagAra ghareNAM gAMThAM dekhIneM, akkA kare vicAra; gharakhAlI huu ehanuM, nahIMkamAvaNahAra kare ghara beThI kAMtaNuM, lahI ApaNo prastAva; "virahiNI nArIno sahI, ehija mUla svabhAva anukrameM akkArce suNI, maraNa vAta mAvitra; have svAratha aNa pUgate, jo jo kare kurIta ...101 ...102 ...103 ...104 ..105 DhALa : 7 (alabelAnI...e dezI) have te akkA DokarI relAla, beTIneM kahe teDi, "zuM vicArI re? kayavano nirdhana huu relAla, chAMDa tuM ehanI keDi...su. mAne vAta tuM mAharI relAla, ma kare ehano saMga...su. raheje rIza bharI ruzaNe relAla, karajeraMga viraMga.. su...mA..106 mAla vinA e muA jisyo re lAla, dITho na AvedAya...su. 'anaTue asuhAmaNo relAla, kADhIza kUTI dharAya.. su.mA. ..100 vyasanIne veSa racI valI relAla, mare na choDe maMca...su. svAratha viNa kiNa kAmano relAla, ThAlo ThIMkara saMca.. su...mA. ...108 kiNa kiNane cItArasyA relAla, lakha Ave lakha jAya...su. nAiTUMDe nava navArelAla, vezyA ThagiThagikhAya".. su...mA...109 kahe beTI "suNo mAtajI relAla, e sukulINa sujAta!....su. neha na chUTe ehano relAla, paDI paTole bhAta.. su...mA. ...110 mana mAnyo e mAharo relAla, bIjo nAve dAya...su. jima nayaNAM vica pUtaLI re lAla, tima tana manane suhAya.. su..mA. ...111 lAgo raMga majIThano relAla, choha lAge jima bhIMta...su. valagI rahe velI ruMkhazuMrelAla, jima kAgala zuM cIta.. su..mA. ..112 1. ha.pra. (ka) no pA virakhiNI; 2. nakaTo; 3. mATInA vAsaNanobhAMgelo TukaDo;4. yAdakarazo; 5. cuno.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185 karatAra bharatAra e sahI re lAla, na rahe ti viNa jIva...su. choDuM nahIM huM jIvatI re lAla, sAco raMga sadIva.. su...mA...113 ekadina jo alago raherelAla, to nayaNuM nAve nIMda..su. kuDa kahuM to AkhaDI relAla, hUM vIMdaNI e vIMda".. su...mA...114 rahe rahe chAnI chokarI relAla,"DokarI bole eha...su. nAcaNa(hA)ro kizo rAcaNo relAla, jyAM lAgotAM neha'.. su...mA...115 rIza trizUlo cADhIyo re lAla, karI AMkhyAM rAtI cola...su. gAlo rAMDa bole ghaNI relAla, jANe phUTo Dhola.. su...mA. ...116 DosI posI pApiNI re lAla, na cale beTI jora...su. buDa buDa buDa buDabolatI re lAla, sukhaNImAMDyo sora.. su...mA. ...110 kayavantA uparaeN have relAla, kare ThobAraNa Thora...su. beTI rove dekhIneMrelAla, nyUpaga dekhI mora.. su...mA. ...118 kAlI kUtI jehavI relAla, khUtI lobha labakka.su. akkA'obalakA ANatI relAla, kare taDakka bhaDakka. su...mA. ...119 pApiNI sApiNI kyuM uchalerelAla, lAguM jANe bhUta...su. kahe "paDyo rahe gharameMrelAla, rogI sogIro sutta. su...mA...120 ghara zUro maTha paMDiyo relAla, vAta kare adabhuta...su valI aNabole have relAla, khAdho pIdho dhana sUta.. su..mA...121 *vastrahInoSIiAro, dhRtahInaM ra monanuM ! kaMThahInaMca gAMdharvaM, bhAvahInA ca mitratA / / 1 / / yata: DhAla pUrvanI lUkho zUko bhAve nahIMrelAla, tAjAM dhAnya chUta gola...su. amala AchAM ruDAM lUgaDAM re lAla, joineMtela taMbola.. saraze varaze to vinArelAla, jA ApaNuM gharabAra...su mAvitra mUA tAharAMrelAla, kara ghara kula AcAra'. su...mA. ...122 su...mA. ...123 1. karkazA, zaMkhaNI; 2. ha.(ka)no pA gAlo; 3. ThaMbA mAravA; 4. khUMpI; 5. labakArA; 6. jema tema bolavuM, olaMbhA; .rogI ane zokyano putra. * (A zloka mudrita ha.pra.mAM nathI) vastra vinA alaMkAra, ghI vinA bhojana, mAdhurya vinA AlApa ane bhAva vinAnI mitratA nirarthaka che.
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 duhA ...124 ...125 'savana tihAM na jAiyeM, jihAM kapaTakA heta; jyAMlo kalIkaNerakI, tana rAtAmana zvetA haMsA to taba laga cage, jaba laga dekhe lAga; lAga vihUNA je yuge, haMsa nahIMte kAga baga uDAyA bApaDA, kSaNa sarovarakSaNa tIra; haMsa bhamarA sava kima sahe,'amasaha jAhazarIra *lIha nahIMlA nahIM, nahIMraMga nahIMrAga; te mANasa tima iMDiyeM, jima aMdhAre nAgA kaDu phalAM kumANasA, jIbha avaguNa jAMhI; ADI dIjaibhaMya ghaNI, dUra vasI jai jAi" ..126 ...120 ...128 DhALa : pUrvanI ima suNI uThI nIsarayo re lAla, amaraSa ANI zarIra...su. tejIna sahe "tAjaNo relAla, haMsa sahe nahIMchIra.. AMkha ughADI ciMtave re lAla, dhiga!dhi!vezyA neha...su. girivAhalA vAdala chAMharyuM re lAla, aMte dIpAve cheha'. su...mA ...129 su.mA...130 duhA vezyA nehajUAradhana, 'kAtI DaMbara "chAMha; pAchala pahora "aputa ghara, jAtAM na lAge vAra ...131 su...mA. ...132 DhALa : pUrvanI dhanadattanuM ghara pUchato relAla, Ave mAragamAMha..su. nagarazeTha malyo tiseMrelAla, kumara pUche valI rAha. zeTha kahe "jANe nahIMre lAla, tuM paradezI loka...su. jUnuM hUuMgharatehanuM relAla, nAma gayuM valI phoka.. zeThazeThANI be mUA relAla, nivaDyo putta kaputta...su. dhana khAdhuM saghaLuM tiNe relAla, vezyA saMtI "vigutta".. su..mA..133 su.mA...134 1. svapnamAM paNa; 2. kareNanI kaDI; 3. adekhAI; 4. maryAdA; 5. cAbuka; 6. khAbociyuM; che. parvata para vahana thavuM.; 8.kAtI (?); 9. AkAzamAM vAdaLAnI; 10. chAyA; 11. aputriyAnuM ghara; 12. lapaTAyela.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18o nija zravaNe avaguNa supyArelAla, dhi!dhi!muja avatAra'...su. nayoM be AMsu jhare relAla, jANe motIhAra.. su..mA. ...135 tIratha bhUta pitA kahyo relAla, valI vizeSaeNmAta...su. na karI sevA cAkarI relAla, bhalI na kIdhI vAta". su.mA. ...136 ima ciMtavato AvIyo relAla, nija ghara bAra kumAra...su. zira dhUNI soce ghaNuM relAla, joto poliprakAra.. - su...mA. ...130 paDyA pachI paNa padhAro relAla, cAle catura sujANa...su. vyasana sAte tajo sAtamI re lAla, DhAleM jayatasI vANa.. su...mA...138 ...139 ...140 yata : duhA : 8 dhaNI vihUNAM dhavala ghara, Dhaha hUA Dhama Tera; hUo AmaNa dUmaNo, dekhi dekhi cau pherA jiNa gharameM valI dIsatA, jhAjhAM dAsI dAsa; gaha mahazobhA vaigai, dekhI huo udAsa jiNake khaMdhe kUdate, karate lADahajAra; lADaNahAre raha gae, gayelaDAvaNahAra'' have ekAMte bAraNuM, ubho rahI aDola; kuMarakAneM sAMbhale, nija nArInA bolA kahe kAminI sUDA bhaNI, "uTha! uTha!prabhAta; raMga raMgIlA sUaDA, suNa suNa morI vAta ...141 ...142 ...143 ...144 DhALaH 8 (rAga : goDI, soraThI, suvaTIyAnI...e dezI) suNa! suNa !sUvaTIyA, sUvaTIyA bhAI: tuM che catura sujANa ho re hAM, rupa ruDuM raLIyAmaNuM..su...sUtra mIThI torI vANi ho re hAM, bole jIbhaDI paDavaDA..su...sUtra nIlI thArI pAMkha ho re hAM, cAMca rAtI tIkhI tAharI..su..sUtra raDI thArI AMkha ho re hAM, rAtI mAtI raMgavATalI..su...TU sone maDhAvuM tAharI cAMca ho re hAM, dUdhaM paravALuM tAharI pAMkha..su.sU ane biThAvuM hAtha ho re hAM, vinataDI suNa mAharI..su...sUtra mAnIza tujha upagAra ho re hAM, jAye jihAM piyu mAharo..su...sU uDe pAMkha pasArI ho re hAM, ma kareDhIla tuM mArage..su...sUtra ...145 ...146 .140
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 148 kaheje muja saMdeza ho re hAM, abalA tuja ghara ekalI..su...TUM che virahiNIne veza ho re hAM, jhurI krurI jaMkhara bhakharI..su..cUM. tajIyAM tela taMbola ho re hAM, khAnAM pInAM khelaNAM..su...sU chAMDyA aMgaraMgarola ho re hAM, pIThI aMjaNa maMjaNA..su...s. ...149 toDyA hIra cIrahAra ho re hAM, lAge zaNagAra aMgAra sArikhA..su...sUtra virahA karavata dhAraho re hAM, rasa kasa khArA viSa huA.su.sUM ...150 sUve nahIM sukha seja ho re hAM, nayaNaM nAve nIMdaDI..su...sUtra dharatI pIyuzuM heja ho re hAM, du:kha dharatI dharatI sUve..su...sUtra ...151 valI kaheje tuja nArI ho re hAM, tumane kahyA che bolaDA..su...sU teM lopI kulakAra ho re hAM, leheNAthI deNe paDI..su...sU ..152 taipAMcArI sAkha horehAM, huM paraNI hutI joineM..su.sU tajI na avaguNadAkha ho re hAM, kalaMka caDhAvyAM mehaNAM..su...sUtra meM tujane bharatAraho re hAM, kalpatarukyuM Adarayo..su...sUtra AkaeraMDa anusAra ho re hAM, uMco nIcapaTaeNnIvaDyo..su...s. ...154 gAMThe bAMdhyo tANa ho re hAM, ratana amUlakha jANIne..su..sUtra paNa huo pathara jANa ho re hAM, pAca hUo kAca sArikho..su...sUtra ...155 haMsa hUo jANe kAga ho re hAM, sono zIso nivaDyo..su... vezyAzuM karirAga ho re hAM, nAmagamAyo bAparo..su...sUtra kAM sarajI kiratAra ho re hAM, kaMta vihUNI kAminI...su..sU duHkhINI koi koinArI ho re hAM, paNa saghalI chemo pachaeN..su...sUtra kiNaneMdIjaMdoSa ho re hAM, ghaTikamAi ApaNI..su..sU keho karuM apazoSa ho re hAM, lahiNuM lAbhe ApaNuM..su..sU ..153 ...156 .15o ...158 ...159 duhA va(vA)lama taNo vichoha, kiratAra!tuM kadi bhAMjaze; kaheneM kadI saMyoga, karaze? te niraNaya kaho. kokila megha nyumoradhvani, dakSiNa pavana ja huMti; caMda kiraNa taMbola rasa, virahI e na sahaMti dussaha vedana virahakI, sAca kahe kavi mAla; jisakI joDI vichaDe, tiNakA kavaNa havAlA ...160 ...161
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 189 ...16ra ...163 ...164 ..165 eka AMkhyAM dIThAM dahe, vAlA daheparadeza; sajjana durjana bihaMdahe, hiyaDA kAhu kareza upara AMbA moriyA, tale nijharaNAjharaMta; sAjana pAkhaMdIpaDA, tADhA tohI tapatA chAtI mAMhe zAla, kSaNa kSaNamaeNkhaTake ghaNAM; karasyAM kavaNa havAla, maliyAM viNa maTaze nahIM je jasa lIno hoya, to sAheba vaza raMjIrve; ghaNuM aMdhAruM toya, moralave ghana gajjaryo. te dAladarI bhUkha, bhUchalie bhAMje nahIM; dekhIje to du:kha, jo gAjANatala mile rahI jo bheTuMkiratAra, karuM vinaMtI ApaNI; aiho sarajaNahAra, jama yuMhI jAyasI vayaNAM taNA vikAra, bhAkhaMtAM bhedhA nahIM; sAvajaDA saMsAra, pAtalIyA nahIMpAlIta mukhake kahe kahAvarne, kAgada lakhI na jAta; Apane mana zuM jAnIyo, mere manakI bAta .166 ..167 .168 ...169 DhALa pUrvanI sUkahejo muja AzISa ho re hAM, koDI varasa prabhujIvajo..su...sU mata karajo mana rIza ho re hAM, bhaluM jANo karajo jidru... ...100 huM thAhArI balihAra ho re hAM, kahI saMdezaneM lAvajo..su..sU vATa jovA ubhI bAraho re hAM, kuzaleM vegA Avajo..su...s. ...101 satIya ziromaNi jANa ho re hAM, sItA satI jima nirmalI''..su...sUma jayatasI kare suvakhANa ho re hAM, zIla lIlA DhAla AThamI..su...sUma ...12 dohA soraThI dIdhI ApaNI bAMha, corI caDI kara melatAM; paNa jima tArI bAMha, tima navi rAkhI to kanDe pharakeDAbuM aMga, tiNa avasaranArI taNuM; ciMte Aja suraMga, sahI malaze muja vAlaho!' ...103 ...104 1.daridrinI; 2. kusakAM; 3. udhama; 4. bhekhatayAM bhAMkhyA nahIM.
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19o DhALa : 9 (rAga : mAru, soraTha mizra.) (nala rAjAne dezi hojI puMgala haiMti palANIyA...e dezI) beThI kAMtaNa ThANa ho jI, nArI mana nizcala karI lAla...nA suNi suNi virahiNI vANi ho jI, kumara vAhata ati huo lAla.. ku..105 kumara gayo gharamAMhe ho jI, zauca dharaMto zaMkato lAla...za. caMdragraho kyuM rAhu ho jI, mukhavilakhe chabI zobhatI lAla....mukha, ...106 zaMkANI sukulINI ho jI, satIya ziromaNi ciMtave lAla...sa. e para puruSa pravINa ho jI, kima Avyo vahI AMgaNe?'lAla..kima ...100 "jA tuM tAhare ThAma ho jI, pUThI apUThI karI kahe'lAla...pU. "nahIMpara puruSAro kAma ho jI, e ghara che satIyA taNAM lAla.e. ...108 saraNAi suhaDAho jI, kezarakeza bhuyaMgamaNi lAla.ke. caDaze hAtha mUA ho jI, satIya payodhara kRpaNa dhana lAla...sa. ...109 bIjA nara sahu vIra ho jI, boluM na bola bIjA seMtI lAla...bo. sagI naNadIro vIra ho jI, phUDa kahuM to AkhaDI" lAla...phU. ...180 "huM priyA chuM teha ho jI," kayavanto bole hasI lAla...ka "dhana! tuMrAkhI reha ho jI, caMdanAmo teM cADhIyo" lAla...caMda ..181 dITho ghATa sughATa ho jI, sAsuro jAyo sahI lAla..sA. huo raMga gahagATa ho jI, kAminI tana mana vikasIyAM lAla..kA. ..182 jima ati vUDe meha ho jI, nava navaraMgadharatI dhare lAla...na. jayazrI tima pIyuneha ho jI, navamI DhAla jayaraMgabhaNe lAla...ne .183 DhALa : 10 (vadhAvo he suhava gAvazuM athavA ayodhyA he rAma padhArIyA athavA rAga : malhAra. sIyAlAnA...e dezI) Aja vadhAvo mAhare, Aja jAgyuM he sakhi mAharbhAgya ke; pIyuDo he gharaeN AvIyo...e AMkaNI du:kha dohaga dUreMTalyo, AjapAyo he sakhi sukha saubhAgya ke...pI. suratarulIyo AMgaNe, AjadUdhaMhe sakhi vUThA mehake...pI. muhamAMgyA pAsA DhalyA, Aja ulasI he sakhi deha saneha ke...pI. tapa japa vratanI AkhaDI, Aja hUA he sakhi pUrA sUsa ke.pI. tUThA gurunaidevatA, Aja pUgI he sakhi mananI hRza ke.pI. 1. udAsa; 2. AnaMdanI abhivyakti. ...184 ...185 ..186
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 191 dhanya velA dhanya e ghaDI, Ajadhanya dhanya he sakhi divasa umAha ke...pI. bAra varasaneM chehaDe, muja maliyo he sakhi vichaDakyo nAha ke.pI. ...180 motIyaDuM vadhAvIyo, gorI gAve he sakhi malI malI gIta ke. pI. varamAMDaNe gharamAMDIyuM, raMga cItarayA he sakhibhIta sacita ke.pI. ..188 vica vicadIye olaMbhaDA, sahu kADhI he sakhi mananI 'bhAsa ke...pI. nAha malyo Aja mAharo, raMgaralIyAM he sakhi lIla vilAsa ke...pI. ...189 raMgamAM mITho ruSaNo, jANe dUdhamAMhe sakhi sAkaradrAkha ke!...pI. alIyAM galIyAM pUThalAM hasI bolyA he sakhi madhurI bhASa ke...pI. sAjana sahu AvI malyA, huo harSita he sakhi kuTuMba apAra ke...pI. bAMdhyA toraNa bAraNuM, zobhA vadhI he sakhi nagaramajhAra ke...pI. ..191 manavaMchita sukha bhogave, dIyedAnaneM he sakhi AdaramAna ke...pI. gaha maha ghara vasatI hUi, gharazohe he sakhi puruSa pradhAna ke.pI. ...192 jayazrI zIlazobhA bhalI, guNa gAve he sakhi sahu naranArake...pI. dazamI DhAla kahI jayatasI, zIla sarikhuM he sakhi ko na saMsArake...pI. ...193 ..190 ...194 ...195 duhA : 11 jayazrI sama nArI na ko, kayavano bharatAra; joDI bihu sarakhI juDI, tUTho zrI kiratAra have vezyAnI dIkarI, laDI akkA ghara choDi; AvI varaghara pUchatI, hRijayazrInI joDi bihuM nArI sarakhI juDI, vadhato prema saneha; kayavanno sobhAgIyo, loka kahe dhanya eha AMkha biThuM sama nAribe, mAne catura sujANa; paNa hAla hukuma jayazrI taNo, hArthe gharamaMDANa. have jayazrInA bhAgyathI, suta upanyo garbhavAsa; kayavajJAneM paNa huo, AvyAM pUro mAsa ...196 ...1990 ..198 DhALa : 11 (rAga : soraTha. raho raho raho vAlahA!...e dezI) nAha nagIno eka dineM, dekhI ati dilagIralAla re; jayazrI nArI malapatI, AvI prItama tIralAla re ...199 1. Thapako.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 ...pUche....200 ...pUche....201 ...pUche....202 pUche padamaNI priya bhaNI, hasatA dekhI sadIva lAla re; Aja na bolo kayuM hasI ? caeNprItama muja jIva lAla re ciMtA kAMI navI vasI, kAM to mujasurIza lAla re; Aja nihejo vAlaho rUTho"vizvAvIza lAla re khAsI dAsI huM tAharI, puna paDyAMdho zIkha lAla re; viNa bolyAM jIvuM nahIM, na bharRpAchI vIkha lAla re" prItama kahe "suNa padamaNI ! to zuM kahI rIza lAla re; tuM gharamaMDaNa mAhare, hiyaDe rahe niza dIsa lAlare to zuM mana mohI rahyuM, bhramaranyuM phUla sugaMdha lAla re; ciMtA dhananI muja maneM, dohilo che ghara baMdha lAla re kula gharamAhaTuM ApaNuM, vaDa vaDAM kIdhAM kAma lAla re; pAMcAM meMparagaTabhalAM, bApa dAdAnAM nAma lAla re Avyo gayo pachI prAhuNo, rAyala devala kAja lAla re; kharaca varacakIdhA vinA, na rahe gharanI lAja lAla re dAneM yAcaka jaya bhaNe, seva kare sahu koya" lAla re; DhalakatI DhAla agyAramI, suNatAM jayaraMgahoya lAla re pUche ...203 pUche....204 ...pUche ...205 pUche ...206 pUche ...200 duhA : 12 ekaNadIdhe bAharo, nAma na leveloya; dIdhArI devala caTe, ima bole sahu koya ..208 DhALaH 12 (rAga : goDI, kedaro mizra. jaMbudvIpanA bharatamAM...e dezI) dAma nahIMgAMTha mAhare, dAma kare sahu kAmo re; dAmeM tUse devatA, dAma vadhAre mAmo re .209 dAma bhalo saMsAramAM, dIdhAM dolata hoya re; graha gocara pIDATale, dAma va sahu koya re ...dA.210 rupaiye mAne rAjavI, rupaiye huve chUta golo re; rupaiye dharama karama huve, rupaiye sadAraMgarolo re ...dA ..211 dokaDA vAlA jagatamAM, dokaDe mAdala vAjere; dokaDe snAtra pUjA huve, dokaDe jina guNa gAje re ..dA ..212 1. so e so TakA; 2.kadama, DagaluM; 3. mRdaMga
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 193 ...dA .213 ...dA...214 ...dA...215 ...dA ....216 ...dA ...210 ...dA ...218 ...dA ...219 dokaDe mAne bhArajA, lADI hAtha be joDe re; dokaDApAeN lobhaNI, ruThI kaDAkAmoDe re paisA AimAi kahyA, paisA kAmaNagArA re; paisA vaNaja kare valI, paise jimaNa sArAM re RNa na karuM zira mAhare, aTaNathI rahe mukha kAlo re; TaNathI nAve nIdraDI, traNathI sahIyeM gAlo re nArI maMDaNa nAhalo, dharatI maMDaNa meho re; puruSAM maMDaNa dhana sahI, iNamAM nahi saMdeho re khUTuMdhana khAtAM sahI, ghara sabalI khoTo re; vaNaja vyApArana ko cale, duHbharapeTane koTo re huM jAiza paradezaDe, dhana khATIza ekacitto re; gharamAM ghUM bihuM benaDI, rahejo rUDI rIto re'' jayazrI suNI priya bolaDA, ghareNAM gAThAM utArI re; piyu Agala mUkI kahe, "e kAyA mAyA tAharI re khAo pIo kharaco valI, mAMDo vaNaja vyApAro re;" nAha kahe "dhanya! tuM satI, temaja prANa AdhAro re gharaNuM gAMThuM vecatAM, lAjaghaTe huve khuvArI re; huM cAlIza tiNe tuja vasu, gharanI mAMDa che sArI re" nArI manAvI nAhale, cAlaNaro kiyo saMco re; mAthebhAgyane cAhaDI, naTale karmaprapaMco re tiNa avasara paradezameM, dhanapati sArathavAho re; phere ima udghoSaNA, nagarImAMhe uchAMhore "dhana khATaNa jo mana huve, to Avo muja sAtho re; vANija bhalA paradezamAM, caDaze bahudhana hAtho re'' kayavano suNI vAtaDI, manamAM harakhita hUo re; samajI gharaNI paNa have, cAlaNaro dIyo dUo re zubha zukaneM AyAM sAthamAM, jayazrI AvI sAtho re; devalamAM seja pAtharI, zAha beTho tiNa mANo re gharathI bAhira AvIyo, ehIja paMtha na Agho re; bAramI DhAleM jayatasI, lakhamI khATaNa lAgo re ...dA ...220 ...dA..221 ...dA. ..222 ...dA ...223 ..dA .224 ...dA ...225 ..dA .226 ...dA ...220
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 duhA : 13 have kulavaMtI kaMtaneM, ubhI kahe kara joDa; .. theM sodhAvo siddha karo, pUrA thArA koDa DhALa : 13 (rAga : mAru.) (bhojarAjAnA gItanI, hAthIyAM re halake Ave mhAre prAhuNo re...e dezI) vahelI valAM(la)Na karajo vAlahA jI, mata rahejo paradeza; AvatAM jAtAMzuM ghara mUkajo jI, kuzala khema saMdeza cora yugala bahu dhUrata mANasAM jI, mata karajo vizvAsa; khANe pINe kharaca ma`sAMkajo jI, jima so tima paMcAsa deva guru smaraNa karI zAsato jI, jina dharma manamAM dhAra; vica vica mune paNa citArajo jI, mata mUko vIsAra kuzaleM khemeM vahelA Avajo jI, dhana khATI suvicAra; theM muja jIvana theM muja AtamA jI, meM muja prANa AdhAra! dhanya velAne dhanya valI te ghaDI jI, dhanya! dina dhanya! te mAsa; nayaNe darisaNa thAMro dekhazuM jI, te dina phlaze muja Aza valI avadhAro muja vinatI jI, huMpati bhakti nArI; jimaNa jUThaNa velA thAMharI jI, huMjImiza niradhAra hejeM dezo hAthaeN AvIne re, te vAre khAzuM pAna; cUA caMdana parimala thAM melyAM jI, mevA vigaya pakavAna deva guru vAMdIza prahasame sAsatI jI, dehare ghRta dIvela; tapa japa AMbila nIvI ekasaNAM jI, dharme huve priya mela gaurI samare hara rati kAmaneM jI, rukmiNI samare kAna; cakavI cakavo rAma sItA maneM jI, tima muja mana svAmI dhyAna megha taNI poM ubhI thAMharI jI, huM jovuM chuM vATa; oluM Ave mune thAMharI jI, ghare Avajo dhana khATa'' halI malI zIkha karI nArIyeM jI, mUkatI valI nIzAsa; pharI pharI jove mukha pherIneM jI, rahyuM manaDuM pIyu pAsa pAchA valatAM paga be laDathaDe jI, mohanI karama jaMjAla; jima tima Ave ghara ApaNe jI, su gamAve kAla 1. saMkoca; 2. kamAI. ...228 ...va....229 ...va...230 ...va...231 ...va....232 ...va...233 ...va...234 ...va...235 ...va...236 ...va....23 ...va...238 ...va...239 ...va...240
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 195 *cAla sakhI uNa jhUMpaDeM, sAjana valIyA jeNa; mata koi mITho bolaDo, lAgo huve tiNeNa *remaMdira remAliyAM, have tuM Daga na bhareza; jiNa kAraNa ameM AvatAM, so cAlyA paradeza *juga vichurata sArI marata, yahe kAThakI prIti; paiM sajjana vichure nA mare, saMba na eha viparIta mIThI DhAla ramI mana teramI jI, jayatasI jaya jayakAra; phalaze bhAgya bhaleM saubhAgyazuM jI, te suNajo adhikAra duhA : 14 have devalameM ciMtato, gharagharaNIro heja; nizibhara sUto niMdamAM, kayavano sukha seja RRdhivaMta aputriu, koi sAhUkAra; parabhaveMpohoto pravahaNe, AvyA samAcAra tiNarI mAtA pAlIyo, paMthIneM dhana Apa; vahU cAre melI kahe, ''mata rojo cupa cApa jo sAMbhalaze rAjavI, to leze dhana roka; nAma ThAma jAze sahu, tiNe mata karajo zoka ghara ANI ko rAkhazyAM, navalo nara adabhUta; putra je hoze tAhareM, raheze gharanuM sUtta'' .. kahe vahUro sAsUbhaNI, '"kIneM kema akAja ?'' kahe DozI '" e kAraNe, karatAM kAMi na lAja'' DhALa : 14 (caMdrAulAnI athavA nemajIrI khaMDola nArI...e dezI) vahU cAre sAthaeN karI re, DosI jhAlI DAMgo; nagarI sArI sojatI re, AvI sAthamAM raMgo; AvI sAthamAM raMga suraMgI, dekhe nara sahu hui hui khaMgI; kei bhaMgI kei'jaMgI, najara na Ave koi suraMgI jI kumarajI jIre jI, pUrava puNya pasAya sukha saMpatti malere; raMga ralI ucharaMga, Aja sahu phle re, AvI e AMkaNI......... 1. khAMta; 2. DhaMgadhaDA vinAnuM; 3. moTuM. *(kaDI 12,13,14) ha. pra. (ka)mAM che, je bhImazI mANekanI mudrita kRtimAM nathI. ...va...241 ...va...242 ...va...243 ...va...244 ...245 ...246 ...240 ...248 ...249 ...250 ...251
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 devalamAMhe te gai re, sUto dITho sejo; rupa ruDuM raDIyAmaNuM re, kayavano dharI hejo; kayavano dharI heja uThAyo, paNa navi jAgyo niMeThAyo; timahija ANyo maMca biThAyo, gharamAM melI raMga macAyo cAre nArI caupakheM re, nArI beThI maMco; kayavano have jAgIyo re, dekhe teha prapaMco; dekhe teha prapaMca vilAso, e kuNa khyAla vinoda tamAso; mahoTAM maMdira mahela `mevAso, cihuM dizi jove AsopAso raMgaraMgIlAM mAlIyAM re,'citrAmAMrI cholo; jANe vidhAtAyeM racyAM re, motI "jAmara jolo; motI jAmara vela tejAlI, vica vica proi lAla pravAlI; jaba jaba jAbakha jUba rasAlI, bhalA bhalA goMkha bhalI citrazAlI ...jI...254 sakharA bAMdhyA caMdravA re, makhamalarA paMcaraMgo; nava nava bhAteM jAtarA re, pAtharaNAM atiraMgo; pAtharaNA ati caMgA jhalake, jarabApha jAjama kasabI jhalake; lAMbI phUlanI mAlA lalake, dhUpa dhANAnI salIyAM calake caMdravadanI mRgalocanI re, bhara yauvanameM jeho; nAsAdipa zIkhA jIsI re, sovana varaNI deho; sovanavaraNI deha re sArI,ciMhuM dizi nirakhe cAre nArI; rUpe rUDI devakumArI, mAnavaNI jIma Arge hArI pAye neura raNajhaNe re, kAne kuMDala sAro; nakavesara zIra rAkhaDI re, hiyaDe navasara hAro; hiyaDe navasara hAra re sohe, mohanagArI manaDuM mohe; raMga raMgIlo cittaDu cohe, mukha dIThA e duHkha vichohe magana huvo dekhI dekhIneM re, manamAM kare vicAro; 'e suhaNo ke huM sahI re, Avyo svarga majAro? Avyo svarga majhAra re dekhe, motI mANaka rayaNa alekhe; sonuM rUpuM kehe lekhe, e nahiM geha, vimAna vizeSe' saMkA manamAM upanI re, 'huM Avyo kiNa ThAmo ? suja na kAMI suddha paDe re, kayavano muja nAmo;' ...jI...252 1. AvAsa; 2. mahela; 3. aneka prakAranA citrAmaNa; 4. jhAmara, jhUlo. ...jI. ...253 ...jI. ...255 ...jI...256 ...jI. ...250 ...jI. ...258
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 kayavo muja nAma re zoye, zIra dhuNIne dila saMkoce; valI valI mana zuM Apa Aloce, 'have kihAM jAsuM khuNe khoce ?' tehave AvI DosalI re, bole mIThA bola; . "e ghara e vahutAharI re, karo iNazuM raMga rola; karo iNazuM raMgarola re beTA, bhAgyazuM hoi tAharI bheTA; pahero oDho khAo beTA, tuM ghara sAheba sahu tuja ceTA meM samarI kula devatA re, mAgyo putra pradhAno; tuThI ANI tuM dIyo re, vAlo jIva samAno; vAlo jIva samAna re, jAyA e che tAharI jAyA mAyA; jIva che eka ne jui kAyA, tune dIThe meM sukha pAyA'' suNI suNI vAta sohAmaNI re, harakhyo hiye kumAro; kINa "khATI ko bhogave re, juvo karma vicAro! juvo karama vicAra re, "caMgA uMdara khaNI khaNI mare suraMgA; bhogave pesI bhoga bhuyaMgA re, baila kare vahI care turaMgA kayavo sukha bhogave re, dina dina ati gahaghATo; vAta vIsarI gai'vAMsalI re, hiMce hiDolA khATo; hiMce hiMDolA khATa rUDI re, bhAgyanI vAta na kAMi"kuDI; cAre nArI rahe"sajuDI re, bAMhe khalake sovana cuDI patibhakti (kare) cAre jaNI re, cAre mohana velo; cAre beThI nAhazuM re, rame sArI pAsAkhelo; rame sArI pAsA khela re, bhelA mAMhomAMhi hoya 'samelA; cuvA caMdana tela phulelA re, zola ziNagAra banAve velA cAre beTA cihnaneM huvA re, bAra varasa ghara vAso; have svAratha sarve DokarI re, juvo kare tamAso; juvo kare tamAso re gADho, kahe vahurone 'e nara kADho; beTe thaye kalaMka ma caDhAvo re, jyuM muja hove hiyaDo TADho'' duhA nija svArathane kAraNe, kUde vADa'kuraMga; rasakasa lai tyAge turata, e nirguNa ke aMga 1. khATalo; 2. kuzaLa; 3. pUrvanI;4. khoTI; 5. sajoDe; 6. meLa sahita; 7. maryAdA; 8. haraNa. ...jI...259 ...jI....260 ...jI...261 .......262 ........263 ...jI...264 ...jI. ...265 .266
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 DhALa : pUrvanI vahuAMzuM kahe sAsa tI re, "bhAMDa kyuMlAja na sAMkho; vilage jANe nAharI re, rAtaDI karI karI AMkho; rAtaDI karI karI AMkho remoTI, manamAM khoTI soTI joTI; pAve na kiNane pANI loTI, nadIyeMkiNane roTI doTI ...jI...26 khAve na pIve lobhaNI re, kharaca na viraca lagAro; mata Ave eha prAhuNo re, jaDI rAkhe gharabAro; jaDI rAkhe gharabAro re, khaDakI mAMhethI bole taDakI bhaDakI; rahe ghara bAhira sahuko aDakI re, jogI jati sahu jAve bhaDakI ...jI..268 caudamI DhALe jayatasI re, vahu che sasaneho; manamAMhe ema ciMtave re, viSavelI viratI eho; viSavelI viratI eha sAsure, e nara nirmaLa kyuM jala AMsu; jIva che mAharo e nahIM phAsure, mana raMga rAto phula "jAsu jI .269 duhA : 15 suNI sAsunA bolaDA, upavRMdu:kha apAra; cAre vahu malI sAmaTI, kare Aloca vicAra sAsu huizvAnaNI, viratI kare bigADa; Ape kima chAMDI zakA, bAra varasanA lADa?" .200 ...201 DhALa : 15 (hamIrIyAnI athavA mAlInA gItarI...e dezI) vahuara halImalI vInave, "prItama kema jhaMDAya sAsujI! bAra varasanI prItaDI, jIva rahyo raMga lAyA ...sA..vahu..202 pahelo pote taikIyo, savala anyAya akAja...sA. gharagharaNe ghara rAkhIyuM, kIdhI na kulanI lAja ...sAM...vahu...ra3 jAiparAyeM ghara vasyo, garaja sarI kroDa lAkha...sA. kAma sarpadu:kha vIsaryuM, have kyuM dekhADo kAkhA ..sA...vahu ...204 lAja rahI lakhamI rahI, beTA huA valI cAra...sA. kIratAra tuTho e dIyo, bhAgya vaDe bharatArA ..sA...vahu ..205 have to ehane choDatAM, na bane kAMi vAta...sA. neha na chUTe jIvatAM, bhInI sAte dhAta ...sA...vahu ...206 1. bhavaiyA, 2. viSayukta velI) 3. vRtti, 4. jalabiMdu, 5. jAsaveNanuM kula.
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 199 ...sAM...vahu...200 ..sAM..va ...209 ..sA...vahu ...280 ...sA....vahu...281 ..sA...vahu .282 ..sA..vahu...283 iNa viNa e gharakArImuM, sUnuM jANa masANa...sA. iNa viNa dvaipaNa kAramI, guNa viNa lAla kabANa khANA pINAM paheraNAM, kAjala tilakataMbola...sA. iNa viNa sahu alakhAmaNAM, lAge visare tolA ehadhaNI mAhare iNa bhaleM, so boleM eka bola...sA. haiM sAco karI jANajo, kahAM hAM vAjate Dhola' jera vahe teDIkarI, taDakI bhaDakI bole tuTI, "vahujI; raho raho ApaNI lAjamAM, kADhIzaThIMgo phUTI gharamAhardhana mAharuM, Atha na hRti iNa sAtha...va. e kUNa ? huM kUNa? zyo have, dArI bharaDe sAtha? jAra phITI huo gharadhaNI, vilase lIla vilAsa...va. paNa chalabala kADho bAharo, Aza karuM khAsa pAsa" kATe DolA nyuMDAkiNI, zaMkhiNI mAMDayo zora...va. toDaphoDa mAMDI ghaNI, vahu upara Thora...va. pAlI na rahe pApiNI, lAja zarama nahI hAka...sA. gAlI rAMDarA bolaDA, bole kaDUAAka bAra varasane chehaDe, lAgI panotI aMga...sA. jaMga kare khAi bhaMgaryuM, raMgameM pADyo bhaMga. DozIzuM cAle na karyuM, nahIM vahuro jora...sA sabalA jhIpe jaga sahI, nabalA kare "nihorA cAre nAri vicArIneM, ratana leijhalakaMta...sA. jala jAye juduMphATIneM, guNa'tIyAro taMtA cAre lADu moTA kIyA, ghAlyAM ratana vicAla...sA. mUkIo zIze kothalI, ehIja maMcakahAlA sAsu kahe "phAsuM have, rAkhuM nahIMgharamAMha'...sA. bAre varaseMte valI, ehi ja sArathavAha AvI paDyo tina thAnake, sAtha sabala gajagAha...sA. nizi bhara sUto niMdameM, dekhI kayavanno zAha vahuuThADI jagADIneM, upADyo te maMca...sA. tiNa devalameM ANIneM, mUkyo tiNahIja saMcA ...sA...vahu..284 ..sA..vahu...285 ...sA...vahu..286 ...sA...vahu ...280 ...sA...vahu...288 ...sA...vahu .289 ...sA...vahu...290 ...sA...vahu...291 --.---.-.-.-. 1.chela chabIlo; 2. jora; 3. zabda;4. jIte; 5. nyAya karAvavA jAya; 6. teno; che. kharo; 8. vacce.
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 ...sA...vahu ..292 yata : 293 sasanehIM cAre jaNI, rotI bharI bharI AMkha...sA. sAsuzuM AvI ghareM, rahI nisAsA nAkhI sayaNAM ehija pArikhuM, pharI pAchuM jovaMta; mukha hasatAM nayaNuM male, tana TADhaka upajaMta nayoM je sAjana male, kSaNa nahIM bhUle chela; prIta rIta pAle nahiM, mANasa rUpe belA pIyupAse sUtA thakAM, heja nahIMlavaleza; jaiso kaMto ghara rahyo, taiso gayo paradeza ...294 ...295 DhALa : pUrvanI paMdarameM DhALe jayatasI, tehIja"mUlago veza..sA. jaisA kaMtA ghararahyA, taisA gayA videzI ..sA..vahu ...296 duhA : 16 have kulavaMtI suMdarI, lai zrIphala ne phUla; varadhana beTo sAtha lai, gai jozI re mUlA ...290 DhALa : 16 (sAta sopArI hAtha, josI (paMDayo) pUchaNa dhaNa gaIjI...e dezI) pUche be kara joDa, zrIphala AgaeNmUkIneMjI; "jozI ! Alasa choDa, juo prazna ekamAtaraMjI ...298 pataDo hAyeMjI jhAlI, lagana mAMDyo meSa vRSa sahIjI; taMta pADyo tatakAla, Aditya soma maMgala mukheMjI ..299 ceM cho guNaha gaMbhIra, jANo vAta tribhuvana taNIjI; mahArI naNaMdanA vIra, kahoneM vIrA ke'dI AvazejI ...300 mAnIza tuja upakAra, deIza sakhara vadhAmaNIjI; jANo jyotiSa sAra, kaho phala piyaramAharAjI varasa pUrA huvA bAra, pIyu cAlyo paradezagejI; nAvI cIThI samAcAra, sAra sudhI kAMhI nahiMjI ...302 cAlyodhananeM kAja, mAharo vajaryo nahiMrahyojI; deza videzomAM ja, ghare gharaNI kima hozejI? ...301 **303 1. svajana; 2. baLada; 3. mULa.
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. prIta. 201 vAye lu unALe, varasAde meha jharaharejI; zIta paDe ziyALe, kima saheze nAha mAharojI? sUtI paDuM jaMjAla, jANuM piyu ghara AvIyojI; hasI malIyo'hejAla, jhabakI jAgI dekhuM nahIMjI deve na dIdhI pAMkha, nahiM to uDI maluM nAhaneMjI; jouM bharI bharI AMkha, choDuMna pAso jIvatIjI sahi na detI zIkha, pahelI ima jo jANatIjI; bharaNa na detI vIkha, cheDaho jhAlI rAkhatIjI kIma jAye jamavAra, varasa samI vole ghaDIjI; nAha vihuNI nAra, rasa viNa jANe zelaDIjI aMguThAnI Aga, kadI Ave mAthA lagejI; pIyu viNa nahIM saubhAgya, yauvanIyuM kima jAyazejI? na rahe koM paradeza, bArAM varSA uparAMjI; mUke ghara saMdeza, ke Ave pote vahIMjI ghara AvyA sahu koI, ADozI pADozIyAjI; mAharo paraNyo soI, nAvyo hajI vATa jovatAMjI'' joSI catura sujANa, lagna vicArI bolIyojI; '"bahenI ! suNa muja vANa, ma karIza ciMtA piyu taNIjI jANuM jyotiSa sAra, laze vaMchita tAharojI; Aja sahI niradhAra, malaze tujane nAhalojI'' sAMbhalI mIThI vANa, DAbuM aMga paNa pharakIyuMjI; Aja sahi suvihANa, vichaDyo malaze vAhalojI ''sone maDhAvuM jIbha, amIya bharUM mukha tAharUjI; dezuM sadA ASa, ciraMjIvo jozI paMDiyAjI!' ' ullasI AvI ghara bAra, hIyaDuMharakha umAhiyuMjI; sAMbhalIyuM teNI vAra, ohija nAtha pharI AvIyuMjI halI malI bindi nArI, cAlI tana mana ullasIjI; zukana huA zrIkAra, sAthamAM AvI malapatIjI taMbu DerA suvizAla, dekhIne mana ullasIjI; solamI DhAla rasAla, malaze pAyu bhaNe jayatasIjI ...304 ...305 ...306 ...306 ...308 ...309 ...310 ...311 ...312 ...313 ...314 ...315 ...316 ...396 ...318
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 duhA : 10 kayavano jAgyo have, 'heM! hai! koNa havAla; kIhAM gharagharaNI cAre are, kihAM maNI motI mAla! kIhAM kUra kapUrazuM prema rasa, kihAM hiMDolA khATa; sahI dhutArI DokarI, e sahu racIyA ghATa chetarIo cheha dAkhIyo,' zoceM paDyo saMdeha; "sUta nArI pADA gaNe, have kima jAvuM geha ?' nArI devala meM gaI, dIThI tehIja zeja; beTho prItama upareM, dITho mana dharI heja bole mAtA hejazuM, '"beTA! e tuja bApa; khole beTho AvIneM, TalIyA du:kha saMtApa'' DhALa : 10 (rAga : malhAra. kAjala nIko roja(jA) lAla... e dezI) bole padamaNI be jaNI re, ''Aja saphala avatAra; raMgabhara jAgyo re saneha, AMkaNI kIratAre ANI melyo re, bhAgya saMyogabharatAra suratarU phalIyo AMgaNe re, dUdhaM vUThA meha; raMga muMha mAgyA pAzA DhaLyA re, ullasIyA roma roma deha vIchaDI malIyAM sukha ghaNuM re, nayaNuM jAgyuM heja;raMga acarija manamAM upajyuM re, e to ehija seja gaheno'gADho lADo'lIlano re, aMga suraMga suteja; raMga nANAM ThANAM ThuMDI huze re, ciMtA na tiNarI leja mela nahIM hAthe page re, DIla na lAgI kheha; raMga mAraga kheha dIse nahIM re, calake jhalake deha dhavalA khaMdha baga pAMkha jyuM re, cokakhAM hIra ne cIra; raMga jANe rahyo raMgamahelameM re, khAdhI khAMDa ne khIra tAjAM pAna ArogIyA re, rAtA dAMta ne hoTha; raMga suMghe bhIno sAhebo re, jANe na gayo gAma goTha'' pUche padamaNI vAhalA re, ''kAMI uDI AvyA AkAza? raMga ke besI AvyA vimAna meM re ? besI rahyA AvAsa' 1. strI ane putra paDAvanA sthAnapara pharatAM hatAM; 2. gAMDo; 3. ghaNo moTo; 4. suMdara; 5. raja. ...319 ...320 ...321 ...322 ...323 ...raMga ...324 ...raMga ...325 ...raMga ...326 ...raMga ...320 ...raMga ...328 ...raMga ...329 .201....330 ...2....339
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 pAcho uttara de nahIM re, cha dAMta ne mUha pola; raMga huMThuMThuM kahe guMga jyuM re, mukheM na bole bola huMhuM vANI paNa tIhAM re, mIThI lAge drAkha; raMga guMgo beTo bApaneM re, 'bApa' kahe te lAkha pUrava puNya taNe ude re, tUTayA karama aMtarAya; raMga sattaramI DhALa jayatasI re, rAga malAra kahAya duhA : 18 "cAlo ghara'" gharaNI kahe, jhAlyA saMbala seja; dhaNI dhaNIANI suta malI, AvyAM ghara ghaNuM heja zAha beTho ghara AvIneM, have tasu suta sukumAra; varasa huo agIyArano, bhaNe guNe nizAla dekhI suta kahe mAtaneM re lAla,dhe zIrAmaNa sAra re nArI manameM gaha gahI re, sakharA modaka taMta re sohAgaNa; rasa mUke dIThAM jIbhaDI re lAla, Dabake dADha ne daMta re eka modaka dIyo suta bhaNI re, mAtA dharI ullAsa re sohAgaNa; lADu laine cAlIyo re lAla, bhaNavA pAThaka pAsa re lADukhAtAM nisaryuMre, dIThuM ratana anupa re sohAgaNa; 'e muja pATI ghuMTaNuM re lAla, thAze lAgI cUMpa re chuTI paDIyuM hAthathI re, kaMdoI kuMDamAMhI re sohAgaNa; jala phATayuM jalakaMtathI re lAla, lIdhuM kaMdoI ucchAMhI re '"dhe muja pATI ghuMTaNuM re,'' bole bholo bAla re sohAgaNa; raDha lIdhI mUke nahi re lAla, roI roI bole gAla re lADupeMDA ghArI vaDI re, mIThI mIThAI dIdha re sohAgaNa; mIThe vacaneM bolAvIne relAla, ratana amulakha lIdha re have mAMDI gAdI Akhalo re, upare mAMDI thAla re sohAgaNa; nArI jImADe nAhane relAla, navA 'nipAi zAla dAla re 1. ALaNI; 2. taiyAra karI. ... 21. ...332 ...2@l....333 DhALa : 18 (haThIlA verInI athavA tribhuvana tilaka sohAmaNo re...e dezI) jayazrI lIdhI kothalI re, lIdhAM lADu cAra re sohAgaNa; ... 21. ...338 ...335 ...336 ...so ...330 ...so ...338 ...so ...339 ...so... ...340 ...so .. ...so ...342 ...so ...343 ...so ...344 ...341
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 pahelAM pIrasyA bhAMjI bhAMjIne re, lADu tehIja khaMta re sohAgaNa; nIsaryuM tINa mAMhithI re lAla, lAla ratana jhalakaMtare .so...345 kahenArI "dhanya! piyutame re, dhanya lAvyA bhaleMzUla re sohAgaNa; corana dekhe kUttA bhase relAla, alyabhAra bahumUlya re'' ..so..346 huM chuM' kayavanno kahere, sUje kamAI Apare sohAgaNa; bIjo akSarana ucare relAla, huM chuM pachI cupacApare ...so. ...340 nArI ratana dekhADIyAM re, rUDAM mUlya amUlya re sohAgaNa; harakhe kayavatno kahe relAla, bole mIThAM bola re ...so...348 bhAgya jAge jihAM tihAM bhalA re, Apada saMpada joya re sohAgaNa; paramezvara pua pAdharo relAla, vAla na vAMko hoya ..so...349 khAye pIye vilase hase re, dAnadIye dhana doDI re sohAgaNa; pati bhakti paNa be juDI re lAla, sakharI sarakhI joDI re ...so....350 du:kha dohaga dUreTalyAM re, sakharo jaga saubhAgyare sohAgaNa; DhAla aDhAramI e kahI relAla, jayaraMga jAgyuM bhAgyare ...so. ...3pa1 duhA : 19 nAma savAyuM nIsaryuM, prasarI sabalaprasiddhi; pUrava puNya pasAule jaDI valI, Rddhine siddhi mati"saMbAhI ApaNI, mAMDyA vaNaja vyApAra; ghara vAdhI lakSmI ghaNI, dina dina daidekAra ...352 ...353 DhALaH 19 (rAga : parajIyo. catura citAro rUpa cItaraI.e dezI) tiNa avasara tiNa nagarameMre, vAje DhaMDherAno Dhola re; phirato corAzI cAve cohaTere, bole ehavA bolare ...354 "Aja re nivAre rAjA tehane re, ANe je hAthI choDAya re; lahe ardharAja rAjakuMvarI re, jANe je koI upAya re" ...Aja ...355 seMcANakagaja zreNikataNo re, pANI pIvAnadI mAMhI re; peTho Agho jalamAM krIDato re, sUMDha ulALe umAMhI re ...Aja ...356 pagajhAlIneM tANyo mAchale re, sabalo taMtu jIva re; jora hove jalamAM tehanuM re, hAthI pADe rIva re Aja ...3pa0 1. saMbhALe; 2. jayajayakAra; 3. kRpA, bakSisa.
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 catura vivekI joga jogIyA re, vidhAvaMta kalAvaMta re; ANe mahorA jaDI auSadhI re, siddha sAdhaka maMtra taMtra re khalaka malyA loka halakIne re, eka zUrA eka vIra re; paNa navI cAle joro kehano re, sahu ubhA rahyA tIra re lAkha upAya karI lobhIyA re, kelave hakumata koDi re; koI(DI) manAve devI devatA re, paNa phikA paDyA mukha moDire...Aja ...360 rAjamaMDaNa gajarAja che re, zreNika kare duHkha sora re; koI`sanUro pUro puNyano re, hAthI choDAve jora re airAvaNano sAthI hAthIyo re, uttama jAti suvinIta re; rAjya niHphaLa iNa bAhiro re, zreNika huo saciMta re dAya upAya buddhi kelave re, malI maMtrIne bhUpAla re; iNI pareM bhAMkhI ogaNIzamI re, jayaraMga DhAla rasAla re ...Aja ...361 duhA : 20 kaMdoI paDaho suNI, manamAM kare vicAra; dhuA phuMkA kuNa kare, lAlaca lobha apAra DhALa : 20 (rAga : khaMbhAyatI. sohalAnI...e dezI) kaMdoI paDaho chiLyo re, ratana amulakapAso re; rAjaRRddhi sukha bhogavuM re, manamAM mahoTI Azo re to re koDale paraNuM rAyakuMvarI re... e AMkaNI bhalI bhAgya dazA, e jAgI mAharI re rAjA mana harakhita huo re, kautuka loka nihALe re; godaDImAM gorakha sahI re, arjuna je gAya vAle re ratana jatanazuM saMgrahI re, cAlyo ghaNo gahagATa re; peTho nadImAM pAdharo re, phATayuM jala daza vATa re taMtu matsya alago rahyo re, jala viNa jora na koI re; chUTayo siMcAnaka hAthIyo re, jalamAMhe prasaryo soI re harakhyo nagarIno rAjIyo re, harakhyA nagarI loka re; darabAre ANyo hAthIyo re, puNye Tale roga zoka re 1. bhAgyazALI; 2. praveza karyo. ...Aja ...358 ...Aja ...359 ...Aja ...362 ...Aja ...363 ...364 ...365 ...tore ...366 ...tore ...360 ...tore ...368 ...tore ...369
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 ...tore ...300 ...tore...301 ...tore ...302 kaMdoIne kahe rAjavI re, "kihAMthI ratana amUla re? kahe sAcuM nahIM tuM bhaNI re, mArIza kuDe bola re'' laheNAthI deNe paDyuMre, manamAM rahI sahu Azare; hai! he!daiva teM zuM kayuMre, bhAMgyo mAMDyo ghara vAsa re kUDa kapaTa jAyagA nahIM re, kuDe viNase goThare; hoThadhruje kuDuM bolatAM re, kUDe paDe bhATha bhoThare sAca vaDuM saMsAramAM re, sAce bIkana zaMko re; phare sAca vAca jatI satI re, dhanya!sAca kAma nikalaMko re maMtra yaMtra ku sAcathI re, sAca sama mitra na koya re; raNa vana rAula devaleMre, vALa na vAMko hoya re ima jANI sAcuM bolIyo re, kahe kaMdoI ema re; kayavanA sutapAsathI re, ratana lIyuM meM premare'' sAca vacana mukha bolatAM re, jaga saghaLuM vaza hoIre; ima suNI rAjA zreNike re, choDyo teha kaMdoIne dhanya! dhanya!je sAcuM cave re, tiNare koI na tole re; "vIza vizvA DhALa vIzamI re, mIThI jayatasI bole re ..tore ...33 ..tore ...304 ...tore ...305 ...tore....306 ...tore ...300 3o8 ...309 duhA : 21 chUTyo sAcapasAyathI, have kaMdoItaha; kuzalekhame AvIyo, raMgaralI nija geha zrI zreNika rAjA have, manamAM kare vicAra; meM bolI vAcA tikA, vighaTe nahIM saMsAra sAdhusatI ne sUrimA, jJAnI aru gajadaMta; ulaTI pUMThe nahIM phare, jo jagajAya anaMta pahilA bole bolaDA, pachI napAle jeha; ukhANo te naralahe, siMdhu sATu jeha vAcA avicala pAlavA, maMtrI abhayakumAra; ghara mUkI teDAvIyo, kayavano darabAra puNyAI pragaTI thaI, Avyo zAha kRtapuNya; rAjAne pAye paDyo, sahu bole "dhanya!dhanya!" ...380 *..381 ...382 ...383 1. nizcaya; 2. satya; 3.khoTI paDe; 4. sUri maMtra; 5. sApa.
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 pUchI gAchI vAratA, jANyo e vaDa zAha; pariyAgata lakSmI ghaNI, bhAMgyo tohi varAha jAgyuM bhAgya valI tehanuM, tuThyo zreNika rAya; paraNAve nija putrIko, bhaluM lagana jovarAya DhALa : 21 (sohalAnI ane dulho kRSNa dulehI rAdhikA...e dezI) raMga bharI raMga bharI paraNe ho rAyanI kuMvarIjI, dhanya kayavano zAha; varane varane kanyA ho'hathalevo malyojI, beThA corI mAMha ...384 ...385 ...raMga ...386 dhavala dhavala gAve ho nArI goraDIjI, vAje maMgala tura; *jAnIvaDa jAnIvaDa mAnI saghalA malyAjI, pragaTayo AnaMdapura ...raMga ...380 vIMdane vIMdane vIMdaNI chehaDA bAMdhIyAjI, jANe kIdho baMdha eha! huMtAharI huM tAharI ne valI tuM mAharojI, jIva eka jUdI deha raMgarasa raMgarasa cothu maMgala varatIyuM, kanyA pharI vara keDI; varaneM varaneM puMThe paraThe kAminIjI, 'vasatI huve bhAve "veDI dAyajo dAyajo dIdho ghoDA hAthIyAjI, valI dIyA gAma hajAra; paMcaraMgapaMcaraMga vAghA ho mukuTa sohAmaNAjI, kuMDale hAra ziMgAra ...raMga ...390 bhojana bhojana bhakti ho jImaNa nava navAMjI, kura-kapura bharapura; Arima'Arima kArIma kIdhAM raMgazuMjI, lADe korDe paDura vaMchita vaMchita phaliyA hoTaliyA du:kha sahujI, halIyAM malIyAM heja; valiyAM valiyAM vakhata raMga raliyAM karejI, raMgamahela sukha seja traNa Rtu traNa RtunA ho sukha bhogavejI, tihuM bhuvane saubhAgya; traNehI traNehI nArI ho sArI apsarAjI, patibhaktiprema rAga ...raMga...393 traNehI traNehI zohe tima mana mohatIjI, pAna sopArI kAtha; raMgarasa raMgarasa zohe traNye ehavIjI, khIra khAMDa ghInI sAtha doguMdaka doguMdaka sura jima bhogavejI, manavaMchita kAma bhoga; puruSa puruSa ratana jage "paragaDojI, kRtapuNya puNya saMyoga ...raMga ...391 ...raMga ...392 ...raMga ...395 madhurI madhurI kahi e ekavIzamIjI, jayatasI DhAla suraMga; padavI padavI uMcI ho pAmI puNyathIjI, kRtapuNya nAma tiNe "caMga ...raMga ...396 ...2010...366 ...20....36EUR ... 21. ...3e8 1. paraMparAgata; 2. bhrama; 3. pANigrahaNa; 4. jAnaiyA; 5. anusare; 6. loka saMkhyA; 7. ghelAM (?); 8. kariyAvara; 9. pracura; 10. prasiddha, prakaTa; 11. suMdara, sarasa.
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 duhA : 22 kayavano sukha bhogave, sobhAgI ziradAra; mAne zreNika rAjavI, mAne abhaya kumAra ...39o DhALa : 22 (rAga : soraTha. niMdaraDI veraNa hoI rahI...e dezI) ekadina manamAM ciMtave, maMtrI pAse ho kayavano zAha ke; dekho pAriNI DosalI, mane kADhayo ho rAkhI gharamAMha ke 398 abhayakumAra buddhi Agalo, buddhiyaeN jItyA ho dAnavanaideva ke; mANasa kehe pAtramAM, buddhi tuThI ho sahI sarasvatI deva ke ...abha..399 buddhibaLe rAjya bhogave, sahuzaMke ho rANAne rAya ke; buddhia suraguru sArIkho, buddha amRta ho rasadujhaNI gAya ke ..abha ...400 zAha jANI maMtrI bhaNI, kahI vItaka ho saghalI te vAta ke; maMtrIsara buddhi kelavI, kIyo devala ho dhavala raMgabhAMta ke ..abha...401 'citrA meM ati cItaryo, nAma caumukha ho kIdhomana koDa ke; mUrti mAMDI yakSanI, rUpe rUDI ho kayavanA jaDa ke ...abha...402 nagaraDhaMDhero pherIyo, "e jAgato ho yakSadeva pratyakSa ke; pUjA arco ehameM, rogaTAle ho laIbhoga samakSa ke' abha. ...403 kayavanto maMtrI rU, behu ubhA ho maMDapamanaraMga ke; nagarInI nArI calI, ToLe ToLe ho leI sutane saMga ke ...abha ...404 chorU Ape sau nArIneM, chorUDI ho AvedarabAra ke; tame sahu jAtrA kIyAM, rUse nAyAM ho nArI suta bhAra ke ...abha..405 saghaLI AvI malapatI, gAve vAve to kare jeThI jAtra ke; tuThaje bApajI!mata ruse,"mUke naivedha ho Agala te mAtra ke ...abha...406 have DokaraDI 'DAMgaDI, jhAlI hAthe hoDagamagatI hAla ke; cAre vahu sAthe malI, cAle Age ho cAra nhAnAM bAla ke ...abha...400 haLave haLave hAlatI, AvI peThI ho sahudevala mAMhi ke; muratI mohana velaDI beThI dIThI ho mana dharI umAMhi ke ...abha...408 pratyakSa kayavanto tizo, rUpa rUDuM ho nakhazIkha AkAra ke; paMcaraMgavAgho paheraNa, kAne kuMDala ho zohe hiyaDe hAra ke ...abha...409 joI joI vahu cAre hasI, mana ulasyo ho vikasyo valI gAta ke; nayanaM nayana malI rahyAM. jotI karatA hokara saphalI jAta ke___ . abha. 10. 1. agraja, moTo; 2. citArA; 3. moTI;4. devapUjA utsava; 5. lAkaDI;6. gAtra, aMga,
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 209 ...abha...411 te surata mUrti dekhIne, DosI posI ho jagadIzanI nAla ke; pApe zaMkapApiNI, rakhe lAge ho IhAM koI jaMjAla ke! hiyaDuM haTakyuM navi rahe, mukhe nAkhe ho nizAsA nAra ke; nayaNe nIra jhare ghaNuM, jANe guTayo homotIno hAra ke hiyaDuM hejaMpUrIyuM, bhale dITho ho bharatArasarUpa ke; DhAla bAvIsamI jayatasI, mana mohyuM ho dekhI rUpa anupa ke ...abha...412 ...abha...413 duhA : 23 ramatA hasatA khelatA, cAre nhAnAM bAla; murati pAse AvIyA, harakhyA nayaNa nihAlA ***414 ***415 DhALa : 23 (bAhubalInI athavA bAluM dakSiNanI cAkari re, bAluM dakhaNIro ghATa ane bhamaraliM jhAlorAM lejo rAja ...e dezI) bole bAlakabolaDAre, 'muNa muNa mIThI vANI; kyuM beThA ihAM AvIne re, rUThA manarA dANI uTho bAbAjI! ghare Ajyo Aja, thAMne mAurIjIrI ANa; thAMne dAdAjInI ANa, haiM toma karo khAMcA tANa; haiM to nAsI AyA iNa ThANa, thAMne teDI jAsyAM prANa" ...uTho....416 koI tANe AMgulI re, koI tANe hAtha; koIpaga mUke nahire, koI jhAle hAtha ..uTho...410 eka kahe "bApomAharo re," bIjAne dhe gAla; ekebezekhole AvIne re, eka cuMbI dhe gAlA ...uTho...418 eka kahe "bhelA besIne re, jImasuM bApAnI sAtha;' bIjo kahe "jImaNa na dhuMre,"deImukha ADo hAthI ..uTho....419 eka kahe "khAzuM lADavA re," eka kahe ""khIra khAMDa;' eka kahe "zIrAlApasI re, mahoTI thAlI mAMDa'' ...uTho...420 eka kahe "bheLAM besasyAM re, ApaeN saghalAM khAja;' bApo saune sArIkho re, eka paMtha doI kAja ..uTho....421 nhAnaDIyAne bolaDe re, lIdhI saghalI sAra; kayavanto pragaTa huvo re, maMtrI abhayakumAra ...uTho....422 1. gaNagaNa; 2.khAvA.
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 dekhI dhrujI te DokarI re, vAya jhakoLyuMjyuMjhADa; DosI posIbApaDI re, jANe paDI cora dhADa! dhutArI te DosalI re, gharathI kADhI kUTa; harakhI cAre padamaNI re, pApa kayuM du:kha chUTa hejeM malI nija nAhane re, TalIyAMdu:khadohaga; beTA cAre phuTaDA re, pragaTyuM jasa saubhAgya kayavo sukha bhogave re, ramaNI sAta anupa; IMdra caMdra paNa dekhatAM re, ANe manamAM grupa dAneM tuThe devatA re, dAneM dolata hoya; dAna vaDuM saMsAramAM re, jaza gAve sahu koya kayavane / sukha bhogavyA re, dAna taNe supasAya; nAma rahyuM trikuM bhuvanamAM re, mAnyo zreNika rAya sakharI sAte padamaNI re, bhogI bhamara sukha lIna; jayaraMga DhAla sohAmaNI re, vIza upara thaI tIna duhA : 24 lIno bhIno lIlamAM, rahe sukhI dinarAta; have sAMbhalajo coMpazuM, dharama karamanI vAta 1. rAMkaDI, garIbaDI. ...uTho ...423 ...uTho ...424 ...uTho ...425 ...uTho ...426 ...uTho ...420 ...uTho ...428 ...uTho. ...429 DhALa : 24 (rAga : kedAro goDI. kAcI kalI anArakI re hAM, bhamara rahyo lalacAya, mere DholaNAM) tiNa kAle ne tiNa sameM re hAM, jaMgama tIratha jeha, zrI mahAvIrajI; tIrthanAtha tribhuvana dhaNI re hAM, bhAMje sayala saMdeha pApa Tale prabhu pekhatAM re hAM, nAma taNe balihAra...zrI ciMtAmaNI suratarU samo re hAM, vaMchita phala dAtAra sAta hAtha prabhu zobhatA re hAM, dhanya je locana dITha...zrI caraNa kamalanI rajeM karI re hAM, karatAM pavitra bhUpITha chatrIsa sahasa savI sAdhavI re hAM, cauda sahasa aNagAra...zrI gautama svAmI pramukha sahu re hAM, gaNadhara sAthe agIyAra ...430 ...zrI ...431 ...zrI ...432 ...zrI ...433 ..... ...434
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 211 ...zrI...435 ...zrI....436 ...zrI....430 ...zrI....438 ...zrI...439 satI yatIzvara mahAvratI re hAM, sakharo prabhu parivAra...zrI. be kara joDI subhAvathI re hAM, vaMdanA karuM vAraMvAra koDA kroDI keIdevatA re hAM, parivariyA parivAra...zrI, pagale nava sovana taNAM re hAM, kamala race sura sAra ati uMco ralIyAmaNo re hAM, sahasa joyaNano daMDa...zrI. gayaNAMgaNa dhvaja lahalahere hAM, TAle kumati pAkhaMDa grAmAgara pura vicaratA re hAM, karatA ugravihArazrI nagarI rAjagRhiparisareMre hAM, guNazIla vana che sArA naMdanavana sama zobhatuM re hAM, velI vRkSa mAMDavA sAra...zrI koyalaDI TahukA karerehAM, bhramarakare guMjAra svAmI AvI samosarayA re hAM, niravadha sakhare ThAma..zrI malIyA cauvihadevatAre hAM, virace trigaDo tAmAM samavasaraNa zohAmaNuM re hAM, taru azoka vikasaMta...zrI, caumukha cihuM siMhAsane re hAM, beThA zrI bhagavaMtA bhAmaMDala pUMThe bhaluM re hAM, dIpe teja diNaMda..zrI. tIna chatra zIra zobhatAM re hAM, cAmaraDhALe Indra vaira virodha sau upazame re hAM, rIjhe suNI suvicAra...zrI. bese bAre paraSadA re hAM, sala kare avatAra cotrIsa atizaya zobhatA re hAM, vacanAtizaya pAMtrIsa.zrI. dharmaprakAze jagadhaNI re hAM, jaganAyaka jagadIza dhanya dhanya te jaga jIvaDAre hAM, vANI suNI kare seva...zrI, DhAla covIsamI jayasI rehAM, namuM covIzamo devA zrI...440 ...zrI...441 ...zrI...442 ...zrI...443 ...zrI..444 ...zrI...445 ...446 duhA : 25 haraNa vAnaranI pa, bharatA lAMbI phALa; zreNikane vadhAmaNI, ApI dIye vanapALA zreNika manamAM harakhIyo, jima ghana AgaLa mora; manavaMchita vadhAmaNI, dIdhI tiyAMne jora rAjA zreNikaharakhIyo, harakhyo abhayakumAra; zAha kayavano harakhIyo, harakhyA loka apAra ...44 .448 1. AkAza; 2. trigaDo gaDha, samavasaraNa; 3. sUrya.
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 DhALa : 25 (rAga : khamAyacI. mahArAja caDhe gajarAja ratha turIyAM...e dezI) zrI zreNika mahArAja, manoratha phaLIyA; bhale Aja huA mo raMga ralIyA...e AMkaNI jinavara vaMdana saje sajAI, 'uvaTaNAM aMge malIyAM; aMjana maMjana snAna sugaMdhI, gaMgAjala khalahalIyAM paheryAM hIra cIra payaMbara, hiyaDe hAra ralatalIyAM; cuA caMdana aMga vilepana, kezara kapura mRga mada taliyAM paMca raMga phula jve caMgA vAghA, kuMDala kAne maNI jaDIyAM; sahastra dala bhAla tilaka anopama, ziramukuTa sovana ghaDIyAM bihubAMhebaherakhA bAMdhyA, hAthe doI hatha sAMkalIyAM; naMga jaDita kanaka mudaraDI, jhalake daza kara aMgulIyAM paTahasti caDI calyo magadhezvara, vaDa vaDA joddhA sAthe juDIyAM; haya gaya raha pAyaka paravariyA, jANe IMdrAdala upaDIyAM! meghADaMbara zirachatra birAje, jhabajhaba teneM jhalamalIyAM; nirmala caMdra kiraNa jyuMdhavalA, biThuMpAse cAmara DhalIyAM pharahare Age nejA tAjA, julamati ghoDA hala chalIyAM; yAcaka jaya jaya vANI bole, dAneM mAneM dAridra dalIyAM bherI napherI nAdI nagArAM, navala nizAneM dhAu valIyAM; vAje vAjAM gAja avAjAM, jyuM varasAleM vAdaLiyAM motIDe vadhAve galIyeM ralIye, gorI racI racI guMhalIyAM; kokIla kaMThI mIThI vANI, zohaga gAve sAhelIyAM Age vAMse vahe dala vAdala, jyuM varasAe~ vAhalIyAM; dhruje dharaNI girivara vaDa gaDha, zeSa nAga to salasalIyAM dizI dizI deza bhaMgANAM paDIyAM, sImADA sau khalabhalIyAM; keI nAThA keI trAThA, keI namIyA AvI kaliyAM sAthaeN aMteura lIdhAM saghalAM, zrI abhayakumAra buddhibalIyAM; sAthe zAha valI kayavano, sahukoprabhunaMdana calIyAM keI hayagayA gayagayA keI, keI pAlA keI caDIyAM; keI pAlakhIyeM, keI ratha beThA, jana sahu vaMdana paravarIyAM samosaraNa dekhata sahu vikasyA, dhanya! dina Aja vakhata valiyA; harakha hilolA citta kallolA, caMda cAhe siMdhu uchalIyAM 1. upaTaNuM, lepa karavo, coLavuM; 2. jhUlavALAM .zrI ...449 ...zrI ...450 ...zrI ...451 ...zrI ...452 ...zrI ...453 ...zrI ...454 ...zrI ...455 ...zrI ...456 ...zrI ...450 ...zrI ...458 .zrI ...459 ...zrI ...460 ...zrI ...461 ...zrI ...462
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 213 prAtihAraja AThe pekhata, kumati garava gumAna galiyAM; bhavya jIvAMrA pAtaka galiyAM, jyuM pANI meM kAgaliyAM hAthIthI utarIyo rAjA, Arge pAlo huI palIyAM; jinavara darisaNa cAha dharatA, DhAla nahiM huA halaphalIyAM eka raMga huA pAMce Indriya, valI munizuM hilI milIyAM; caliyA ralI e bhagavaMta bheTaNa, jIvataNAM vaMchita phalIyAM zrI vIra jinezvara nayaNe dIThA, duHkhadohaga dU TaliyAM; jayatasI DhAla kahI pacIsamI, suNatA harakha sumaMgaliyAM duhA : 26 paMcAbhigama sAcavI, zrI zreNika mahArAya; deI tIna pradakSiNA, vAMde jInavara pAya prabhu Agala kara joDIneM, beTho zreNika jAma; nagara loya paNa vAMdIne, sahu beThAM tiNa ThAma jinavara rUpa sohAmaNuM, tanamana huA layalIna; magana huA jaga tIna, tIma jye pANImeM mIna DhALa : 26 (karaDo jihAM koTavAla...e dezI) bhAva bhakti mana ANI beThI, AgeM bAre paraSadAjI; yojana gAminI vANI mIThI, deve jInavara dezanAjI samakita dharamanuM mULa, samakita pAlo Atama hita bhaNIjI; avara sahu Aka tulya, surataru sarIkhuM samakita bhAkhIyuMjI deva namo arihaMta, gurU girUvA zrI sAdhusu vAMdIyejI; kevalI bhASita tattva, zrI jinadharma zuddha mana ANIyeMjI zrAvakanAM vrata bAra, AThe pravacana mAtA sAdhunIjI; pAlo niraticAra, manamAM ANI zuddha bhAvanAjI lAdho narabhava sAra, daza dRSTAMte lahetAM dohIlojI; Aryadeza avatAra, jinadharma lAdhyo eleM ma hArajojI e saMsAra asAra, tana dhana yauvana saghalAM kArimAMjI; kArimo e parivAra, svAratha rAye sau koI ApaNojI ...zrI ...463 ...sil.... ...464 ...zrI ...465 ...zrI ...466 ...460 ...468 ...469 ...40 ...401 ...402 ...403 ...404 ...405
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 mAta pitA suta nAra, e paNa saghalAM zatrupaNuM bhajejI; jJAtAsUtra vicAra, valI rAyapaseNI upAMgareMjI caMcala narabhava Ayu, jima taruvaranuM pAkuMpAMdaDuMjI; uttarAdhyayananI sAkha, DAbha aNI jima pANI-biMduojI virUA viSaya saMvAda, pAMce indriya sabala jagamAM naDejI; pAme jaga vikhavAda, eka eka indriya paravazaprANIojI dekhI rUpa pataMga, nAdeM mRgalo rasa vaza mAchalojI; pAme raMga viraMga, bhamaro vAteM pharaseM hAthIyojI zubhamatizuM pratikUla, phala kiMpAka samA phlu jehanAMjI; bhavatarunA e mULa, cAra kaSAyo nivAro jima tarojI ma karo mamatA saMga, samatA rasamAM jhIlo mala tajojI; ramatAM dayA rasa raMga, managamatAM sukha pAmo zAzvatAjI dAnazIyala tapa bhAva, cAre gati chedaNa cAre AdarojI; kUDa kapaTa roSa bhAva choDo, joDo mana vairAgaguMjI na karo parAI tAta, pArakI niMdA, nAraka gati dIyejI; dharmadhyAna dinarAta, pAlo nirmala vrata niyama AkhaDIjI ekalo Avyo jIva, parabhaneM paNa e jAye ekalojI; tana dhana sayaNa sadIva, sAtha na cAle ko karaNI vinAjI e saMsAra svarUpa jANI, prANI dharama karo kharojI; jayatasI DhAla anUpa, samajo bUjho e chavIsamIjI duhA : 20 jinavara vANI sAMbhalI, prati bujhyA bahu loka; koI zrAvaka vrata Adare, koI mahAvrata joga valI vizeSa jinadezanA, mIThI lAge jora; kayavo mana harakhIyo, jIma ghana gAje mora Aja manoratha savi phaLyA, Aja janama muja dhanya; Aja huo sukRtAratho, Ima ullasyo kRtapuNya vAMdIne pUche valI, ''mayA karo mahArAja! meM zuM dIdhu AcaryuM, kaho pUrava bhava Aja' ...406 ...866 ...48 ...409 ...480 ...481 ...482 ...483 ...484 ...485 ...486 ...48 ...488 ...489
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokAloka prakAza kara, kevalajJAna anaMta; kayavanA AgaLa kahe, pUrava bhava virataMta 215 DhALa : 20 (rAga : siMdhuDo. eka lahari lye gorilA re...e dezI) "zAlIgrAma nAme gAma che, bhariyuM dhaNa kaNa suta; vase tihAM eka govAliNI, DosI eka tasa puta dAna dharama la rUaDA, jaza bole sahu koya; bhagavaMta bhAkhe svayaMmukhe, dAna samuM nahi koya dhana pAkhe te DokarI, kare paraghara kAma; Atha pAcheM Adara nahIM, pUche na ko nAma ThAma beTo bAlaka nahAnaDo, karI na zake kAma neTa; cAre parAyAM vAchaDAM, nitya bhare ema peTa parava mahotsava eka dine, rAMdhe gharaghara khIra; dIThAM bAlaka jImatAM, huo manameM dilagIra khIra jImaNa'manasA thaI, mAMge mAtAneM tIra; haTha laI beTho kahe, '"mA! jImaNa ghekhIra'' samajAyo samaje nahIM, jANe nahIM ghara sAra; hUi AmaNa dumaNI, nayaNa jhare jala dhAra mAyaDI kahe '"puta! mAherA, ghara nahIM kuzaka bhAta; le karI lukhkhuM sukuM jImI, choDI dekhIra vAta'' kIDI maMkoDI triyA, haTha choDe nahIM bAla; rove ADo mAMDIne, cheDo mAtAno jhAla AvI para upagAriNI, pADozaNa malI cAra; 'bAla rovADe kyuM ? roIneM,'' pUchyA / kahyo suvicAra dUdha dIdhuM ekaNa triyA, bIjI zAli akhaMDa; ghI'suraho trIjImeM dIyo, cothI bUrAkhAMDa khIra rAMdhI mIThI tINuM, malI rUDI sAnnidhi; kAraNa sahu maliyAM pachI, tarata huve kAma siddhi besADI bAlaka bhaNI, mAMDI thAlI sneha; amIya najara bharI mAyaDI, khIra pIrase teha 1. IcchA; 2. strI; 3. kunaDI. h ...490 ...491 ...dA ...492 ...dA ...493 ...dA ...494 ...dA ...495 ...dA ...496 ...dA ...490 ...dA ...498 ...dA ...499 ...dA ...500 ...dA ...501 ...dA ...502 ...El....403
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAThAMtare : 216 ati unhI jANI karI, deI ThAre phUMka; paNa caturAI bAlanI, na paDe khIramAM thUka jananI kAraNa upane, gharathI bAhIra jAya; acaraja eka huvo tiseM, te suNajo citta lAya bhavitavyatA varSe nIpaje, zubhAzubha kAraja siddhi; DhAla kahI sattAvIsamI, jayatasI nizcala buddhi duhA : 28 uMca nIca kula viharato, kSINa deha guNa geha; atithi eka Avyo tIseM, jaMgama tIratha jeha uMca nIca kula viharatA, suravara mahimA pAtra; AvI ubhA tehane ghare, jaMgama tIratha yAtra DhALa : 28 (rAga : soraTha mizra. (rANA rAjasI ho, mevADA mahipati ho! citroDA gaDhapati ho, rAjA! dejo gaDhapatiyAne sAkha...e dezI) mAsakhamaNane pAraNe re, leto zuddha AhAra; ANyo vakhateMtANIne re, bhalo harakhyo bAla tivAra ho rUDA sAdhujI ho moTA mahaMtajI ho, Aja bhale AMgaNe re pAudhAryAho pUjya...e AMkaNI be kara joDI uThIne re, vAMdeRRSinA pAya; tana vikasyuM mana ullusyuM re, vaLI hiyaDe harakha na mAya ho AdaramAna dIye ghaNuM re, 'dhanya! dhanya! tuM aNagAra; mukhakamala tuja nIrakhatAM re, mhAro saphala huo avatAra ho muha mAgyA pAsA DhaLyA re, dUdhaM vuThyA meha; ghara beThAM sadguru maLyo re, Aja pragaTa RRddhi siddhi geha ho Aja manoratha savI phaLyA re, sura tarU phlIyo geha; pApa kayuM puNya pragaTIyuM re, caDyo hAtha ciMtAmaNI eha ho sovana puriSo cAlato re, nirmala nahi doSa mAtra; ghare beThAM bheTA huI re, e to jaMgama tIratha pAtra ho ...dA ...504 ...dA ...505 ...dA. ...506 ...500 ...508 ...509 ...rU ...510 ...OM...511 ...OM...512 ...OM...513 ...OM...514
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAThAMtare : 210 gaMgAjalamAM jhIlatAM re, huA nirmala gAtra; manamohana mahimA nIlo re, bhale bheTayo sAdhu supAtra ho dohilI sAmagrI tejaDI re, Aja jAgyuM muja bhAgya;' thAla mAMhe karI lIhaTI re, kIdhA khIra taNA traNa bhAga ho bAlaka bolyo bhAvazuM re, ''svAmI! vohorokhIrakhAMDa;'' munivara paDadho mAMDIyo ra, jANe dharama ratanano karaMDa ho vohorAve have pahelaDo re, khIra bhAga dharI rAga; alpa jANIne valI tINe re, dIyo bIjo paNa khIra bhAga ho uttama pAtra dITho bhalo re, jAgyuM tehanuM bhAgya; vohorAve bhAve caDyo re, valI khIra taNo trIjo bhAga ho pAtra dAna la tehane re, mahoTuM hovaNa hAra; aMtarAya hoze nA kahyAM re, tINa sAdheM na kahyo nAkAra ho pAtra dAna la rUaDuM re, mata hojo aMtarAya; INI pareM nA na kahI jatI re, paNa lAlaca na kAMya ho bhAgya yogeM AvI malyo re, uttama pAtra tatkAla; dAna dIdhuM tINe tINa pare re, puteM thAla rahyo suvizAla ho citta vitta pAtra traNe malyAM re, vAvyuM sukSetre bIja; puNya kalpavRkSa ugIyo re, have nIpajaze phala bIja ho bhAva ghaNe te sAdhune re, bAra lageM pahoMcAI; karI vaMdana pAcho vaLyo re, valI beTho pAcho AI ho jananI pharI AvI ghareM re, thAlI te khAlI dekha; tRpti karaNa bAlaka bhaNI re, valI khIra pIrase azeSa ho mAtAne vAta nahi kahI re, dIdhuM chAnuM dAna; phala to tehIja bhogave re, je deI na kare gumAna ho dekhI bAlaka jImato re, mAtA ciMte dharI neha; 'eTalI bhukha khame sadA re, muja dhijamavAro eha ho!' najara lAgI mAtA taNI re, huvo mUrchita tatkAla; kAla kIyo zubha dhyAnamAM re, have pAmyo bhoga rasAla ho dAna chAnuM na rahe kadI re, mahake phUlanI vAsa; kahe vuTho vaTAuDA re, huve pragaTayo caMdraprakAza ho ...OM...515 ...OM...516 ...r ...517 ...rU ...518 ...rU ...519 ...OM...520 ...OM...521 ...OM...522 ...OM...523 ...OM...524 ...OM...525 ...OM...526 ...OM...520 ...OM...528 ...OM...529
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. strI. 218 dAna supAtra dIyo suNI re, mAtA pADozaNa nAra; anumodana karI te huI re, e tuja nArI cAra ho uttama kula tuM avataryo re, uttama dAna prabhAva; puNya kIdhuM teM pUraneM re, tiSNe huo kRtapuNya nAva ho traNya bhAga karI khIranA re, dAna dIdhuM tINa mela; traNa velA Rddhi teM lahI re, paDI aMtarAya tIna vela ho bhAvabhalo ANI karI re, dIje aDhalaka dAna; vaDa bIja jyuM phala vistare re, valI lahIyeM bhoga pradhAna ho anaMta anaMta phala pAmIye re, supAtra le suvizeSa;'' jayatasI DhAla aThAvIsamI re, InameM mIna na mekha ho duhA : 29 para upakArI parama gurU, saMzaya bhaMjanahAra; kayavanA AneM kahyo, purava bhava suvicAra suNI pUrva bhava ApaNo, dAna taNAM phala dekha; kayavano utsuka thayo, dharma karaNa suvizeSa DhALa : 29 (rAga : mArUNI. rAma laMkAgaDha lIdho, laIne vibhISaNa dIno...e dezI) vIra taNI vANI suNI re, mIThI amIya samAna re; raMgabhIno sAte ghAtaDI re, samajyo catura sujANa; ...rai...530 ...rU ...531 ...rU ...532 ...rU ...533 ...rU ...534 pratibujhyo pratibujhyo ho, kayavatno zAha pratibujhyo...e AMkaNI be kara joDI vinave re,'e saMsAra asArare; tAro tAro prabhujI ! muja bhaNI re, laIza saMyama bhAra re'' vIra kahe ''devANupriyA! re, mA pratibaMdha kareha re; jIvItamAM jAye ghaDI re, pAchI nAve teha re azubha phala Azrava taNA re, naraka taNA dAtAra re; sakharAM la saMvara taNAM re, pAmIje bhavapArare'' vIra jInesara vAMdIne re, pahoMtyo nija gharavAsa re; putra kalatra mitra melIne re, bole ema ullAsa re ...535 ...536 ...537 ......538 ...pra ...539 ...pra ...540 ...ma...541
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 219 .pra..54ra ...pra. ...543 ...pra. ...544 ..........545 ...pra...546 ............540 ...pra. ...548 "zuddhadharmane meM saradahyo re, jANyo athIra saMsArare; adharme du:kha upaje re, dharme hue uddhAra re rAgadveSa rUDA nahIMre, kaThuA karama vipAkare; viSayasukha viSa sArIkhAM re, viruA jehavA Akare ko kehano nahIM jagatamAM re, kArIyuM sagapaNa eha re; velA na lAge vihaDatAM re, taDakepaDyo jema beha re vIra jIneTara AgaLa re, have huM laIza dIkha re;'' Ima kahI beTo thApIyo re, nija pATaeNdaI zIkha re sAte khea vAvIyuM re, sakhare cittazuM bIja re; tUTho jima mehadharamano re, viNa gAje viNa vIjare dIna hInane nistaryAre, mAMDyo de de kAra re; azana pAne karI poSIyAre, pahirAyA parivArane sukulinI sAte maLI re, kahe prItamane vAta re; tuma viNa ghara zobhe nahIMre, jima caMda vihuNI rAta re tuma tananI ame chAMhaDI re, kehanAM ghara suta Azare; dIkSA lezuM tumazuM sahI re, satI na taje pIyu sAthare'' dIkSA mahotsavamAMDIyo re, ADaMbara ati jorare; vAjAM vAje ati ghaNAM re, jANe gAje ghanaghora re raMgaralI suvadhAmaNAM re, dhavala maMgala gIta gAna re; cAritra ramaNI paraNavAre, jANe caDhe vara jAna re! snAna karI paheryAbhalA re, AbharaNa ne alaMkAra re; sahasa puruSanI vAhinI re, zibikA besI zrIkAra re sAta nArI Apa AThamo re, rAjagRhinagarI mojhArare; dIkSA levA nIsaryore, sAceM bahuparivArane naranArI rAjA prajA re, mukha bole "dhanya! dhanya!re;" Ima AzISa suNato thako re, nirmalatara tana mana re turata AvyA vahI pAdharA re, samavasaraNa majhAra re; pAlakhIthI utaryAre, nArI ne bharatArare vIra jinesaradarisaNe re, pAyo harakha apAra re; paMcAbhigama sAcavI re, vinayavaMta suvicArare .......549 ...pra...550 ...pra ...papa1 ..pra...papara ...pra. ...553 ...pra...554 ...pra ...555 ........556 1. kRtrima 2. vikhUTAM paDatAM.
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 ..pra...papa0 sacita acitadravya choDIyAM re, ekaMta karI mana raMga re; kara joDI zIra cADhIyA re, kIdho uttarAsaMga re vIra jinesara vAMdIyA re, nArIzuM suvinIta re; loca karI prabhu svayeM re, lIdhI dIkha pavitra re pUrI sarasa kahe jayatasI re, e kahI ogaNatrIsamI DhAla re; kayavano vrata Adare re, vAMdu caraNa trikAlare ...pra. ..papa8 ...pra. ...papa9 ...560 duhA : 30 jinavara munivara vAMdIne, rAjA prajA bahu loka; sahu AvyAghara ApaNe, sukhe vase zubha yoga kayavanno moTo yati, pAle sakharI dIkha; grahaNA ne AsevanI, zIkhe hita dharI zIkhA cAritra leI coMpazuM, pAle niraticAra; pAMce Indriya vaza kare, dhanya !tehano avatAra ...561 ...562 ...cA...563 ...cA..564 DhALa : 30 (rAga : dhanyAzrI. mo manaDo heDAu hoM mizrI ThAkura! mahidharau athavA bholIDA haMsA re! viSaye na rAcIyeM...e dezI) cAritra pAse ho sUrdhasiMha kyuM, dhanya kayavano sAdha; WvIranI pAse ho sUtra bhaNe bhalAM, zIkhe artha agAdha jayaNA karato ho cAle mArage, ubho rahe joI jIva; jayaNAsuM tI ho bese puMjIne, sUtAM jayaNA sadIvA jayaNAsuM tI ho mukha sAcuM cave, na vade mRSAvAda; jayaNA karIne ho jIme sujatuM, lUkhuM anna ni:svAda kare rakhavAlI ho nave vADanI, sukharUpAle zIla; jima rakhavAle ho vanavADI le, mAlI pAse lIlA mamatA nivAre ho samatA Adare, na kare saMnidhi saMca; tapa ja5 kirIyA hokhapa AkarI kare, pAle mahAvrata paMca dUSaNa TAle ho lAgyuM jANIne, mirachA dujhaMdeya; khAmaNAM khAme ho paDikkamaNuM kare, aticAra AloyA ...cA...565 ...cA...566 ...cA...560 .cA.568 1. grahaNa; 2. pAlana; 3. cAnaka, utsAha.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 221 mitra zatru sarIkhAM ho mAne sAdhujI, tRNa maNI kaMcana kAya; raja rAjya sarIkhAM ho lobha rati nahIM, niHkalaMka kAcane pAca bhaNI guNI huo ho te zruta kevalI, caude pUravadhAra; taraNa tAraNa ho jJAnI gurU bhalo, nahIM pramAda lagAra sadgurU saMzaya ho bhAMje mana taNA, turata utAre pAra; balihArI jAuM ho ehavA sAdhunI, nAma lIyAM nistAra saMvegI sobhAgI ho vairAgI vaDo, dhanya!dhanya! e aNagAra; mahAvIra svAmI ho svahameM dIkhIyo, gINatI cauda hajAra sAdhu guNa gAtAM ho hIyuM ullase, trIsamI DhALa rasALa; be kara joDI ho jayaraMga ima kahe, karuM vaMdaNA traNa kALa duhA : 31 kayavane saMyama grahyo, karato ugra vihAra; mAsuM kare mana raMgazuM, niSaNa AhAra alpa AukhuM jANI nANI, liyuM anazana bhAva ANIjI caurAzI lakha jIva khamAvI, ciThuM zaraNe citta lAvIjI; suragati sAhAmA joDyA hAtho, kuNa lIye narakazuM bAthojI paMDita maraNe kALa ja kIdho, cAlyo paramahaMsa sIdhojI; bhAMgyA bahubhavabhavanA pherA, dIdhAM sarvArathaeN DerAjI tetrIsa sAgara Ayu bhogavaze, svArthasiddhathI cavazejI; mahAvideha narabhava leze, ATha karama tihAM dahazejI kevala pAmI pAra utAraze, avicala zivasukha varazejI; dhanya! kayavano karI e karaNI, suNatAM huve puNya bharaNIjI 1. kAca ane uttama maNine sarakhAM gaNe ...cA ...pa69 ...cA ...pa00 ...cA ...pa01 ...cA ...pa72 DhALa : 31 (rAga : dhanyAzrI. suNi bahinI ! prIuDo paradezI...e dezI) dhanya! dhanya! sAdhu namuM kara joDI, jeNe mAyA mamatA choDIjI; tapa japa khapa karI kAyA zoSI, hoze siddha paDozIjI mahoTo munivara zrI kayavano, dhanya! dhanya! sovana varaNojI; ghaNAM varasa lageM saMyama pALI, duSaNa saghalAM TAlIjI aticAra AloI niMdI, vIra jInesara vaMdIjI; ...cA ...pa03 ...504 ...dha ...575 ...dha...506 ...dha...pa00 ...dha ...58 ...dha...509 ...dha...580 ...dha...581
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 ..dha..582 ...dha...583 ...dha. ...584 ...dha...585 ..dha..586 jogI bhogI huA narajhAjhA, paNa e sau zIrarAjAjI; uttama sAdhu taNA guNa gAyA, anaMta lAbha sukha pAyAjI dAna taNuM phala pratyakSa dekhI, dho dAna savizeSojI; uparazuddha bhAvanA bhAvo, kyuMmanavaMchita pAvojI kavIyaNa vacaneM racanA kIdhI, sarasa copaI e sIdhIjI; micchAmi dukkaDaM kavi kahe che, meMdIdho zubha zoceMjI savaMta sattarameM ekavIzuM, bIkAnera sujagIguMjI; AdIzvaramUlanAyaka sohe, naranArI mana mohejI e saMbaMdha racyo hita kAje, zrI jiNacaMdasUrirAjaMjI; bhaNatA guNatAM bahu sukhadAyI, suNajo citta lagAIjI zrI jINacaMdra(bhadra) sUri sukhadAyI, surataru sAkha savAIjI; vAcaka zrI navaraMga vikhyAtA, vaDavaDA jasa avadAtAjI vimalavinayata suziSya birAje, vAcaka adhika divAkejI; zrI dharama maMdira vairAgI, tAsa ziSya vaDabhAgIjI mahopAdhyAya padavI zohe, saMgha taNA mana mohejI; sugurU puNyakalasa zubha nAmeM, jANItA ThAma ThAmeMjI tAsa ziSya jayatasI Ima bole, nahIM koIdAnane tolejI; dAna taNAM phaLa dIse cAvAM, dina dina adhika divAjAMjI sarasa DhAla na kAMIpaDatI, trIza upara eka caDhatIjI; puraNa suNatAM hiyaDuM vikase, dharmakaraNa mana ulasejI ItizrI kayavannA zAha zeThano rAsa samAptA ...dha...587 ...dha. ...588 ..dha...589 ...dha..590 ...dha. ...591
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 223 11. kavi zrI dIptivijayajI kRta kayavannA rAsa (saM.1035) duhA : 1 brahmasutA brahmavAdinI, kaviyaNa kerI mAya; haMsavAhinI harakhaI karI, praNimuM huM taupAya. prathama pUrava disiM tAharo, kAzmIraeNahiThANa; bIjo marudharadesamAM, aMbArIIM maMDANa. sarasati naI sahuko nameM, mAnaI rANA rAya; kaviyaNa nava-rasa kelave, ne sarasati supasAya. sevakanaIM sAnidha kare, mAtA guNanI khANi; kayavanA guNa gAyatAM, daye avicala vANi. dAna vaDuM saMsAramAM, dAneM subhagati hoya; sukha saMpati saMyogavalI, lahIuMdarathI soya. dAnaIM jaga yaza vistareM, anaI vali avicala rAja; sakala adhidhara saMpachaeN, ekapaMtha bahukAja. kayavarne pahilaI bhaviM, paDilAbhyo aNagAra; tAsa cAritra vakhANatAM, hiyaDe harakha apAra. labadhi goyama samarIIM, dhannA sAlibhadra adhi; sobhAgI kayavana huo, abhayakumAranI budhi. dhyAra naranAM sahuko karaI, jagamAM sabala vakhANa; dinamukhiM nita japatAM huI jaya lachi kalyANa. * jammataradANAu ullasiyA puvva kusalajhANAu kayavanno kayapuNo bhogANaM bhAyaNaMjAU gAthA : copAI : 1 jaMbudvIpataNuM maMDANa, eu bharata vasahiM sukSetra; tihArAjagRhI nAmi subhadesa, pApa taNo jihAM nahIMlavalesa. zrIpuranAmiM gAma visAla, vasiM vaNikanAmiM govAla; tasa gharaNI gaMgAdenAri, gaMgadatta nAmeM suta sAra. ...11 *. 12 * janmAMtaramAM ullAsapUrvaka, bhAvathI dAna ApavAthI kayavanno ke jene (pUrvabhavamAM) puNya karma karyuM che tethI te kRtapuNya. bhogano bhAgI thayo. (kaDI-10)
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 . 13 **. 14 ...15 ... 16 *** 1o *.. 18 ... 19 paralokeMgovAlo gayo, ATha varasano gaMgadatta thayo; zrIpati nAmiM vaDa vANIu, dAtA bhugatA jagajANIu. bAlaka teDIna sA nAri, AvI zrIpati naIM darabArI; khaMDaNa pesaNa dharanAM kAja, ka(ra)tI nAemanamAM lAja. bAlaka sariso"rAmati rameM, vAcharuAM cAre vana bhamaja; sayala paravataNo siNagAra, pajusaNa AvyAM zrIkAra. dharamIjana tihAMdhana'vAvaraI, pAraNA nAkho lAyA ghareM; khIrakhAMDa anaIvRta pUra, bharIyAM dIThAMdadhinaI kUra. jimatAMdIThAM mANasa tie, khIra khAMDamAMgaImAM kanaIM; gaMgAde kahiM, "suNa tuM putra!juo vimAso gharanuM sUtra;" ADayo mAMDayo teNI vAra, rudana karaI gaMgAde ri; pADosaNi AvI ucaraI, "kAM bAI tuM rudana karaI?' gadgAdi bolI tAma, "seThANI ! suNayo abhirAma; dhaNI thakAM saMpatti huIghaNI, te paralokiMpohoto dhaNI. karama vizeSika mArAM thayAM, pachaM aheM IhAM AvI rahyAM; dhana vinA nahi AdaramAMna, dhana vinA maMdira huIrAna. * yasyAsti vitaM sanaraH, kulINaH sapaMDitaH sazrutavAna gunnjH| sa eva vaktAsaca darzanIya sarve guNA kAMcanamAzrayaMti / / 1 / / phATAM tUTAM cIra vAvaru, eNi pariMpeTabharAI karuM; gharanuM sUtra na jANuM bAla, yAcakataskaranaIM mahIpAla rAjA bAlaka vipra caura, jamaro jagamAM pArDi sora; agni pAradhI kaviyaNa kahiM, sAtaI paravedana navi lahaI." pyAra nAritava karaeNvicAra, "ehanaI kAMIkI je upagAra; e jagamAMhi etaluisAra, sakati sArakI jaImanohAra. ekaNi"ghIsayu bhara bharadIuM, 'payano bIDo bIjI lIu; "mIThAIdIrgha ati bhalI, cothI "sAli akhaMDita valI. seThANI naI lAgI pAya kathana kahiMbAlakanI mAya; "bAI! Asa pUrI suta taNI, kIsI vAta kahII tuma taNI." pvyuM: ... PH *.. 22 ... ra4 *.. ra5 *** 26 1. bhoktA; 2. sAthe; 3. krIDA; 4. kharca kare; 5. haTha;6. yamarAja; 0.ghInI DAMDalI; 8.dUdhano ghaDo; 9.khAMDa; 10. cokhA *(ka. 21, ha.pra. (ga)mAM che, jenI pAse dhana che te ja manuSya che, te kulIna che, te paMDita che, te zrutavALo che, guNI che, te ja vaktA che, te ja darzanIya che. sarvaguNo sonAmAM (dhanamAM) ja rahelAM che.
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 225 sAva dUdhapAyasanI thAla, bharI jimavA baImArayo bAla; seThatae ghari karavA kAma, jaI baIThI gaMgAdetAma. ati unhI jANI vaDa vIra, ThAraI phUMkadeInaI khIra; tirthe avasari madhukaranI pari, phirato Avyo muni maMdiraIM. mA khamaNa taNo tapa pAraNaI, gaMgadatta dITho aNagAra; "dharamalAbha' tasa gharijaIdIe, te dekhI gaMgadatta harakhIo. triya bhAga pAyasanA karI, paDilAbhaIMte ulaTadharI; IdAna haiyaDeMgahagahI, phiri jimavA baITho te sahI. *** 31 *.. 32 duhA : 2 gaMgadatta cita ciMtave, "Aja bhaleM suvihANa; subha dizA jAgI havi, mAhareMjaya kalyANa." jaNaNI AvInaI jUI, khAlI dIThuM thAla; khIra parisaIghaNI valI, upari sAlinaIdAli. chokaraDaIMte navi kahayuM, je maIpaDilAbhyo aNagAra; deIdAna je phUlaspe, te sahI sudha gamAra. sabala bhojananaIM nibala, tana havuM ajIraNa tAsa; dAna dIdhuM anumodato, pAmeMbhogavilAsa. kAla karI kihAM avatarayo, kuNa gAme kuNa desa? sAvadhAna thaI sAMbhalo, e e dAna visesa. ... 33 **. 34 ... 35 V" 0 DhALa : 1 (be kara joDI tAma bhadrA vinavai, bhojana Aja IhAM karo... e dezI) nayarI rAjagRhI jANa re, rAjA zreNIka, paTarANI cilaNA satIe. >> 36 cyAra budhino jANa re, zreNIkanaMdana, nAme abhayakumArajI e. ...30 sAha dhanAvo dhanavaMtare, teNI nayarI vase, sumitrA tasa bhArayA e. tAsa udarigaMgadatta re, avatarIu java, supanadIThuM sohAmaNUM e jANuM jAuM yAtrA re, sAtamIvatsala karUM, devapUjA karbhAvasyuM e. DohalA pUraNa kare seThare, anukramiM janamiu, subha laganaIM subha muhurataI e. 0 0 41 ...42 nAma dIdhuM kayavannAre, rupe manoharu, vAhalo lAgaI hUyanaI e. 1.khIra, 2. suMdaraprabhAta;3. dazA, sthiti,
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 ...43 ...44 sobhAgI guNavaMta re, sahajiM suMhAlo, sola varasano java thayo e. vivahArIyAnI beTI re, nAme dhanavatI, paraNAvyo Adara ghaNaIM e. nirAgapaNAneM bhAteM re, bhoga sohAmaNA, pApa jANI navi bhogave e. mAvitra manamAMhiM ciMtaI re, rakhe dIkhyA lIIM, jimatima kari ghari rAkhIIM e..46 rAjagRhInaUpAsiM re, gaNikAvADo e, gaNikA tihAM rahe ati ghaNI e.... 40 madanamaMjarI nAma re, jana mana mohatI, vezyA rAjA mAnItI e. tasa maMdira kayavo re, mUkayo sikhavA, sarva kalA suvilAsanI e. ...45 ...48 ...49 duhA : 3 kayavano eka digni, jayaI vani paMtha jehave; mada dharato ati mani, nayaNa pAvaiM vanitA caDI. suMdara'subhagAkAra, madanamaMjarI tasa nAmai; apacharasyo avatAra, cittamaI cahuTI kumarane. 'caturA'cakamaka tANi, kumara Ayo lIyo`kelisyuM; gorI guNamaNi ghaNI, rIjhavyo kumarane raMgasUM re. vAra vadhU Adara ghaNaIM, teDayo maMdiramAMhi; UMco mohana mohalamAM, baIsArayo uchAMhi. pahilo gaNikA premasyuM, nayaNe kareM vilAsa; valatuM vayaNe Ima bhaleM, 'sala phalI mana Asa.' ... 50 ...49 ...52 ...53 ... 54 DhALa : 2 (gorI mAharI Ave ho rasIA raMga bhare... e dezI.) prIujI! padhAro ho kiprema dharI ghaNo, maMdiramAMhe re nAha sanehI tuma dIThaI re mana tana ulaseM, suguNa sanehI re sAha salUNA. prI puruSa bhamara ho bhamatA ati ghaNA, AviM ama darabAra; sa / tujha sarikho jagamAM ko nahIM, sobhAgI siradAra. sa nita nita nava nava raMga rasakhelII, lIjeM nara bhava'lAha; sa prI ... 56 paNi tumastuM avihaDa prIti karavA bhaNI, mAhare maneM adhiko'umAha. sa. prI ... 50 unAleM re piu aMbarasa ghaNo, navA gohanI polI; sa karilAnAM sAhiba sAlaNAM, jimaNyuM dhRtaU jhabolI. sa ...44 prI. ... 58 1. vairAgyapaNAne, 2. ramaNIyAkAra; 3. catura strI; 4. lohacuMbaka, 5. ratikrIDA; 6. lAbha, 7. utsAha; 8. roTalI; 9. athANuM, kacuMbara, zAka.
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 prI...59 prI...60 prI ...61 kAvya : varasAlo re sAro valI vAlamA, daha disiM harIyA(lI) re aMkUra; sa gagana te gAjI ho varasaI mehulIu, bhojana kUrakapUra. sa. bharare sIyAlo Avyo sAhibA, ramatyuM raMganI reli; sa. sogaTe(Tha) ramatyuM jimaNyuM sukhaDAM, aMgiM tela phUlela."sa, naTaviTapuruSA ho te sAthi milyA, sIkhavyAM vyasana ja sAta; sa. rAgane raMgameM te jhilato rahiM, mukI valI dharamanI vAta. sa. * dyutaMca mAMsaMca surAca vezyAca pAparddhi cori prdaarsevaa| etAni sapta vyasanAni loke, ghorAtighore narakaM nayaMti / / gaNikA ghari ho raMga rahatAM thako, volyo varasa ja bAra; sa. bAra koDI ho dhana sovana taNI, vilasuM cittaDe udAra. sa. uttama naranI ho saMgati saMpaje, ruDo dharama saMbhAla; sa. nIcanI saMgati nizcaI upaje, bhuMDo pApa sabhAva. sa. * aMbassaya niMbassaya, dunnapi samAgayAi muulaaiN| saMsaggIya viNaTTho, aMbo liMbataNaM ptto|| * kusaMgA saMga doSeNa, sAdhavoyAMti vikriyaa| eka rAtri prasaMgena, kASTa ghaMTA viDaMbanA / / 62 prI...63 prI 64 gAthA : TI61TI 3vartAva : TI66TI duhA : 4 bAra varasa volyAM jiseM, mAya tAya paraloka; pohatAM te navi jANIyAM, te savi akkA doSa. mAtA pitAnI vAratA, rakhe jANuM kayavannA; "laTrapaTrabhAva dharI ghaNo, lAvyo ehanuM dhana. dAsI eka tihAM mokalI, dhana levAM naI kAmi; Alo sohAsaNa suMdarI !tuma pIu mAmaIdAma." valatuM te dhanavatI vadaI, "he suMdarI ! guNa khANi; gharathI dhana savi mokalyuM, te tuM sahI karI jANi. 1. caMcaLa; 2. emanuM dhana lAvyo. * (kaDI - 62) jugAra, mAMsa, madirA, vezyA, zikAra, corI, padArAsevA (parastrIgamana) lokamAM A sAta vyasana kahevAya che. je ghorAtighora narakamAM laI jAya che. * (kaDI -65) AMbo ane lImaDo baMnenA mULa sAthe vAvyA. temAM lImaDAnA saMsargathI AMbo vinAza pAmyo. eTaleke lImaDAnI kaDavAza temAM AvI. * (kaDI -66) kharAbanI saMgatinA doSathI sArA paNa vikriyAvALAM (pheraphAravALAM) thAya che. eka rAtri sAthe rahevAthI kASTa (dizA) paNa viTaMbanAne pAmI arthAt ujavala dizA, kALI banI, ... 00
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 dhaNI naIM dhana bahu mokalyuM, je hatuM gharamAMhi; peTabharAI kAraNaI, ratanasI grahayo bAMhi. pAe paDuM vInatI karuM, eka vayaNa mujha mAni; 'mujha pIu naIM IhAM mokalo, e tumha mAguM mAna.' ehavAM dIna dayAmaNAM, vayaNa suNInaIM dAsi; bola deInaI Ima kahe, ''mokalasyuMullAsi.'' grahaNA valI je sAra, vecI mUke sonIyAM; Ika dina pUNI vAri, bhari yati karavo mokale. suMDalI AbharaNe bharI, uparI pUMNI eka; bAI dhaNI naI ApIyo, te jANasya suviveka. dekhI akkA ciMtave, 'ehanaIM ghari nahIMRRdhi; jo e IhAMthI kADhIIM, to huI nava-nidhi.' beTI naIM akkA kahiM, ''niradhana huuM kayavana; e IhAMthI kADhayo, rakhe ! karo yatana.'' DhALa : 3 (taE mana mohyuM re nemijI... e dezI) be kara joDI re vinavuM, bolaI maMjarI nAri; "e naranaIM kADhevA taNe, vayaNe mAma mAri. eNi mana mohayuM re mAharuM, dIdhA ghoDAjI hAthIA, dIdhA aratha bhaMDAra; dIdhAM dhAna jI mokalAM, mugatA phalanA re hAra. dIdhI vela sonA taNI, kuMDala kAMne jaDAva; caraNe jhAMjhara jhimakatA, cUDalo moTojI dAva. sovana vIMTI hIre jaDI, sonA rupAnAM thAla; eNiM ghari bhariuM re, ApaNuM dIdhA bahulAjI mAla.' akkA kahiM, "suMNa chokaraDI ! niradhana huo kumAra; dalidrI naIM navi rAkhII, e vezyAno vivahAra. niradhana nara sarpa sArikho, rAkhyo abhaDAvaUjI geha; tiNi kAraNiM suNi suMdarI, dharavo nahIM susaneha.'' 99 "" bAlApananI reprItaDI te kima mehalANI jAya ? jIvathI vahAlo jI mAhare, e viNa ghaDI na jAya. ... (1 ... 72 ...63 ... (4 ...64 ... (06 ...66 ... 08 e ... 09 e ...80 e. ...81 e. ...82 e ...83 e ...84
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 229 ...85 e 86 e..80 gAthA : II88TI e.... 89 TITI yataH soraThI prIta jAhilI hoya, je bAMdhI bAlApaNilagiM; vela vilammI joya, sala na bhAjaeN sUriyA. jihAM lagi jIvuM ho mAtAjI! tihAM lagiM rAkhuM jI eha; eNi bhaviM ehI ja sAhibo, e upari mujha neha. gyAnI dAnI dayAlUo, e nara guNanI che khANi; guNa avaguNa jANaI nahIM, te sahI jANe ajANa. * jo jassa jANaI guNo, so tassa AyaraM kuNaI ? phalio dakhyArAmo, kAu liMvolIyaM cunnii|| mUrakha jaNa dIse ghaNA, vicakSaNa viralA ja hoya; bhamarA gobarakIDalA, sabalo aMtara joya." uktI : * uppahaI gayaNamagge guMjaI kisattaNaM paavei| tahaviya gubvayakIDo napAvai bhamara carIyAI akA aNabolirahi, risa dhari manamAMhi sakala vikAla kari kADhasyuM, ehane sAhibAhi" tathaHi * pAzA vezyA agnijala ThagaMThakura sonaar| etA na hoviM ApaNAM dUrijaNa ahi maaNjaari|| ema chalabala jotAM thimAM, valI volyAM SaTamAsa; kumarI ramavA naI gaI, tava akkA caDhI AvAsa. kayavanto poDhayo jihAM, akkA gaI tihAM cheTha; bolI mIThe bolaDe, kahi "UTho tuma seTha!''. caMdaruA phiri bAMdhaNyuM, navo vichAuM khATi; tihAM lagi bIjI bhUmikA, utarajayo te mATi" kayavanno uThayo pachI, akkA kahiM "suNa dAsi ! e jimatima jAIparo, to tujhaneM deuM sAbAsi'' e. ... 91 TI62TI e. ...93 e ...94 e. ... 5 e .. 96 *---- --------. * (kaDI-87) je jenAM guNa ne jANe teno Adara kare. drAkSano bagIco pAse hovA chatAM kAgaDAne lIMboDInuM caNa sAruM lAge che. * (kaDI-89) bhamaro gobara (chAMNa)nAM kIDAne upADIne AkAzamAM laI jAya, guMjana kare, caTako bhare to paNa te kIDo bhramara rUpe banato nathI. arthAta IyaLane pakaDIne bhamaro tene daramAM pUre pachI mATIthI te dara pUrI de, tenI upara guMjarAva kare, caTako bhare pachI ekavIsa (21) divase temAMthI te IyaLa bhamarA svarUpe bahAra Ave. IyaLamAMthI bhamaro bane paNa kIDAmAMthI nahIM. * (kaDI-91) pAzA, vezyA, agni, jala, Thaga, ThAkura, sonAra ATalAM ApaNAM kyAreya thatAM nathI. kharekhara! durjano ahi (sarpa) ane bilADA jevA hoya che.
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230 duhA : 5 caMdrahAsa madapAI, paravaza padamaNi tiNi karI; kayavannAbeMkahe "jAya jA mUrakha IhAMthI paro." vAsIdA misi dvAra bhIDI, bAhira kADhIyo paDakhI; ghaDIe vicArI catura, pachaI ti cAlyo ghara bhaNI. e ...99 DhALaH pUrvanI rajanAkhi tasa upari, dAsI teNI vAra; manamAMhiM AmaNa dUmaNo, ehavo karaI vicAra. 'IhAM ravivuM jugatuM nahIM, gaNikAno syo neha? serI serI puchato, Avo nija ghariteha. baga uDAyA bApaDA, kSiNa pArle kSiNa tIra; haMsa parAbhava kima saheM, amarasa jehazarIra. haMsAnaIM sarovara ghaNAM, phUla ghaNAM bhamarA; sajjananeM sajjana ghaNAM, dezavidesa gayAM e ... 100 e ....101 e ... 102 duhA : 6 gharamAM ugyA'kayaraDA, jAjarahuIghara bhIMti; koIkamileM to pUchIMI, e zI gharanI riti? moDesyu mAhiMgayo, tava dIThI ekanAri; kAMtaI baIThI bAraNuM, pUche sakala vicAra. ... 103 ...104 . 105 DhALa : 4 (ghari Avo jI AMbo mohorIyo... e dezI.) hAM ja teNII nija dhaNI ulakhyo, rupataNe anumAno re; ghUMghaTa karI UbhI thaI, dIrgha bahu AdaramAno re. "bhale re padhAryA prIu premarUM, jotAM ati ghaNI vATo re; manoratha mananA savi phalyA, ughaDayAM haIyAnAM hATo re. bhale ..106 Aja AMgaNi surataru phalyo, viNa siMcI nAgaravelyo re; viNa vAdala ghana varasIu, Aja hUI raMga relyo re. bhale... 100 sAsUsasaro jI padhArIyAM, saragiM karavA rAjo re; ti vAra pachI marda ghara taNI, jima tima rAkhI lAjo re." o bhale ... 108 1. pALe; 2. kinAre; 3. asahiSNutA; 4. keraDo.
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ uktecaH zloka : 231 dhrUjI naIM dharaNI DhaLyo, sAMbhaLI dUkhanI vAto re; ''sevA na kIdhI mAbApanI, huM hUMuM sUdho kujAtyo re.'' *namunnuratiSNe, vaDavIyALaLasAricchA annevA layasarisA, jAyA mUlaM viNAsaMti / / milavA AvyA vAhalesaru, mAhAjana kerA thoko re; cyAra divasa lageM tiNe dharayo, mAtapitAno soko re. soka sakala vArI karI, pahirI savi ziNagAro re; vAsara gharamAM nIgamaI, navi "jAI bAjAro re. anukrameM tasa nArI taNuM, garameM hUA SaTa mAso re; kaMta prataI kahiM kAminI, ''pUgI mAharA mananI Aso re.'' * viNaja pakhi kima jIvIiM, viNajaI garatha apAro re; gharamAM baIsI rahitA thakAM, kima cAleM ghara bhAro re ?" sAha kahiM ''suNa suMdarI ! huM cAluM paradeso re; kAMIka dhana mujha dIjaIM, tehanuM kriyANuM lIjaI re.'' dhanavatI kahe, '' suNo vAlahA! jUuMgharano'sUbho re; bhUSaNa cheM eka mAharaI, jehanuM amUlika mUlo re. eka bAteM mujhanaIM dIuM, bIjo A AvAso re;'' grahaNe mukI naI lIo, roka rupaIyA khAso re. lADU bharI deuM kothalI, karI vATa sarIkho veso re; keDi bAMdhIne vAsaNI, piu cAlyo paradeso re. sAthe leInaI khATalI, nArInaIM bharatAro re; viNajArAnAM sAthamAM, AvI rahyAM teNI vAro re. viNajArAne teDI nArIi, bahuya bhalAmaNa deI re; nehi nija vallabha bhaNI, AvI piu sIkha leI re. "sidha karo tume vAlimA vahilA ghare Avejyo re; jatana karajo dehanAM mujhaneM rakhe visAro re. bhale. bhale bhale. ||11|| bhale. bhale. bhale. bhale. bhale. bhale ||114|| bhale. 109 ...112 ... 113 ... 111 ... bhale ... 115 116 110 118 ...119 120 121 1.jatI nathI; 2. zobhA * (kaDI-110) eka putra vaDabIjamAM aMkurAthI ghaTAdAra vaDalAnI jema kuLane vadhAre che. bIjo vAMjhIyA vRkSanI jema mULathI teno nAza kare che. (kaDI-114) vyApAra vinA kema jIvAya ? vyApArathI apAra dhana maLe che. gharamAM besI rahevAthI gharano kArabhAra kema cAle?
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 *.. 12 ... 123 duhA : 0 sIdhAojI sidha karo, vahelerA valayo; 'DuMgara jIvI jIvajayo, ubara jayuM phalajo. the sidhAo sidha karo, pUro mananI Asa; mata vIsAro mana thakI, huM chuM thAharI dAsa. the sidhAo sidha karo, pUro thAM kAM koDi; mana sukhahI ghaNA pAvarcI, jaba tuma milayaeN joDi. the mata jANo vIsarayAM, dUra vasaMtaIvAsa; vAtaDIyAM aMtara bhae, jIva tumhAreM pAsa. * mama jAsi visarIyaM, tuha muhakamalaM videsgmnnNmi| sUnoM bhamai karaMko, jatthatumaMjIvIyaM ttth||" sajana tava lagi vegalA, javalagiM nayaNe dITha; java sajana aMtara hUA, tava hoyaDAmAMhiM paITha. ... 124 .125 uktaca : ... 120 DhALa : pUrvanI vaDaheThali laIDholaDI, tihAM jaI sUI kumAro re; IhAM valI acarija upano, te suMNayo adhikAro re. bhale... 128 .. 130 duhA : 8 tiNa samaI niNadatta vANIu, uMcamuca karyA kAla; rayaNImAMhiM jaNaNIIM, khaNI ghAlyo tatakAla. ..129 jananI ekatehanaI achaeN, valI vahUara che cyAra; kiMjANuM vidhAdharI, kiMraMbhA taNo avatAra. rUpavaMtI nAmarda achaI, jananI akala abIha; gharAcAra bahu sAcavaI, nipuNapaNAmAMhideglIha. 131 kanakAvatI guNasuMdarI, rUpasuMdarI abhirAma; bhAgyavaMtI cothI sahI, e nArInAM nAma. ...132 DosI vahUara naI kahI, "deva hUobharatAra; cUDA tume mata bhAMjyo, ma goDajayo galiM hAra." 1. ciraMjIva, lAMbu AyuSya, 2. eka vRkSa, 3. tame; 4. tamArI, 5. thayA; 6. nirbhaya che. rekhA, paMkti. * (kaDI-126) videzamAM javAthI tamArUM mukhakamaLa huM bhUlI nahIM zakuM. zUnyapaNe hADapiMjaranI jema huM bhamIza. jyAM tame jIvatAM hazo tyAM mAruM jIvita haze. *. 133
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 233 ... 134 yataH TI131TI bahiro TUMko pAMgalo, jo huIghari putra; rAjabAdhinavi leI sarki, rAkhuM gharanuM sutra." * cosaThi sahasa dIvA baleM, bAra sUryatapaMti / re sahI tohi aMdhAraDuMjasa ghara putra nhuNti|| * vezyAneha juAra dhaNa, kAMtIaMbara ThAra / pazcima nidra aputra ghara jAta na lAgata vAra / / * gehaMpitaM masANaMjatthana dIsaMtidhUlI dhvlaaiiN| uThaMti paDaMti raDavaDaMti yadunni tinni ddiNbhaaii|| TI137TI 138 ... 139 ... 140 duhA : 9 sArkahiM "suNo suMdarI ! lIuM puruSano vesa; sIsa sAraMgI pAghaDI, upari bhalo sirapaMca. DhAla ja mehalo DhalakatI, kaTi bAMdhI taravAra;" pAMce ramaNInaI sameM, tihAM AvI bajAra, vaDa heThali AvI jUI, sUto dITho sAha; khATa upADI nisaraha, haiyaDedharI uchAMha. bAI kahaI e puNyani rupa guNavaMta; upADo khATalaDI, karamI e tumha maMta!" le cAlI dhana lobhanaI, kAraNi kAmiNi teha; neha na giNIya nAhanau, garajaI Ayau geha. prema dharI padharAvIu, mohalAMmAMhi sAha; "karayo ehanI cAkarI mujhanaMdana tuma nAha! thApiNa rAkho vAsaNI kothalaDI valI eha; jihAM lage aMgaja upaje, tihAM lagiMdharayoneha." sAsUkahaI "suguNI sahu, vahUyara vividha prakAra; karau kaMta e tuma taNa, sajau sola siNagAra." ... 141 ...142 .. 143 .. 144 . 145 1. sUMTho * (kaDI-135) cosaTha hajAradIvA baLatAM hoya, kebAra sUrya tapatAM hoya paNa jenAM ghare putra nathI, tenAM ghare aMdhArUM che. * (kaDI-136; A kaDI ha.pra. (kha)mAM che.) vezyAno sneha, jugArInuM dhana, kArataka mahInAno ThAra (mAvaThuM), pAchalA pahoranI nidrA ane aputrIyAnuM ghara viNasatAM vAra lAgatI nathI. * (kaDI-130) tenuM ghara smazAna tulya che ke jyAM dhULamAM ALoTIne AvelAM bALako dekhAtAM nathI, je dhULamAMthI UThe che, paDe che ane raDe che (AnaMda killola karatAM evA be-traNa bALako jyAM nathI te gharazUnya che.)
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 ...146 vahUaramAnI vAta, sAsunuM kahyuM kIdha; bhUkhyAnaIpaMcAmRta milyA, jANe devaIMdIdha. yauvanavaya jugato jaDayo, surata sarikho kaMta; mananeM ralIyAvata thaI, pUrava puNya pragaTayomAnaMta ...14 gAthA : DhALa : 5 (bhara re sIAlo re vahI gayo... e dezI) ho jI suvA keraI uraDaOM, mahakaIM parimala vAsa prANI; jihAMDhAlyo che DholIu, uparitalAI khAsa. prAdA. ...148 ho jI dAna taNAM phala sAMbhalo, dIdhuM kimaI na jAya prANI; kayavannaIMkamalA lahI, te to dAna taNuM supasAya. prAdA ... 149 * dhaNasatyavAha jamme jaMdhaya dANaM kayaM susaahunnN| taM kAraNaM usabha jiNo telukapiyA mhojaau|| II110Tii * dAuMsaddhAsuddhe suddhe kummAsa e mhaamunniinno| sirimUladevakumaro, rasiri pAviu gruu|| TI161TI * aIdANa muhara kaviyaNa, viyariyaM sama saMkhakavva vitthariyaM / vikramanariMda cariyaM ajjavi loe paripphuraI / / TI162TI heja dharI poDhADIu, tiNI sejiM sukamAlaprANI; mukha dekhI mohI rahI, cyAraeNrupa rasAla. mAdA... 153 sUra ugamatuM jAgIu, dekheM nArI dhyAri prANI; 'kiMkinnarI vidhAdharI, kiMpAtAlakumari?' prAdA. ...154 cihuM disiM bhIMti jhagamage, arIsAnI uli prANI; motI kerAMjhUmakhAM, caMdra e raMgarola. prAdA. ... 155 dekhI agirija upano, kiM suMhaNuM kiM sAcaprANI; te mAhitI ekakAminI, bolaImadhurI vAca. prA.dA. ...156 karajoDI kAmiNi kahiM, "zeTha! suNo aradAsa prANI; e maMdira e malIyAM, IhAMraho manani ullAsi.' mAdA. ...1pa0 1. lakSmI, 2. hAra, paMkti * (kaDI-150) dhana sArthavAhanAM bhavamAM sAdhune dhRta (ghI) nuM dAna Apela te kAraNathI bASabhadeva prabhu trilokanAM nAthA thayAM. * (kaDI-151) zuddha zraddhAthI, nirdoSa aDadanuM mahAmunine dAna ApavAthI zrI muladeva kumAre mahAna rAjya baddhi meLavI. * (kaDI-152) vidvAna paMDita ane kAvyano vistAra karanAra saMkhyAtA paMDitone vikramarAjAe atidAna Apela che Aje paNajagatamAM prasiddha che.
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA: 235 rupA kerAM sAMkalAM, teNei jaDIyA hIMDola prANI; motI kerAM jAlIyAM, sonerI raMga Dola. ratana ghaNA hIrA ghaNA, dAma taNo nahIM pAra prANI; pItAMbara bahu pAMbharI, dhAna taNA koThAra. akhoDa badAmaneM cArabI, mevA bharIyA mATi prANI; piMDA lADUlApasI, ghevara jADiMghATi vArAMganAnA ghara thakI, ihAM sukha aparaMpAra prANI; jehavuM thAnaka sevIIM, tehavI phala hoI sAra. * sevI jo sIha guhA, pAvI jjai muttiANa gayadaMte / jaMbU ghare abhai khurakhaMDa camma khaMDavA / / prAdA ... 158 1. vastra vizeSa; 2. A kaDI ha.pra. naM. - (kha)mAM che; 3. pA. kanakamaMjarI * prAdA ... 159 41.El. prAdA (162) DhALa : 6 (rAga : goDI. rAmacaMda ke bAgi caMpo (AMbo) moharI rahyo rI... e dezI) Alasa moDI jAma, uThayo ulasI rI; tihAM dekhe AvAsa, nArI raMbha jisI rI. caMdaruA pacaraMga, sovana khATa banI rI; maNimaU jaDita jaDAva, vici vici motI cUnI rI. *kastUrI dhanasAra, parimala mahakI rahyorI; caMbelI rAya veli, caMpaka mahamahyo rI. ajaba banyA citrAMma, nava nava bhAMti likhi rI; kastUrI mahakAya manamAM huu sukhI rI cittamAMhiM ciMtaI ema,'kiM huM amara huo rI ?' kiM e IMdrajaMjAla ? kiM e supanabhayorI ? ema karatAM kAMI vAra, samajhi na kAMI paDaIrI; jima tima vAru e ThAma, pAmyau punya vaDe rI tiNaIM avasarI tasu eka nAri, ANaMda aMgiMdharI rI; pallava nija mukha deha, ati hasaI raMga bharI rI. rimajhima neurI kanakAvatI, bolaI amRta jharI rI; "IhAM raho rasa bhari nAha, amhanaIM raMgavarI rI.'' 2410 163 160 ... A ... A 161 A ...164 2410 165 166 160 A ...168 A ...169 A ... 100 (kaDI-162) siMhanI guphAmAM rahevuM sArUM kemake te hAthIne mArI nAMkhe tyAre hAthIdAMta tathA motI (ApaNane) maLe paNa ziyALanAM ghare rahevAthI lokhaMDa ke cAmaDAnAM TukaDA maLe.
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 A ... 101 A ... 102 A ... 103 A 104 A ... 105 jANuM mananI vAta, caturA te cyAre jaNI rI;'' IMgita laheM AkAra, caturate soya guNI rI. "nahIMe amaravimAna, nahIM e supanabhayo rI; nahIM e IMdrajaMjAla, e maMdarisAha taNo rI" kahI kayavano sAha, "kaho e kavaNa pUrI rI ? kaho e kavaNa vicAra? mujhakaho vAta kharI rI" tava bolI ekanAri, "seThajI! catura suNo rI; eha vAta na kahaNI jAya, OM avadAta ghaNorI.'' mauna dharI manamAMhi, caturane samajhirahyo rI; paMDita soI sujANa, avasara jesiM lahyo rI. pahilI dAtaNanIra, bhAvaIMjhArI bharI rI; bIjI vyAvaI rumAla, suMdara sovana jarI rI. trIjI mevA thAla, kaDhI dUdha prema ApidharaI rI; cothI aDAgara sugaMdha pAna, UbhI camara karaIrI. phUla phUlela raMga rAga, tiNa syuM bhIno raheMrI; vAta vinoda vilAsa, dUhA harIyAlI kahiMrI. kAminI kahiM "suNo svAmi! appadhariMbadhi ghaNI rI; sovana rupa aneka, motI mANikamaNI rI.' vaDa sobhAgI sAha, rahiM tihAMraMgiralI rI; dIptivijaya kahiM ema, puNye lachi milI rI. A ... 106 A ...10 A ... 108 A ... 109 A ... 180 . 181 gAthA: DhALa : pUrvanI ciMtA na ko vyApAranI, nita nita navalA bhoga; prA. punya huI to pAmIIM, sarikhA sarikho saMyoga.prA.dA. * haMsA rajjaMti sare, bhamarA rajjaMti ketakI kusume| caMdana vane bhUyaMgA, sarasA sarisehiM rjjNti|| pAvana jala jhArI bharI, bIjI AlaI rumAla; prA. dUdhaIMbharIyAM vATalAM, cothI pAna rasAla. prAdA. TI182TI ... 183 1. AkaDI ha.pra. (kha)mAM che; 2. nAgaravelanA pAna; 3. kAvyano prakAra;4. kaTorA. * (kaDI-182) haMso mAnasarovaramAM AnaMda pAme, bhamarA ketakI puSpamAM, sarpo caMdanavanamAM AnaMda pAme. kharekhara! sarakhesarakhAMno yogamaLe to AnaMda thAya.
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 ... 184 zloka: TI181TI je joII te mokaleM,DosI catura sujANa; nArI carita na ko lahiM, vecI na kareMdANa. prA.dA. * ravicariyaMgahacariyaM, tArAcariyaMca raahuucriyNc| jANaMti budhimaMtA, mahilA cariyaM nyaannNti||| * macchapayaMjala magge, AgAse paMkhiyANa pypNti| mahilANahiyamaggo tinniviloge ndiisNti||| sukha bhara tihAMrahatAM thakAM, harakhe huyAM varasa bAra; bhAgyajoguM suMdara huyA, cyAranaI cyAra kumAra.prAdA. bhAminI sthaMbhIno rahiM, pahirI savi siNagAra;prA ra(rA)ti divasa raheM mohalamAM, sahuko karaIjIkAra. prAdA. paranI likhamI bhogaveM, kayavano sukhadAya; prA. dIptivijaya kahiM sAMbhalo, te savi punya pasAya. prAdA TI186l ..18 188 . 189 duhA : 10 te bAlada AvI suNI, DosI mana uchAMha; vahUyara naI kahiM "muMkavo, e nara bAladamAMhiM. kAma havuM havuiM ApaNuM, haviM ehanuM syuM kAja? e naranaImukI karI, rAkho gharanI lAja." ...190 191 DhALa : 7 (rAga : kedAro goDI. josaDo jANe jotiSa sAra ane kapUra hUI atI ujaluM... e dezI) sAsu kerAM nayaNAM re, sAMbhalI huI dilagIra; te cyAraI kAminI re, nayaNe nAMkhe nIra; sAsujI! e vara kema mUkAya? ame Apyo ama mAya!' sAsu . 192 e kAMI sarajI pApiNI re? dhura thakI caMDAla; phiri jabApa jo kIjII re, to e deheMgAli." sAsu . 193 tava hIyaDuM kAThuM karI re, AMsu lUhI nija cIra; te pyAraI kAminI re, AvIDosIneM tIra sAsu ... 194 1.kaThora. * (kaDI-185) sUrya, graha, tArA, rAhu vagerenAM caritra (cara = pharavuM) jaNAya che. buddhimAna purUSo A badhuM jANe, paNa strInAM caritro jANatAM nathI. arthAta strInA caritrane koI jANI zakatuM nathI. * (kaDI-186) jalamArgamAM mAchalInAM pagalAM dekhAya, AkAzamAM paMkhIonI pagapaMkti dekhAya paNa strIonAM hadayarUpI mArga traNa lokamAM paNa dekhAto nathI arthAta tenAM hadayamAM konA pratye rAgache ? te jaNAtuM nathI. - - - - - ----- - - - - -- - ---
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 sAsu . 195 "e varatume amanaIMdIuM re, anaI valI dIdhI vAca; sAmUjI sahI jANayo re, e nahIMuttama vAca." uttama nara e jANIyo re, e guNaha taNo bhaMDAra; guNInA guNa jANaI nahIMre, te kavi kaheMgamAra. * kamalANa yajaMcaguNA alIyaNajANaMti jassa primlyaa| sahavAseNavasaMtA, sAlUrA naiva jaannNti|| sAsu . 196 tathAti : II167TI sAsu ... 201 yata: DhALa : pUrvanI DosI valatuM Ima bhaNe re, "suNo vahUyara ame cyAra; e narane paraho mehalatAM re, ApaNaneM jayakAra." sAsu ... 198 ekakahiM "nararAkhIIMre, cho lava karatI eha;" rupasuMdarI valatuMbhare re, "sAMbhala bAI*guNageha. sAsu199 nahIM mukaI to mAratye re, kAMIka karI naI upAya; bhadrapAmeM nara jIvato re, milaye sahI sukhadAya. ... 200 vidhAtAIM kAMI sarajIyAM re, kAMI dIdhuM nArI deha; deha karayo to kAM karayo re, ecuM avihaDa neha. pUravabhavano ApaNo re, e naramyuM susaneha; anumAneM bAIjANayo re, jANe gyAnI teha. sAsu ... 202 *chuTuMti pAsabadhdhA, saMkhalabadhdhA puNovi chuttuNti| je nehaniviDabadhdhA, bhavakoDIsae nchuttuNti|| ||202TI *re vihiNA mA sajjasi, ahasajjasi mA maannusNjmm| ahajammamA pimma aha pemmamA viyogaMca / / ||204ll bAImaNa modika hatA re, e nara naIM zrIkAra; be maNanA karo mokalI re, paNa muMkavo niradhAra. sAsu ... 205 kAmiNI AmaNadUmaNI re, hUIta teNI vAra; viraha vyathA tava ulaTI re, te jANaeN kiratAra. sAsu ... 206 1. dUra; 2. guNavAna, guNonuM ghara; 3. uttama. * (kaDI-190) kamaLanI sugaMdhathI tenAM guNone bhamarAo jANe che paraMtu te kamaLa jemAM ugeluM che tethI tenI sAthe satata rahevA chatAM sarovara tenAM guNone jANatuM nathI arthAta bhamarA tenAM guNone jANe che. sarovara nathI jANatuM. * (kaDI-203) pAzAthI baMdhAyela chUTe che. zRMkhalA (sAMkaLa) thI baMdhAyela paNa chUTe che paraMtu je gADha snehathI baMdhAyela hoya te karoDo bhava sudhI chUTato nathI. * (kaDI-204) re vidhi! tuM sarjana na karIza, jo sarjana kare to manuSya na banAvIza, jo manuSya banAve to temAM prema nA mUkIza ane prema mUke to pachI viyogana karAvIza.
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 239 yata: * pisuNo aIdittaggI, nehi sahassANaMjhitti jo jrii| sauNoaImaMdaggI, ikkaM nehaM najo jrii|| Il207TI 208 209 210 *.. 211 duhA H 11 beThI lADU vAlavA, padamaNI karaI vicAra; 'ApaNa kAMI kIjII, e naraneM upagAra. sovana TUMkA dIjII, to DosI karaI kilesa; chAnAM ehanaIdIjII, ruDArayaNa viseSa." ccAra ratana cihUlADUe, ghAleM mana ucharaMgi; ehanI karatAM sevanA, AlasanAe aMgi. "pUravalI pariMrajanII, mUkayo vaDalI heThi; mukhi nIsAsA mehalatI, phiratI dIrgha valI draThi. prIta karatAM sukha huI, vichaDatAM dukha hoI; te mana jANaI tehanuM, ura (avara) na jANe koya. pANI pAMpiNa heTha, AyAnuM acarija kisyuM? jANata sAco neha, jo lohI Avata loyaNe je cIrIye cAMma, lohI tihAM ja nIkalaI; jo khodIyaI daza vAma, pANI kaThina ja pema vinA vajasarIkhA rehIyA, dukhaha taNA'karaMDa; vichaDatAM sajana thakI, kima na huu sata khaMDa. drAkhaha pAhiMdraTha, mIThI melAula taNI; pANI pAMpiNa heThaniraSatAM nIAnahIM. jAtAM bhaNI ma joI, joIsa koI jAyaceM; nayaNAM bharI maroya, kari kariya kAThuM hIuM. 212 yata: 213 *. 214 215 soraThI : ... 216 .. 210 duhA : 12 te divase dhanasuMdarI, beTo teDI jAya sAtha; nAyakanaIM kahiM kihAM vaDo, mujha piuDo prANanAtha?'' ... 218 * * * * * * T : 5' 5*5 =+=+="-"- -"- -"- -"-" 1. pahelAMnI, 2. daSTi;3. prema;4. karaMDIyA, 5. mIThI najara * (kaDI-200) cADI khAnArano agni atitIvra hoya che, snehIno hAjara javAbavALo agni hoya che, svajanano ati maMda agni hoya che paNa sneha ekalo evo agni che ke je baLato nathI.
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 219 kahinAyaka, "suNa suMdarI! bArAM varasAmAMhiM; nayaNe amadITho nahIM, he bahinI! tujhanAha.' suNI vayaNadharaNI DhalI, nArI huI aceta; siMcI tATaeNpANII, tatakhiNa vAvyuM ceta. tihAMthI nija maMdira jaI, ramaNI kareMvilApa; hai!hai! huM dobhAgiNI, pUrava lAgAM pApa." ... 221 | hii ka ... 223 hii ka ... 24 DhALa : 8 (sAvananI, pAlava jhAlIne acchu kahiM... e dezI) dUdhanI dAdhI sAdhanasuMdarI re, dIIM nija kara manaIMdosa; 'kiMmaI aNagala pANI vAparayAM re, kiMkiyA thApiNamosa. karama na chuTTI ho koI kRta ApaNAM re, jIvaI kidhAM jeha; Ihabhava parabhavanA viruyA ghaNA re, bhogaviyA viNa teha. athavA rayaNI bhojana marda kIyA re, ApyAM hala hathIyAra; kiMmarda niMdhA kIdhI pArakI re, pApIsyuM vyApAra. kiMmaI cADI khAdhI cupacyuMre, kiMmaI phoDI lIkha; kiMmaIparajanane bahu pIDavAre, bhuMDI dIdhI sIkha. deva guramAnyA navi sUdhaImaneMre, kUDAMdIdhAM Ala; kiMmaI paMkhI mAlA paDAvIyA re, mAta vichohayAM bAla. kiMmaIM rAna lagADI jhUDIyAM re, kiMmaImAramAM mora; kiMmarda hariNanAM ToLAM vIchaDayAM re, kiMmaI mArayAM Dhora. bArAM varasAMmAMhiM bAIpIujI taNo re, nAvyo ko saMdesa; kihAM jAuM havi kaho kuNanaIM kahuM re? prItama rahyo paradesa. AvyA nAvyAnuM bAI pAdharuMre, kusalI hojyo eha; gaNIkAnA gharathI piu AvIne re, sabala vadhArayo neha." hii ka .. 225 hii ka .. 226 hii ka ... 220 ka ... 228 hii hii ka ... 229 duhA : 13 Ima karatAM rajanI gaI, paragaTIuMparabhAta; AvI naMdana teDI naI, jihAM utarIu sAtha. maIdIdhI e kothalI, palaMgaDI valI teha; vaDa heThali jAI juI, piNa kuNa suto eha ?" 230 ... 231
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ 241 233 ... 234 uktI : T/rarU II ||rarUdrA! pacheDI pAchI karI, nayaNe nirakhyo jAma; harakha vadana hariNAMkhII, ulakhIu piutAma. Alasa moDI uThIu, tihAM dekhaI AkAsa; manamAMhiM jANI rahyo, 'kihAM kAminI AvAsa ? strI Agali navikIjII, niNaeN mananI vAta; nItI zAstramAMhiM kahyuM, te jagamAMhiM vikhyAta. *strInAM navajIvyuM, prAgatai:31 nIyato pakSirAjena puMDarIko tathA phnnii|| * akaha kahAnI prema kI, kiNapaiMkahI na jAya guMgekuM supano bhayo, samajhi samajhi pichatAya / / karameM likhyuM te pAmII, te sukha sahI devarAja; te TALyuM hI naviTaa, jo Ave surarAja." * prAptavyam arthalabhate manuSya, kiM kAraNam daivaM alaMdhanIyaM / tasmAna sovenavismayoge, ya smaDhIyaMhitAreSaill kAminI kahIM "dIThI nahiM, sodhyo saghalo sAtha;' kayavanno kahiM "suMdarI !maIlahyo avara saMghAta." piu! tuhe paradesaeN jaI, rUMdhana ApyuM svAmi ?'' kayavanno valatuM bhae, "suNa suMdarI abhirAma ! bhalI kamANikidhI ache, te jo caDharce hAtha; ghaNA ghamaMDaghari ApaNuM, jo tuThe jagannAtha." sajana sahu AvI malyA, milIu saviparivAra; kusale dhaNI ghare AvIyA, nArIneM sukhakAra. ... 230 kAvya : ll238TI ... 242 copAI : 2 kothalamAMhiMthI ekalADuo, moTo jevaDo ghI ghADuo; bAlakaleInIsAle jAya, bhAIpaNA bhaNIM vIcI khAya. ... 243 * (kaDI-235) prANa kaMTha sudhI AvI gayo hoya (mRtyu najIka hoya) to paNa strIne guptavAta kahevI nahIM. jevI rIte pakSirAja vaDe hAthI ane sarpaghavAyAM. (prAya: paMcataMtranI vArtA che.) * (kaDI-236) premanI kahAnI akathya che. koIne paNa kahI zakAya tevI nathI. jema bobaDAne suMdara svapna Ave pachI tene samajI samajIne pastAya tema. * (kaDI-238) nasIbamAM lakhyuM hoya teTaluM maLe che, devanI gati alaMghanIya che. tethI zoka ke AnaMda karavo nahIM. je ApaNuMche te bIjAnuM thavAnuM nathI. (bhAgyamAM hoya te rahevAnuM che.)
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ yataH soraThI 242 * ratana hatuM je modikamAMhiM, lapasI paDiuM kuMDImAMhi; kuMDI jala bahu khaMDe thayuM, sUkhaDIU tihAMthI saMgrahayuM. nIsAlIyA te saghalA malI, nIta sUkhaDI khAIM mani rulI; kaMdoInaIM hATiM jAI, pATI mAMjaI bhelA thaI. bAlakane bholAvI karI, kAMika sUkhaDI ApI kharI; kaMdoI manamAMhiM calyo, ratana amUlika leI vaLyo. kayavanno mana ciMtaI ema, 'peTa bharAI karasyuM kema ?' moTA lADU 'vadhArayA jAma, ratana amUlikadIThuMtAma. ratana vaTAvI cahuTAmAMhi, sukha vilarse kayavanA sAha; 'dhana! velA dhana! dina te sAra, je dina dekhuM nArI cyAra.' kayavanno rahiM nija maMdireM, te nArInuM ciMtana kare; vaMdhyAcalane jima gajarAja, devagiri naIM jima devarAja. * laviMga lasarake je caryA, te kima careM karIra / samara samara guNa veDI jhaMkhara huuM sarIra / / *manamAMhiruMdhaLeTha, lAyuMpina nAganahIM| cha phUTa Areleha, nAkuM nAriMga vIsareM|| * helaviu hIreNa vAru vayarAgarataNo / phuTa phiTaka taNe, maNi e mana mAnaIM nahIM / / eka divasa secanaka gajarAja, pohato pANI pIvA kAji; UMDA jalamAMhi gayo jetaleM, jala jIteM sAhyo tetaleM. corAsI kara lAMbo hoI, gaja caraNe vITANo soI; *tihAMkiNi miliyA 'mahA bhaDarAya, piNa gaja kiNathI navi mukAya. vajaDAvyo DhaMDhero Dhola, rAya kahe e mAharo bola; 'deuM beTI aradhuM rAja, je choDAve'vAraNa Aja. kaMdoIIM te nIsuNI vAta, rayaNa pasAye kheluM ghAta; kAma karo ekahiM abhayarAja, pacheM vicArI karasyuM kAja. ...244 ... 245 .. 246 ...286 . 248 ...249 ||21000 211|| ||2|| 253 .254 ...255 256 1.bhAMgyA, TukaDA karyA; 2. te sthAne, 3. moTA baLavAno; 4. hAthI; 5. kAryasiddhino upAya. (kaDI-250) laviMganA lasarakA jeNe khAdhAM hoya te karIranAM vRkSane kema care ? tema tamArI guNarUpI velaDIne yAda karI karIne zarIra jhAMkhu thaI gayuM. sUkAI gayuM. * (kaDI-251) manamAM Aga lAgI che te olavavA chatAM olavAtI nathI. kaDavA kArelAM khAtAM nAraMgInAM svAdane bhUlAto nathI. (kaDI-252) hIrA ane vajanI khANa taNo nAtha kyAM ane khoTAM sphaTika (kAcamaNi) kyAM? emAM kaI rIte mana mAne? (A kaDI ha.pra. (kha) mAM nathI.)
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ 243 java jalamAMhiM hIro jhalahalyo, tiNa velA jalacara salasalyo; chUTInaIM te nAsI jAya, kusale nIsarIuM gajarAja. magadhadeza taNuM maMDANa, e dvipa moTo gyAnI jANe; Agali kaMdoI nirakhIu, te dekhI zreNika harakhIu. rAya kahe '"tumhe abhayakumAra! kaMdoI paraNAvo sAra; sabala jAna leI Avo tumhe, subha laganeM paraNAvuM amhe.'' tiNaI kIdhAM bahulAM pakavAna, bahudhana kharacI kADhI jAna; rAyanuM sagapaNa paNa jANI karI, kaMdoI AvyA paravarI. kaMdoI`kArunI jAti, phokaTa phUli dina naIM rAti; utArayA gaMgAneM tIra, jehanuM ujala niramala nIra. '"pahilAM harakha jimaNa deuM ame, harakheM jimavA Avo tumeM;'' ekekA kaMdoI pratiM, cyAra cyAra mehalyA aNahitaIM. karI snAna jimavA naIM jAya, apUrdi bAhiM baMdhAvirAya; mAratAM baMbArava karaI, heThA paSi suI sAthi rahaI. e varane Agho teDIIM, "saMghesa re soTe sUDIIM; "kahire ghara kehanuM phADiu, eha rayaNa kihAMthI kADhIuM ? amUlika ratanataNAM be ThAMma, kiM rAjA kiM vivahArI dhAma; chAnuM kima rAkhyuM taIM gUDha ? tiNi kAraNa mArevo mUDha.'' mAratAM kahe '" suNo kumAra ! kanyA pohatI paMca hajAra; sA kayavano guNanI khANi, eha rayaNa tuM tehanuM jANi. bhuMDA bhAMDa taNI gati joIM, lahiNuM letAM deNuM hoI; "puMhaka na khAdhe dAdho hAtha, e upari ruTho naranAtha. "e ukhANo sAco lahiM, rAMka hAtha rayaNa kima raheM? sA kayavano sobhAgiNI jANI, paraNAvyo moTe maMDANi. TAlyo na TaleM vidhino lekha, jima bhAmi(vi)nI vaNika kramarekha; manoramA kanyA manohAra, kayavano paraNyo suvicAra. * * udayati yadi bhAnu pazcimAyAm disAyAm, pracalati yadi meruH zItatAM yAti vahniH vikasati yadi padmaM parvata agrezilAyAm, tadapi na calatIyaM bhAvinI karmarekhA || ||270|| 1. halakI, 2. nAgoDAnAM vRkSanI pAtaLI soTI;3. corI karavI; 4. poMka; 4-5. A kaDI ha.pra. (kha)mAM nathI. * (kaDI-200) kadAca sUrya pazcima dizAmAM uge, merU calAyamAna thAya, agni zItaLa thAya, parvatanA agrabhAge kamaLa uge, to paNa bhaviSyamAM karmamAM je lakhyuM hoya te rekhA pharatI nathI arthAt je thavAnuM hoya te thAya ja che. kAvya: ... 250 ...258 ... 259 260 ... 261 . 263 262 264 265 .. 266 260 .. 268 269
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 ... ra01 *.. 204 *.. 206 nayara lokatava harakhyo sahu, rAIMdIdhuMdhana tasa bahu; valI teDI dIIM aradhuM rAja, "mayA karaI zreNika mahArAja. kanyA leI nijadhari AvIyA, motI kAla bharI vadhAvIyA; kayavanto naIM abhayakumAra, mAMhomAhiMprIti apAra. .. ra02 kaMdoInI tanayA eka, kaMdoInaIM paraNAvyo cheka; gAma ekavalI tehaneMdIdha, puramAMhi bahulo jasa lIdha. 203 eka divasa beThA mAlIIM, sovanArayaNa taNe jAlIIM; harakhaIM beThA vAto kare, tatakhiNa tenArI sAMbharaI. yathA : * so kovinatthI sayaNo, jassa kahijjai hiiiNdukhaaii| AvaMtijaMtikaMThe, puNovihiyae viggaMti / / I/ra01TI sajjana jima mujhamananI vAta, haraOM vilaggI dina naIrAti; saguNa mileM to kahII sahI, niguNAM Agali kahiI nahIM. soraThI : 'galAM peTahamAMhi, vAdhI vanna thayAM; saguNa na sApaDiyA, niguNAM na kahiyA." ... ra00 e vaDI chAMnI sI che vAta? teha taNo tume kaho avadAta; nAma saMbhAro bhagavaMta taNuM, thAsya kAma e sahI tuma taNuM." .. 208 seThakahiM "rAjana ! avadhAri, e rAjagrahI nayaramajhArI; ekasAsUnaIM vahUara cyAra, beTA cyAra valI manohara." bAra varasalagitizeM maMdire, rahyo tihAM huM nita raMgabhari re; huM navi jANuM tehano ThAma, pADo poli valI tasa nAma 280 te dukha jANe zrI jagadIsa, sAMjali ho tuM magadhAdhIza; tehanaIM milavAno bhUpAla, mAharA manane moTo khyAla" * virahAnalo sahijjAI, AsAbaMdheNa vallaha jnnss| ekkagAmanivAso mAImaraNaM visesyi|| Il282ll "bahinevI! tame catura sujANa, tehano kima navi jANoThANi? bAra varasa tihAM rahyA ullAsi, to tamane sabalI syAbAsi." .... 283 valatuM kayavano kahiM bola, "rahyo tihAM huM nita raMga rola; gokhiM bArI tAlAM jaDI, niharo navi mukayo adhaghaDI. ... 284 1.dayA; 2. ????; 3. ekalo, bahAra. * (kaDI-ra05) evo koI svajana nathI ke jene haiyAnAM du:khanI vAta kahI zakAya. kaMTha sudhI te duHkha Ava-jA kare che paNa pAchuM haiyAmAM jatuM rahe che. * (kaDI-282) priyajananAM meLApanI AzAthI viraharUpI agni sahana karyA. eka gAmamAM nivAsa karyo. paraMtu mAtAnuM maraNa vadhAre sAle che. **. reoG . ra81 gAthA : - -
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ 245 285 jo e tume sahI pragaTa karo, to mAharo upagArI kharo; Age tame kIdhA upagAra, tume cho budhitaNA bhaMDAra. jogya jANI e vAta ja kahI, vInatI e AvadhAro sahI; vAta kahaImanamokaleM, je dukha bhAMjaInasa Agali." abhaya kahiM "sAMbhali tuM sAha!pragaTa karuM eka mahinAmAhiM;" valI kahiMmarakalaDuM hasI, "dAMta neM jIbha bhalAmaNa kisI ?'' ... 286 280 *** 288 ... 289 .. 290 *** 291 duhA : 14 sabala kArIgara teDIyA, sUtradhArazata paMca; kahiM "tume deuladIpato, mAMDo moTe saMca." ruDoThAma joI karI, tiNi mAMDayo prAsAda; sajala sarovaraneM taTi, UMco gaganamyuMmAMDe vAda. gokha jAlI matalavAraNA, ciMhu dizi poDhI poli; maMgala toraNa bAMdhiyA, ArIsAnI uli. mUrati caMdananI karI, kayavantA AkAra; citAre tihAM citarayA, pahirAvyA siNagAra. paMcaraMga bAMdhI pAghaDI, sonerI zirabaMdha; 'karaNAbharaNa sovanamaI, bAMdhyA bAjubaMdha. . 292 ekatAI aMgi banI, vici vici kasabI phUla; hAra pahirayo hIre jaDayo, jehanuM amUlika mUla. *.. 293 "kRSNAgara'ukhevIIM, kasturI mahakAya; cihradizidIvA jhalahale, phUla pagarasuracAya. . 294 sovanamaI siMhAsane, baUsArI susananeha; UMcA baIThA jAlIOM, seTha abhayaguNageha. "kayavanto marI naIM thayo, jakhya taNo avatAra; 'lAnasiri naIlAA, mAMgaIkusumano hAra." .. 296 rAjagRhI pura parisaraI, ehavo paDAvyo sAda; naranArI sahu Avayo, jakhya taheM prasAda. je nahIM Ave tehanaI, nRpa ulaMbha; jarakha du:kha deatehaneM, daMDa muMDa ne gaMbha.' ... 298 1. daravAjA; 2. pahoLI; 3. A kaDI ha.pra. (ka)mAM nathI; 4. kAnanuM bhUSaNa; 5. dhUpano prakAra; 6. dhUpa kare; 7. sugaMdha; 8. lApasI; 9. yakSA *.. 295 *.. 29
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ soraThI yata: 246 sAda suNIneM juhAravA Ave jananA vRMda; bahu parivAreM paravarayA, mana dharatA ANaMda. 300 DhALa : 9 (rAga : goDI. be kara joDI tAMma... e dezI) DhaMDherAno Dhola re, phirato AvIo, nArInA ghara 'TUkaDo e. UMcI caDhI cobAri re, chAMnI gokhaDe, tihAM nAriIM zravaNe suNyo e. vahUyara kahiM teNI vAra re, ''sAsujI! suNo kaho to jaII jAtarA e.' ... 302 "IhAM jAvAnI vAta re, karavI navi ghaTeM,'' vahUone sAsU kahiM e. "nahIM jAIIM to mAya re, avaguNa upajaeN, tumha mati tumha pAse raho e.'' ... 301 ... 303 66 ...299 . 304 ... 305 .. 306 306 kahayuM na mAne teha re, mApho sajja karI, chokaraDA leI saMcarayA e. te AvyAM teNe ThAMma re, rathathI utaryAM, ghuMghaTa karI gharamAM gayA e. "emAharoparivAra re,'' kayavano kahiM, harakhita thaI paradhAnanaIM bholA bAlaka teha re, jakhya taNuM khole besI mAMge sUkhaDI e. "bApAjI ! tume kAMI re, rIsAvI AvyA ? Alo amane sukhaDI e.'' dekhI mUrati teha re, nArI ciMtave, eka eka sAhamuM juI e. ... 308 309 ... 310 312 eka kahi '"nara teha re, marI vyaMtara thayo,'' mukhae nIsAso melatI e.... 311 e dukhaDAnI vAta re, jANe kevalI, koI Agali navi bhAkhII e. jetAM'tarakasa tIra, mula tANI muMgala taNaI; tetAM dukha sarIra, sahIIM paNi kahIIM nahI'' * * dIsaMti jatthatatthaviH jUhAjUhehiMsaMThiyA hariNA / ahamaM vijANagaMdhA to piNa katyUrIyA viralA / / DosI kahiM ''suNo vAta re, kAMIka kAraNe, e racanA mAMDI ghaNI e.'' cothI kahiM ''suNo bAI re! aMga pharuka, jimatima ruDuMthAyaA e'' e.. DhALa : pUrvanI tava bIjI kahI nAri re, ''bAI syuM kIjIU ?ApaNa kAMI cAle nahIM e.''..314 tava trIjI kahi nArI re,'nara dIse ghaNA, ehavo koI dIse nahIMe'' ... 315 ... 313 ||316 / / ...396 ... 318 1. najIka; 2. vahela; 3. yakSa maMdiramAM; 4. bANa. * (kaDI-316) jyAM tyAM haraNanAM ToLeToLAM bhaTakatAM dekhAya che. sugaMdha levA mATe nAbhimAM kastUrI hovA chatAM tenI sugaMdhane te jANato nathI. potAnI sugaMdha potAnI pAse che tevuM jANe te viralA hoya.
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA : 240 ... 319 ...320 ...322 kayavanA AkAra re, kuMyara sohAmaNA, rAjakumAra jAI jUI e. niradhArI valI teha re, manasyuM ciMtaveM, e sahI ehanA bAlUyaDA e' niveda karI naIM dhUpa re, jagya Agali dharaI, dIvo karI ghari AvIAM e...321 nyAyI nRpano naMda re, cAkara mokale, ratha sAthiM ghara nirakhavA e. siNagArI gajarAja re, besI behu jaNA, ghari Ave DosI taNe e. AvyA dekhI teha re, nArI laleM, DosIneM khalabhala huI e. jaInaIM kIuM juhAra re, 'mAtA ! sAMbhalo, e tuma beTo gharadhaNI e. motIDe bharI thAla re, vegiM vadhAvI, mohalAmAhiM padharAvIu e. biThuM pakhiM sukhanAM lIla re, tatakhaNa upanAM te sukha jANaI kevalI e. tehanAM IMdrIya pAMca re, chaThThuM mana valI, vikasyAM hIyAne hejavuM e. *citaM dhaNesu rajjaI iMdIya rajjaMti annahAsavve / ...323 ...324 ...325 ...326 ... 320 ...328 diThato niu piuNo iMdiya cittaMca vihasei / / jImADIu te sAtha re, ati Adara ghaNuM, zreNikaralIyAta thayo e. duhA : 15 pahilI nArI dhanasuMdarI, valI e pramadA cyAra; chaThI valI manoramA, sAtamI gaNikA sAra. nara bIjo navi Adarayo, gaNikAe dharI neha; manathI kIdho nAhalo, kayavano guNageha. sukha vilase saMsAranAM, zreNikadIU bahu mAMna; *alIka kima huI sAdhaneM, je dIdhuM parabhave dAMna ? triNiM thoke karI sAdhaneM, dIdhI khIra rasAla; tiNuM e aMtara AMtareM, pAmyo bhoga dayAla. te sAteI kAminI, dharaIM dhaNIsyuM ghaNo moha; gharAcAra bahu sAcave, chAMDI mada macharadroha. gaNikA paNi dharamiNi thaI, te kAmiNi naIM saMgi; loka sahuko Ima vade, jehavo saMgi tehavo raMgi. phUlahuM saMgati tila rahI, tA tilayeM nikaLyo tela; udaya rAja uhi tela ko, nAma dharayo phUlela. tathAhi : 1. niSphaLa; 2. bhAga, 3. talanAM choDamAM tala rahe che, talamAMthI tela nIkaLe che tenuM nAma phUlela che. ||2|| ... 330 331 ... 332 ... 333 ...334 ...335 336 336 * (kaDI-329) dhana vaDe citta khuza thAya che. anya sarva vastuthI Indriya khuza thAya che paNa potAnA patine joIne IMdriya ane citta banne khuza thAya che.
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 ... 338 kahANI hariyAlI kahiM, ane valI dharama kathAya; nayanAM jehavI prItaDI, uttamaneM kahivAya. * sahajaggirANasaha sovirANa shhrisrovyNttaannN| nayaNANa vadhannANaM AjammamakittamaMpimmaM / / gAthA : DhALa : 10 (rAga : sAraMga malhAra. mehulIuM naI varase ho sahIyAM morI... e dezI) nAhalIuMnaImilIu ho bahinI morI ApaNojI, pUrava pUnya pasAya; dharama ja kI jaI ho bahinI mana raMgahyuM jI, jima jIva sukhIuM thAya. nA... 340 dAna jadIjai ho bahinI mana mokaleMjI, pAhirIIM sIla sannAha; tapa valI kI jaI ho bahinI morI AkarojI, lIjaimAnava bhava lAha. nA..341 bhAvanA bhAvo ho bahinI morI manibhAvasyuM che, gaNIOM zrI navakAra; samakita sudhu hobahinI morI ArAdhIIMjI, jaina dharamanuM sAra. nA...342 ati ghaNAM pApa ho bahinI morI kIdhAM jeNe jIvaDuM jI, te thAya nArI avatAra; ehavI vANI ho bahinI morI, kinajI kaliMdharamathI jayajayakAra nA... 343 sIlavrata zuM ho bahinI morI "sIlavatIjI, tRpa sUrapAlanI nAri; ehanI vAta ho bahinI morI sAMbhalajI, zAMti carita majhArI. nA... 344 ApaNI jAti ho bahinI morI ajuAlatIjI, valI huI caMdanabAla; ehavI nArI ho bahinI morI ghaNI huIjI, jehanAM caritra rasAla. nA...345 subha varasAlo ho bahinI morI ati ghaNo jI, gAjI varaseMghanaghora; jhaba jhaba jhabikiho bahinI morI gagane vIjalaDIjI, nATakamAMDe mora. nA ... 346 cihuM disiMkhalahala jala hobahinI morI vahejI, upaz2abahulA jIva; tiNI rati vizeSei ho bahinI morI jayaNA kijiI jI, jima sukha pAmeM jIva. nA. ... 380 kRpaNapaNuM ho bahinI morI navi kIjIIjI, ghara sAruM dIpeMdAna; maMdira Avyo ho, bahinI morI pahI pAhuNojI, tehaneMdIjuM AdaramAna. nA ... 348 gharaNI naIgharano ho bahinI morI AraMbha ghaNojI, tie vAhaeNbahulAM karma; ehavuM jANI ho bahinI morI AdarojI, dAna dayAno dharama nA ... 349 1. zIlavatInI kathA - juo pariziSTa vibhAga; 2. varSARtu; 3. khaLakhaLa. * (kaDI-339) baMne AMkhono A janma sudhIno kevo akathanIya prema che? ke be AMkho sAthe jAge che ane sAthe ja sUI jAya che! sAthe hase che ane sAthe raDe che. te nayanone dhanya che.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 249 ... 350 duhA : 16 saMpada savi AvI malI, java tUTho mahArAja; lAho liuM lakhamI taNo, e dhaNInaIM rAja. dharama vAta karatAM thikA, dina dina adhiko raMga; punya hoI to pAmII, sarikhA sarikho saMga. eNi avasari vaibhAragiri, samosarayA vardhamAna; kayavano gayo vAMdavA, deI vadhAmaNI dAna. *** 3pa1 ...35ra bha... 353 bha, ... 354 bha. ... 3papa bha ... 356 DhALa : 11 (rAga : goDI. mana bhamarA re... e dezI) para upagArane kAraNe, bhaviprANI re jinavaradIIM upadeza lAla; bhaviprANI re dharamanAM karaNI sAMbhalo, bha, jima bhAMje dukha Dresa. pAchalI rAti uThI naI, bha, lIuM paramesaranAma lAla; devagurane caraNe namI, bhapachaeN kIje gharanAM kAma ati garaDhAM mAbApanAM, bhadeI bhojana suvisAla lAla; bhUkhyA tarasyAM goruo, bha karavI sAra saMbhAlA thoDAmAMhi thoDeluM, bha. deI jimaIMdhAna lAla; dAneM jaga yaza vIstare, jagamAMhi uttama dAnA sAMbhalIne aMgIkAra karo, zrAvaka guNa ekavIsa lAla; koIka prANI dAnI hoIM, devuM dohiluM jagadIsa * lajjAluodayAlu, majhattho somadiThiguNarAgI / sakaha saparakajutto, sudIhadaMsI visesaMtu *ghamarayamsanugo, kSuddoravavaMgaphasono logappiu akrUro, bhIru asaDDo sudakkhiNaNo *vuThThANugo viNIo, kayaNuu prhiytthkaariiy| taha ceva labdhalakkhIo ekavIsaguNo havai saTTho surA naradIse ghaNAM, bha bhaDa mAniM paNi bahu hoya lAla; keI caturAI kelarve, bhadAnI viralA jagi joyA bha. ... 3pa0 gAthA Il318II TIQ16TI IQ60IT bha ... 361 * (kaDI-358 thI 360) lajjALuM, dayAlu, madhyastha, saumya daSTivALo, guNarAgI, paragaju, supakSathIyukta, dIrdhadaSTA, vizeSajJa. dharmaratnathI yukta, akSudrarUpavAna, prakRtithI saumya, lokapriya, akrUra, bhIrU, asaDha, sudAkSiNyatA vALo. vRddhane anusaranAra, vinIta, kRtajJa, parahitArthakArI, tathA labdhalakSavALo - A rIte ekavIza guNathI yukta zrAvaka hoya. (vizeSa samajaNa mATe juo pariziSTa vibhAga)
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ TALa 250 * jo sahaI samaramajhe 1 guNAlalIlAya pahiraNasayAiM / dANAvasare tassa vi hiyacamakke pAraNe utaravAraNuM bha dAnanuM bahuphala hoya lAla; glAnAdika naIM dIjIE bha dAna vizeSauM joya * pahasaMta gilANesu AgamagAhIsu tahaya kayaloe / uttarapAraNaMgammIya dinnaMpi bahuphala hoI * abhayaM supattadANaM anukaMpA uciyA kittidANAiM / vimukha bhI tinnivi bhogAi daMti * * karuNAi dinnadANo jammaMttara gihiyapuvvakiriyANo / titthayara - cakkiriddhiM saMpatto saMtinAhovi * dAuNaM rivaradANaM taveNa sosiyaMga sAhUNo dhaNiyaM / jaNaNiyaicamakkAro saMjAo sAlibhaddovi * jiNahara maMDiya vasuho dAuMi aNukaMpa bhattidANAiM / titthappabhAvagarehaM saMpatto, saMpairAyA * DhALa : pUrvanI ucita kIrati doI bhalAM bha, ehathI lahaIMbhogalAla; vAhalAM sajana ApaNA bha, tehano na hoIM viyoga. deI dAMna anumodIIMbha, pAmIU phala zrIkAra lAla; mummaNanI pariM uratA bha, deyi na kIjaU lagAra cUlyo hAMDI pUMjIU bha, gAlIU aNagala vAri lAla; caMdraA dasa bAMdhIIMbha, rAtaU karau cauvihAra ||6|| bha ... 362 ||364|| ||361|| ||366 / / ||367|| IIrU68AA lA...369 Gl.... 360 Gl.... 369 * (kaDI-362) jema samarAMgaNanI madhye lIlAmAtramAM hajAro prahArane sahana kare che. dAnanAM avasare dAna karavuM joIe paNa kharekhara! te vakhate haiyuM dhrUje che. * (kaDI-364) peha (paMtha = rasto) vihAra karIne AvelAMne, glAnane, Agamano abhyAsa karanArane, loca karAvanArane ane tapanAM uttarapAraNA vakhate ApeluM dAna ghaNAM phaLavALuM thAya che. * (kaDI-365) abhayadAna, supAtradAna, anukaMpAdAna, ucitadAna ane kirtIdAna A pAMcamAMthI be dAna mokSa ApanAra che. chellAM traNa dAna bhoga ApanAra che. * (kaDI-366) janmAMtaramAM grahaNa karAyela pArevAne (abhayadAna ApavAthI) zAMtinAtha prabhue tIrthaMkara ane cakravartInI Rddhi meLavI. * * (kaDI-360) tapathI jenI kAyA zoSAI gaI che tevAM munine khIranuM dAna ApavAthI manuSyamAM camatkAra utpanna karyo. je dAnanAM prabhAve te zAlibhadra thayA. (kaDI-360) jinamaMdirathI pRthvIne jene maMDita karI, anukaMpA ane bhaktidAnathI jeo tIrthaprabhAvaka nAme prasiddha thayAM te saMpratirAjA tarIke oLakhAya che.
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 251 lA, ... 302 lA... 303 SaTakAyanI jayaNA karo bha, TAlo abhakSa bAvIsa lAla; pApa jANI naI varajIIbha, anaMtakAya batrIsa zrAvakanAM vrata Adaro bha, varajo karamAdAna lAla; krUDa kapaTanavi kIjIuMbha, jima huInaveI nidhAnA krodhamAna mAyA tajo bha, cotho tajIIMlobha lAla; saMsArarupa mAMDava taNA bha, e cyAreIthobha * kohaM piiMpaNAseI mANo viNaya naasnno| mAyA mittANi nAsaI lobho savva viNAsaNo lA, ... 304 gAthA duhA : 10 saMjama thira karavA bhaNI, valI jina kahiM upadesa; aMtara gati Atama taNI, vAta kahiMsu visesa ...306 ... 300 .... 378 prA. ... 30 DhALa : 12 (pAvaDAnI... e dezI) kSetra manuSyamAhiM vapunagarI, mohanAma bhUpAla; svaracchAcArI mAyA nArI, beTo kAma rasAlA krodha nAmaIMmoTo tasa yodho, lobha nAmaIparadhAna; rAgadveSa baI ratha valI moTA, mithyA vaDo rAjanA prANI dharama karo ane sAra, jANI e saMsAra asAra....AMcalI mAno mAna unnata gaja hAthi, iMdriya rupa tuSAra; paMcaviSaya rasa sevaka caDhIA, moha nRpa senA apAra, ATha karama rupakarasaNI jANo, tehanAM bheda visAla; prANa rupa vaNika tihAM sArA, mana nAmeM koTavAla tribhuvananA jana vasi ANI naIM, java jaga jItI beITho; guraupadezadAnaI gaDha bhedI, dharamarAja jaI paITho dharmarAjane vahAlI jANo, AryavatA paTarANI; sayala guNe karI bhUSita sohiM, AgamamAMhiM vakhANI dharamano naMdana mahAsukha nAmeM, sukha bhAI bhaginI aneka; janakadharamano jJAna ja jANo, saMvara mitra viveka prA. ... 380 prA. ... 381 prA. ... 382 prA. ... 383 * krodhaprItino nAza kare che. mAna vinayanonAza kare che. mAyA mitratAno ane lobha sarvano nAza kare che. (kaDI-304).
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ 252 dayA dharamanI jaNaNI sArI, graMthamAhiM suvakhANI; sarva jIvaneM te hItakArI, jJAna nRpati paTarANI saMtoSa nAmeM moTo maMtrI, samakita maMDala rAjA; paMcamahAvrata sAmaMta sArA, sAraI Atama kAjA aNuvratAdika tehanA pAlA, mAradava nAmA hAthi; upasama jodho sabalo jANo, dharama rAjano sAthi cArita rupa paMca ratha sArA, senAnI zruta nAma; vANI rupadadAmAM vAe~, sena siNagArI tAma mAhomAMhiM jhUjha karaMtA, hArayo moha rAjana; dAna sIla tapa bhAviM paravarayo, vAdhyo sukRta mAna moha rAjAnI cauda rAjameM, varatI ANa bhalerI; dharama rAjaneM potaI jANo, sidhasilA adhikerI moha rAjAne dharame jItyo, ANa manAvI besArI; dharama rAjaneM jItavA AvyAM, eka chokaro be nArI nidrA vikathA e beThuM nArI, chokaro DhaNakola nAMma; dharamakathA java suNavA Ave, AvI paIsaIM tAMma karamataNuM vasiM koIka prANI, moha nRpeM vasiM kIdha; valI tasa dharama mAragamAMhiM AMNI, valI tasa samakita dIdha sItarI koDA koDI sAgara keruM, moharAjAnuM Aya; dharamarAja ajarAmara jANo, zAstramAMhiM kahivAya vItarAganI vANI jANo, amRtapeM bahu mIThI; dIptivijaya kahiM zravaNe suNatAM, likhamI Ave tuThI duhA : 18 paDibudhA prANI ghaNA, suNI prabhunAM suvacana; pAya praNamInaIM uThIyA, sahuko kahiM '"dhana! dhana!'' kayavano ubho thaI, pUcheM joDI hAthi; ''pUravabhaviM huM syuM hato ? te Asa dIu jagannAtha!'' vItarAgeM saghalI kahI, pUrava bhavanI vAta; te suNI dharamevAsIu, bhedI sAteM dhAta prA ... 384 prA ...385 prA ...386 41.... 366 prA ... 388 prA ... 389 prA... 390 prA ... 391 prA...392 Hl.... 3Ie3 prA ... 394 ... 395 396 ... 366
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 253 sAta khetre dhana vAvarI, leI likhamI lAha; jinavara pAsiM AvIu, hiyaDe dharI uchAMhi ... 398 ... 3ee ... 400 *** 401 **. 402 *** 403 ... 404 DhALa : 13 (rAga : dhanyAzrI. bhamarulInI.... e dezI) kayavanA saMyama lII sA bhamarulI, spI putraneM rAja to; chaTha aThamAdika tapa kare sA bha. sArthe Atama kAja to Aya pUrI sUravara hUvo sA bha, paMcama saraga majhAri to; tihAMthI narabhava pAmasya sA bha, mahAvideha kSetra susAra to tihAM kiNa saMyama AdarI sA bha, pAmartya bhavano pAra to; guNavaMtanA guNa meM kahyAM sA bha, mani jANI upagAra to vRtti kulakanI jANIuM sA bhatihAMthI lIu adhikAra to; sAMbhaLatA sukha upaz2a sA bha. zrI saMghane jayakAra to te savi nArI sohAgiNI sA bha bhogavI sukha ghara vAsa to; punya karaNI karatAM thikAM sA bhaya pAmII sadagati vAsa tA. jasa sobhAga vadhaI ghaNo sA bha. ehano kahetAM rAsa to; manaha manoratha savi pharlo sA bhaya pAmIuM lIla vilAsa to vaDa taruyara pari vistare sA bha0 putra kalatra parivAra to; eha taNe nAmeM vadhe sA bhaya nadhi taNo vistAra to dIdhAM rIde ulaTa bhAva caDhe sA bha nAmeM maMgala mAla to; saMvata sattare jANII sA bha paNatrIso "huhu sugAla to Aso sudi punima dineM sA bha, anurAdhA budhavAra to; dAna taNA guNa meM kahyA sA bha, siroDI gAma majhArI to jasa sobhAga vadhe ghaNoM sA bha rAsa racyo ullAsa to; arabuda girivara jihAM lagai sA bha, tihAM large pratapo rAsa to. gaNanAyaka te guNe bharayA sA bha sUri zrI vijayarAja to; tehaneM rAjye manoharu sA bha rAsa kahyo subha kAja to goyama gaNadhara sArikhA sA bha. zrI vijayadAnasUrIrAya to; tAsa sIsa bahu guNa bharayA sA bha. zrI rAjavimala uvajhAya to tehanA sIsa vakhANaI sA bha sayala vidhAbhaMDAra to; zrI munivijaya vAcakavaru sA bha samatA rasa zRMgAra to 1. hUo; 2. sukALa; 3.je.gu.ka.bhA. 3 anusAra pupikAmAM pAMcama evo pATha che. *.. 405 *.. 406 *** 4oo *** 408 **. 409 . 410 .411 --------
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ yataH 254 tehanA ziSya valI jANIU sA bhanavanidhI huI jasa nAma to; usa vaMsa kula upanA sA bha vayarAgI guNavaMta to zrI devavijaya vAcaka vaDA sA bha nAma tehavuM pariNAma to; samatArasano sAgara sA bha vANI amI varasaMta to tasa caraNAM bujha madhukaru sA bha guNa giruA budharAya to; zrI mAnavijaya paMDita varu sA bhanija gurune sukhadAya to zizu paramANuka tehano sA bha dIptivijaya guNagAya to; bhaNeM gaNe je sAMbhale sA bha teha ghari naveM nidhi thAya to * * kRtyuM mahAmune vAnaM, haiyaM mo bhAviA muddA kRtapuNya kavat dRSTavA, niraMtara surakhapradaM / / * dharmataH, sattamaMgalAvatI, dharmataH sata sauravya saMpa6: I dharmataH sphuratinirmalaMyazo, dharama eva tadaho vidhIyaMtA * gArogya saumAgyuM, dhanAnyatA nAyattamAnaMdH| kRtapuNayasya syAdiha sadA jayovAMchitAvAptiH / / * ghusAM ziromaLIyaMte, dharmArnana parAnarA: I zrIyaMteca saMpadibha latAbhiriva pAdapAH / / * *dIpo haMti tamastomaM raso rogabhara yathA / sudhA biMdurviSAvegaM dharmaH pApaharastathA / / iti zrI sobhAgyopari navarasamizrita kayavannA rAsa saMpUrNa / 412 . 413 ... 414 ... 415 ||416|| ||417|| ||418|| ||466|| ||420|| (kaDI-416) A pramANe he bhaviko ! harSathI mahAmunine dAna devA yogya che. kayavannA zeThanI jema dAna haMmezAM sukhane ApanAra che. * (kaDI-410) dharmathI sarva maMgalanI zreNI maLe che. dharmathI sarva sukha saMpadA maLe che. dharmathI nirmaLa yaza vadhe che. tethI aho ! dharmaja karo. * (kaDI-418) Arogya, saubhAgya, dhanADhayatA, nAyakapaNuM, AnaMda, jaya, manovAMchitanI prApti kayavannAnI jema (dharmathI) thAya che. * (kaDI-419) (dharmathI) manuSyomAM uttama thAya che, dharma upArjana karavAmAM tatparane sarva saMpattio maLe che. vRkSane jema velaDI vIMTAya, tema sarva saMpattio maLe che. * (kaDI-420) aMdhakAranAM samUhane dIvo dUra kare che. rasa (davA) roganAM samUhane dUra kare che. jheranAM Avegane amRtabiMdu dUra kare che. tema dharmae pApane dUra kare che.
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 255 12. zrI malayacaMdrajI kRta kayavannA copAI (saM. 1869) copAI vaMdI vIra jiNesara deva, sarasatI sAmaNi samurUM heva; kara joDI kahUM suvIsAla, kevanAnI copAI rasAla dAMna vaDuM suNIe saMsAra, dAMne dUrita Tale sahI sAra; dAMne sukha saMpatI saMjoga, dAMne jAIM viraha vijoga nagara kaneM eka nAnuM nesa, rAja kare govAlo seTha; dharaNI gaMgAde che jAsa, gaMgadata tiNa janamyuMtAsa paraloke govAlo pahuta, nirAdhAra nArI gaMgadatta; zrIpUri vyavahAriyA AvAsa, Avi`vituM kare tima dAsa. vAcharaDA cAre suta soya, parava'pajuseNa pAraNA hoI; khIra khAMDa ghRta bharIyAM dekhI thAla, ADo mAMDI mAMge bAla ghesa(ra) chAsanuM jyAM mu(hu)I saMdeha, khIra khAMDa dhRta kIhAMthI leha ? chatI achatI navI jANe bAla, mAMgaNa dhurata core bhupAla atI saMtApe roe teha, pADosaNI kahe ''suM kAraNI eha ? cihnamAMnanI e mAnyuM eha, ''khIra khAMDa ghRta e sahutuM leha' cAra'vAno cihuM suMdara dIdha, tatakhINa mAMhi kArIja sIdha; khIra khAMDa ghRta prIseM mAya, draSTa dUSaNa bhaNI pAchI thAya manamAMhi IsuM vImAse teha, 'datta taNA phala amane eha;' pUnya joneM munIvara AvIu, mAsakhamaNa rISI vIhavArIu tribhuMbhAge tasadIdhI khIra, bhale bhAveMdharI mana dhIra; mAya AvI mAMgeparamAMna, ApaNapeM manamAMhidhyAMna kiNahI kAraNa te gaMgadatta, maraNa pAMmyo dharI subha mata; magadha desa rAjagrahI ThAMNa, rAja kareM rAI zreNika jAMNa cilaNAdeM paTarANI dakSya, abhayakumAra maMtrI mAMhi mukhya; tiNi para seTha dhanAvo varte, subhadrAnuM prIti ularsa tasa udare AvyuM gaMgadata, prasarvyU pUtra Asa saMjuta; dIdhuM kevanuM tasa nAma, bhaNyo gaNyo rupe karI abhIrAMma jovana AvyuM jANe amara, pANIgrahaNa karAvyuM kumara; sukulaNI sohAsaNi tAsa, paraNyA pUMThe na pohotI Asa 1. gharakAma, 2. paryuSaNa parva, 3. vastuo; 4. najara lAgavI, 5. dRSTidoSa; 6. vahoravA AvyA. ...1 ...2 ... 3 ...4 ... 4 ...M ... 6 .... ... G ... 10 *. 11 ...12 ...13 ... 14
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ 256 *. 15 **16 **. 18 - Do **. 21 lalanA goThI melI mana raMga, madanamaMjarI suvilase aMga; kelI kUtuala kareM kevana, bAra koDivilarse sovanA bAra varasa tasa vahyA jAma, paravArI ghara"lachI tAMma; mAta tAta paralokiMpAra, arahaTII niravaheMsA nara. AvyuM varasa teramuM jImeM, dukhe dahADA voleM tiseM; suMDalaDI AbhU(ra)Ne bharI, upara pUNI kiraluM karI ... 10 artha levA gaI AvAsa, ehavuM laInaeN AvI dAsa; akAI jANdhananuM aMta, beTIne kaheM "melo kaMtA 'nigaratha naramama Adara karo, aratha ApaNuM hIyarDedharo;" bAMdhyuM madanamaMjarI che mohe, "bAra koDilIdhA atI loha jAjA jIbhe Ima kIma kahuM, virahaDAli dAjhIne rahuM;" vRkSa viphala navI rahe vihaMga, nIrasa kusuma na phi"bhRaMga suke'sara sArasa na phiraMta, dAdhe vana mRgalAM na caraMta; bhupatI bhAvaTha thAya kapUlai, bAkhaDa neM vAcharu kimamaleM jIvita dIseMtAM rAkhIe, sAra saMgrahI 'chotAM rAkhIe ? AthathakI sahUAdara kareM, kima ApaNaneM nirdhanamana hareM?' te bAlA navI mAMneM bola, niSpharapaNuM te kare niTola; ""dhoI sapATI DholIyA taNI, heThalI bhoIM Avo tehabhaNI" IsyAM bola bole bemanI, karmacaMDAla te duSTa"DuMbInI; mAMhi sAravaNI dIe dAsa, rajala lAgI re vikala vimAsa raja lAgaeNvAjo bIho "buDa, tuM AMhI Avyo kAM chaI kuDa?" e kuvacana kADhavA taNAM, jaI (jo)I ehave ghara ApaNAM' mukI nIsAsau sAsa, Avyo gharanau kheDAvAsa; kAMtatI ekadekhe nAri, valI valI mukha ghAleM bAri ... 26 AghUjaIneM pAchuM varte, "valatuM dekhI vanItA kaleM; eka vAra gharagha(ra)NI hoI, pUche "valI pAcho suM joI? seThadhanAvo karatAM rAja, teha mAyalo ko navI dIseM Aja;" kAmanI kaheM "e sahu tuma taNo, thAnIka thayuM kuTaMba ApaNuM karavA lIhIdha abhiSeka, vinaya vanItA kare viveka; beTho jue gharanI "kSobha, gaI AgenI gharanI zobhA 1. lakSmI, dhana; 2. raheMTa; 3. pasAra kare; 4. nirdhana; 5. bhamaro; 6. sarovara; 6. muzkelI; 8. chotarAM, nakAmI vastu; 9. nakkI, avazya; 10. cAMDAlaNI; 11.mUDha; 12. pAchA vaLatAM; 13. acaMbo pAmI. 22 * 24 *.. repa *.. reo 8 ... 29
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25o 30 *** 31 ... 33 *** 34 *. 35 aMgholI devapUjA karI, lIha AvI bahu dukha bharI; bhojana karIneM pUche vAta, "kuMNa gAmAMtara gayA mAI-tAta?'' vaDa gAMmAMtara gayA te dhaNI, bhaleM sArakIdhI ghara taNI; teNa kareMte kAMtI karI, rahIukAMta kepeTa saribharI chae masavADo rahyuM AdhAMna, kAmanI kahe "kIma mIlasuMdhAna ? vivisAya tumeM Adara karo, poTha sAthe tameM 'desAuri phiro. ... 32 nImI viNa kima hoe teha?'suMdari kaheM sAMbhalo bheha; eka AvAsa melo ApaNo, bIjo mAharA pIhara taNo "grahaNo melI kADho drAma, vyAje kADhI kIje kAMma;" sohAsaNI sajAI karI, kothala AcUMbhAtaM bharI modIkavIsa trIsapUNi kIdha, dAMma vAMsa(DI) eka sAtha lIdha; khATalaDI eka lIdhI tihAM, poDhIu prIu"poThahUo jihAM nagara pAdarapoDhADI karI, ghari Ave ghUre dukha bharI; prIupoDhADayo bAladA sAtha, "dhiga! dhiga!daiva kAMdI(kI)dhI anAtha' INi avasari eka acarija huo, vivahArI vAMjhIumUo 'jarA jIraNa ekaDokarI nAri, rovA nadIe vahUyara thyAri gahilAM cho tumeM kehanA roo ? dhana saghanuM rAula(I) jAtuM joo; sarvalese rovAnavilaho, ekadukha ke Agala kaho ? nahIM jANuM bAI bAlatAM, muyA uparI jAyA gADAM ghAlatAM; khaNI khADo ghAlo tihAM, nAma na jANe valI koI jihAM'" vahuyara Agala kahI nIkalI DokarI, beTA kero dukha vIsarI; kaMkaNa bhAjevA nadIe bAI, phitA phiratA bAlada gaI "dhuDimAMhi IkaleTaeN keva, guNI upariIka sutA heva; khATalaDII eka suto joI, jANyo koI"sakaramI soI tIhAM AvI vAhI "cApaDI, "Ao upADo re bApaDI;'' cAre cIhU pAIe valaga, ApaNa paMthaI jAI alaga nIdrabharIo ghara ANIo, "karo sINagAra' AsIsahadIo; keho avasara eha ja bhayo, tama beTo ama bharatAraha gayo!' "kahyuM karone mAno heva, thAta mAta paNi rAkho meva; "yahaNa thayuM jAgyA"saMcala joI, 'A suM svargabhava neha hoI?' 1. hada; 2. sArthavAha; 3. videza; 4. nANuM; 5. ghareNuM; 6. paNa; 7. vaNajhArA, poThiyA; 8. vRddha; 9. dhULamAM; 10. lUMTavuM; 11. bhAgyazALI; 12. cUpacApa; 13.prabhAta; 14. saMcAra. *** 44
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 258 *** 46 ... 4 *** 49 *** 50 ... 51 dhyAre nArI cihUpAse rahI, apachara sarasI dIse sahI; jAgyo joe jhAkalamAla, "sohoNo lahuM chuM ke IMdrajAla?' DokarI dekhI kIdhA juhAra, putra bhaNI "AvaradA apAra; pyAra kalatra bhogavadhana dIdha, mAnava bhava taNo lAho lIdha" kevanuM ciMtave "atI bhaluM, desAora jAtAM dohiluM;" lIha gaIne AvaeNkhaMDa, sarva sukha bhogave akhaMDa UMcI bhoIthI utaravA navi laheM, AgAsIIM caDatA navI sahe; kAmakAja "AphaNII kareM, kevanuM tihAM maMgala varSe dhyAripUtra janamyA cihUnAri, bAra varasa rahyA tasa ThAri; poTha AvI te varase bAra, DokarIneM huI sudha apAra sAsue vahuyaraneM kahyuM, "have kADhIe zuM kareM e rahyo? lAchI taNAM dhaNI huyA pUtra, teha bhaNI kAMI karo akhAtra ? ama aMgaja kerI Atha ja eha, laTharapAMhikhavarAvyuM teha;" "pUtra peTano poSyo khADa, viSa deI bhAMjase hADa e DokarI duSTa caMDAla, kAMIkahisI to deseMgAla; te kahAM che sAMbhala vANuM, e deseMgharamAMhiMdhANuM'' maNa ekanA modaka hatA, cilDramaNanA karo bhAvatA; modaka bAMdhatAM karayUvicAra, 'ehaneM kIjai kAMI upagAra' lADUmAMhi ghAlyAM ratna,DokarI Ave tava kare jatana; e bApaDo adhavica kADhIe, ApaNuM hIyaDuM karavata vADhIe" khATalaDI tehAM sajja karI, melA sahRvastra AvarI; lekhuM karI jagAve rAte, jima jAge valI prabhAte dhoseM pATI DholIyA AMtaNI, khATalII poDho teha bhaNI; cipaTI vAhI teDI gyAri, "upADI melo poThamajhAri'' sohAsaNi somaIyA kahe, "bApa tumAro bAladarahe; IgyAra varasanuM beTo leya, pADosI AvI pUche teyA kusale Avyo bAladatAMma, ghaNAM dIvasa lAgI viNaThAMma; kaho tame zuM lAyAM lAha? vAta kaho ama mani uchAMha "khIlI khaTakuMkIhAM navI duo, karmamAMna lAbha jujuo; suMlAvyA beTAnA bApa!'' kahe ema nadITho huo saMtApa **. 52 * 54 **. 55 ... pa6 *.. pao *.. 58 **. pac 1. ApameLeH 2. aniSTa: 3. laTTa mANasa; 4. aMza mAtra aniSTa.
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 259 *** 61 ...62 *** 63 .64 *** 65 *..66 tiNi vAteM huo ucATa, sutane kaheM "suM joo vATa? viruI vAta bhale navI kareM," roI AMkhane AMsukhire jhuramajhUra Avo hodegrajaththAra, ugA~gaI bAladamajhAri; pUtra sahIta hIMDe pUchatI, mANasa dekhI ane muchatI jotAM khATalaDI dIThI teha, kothalaDo meM Apyo eha; navI jANuM saMtuM che koI, mukha ughADe to prIya hoI dekhIneM hIyaDuM atI hasI, *UMTha koDi romarAya ulasI; sarIra sobhA jANyo mukhI, kevanuM paoM atI sukhI prabhAte uThIo jIeM, dIThuM goMdharuMgAmanuM tIseM; kADhIo re peTivivaTI paDI, lIha AvI khaMDagayuM paDI suMdarI kahe "tuma kuMNa saMghAta? bAladamAMhi koI na jANe vAta? huM suArI gaImana rulI, meM AvIo (ja)gADayA valI bAra varasa sutA rahyA ? jAtA na letA keNe navI kahyA;' kaMta kahe "kAminI kAMI navI rahyAM, amane sAtha anerA milyAM thayArAjI AvyA sAthaghaNuM ache jo caDase hAtha;" beTo kahe "lAgI bhukhaDI, ama tAta! Apo sukhaDI" modIka eka ApIne "vAhiM, bIjA melyA maMdiramAMhi; mAMhi mAMhi lADu Ave jeha, karma vIsarSe ThAluM teha dAMNI dhaNa saMtApe ghaNAM, bhAtudAMmAMge ApaNAM; koI koI Ape ne vAhIe, vImAsI joe to devA sahIe chae masavADe te vAhI e, navI chUTIe te vecAhIe; ekavAra nIsArIo ratana, ghuMghaTa bhaNI tiNa kIdhAM jatana khepavAkhaDIIpaNI jAI, kaMdoIne gharite thira thAI paDayo ratana te pANImAMhi, biThuM khaMDethayuM pANI jAMhi jalayaMbhaNa maNi jAMNi leya, dhutArIne lIdhuM teya; INa avasarerAyanuM gajarAja, pANI pIvA pohoto kAja; taTanI taMtu jIrve graho, nibaDa nAga pAseM bAMdhIo. hAtha corAsI lAMbu jAMNI, taMtu jIva leI jAIprANi; rAIpaDAvai paDaho prasAda,"dhuM kanyA nahIM vIvAda *.67 *** 69 **, oo ... (01 ... 2 ... 03 1. rAtrinA cAra prahara; 2. sADAtraNa karoDa; 3. peTa para paDatI traNa vaLI; 4. sArtha; 5. laI levuM, kheMcI levuM; 6. vaLatuM; che. nAkhavAM; 8. carcA.
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 260 *** (@4 **. o5 ... 06 *.. oo *.. o8 *.. oc melAve te mayagala rAja, tehanA sAdhu saghalA kAja;' kaMdoI e bIDuchabIo, rAya kahe "gaja maravAdIo' abhaya kahe "chUTaeNgajarAja, pache karasuM jugatuM kAja;" maNIne prabhAve pAMNI doIkhaMDa, salasalIAte jIva pracaMDa mayagala melANuM INi mela, pANI mAMhi kareM jala kela; kaMdoI kahe "have pUro Asa,'' abhaya kahe "bolAvo dAsa bAMdho re bahu balIo baMdhi, saDasaDa suDo kAMbe kaMdha;" mAratAimurkha balabarle, vIvAha tAharuM INI paramile. AvyuM corIe umaTaeN, "tAhare hAthe ratana kIhAMthI ghaTeM? ratana taNAMdoI thAnika joI, vivahArI eke rAjA hoI'' chAMDo baMdha jIma kehavA lahUM,"kaMdoI kaheM vAta te sahU; DhIle baMdha bole teha, "kevanAM suta AEeha' kanyA kuNa tuM khyAti joI, 'yugati yugati temanI hoI; kaMdoI kahe "kanyA sAta ghari, jAvA dho pohatI rAta' kevanAMne teDuM gayuM, ghara saghaluM ciMtAtura thayuM; dANI ghaNI e kIdhI rAva, tiNa thAI siM atI satAvA dhaNI ju AvI sucADII, sAMDha sIIsuM upADII; ratana jagataprabhu pUchuM teha, "to paraNAvo beTI eha'' "lAha gaIne AvaeNkhaMDa, sukha bhogave te prabhAva pracaMDa; abhayakumAra sAlA prate kahe, "tAharI budhi kuNakAraNa rahe kupa kaMThate pahIrI maMda, Adana huM to AyeM aMda; udayana kuDa karI ANIo, budhi caMDaudhotanI tANIo to jANII tArI budhi, jo mAharI mana vaMchIta sIdhi; dhyArivArIneM cAro pUtra, DokarI eka mAMhi che vIcItrA jo milaseM to mANasa mela, nahItara tAharI vidhA vikala;" "IhAM hase to mIlase sahI, tehamaNAha jI vAta ja kahI" murati kaeNvanAnI jIhAM, lAMbe nAke'duhADI tihAM; cItAre kIdhI abhInavI, jakhya bhaNI prasAdaMThavI abhayakumAre mAMDayo prapaMca, "jaNa jaNa pratI ANo modakapaMca; sahu juhAro INI sara jakhya,'DAMgarUM pherAvyo te cAre dakhyA 1.hAthI, 2. yogya; 3. saLavaLyA;4. baMdhabesatuM, pa.lAbha; 6. apUrNa; 7. mANaso; 8. moTI phAMdavALI. ...81 ***83 84 ... 85 ...86 ***88
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ 261 prasAda upara caDIyA teha, abhayakumAra kevanAM beha; AvaMtA jakhya juhArIvA joi, pAleM beThAM iNI pari avalokaI eka modika jagya Agala rahe, bIjA sahu sesa bhaNI lahe; bhelA karavA na dIe deva, AvA jAvAnI lahI e Teva te joI te vade vauyA(ya)ra, vada kIita suNuM vicAra; jAvIta navI hIreMteha, vahucara kahe ''kara dukhe eha gayA pAcheM have navI chuTIe, jaine jakhyarAja have bheTIe; aracakraneM ArAmI eka, raheM tihAM bIjAMI aneka'' IsuM suNI te jaNa nIsarayAM, ratha beThAM vItakavisarayAM ''ghuMghaTa karo rakhe dekheM koI,'' kevanuM kahi ''kuNa beTA hoI?'' abhaya kahe '" navI lAbhe ema, to mujha kasavaTI pohoce kema ?'' mAMhi AvyA tava dIThuMdeha, 'dAdA!' karI tava valagA teha vahuyara viracita lAbuMdeva,'bhAge lAguM to pAmyuM heva; dhrUja vichUTI DokarI ghaNuM, '"mAM mAM chalyAM'''AsAtana bhaNI 'dhAMdhI thaIneM kahe'" nIsarayo, chokaraDe jaine ratha bharo'' "jaraDI jhaTakI jAe tAMma, te dhurata nAra pUcheM thyA tAMma "havaNAM kara kara kIjeM'' kahI, DokarI ghara dekhADeMnahIM; vahuyara bholI jAMNe kiNuM, jaI joI se hose jeM jivuM ghara AvIne kIdhA juhAra, kIdhuM johAra AgaNAM bAra; 'Avyo vahI gayo chejeha, A DokaraDI keruM kahuM keha ?'' bhalI tAharI'tAMtala karI, meM to joyuM ghara ghara phIrI; kevanuM kahe teha bhaNI mAta, "haluyA karavA kIdhI vAta lakhamI saghalI jANI leya, te mATe ja raDI khIje teya; sIkeMpaDIu jIma bIlADa, ghara ghara kahe re karma caMDAla dhAMhi cuko bhaDa tIsuM thAI, phala cuko vAnaraDo jAMI; vidhA cuko "khecara jiyuM, gAma bhulo bhaMDArI tIsuM juthabhRSTa jIma mRgalI huI, tima tehaNI pare'vIlakhI thaI; mAthuM kuTe UbhI jaIM, abhayakumAra kahe " e muI ehane tuM kAMI Apesa ? galI aMguThuM ehaneM cAMpesa;'' abhaya vacane eka melyU lakhyuM, eka AvAsa melyUpratyakSa 1.bhAgyamAM; 2. dhrUjArI, 3. anAdara; 4. dhAMdhala karIne; 5. haLavAza; 6. kapaTa; . vidhAdhara; 8. udAsa, khinna. ... 103 ...89 ... E0 ... 91 ...92 ...93 ... 94 ... Gu 96 ... 9 ... 98 ... Ge ... 100 ... 101 102
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. vezyA 262 ghari ANI cAreM kalatra, Atha sahIta te cyAre pUtra; chaThI kumarI lIlAvatI, vArota je Arge hatI sAte suMdarIsuM raMga rameM, vilarse vIra jesuM mana game; sutane soMpI gharanuM bhAra, sAteMsuM lIdho saMjama bhAra mugatI ramaNI te pAmeM dakSa, dAMna prabhAve Isu pratyakSa pUnama gacche sAghu ratanasurI sIsa, mela (mayala)caMdra kahe matI pUrIsa Iti zrI kayavannA zeThanI copAI saMpUrNa ... 104 ... 105 ... 908
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ 263 13. zrI phatehacaMda kRta kAvayannA coDhALIyuM (saMvata. 1881) ||1|| ||2|| duhA : 1 pArzvanAtha praNamI karI, punya taNo adhikAra; kavayane soha(hA)ga lahyo, purve jaya jayakAra sAlagrAma madhye vRdhA, suta saMge tyAM vAsa; ekadA sUta paya ghare ghare, dekhI thayo udAsa mAMge bALaka mAya chaeN, puraNa khIra AhAra; vANI sUMNi rudana kIyo, "upagaha de catu nAra karI tyAra paya suta prate, pUrasae mAM vahi jAya; mA khamaNaneM pAraNuM, paDilAbhyo munIrAyA mAta daSTinAM doSathI, thaI visUcI(kA) 'tAMma; kALa karI svarge gayo, pAmyo sukha abhirAma |3|| ||4|| TIpa|| DhALa : 1 jagameM punya pradhAna, puNyathI jihAM jihAM hoya sukhI; rAjagRhI nRpa zreNika sohe, maMtrI abhayakumara; rANI celaNA nRpa paTarANI, apacharaneM aNuhAra ja ||1|| "mahAjana pramukha dhanAvo, zreSThi tehaneM bhadrA nArI; svarga thakI cavI bhadrA urameM, garbha vadhe sukhakArI ja||ra|| subha velAM suta janamyAM uchava, nAma kayavano deveM; savarya pAThaka huvAM vegI, vidyA guraneM sarve ja ||3|| sittara doya kalA saba sikhI, jovana vayameM AveM; sAgara kanyA jayazrI nAmeM, paraNI naeNNa phiralyAMthI ja ||4|| viSaya vimukha rahe kumara na samarjhA, vahu sAsuneM bhAkhuM; aNaghaDa bhATho galeM lagAyo, vinA guneM Ima rAkhe" ja. ||5|| seThANI tava kahyo seThane, "viSayamAMhI 'paracAvo;" sea graMtha daI ulaMThAne, "khoTA visana sikhAvo'' ja ||6|| lalitApurasa vesyA ghari rAkhi, Apane kuvarakuM AyA; kayavaneM vesyAnuM lubadhe, bAre varasa gamAyA ja. To || 1. saubhAgya, 2. vastu, padArtha, 3. taiyAra;4. khIra, 5. kolerA, 6. ha.pra. (kha)no pAka thAMma che. ha.pra. (kha)no pA. sagara kalA saba sIkhI jovanatehAM bhadrAnArI; 8. paricaya karAve; 9.dhana, paisA; 10. ha.pra. (kha)no pA tharaku; 11. lalacAyo.
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 ja. ||8|| ja ||9|| ja. ||10|| ja. ||11|| ja. ||12|| ja. ||12|| ja||14|| mAta pitA apa dosa kADhatAM, parabhava bhaNi sidhAyA; "lAre jayazrI koDa sonaIyA, varasovarasa pocAyA dhana khuTAM tava AbharaNa vecI, hAthe karI pugAyA; akkA gharano talo ja dekhI, beTIneM samajhAyA. gharasuM kADhI karo e Age, rAkhyAM na raheM mAMma;' tava beTI kahe ammA prateM, "INa bhava ahI ja svAma phira gaI mana sAsa vapa khuranI, kayavano saMga TArI; akkA ulaMTaparNi kara gharathI, Apada kADhI bArI ghara pUchato nija gharI Ayo, pramadA prema savAyo; mAsa eka ghara sukha dekhIneM, paradese sidhAyo sathavADAmeM sahasa AdamI, ThAma ThAma DerA dInA; kevano devala pathaMge, bhalA biMchAvaNA kinAM araja AthamyA suto niMdameM, vakhA nija gharI Arve; ehaveM eka nisA e acaMbho, kayavaneM purve thArve eka seThanI jihAja bhAgAMnI, suta mRta rahasa suNayA; kulano nAsa hovaMto dekhI, akkA suMdana TalAyA. karaDI chAtI karIneM akkA, leI vahUneM sAMge; kAMma paDyAM akArya karaNo, kahyo vaDerAM Age" 'sathavaDi taruNa jovatI, devala kayavano dekhI; ccAra vahune khAMdhe dharAvI, palaMga sametta vizeSI. kahi akkA "suNa "devatadAI!! karasyAM sevA thArI; ccAra vahurramo kuMvarajI, e oM dAsI thArI.' kayavano cyArAMDhuM sukhameM, nArayA "zainaDa jAyA; dina dina prIta vadhaMtI sAcI, sukhameM kALa gamAyA sathavADo cAlyAM jayazrI nArI, pazcaMga levaNaneM AI; devalamAMhe pathaMga na dekhyAM, pAchI ghara te jAI subha velyAM suta janmo jayazrI, sutaruM divasa gamAve; AsAmeM kari rahe raMgameM, AsA janma gamAve ja. ||11|| ja. ||16IT ja ||10|| ja ||18Tii ja. ||19 || ja. ||2|| ja. ||11|| bahukhA; 1. pAchaLa; 2. ha.pra. (kha)no pA puchAra; 3. gaurava; 4. ha.pra. (kha)no pA. bapara; 5. sUrya; 6. ha.pra. (kha)no pA che. rahasya; 8. sArthavAha, vaNajhArAnI vastImAM; 9. vizeSa; 10 devAMganAo; 11. putra.
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 265 duhA : 2 ekAdaza varasAMmAMhe, kayavano suta hoya; bhaNe sadA pAThaka kaneM, vidharUM Agama joya bAreM varasa vitAM thakAM, `sagiThoDa mukAMma; sathavADo Ayo suNI, harakhAtI jayazrI tAMma 'INa sAthAM saMge pIu,bAre varasa kamAya; AyA cheM nizce sahI, milasyuM 'prati jAya' Ima vicAra karatI thakI, nisA gamAve 'dUra; sUNo vAta akkA taNI, INa para kareM 'vicUra ||1|| .... ||2|| ||3|| ||4|| DhALa : 2 (laharAnI e dezI) ho svA ||1|| ho. svA ||2|| ho svA ||3|| ccAra vahusuM kajIyo kare, '"kADho gharathI bAra'' ho svAratha jaga pyAro; suNa sAsurA bolaDA, upano dUkha apAra cyAra vahu mila sAmaMThI, kare Aloca vicAra ho. svA 'sAsu huI svAnaNI, "viracI kareM 'vigADa' vahuyara hilamilaneM kahe, ''prItama kema choDAya ? ho. svA. bAre varasanI prItaDI, jIva rahyo raMga lAya pahilI pote thai kIyo, sabala anyAya akAja ho. svA ghara gharaNI karI rAkhIyo, kIdhI na kularI lAja jAye parAyeM ghara vasyo, garaja sarI koDa lAkha ho svA kAMma sarayo dUkha visarayA, hiMve kAM dikhAvo kAkha ? lAja rahI lakhamI rahI, beTA huA cyAra ho karatAra tuTho e dIyo, bhAga vaDe bharatAra hive to INameM choDatAM, na vaNaeN kAMI vAta ho svA nehU na chUTe jIvatAM, bhInI sAte dhAta ho svA ||4|| ho. svA ||5|| svA ho svA ||6|| ho svA |||| khAMNA pINA paharaNA, kAjala tilaka taMbola ho svA INa viNa sahu alakhAMmaNA, INa viNa nahIM ko mola'' jora vahe te DokarI, taDaka bhaDaka bole tUTa ho ho svA ||8|| svA " 'raho re ApaNI lAjame, kADhasuM "dhigAneM kUTa ho. svA. ||9|| 1. sArtha; 2. sAme, ha.pra.(kha)no pA prIte; 3.muzkelIthI; 4. vicAra; 5. gusse thayelI; 6. bagADa; 7. dhIMgANuM.
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ 266 *jAra phITI huvo gharadhaNI, vilarse lIla vilAsa'' ho svA troDa phoDa mAMDI ghaNI, vahuvAM upara trAsa cyAre nAra vicAraneM, ratna leI jalakaMta ho svA jala jAyeM jUo phATineM, modakameM ghAlyA khaMta cyAra lADu moTA kIyA, ghAlyA ratna vicAla ho svA muMkI 'sIrAMNaeN kothalI, 'sAge devalamAMhe ghAla sasanehI cyAre jaNI, rotI bhara bhara AMkha ho svA sAsurUM AI ghare, rahI nisAsA nAMkha have kulavaMtI mulagI, leI phalaneM phUla ho svA *varadhana beTo sAtha teM, gaI josI re mUla ''varasa bAre huvAM pAThakAM, pIu cAlyo paradeza ho svA nAI cIThI sudhi kAM paDI, tisaNuM ciMtA vizeza'' jotiSa sAco jANaMtAM, phalasI vaMchita kAja ho svA ''milaA Aja tujha bahanaDI, suNa pAMmI avicala rAja' ghara AvI ho donuM milI, kaMtaneM sanamukha jAya ho. svA taMbu AvI dekhI ghaNA, hiyaDe harakha na mAya duhA : 3 kayavano jAgyo hiteM, 'e e koNa havAla ? kihAM ghara gharaNI cyAra te kihAM maNa motI mAla ? kihAM kapUra kihAM prema rasa ? kayAM hiDolA khATa? sahI dhutArI DokarI, e sahu racIyAM ghATa chetara cheha dikhAvIyo, soca paDayo saMdeha; vinA 'graMtha gAMThe huvAM, hive jAu kima geha ?' hive nArI devala gaIM, dIThI tehI ja seja; beTho prItama upare, dITho mana dharI heja bole mAtA hejasuM, '"beTA ! e tujha bApa; kholeM beso "khAMtasuM, TaliyA dUkha saMtApa'' 1. parapuruSa; 2. mAthA pAse; 3. sAganI khIMTI; 4. moTo thayelo; 5. tethI ; 6. saMpatti; 7. hetathI. ho svA. ||10|| ho svA. ||11|| ho. svA. ||12|| ho. svA. ||13|| ho. svA. ||14|| ho. svA ||15|| ho svA. ||16|| ho svA. ||1|| ||1|| ||2|| |13|| ||4|| ||5||
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 267 ||1|| prI ||2|| prI. ||3|| prI. |4|| prI. pi| prI. ||6|| DhALa : 3 (bharatharInI .... e dezI) bola padamaNI vejaNI, "Aja saphala avatAra; karatA(2) e AMNa melIyo, bhAgya vaDe bharatAra'' prItamane amadA kahe... AMcalI. acaraja manameM upano, e to uThAvaI ja seja; gahano gAMDo lIlano, aMge suraMga sateja mela nahI hAthe page, DIla na lAge kheha; mArga kheda dIse nahI, calaa jhalakaM deha dhavalA vaF paga paMkhajyu, cokhA cIraneM hIra; jANuM rahyo raMgamahala, khAdhA khAMDaneM khIra pUche padamaNi bAlikA, "kAMI uDI AyA AkAsa ? beThA AyA vimAnameM, kAM beThA rahyA AvAsa?'' pAcho uttara de nahI re, na kaheM ApaNo tola; gaMgA kyuM huM kare, "muTe na boleM bolA cAlo ghara' gharaNI kahe re, jhAlyo saMbala "seje; dhaNI dhaNIyANI sutta milI, AyA ghara ghaNe heje sAha beTho ghara Ayarne re, hive tasa suta sukhamAla; varasAM huvo oM IgyArameM, bhaNe guNe nesAlA kothalI mAMhenuM kADhineM re, lADu de eka tivAra; sutaneM dIyAM pAThaka kanve, cAlyo huya husIyAra lADu khAtAM nikalyo re, dITho ratna anupa; e mujha pATI ghuMTaNa, dekha kara kara cupA chuTI paDIyo hAthathI re, kaMdoI kuMDamAMha; jala phoTo jalakaMtathI, lIyo kaMdoI uchAMha. "dho mujha pATI ghuMTaNo re," mITho lADu dIdha; mIThe vacane bholavI, ratna amolaka lIdha. hive mAMDI gAdI AMkhalo re, upara mAMDI thAla; nAta jimADaeN nAhameM, phoDayAM ratna nihAla. kahe nArI ""dhana prI!i tuhe re, dhana lAyA bhala sula; cora na dekhe kuto bhuse, alpa bhAra bahu mUla!'' prI. ||o|| prI ||8|| prI. ||9|| prI. ||10|| prI. ||11|| prI. || 12|| prI. || 13|| prI. || 14|| 1. strI, nArI; 2. zarIra ; 3. dhULa, raja; 4. ha.pra. (kha)no pA vastra; 5. mukhethI;6. bhAtuM; che. zayyA; 8. pA. lesAlA
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 prI. || 15|| huM hUMkayavanno kahe re, sujhe kamAI Apa; bIjo akhara nahIM ucare, "hU hUM' pachaM cupacApa. tIna ratna bhelA kIyAM re, huvo jaga prasIdha; pUrva pUnya pasAule, jaDI varle ridha sidha. mata saMvAhI ApaNI re, mAMDayo vijhana vyApAra; ghara vadhI lakSmI ghaNI, dina dina jai jai kAra. prI. || 16IT prI. || 10 || ||1|| |2|| |3|| duhA : 4 tiNa avasara tiNa nagarameM, phire paDAno Dhola; "gajaneM kADhaMjala thakI, de ardharAjasa tola. siMcANaka zreNikataNo, pItAM nadImAMha; taMtu machakhAMcyo pargo, gaja AyAM uchAMha. kaMdoIMpaDahachaLyo manameM kare vicAra; dhuvA phUMkA kuMNa kare, lAlaca lobha apAra. ratna leI nija hAthameM, cAlyo ghaNoM "gahagaTa; peTho nadImeM pAdharo, phATo jaladahavaTa. chuTo siMcANaka hAthIo, bAMdhyo rAjaduvAra; rAjA pUche "kiMhA thakI ? ratna sAca vicAra. phUDa kahyAM jamaveMghare, kA~pugato Aja;' kayavaneM suta kherIyo, bholavIyo meMrAja." sAca thakI choDayo nRpati, vAcApAlaNa kAja; paraNAvI nija putrikA, kayavarne mahArAja. ||4|| ||5|| ||6|| ITo || DhALa : 4 (IDara AMbA AMbalI re IDara dADama drAkha... e dezI) kayavano sukha bhogave re, sobhAgI siradAra; mAMne zreNika rAjavI re, mAMne abhayakumAra; suguNa nara, pUnya vaDo saMsAra... AMcalI ||1|| kayavanto ekadA citave re, maMtrI pAseM sAha; dekho pApaNa DokarI re, kADhayo rAkhI gharamAMha.' su ||ra||pu - - -- * 1. pakaTayo; 2. AnaMdathI; 3.mULathI nAzathavuM; 4. paDAvyo; 5. pApI.
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 269 . . vitaka vAta kahi sarve re, maMtrI budhakarAta; ekadevala jakSa rAjano re, sevA ciMta miTAta. suM ||3|Ipu kayavanA sama sohatI re, murti beThADI mAMha; nagaraDhaMDhero pherIyo re, huvI purameM uchAMha. su ||4|Ipu choruvAlI saba nArIyAM re, Ave pujaNa kAja; akkA piNa leiDAMgaDI re, vahu leIpotA sAja. su ||panApu, haLave haLave hAlatI re, dekhI pratimA jeha; svarupakAMvanA sArikho re, nArayaM jAgyo neha. su ||6||pu te murtine dekhIo re, DosI karI asarAla; pApe saMke pApaNI re, lAgaeNkoI jaMjAla. su ||o|Ipu hiyaDo haTakayau navi rahe re, nAkhe nIsAsA nAra; hiyaDo hejepurIyore, bhalAM dITho bharatAra. su ||8|Ipu tehavaeN bAlakakhelatAM re, cyAre nAnhA bAla; murti pAse AvIyA re, harakhyA neNa nihAla. su ||9||pu. boleM bAlakabolaDAre, maNa maNa miThA bola; "kUbeThA IhAM Ayarne re? jayUkoI beTho niTola." su ||10|Ipu eka kahe "bAbo mahAro re,"bIjAneMdheMgAla; eka bese kholiM Ayarne re, ekakhAMcaeNleI bAla. su. ||11AApu eka kaheM "bhelA besaneMre, jImasyAM bAbA re sAtha;" eka kahe "jImaNa na deure,"deve mukha ADo hAtha. suM ||12|Ipu nAnaDIyAMre bolaDe re, lAdhA sagalA sAra; kayavano pragaTo huvo re, maMtrI abhayakumAra. su||13||pu dekhI dhrujI te DokarI re, bAhujhakolyo jhADa; DosI "po(pho)sI pApaNI re, jANe paDI coravADa. su. ||14||pu dhUtArI teDokarI re, kADhI gharathI kUTa; harakhI cyAre padamaNI re, pApa kADhayo dukha chUTa. suM ||15TIpu hejaeNmilI nija nAhaneMre, TalIyA dUkha'dobhAga; beTA cyAruM hI phUTarAre, pragaTayo jasa sobhAga. su||16/pu. kayavano sukha bhogave re, ramaNI sAta anuMpa; IMdracaMdra piNa dekhatAM re, AMkheM manameM cupa. su. ||10||pu. 1. buddhivAna; 2. ciMtA, 3. naThora, nirlajja;4.pitAjI; 5. khoLAmAM 6 kheMce, cha. Darapoka, 8. durbhAgya, 9. Azcarya.
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 su||18TIpu su. ||19||pu. su||10||pu su||11||pu su. ||12||pu dAneM tUse devatAre, dAMneM dolata hoya; dAna vaDo saMsArameM re, jasa gADaeN sahu loya. tiNa DhALe naitiNa same re, jaMgama tIrthajaha; tIrthanAtha tribhuvana dhaNI re, bhAMjesayala saMdeha. sAta hAtha prabhu sobhatAM re, dhana te locana dITha; caraNa kamalanI raja karI re, karatA pavitra bhUpITha. anukrameM vicarata vIrajI re, samosarayA niravadaThAMma; milIyA covIha devatA re, vaMdaNanRpa jAve tAMma. kayavano maMtrI saMge re, desanAM suNI nIja kAMna; pUche zreNika rAjavI re, pUrva bhava vi(ra)tAMta. prabhu kaheM "pAyasa doyarekhathI re, dAna dIyo tiNa mela; doya velAM didhate lahI re, paDi aMtarAya bihu vela. haLukaramI cita dhAranai re, choDI sakala parivAra; sAta nArI Apa AThamo re, lIdho saMyama bhAra. caraNa karaNa vRta anugrahI re, pohatA sarvArthasIdha; mahAvidehameMpAmasI re, sIvaramaNI nava nidha. dAnataNA ladAkhIyA re, kayavane sobhAga; hINa adhika mithyAdukaDaMre, phatecaMdajI kaheM jinamAga. AcArya IMdrabhANajI re, tAsa prasAda gaNAya; savaMta aDhAre IkayAsI re, poDha vada IgyArasa suhAya. || Iti zrI kayavantaro coTADo saMpUrNamA su ||23nApu, su. ||24nApu su||25||pu su. ||26/pu. su ||ra||pu
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 14. zrI gaMgArAmajI kRta kayavannAkumAra copAI (saM. 1921) duhA : 1 puraNa vaMchata sukhakarNa, dAyaka arIhaMta deva; seva karUM sudeM maneM, nAma japuM nIta meva samaru sUrasvatI svAmInI, praNamuM sata guru pAya; kevanAM kumAra kI, kathA kahUM cIta lAya prathama vahI ghura maMDIye, gotamajIki labadha(dhi); suragura sama jaga jAMnIye, abhaya kuMvarakI bUdhi akhUTa aTUTa bhaMDAra sama, sAlibhadra kI rIdha; kevanAM sobhAga tIma, nAMma lIyeM te sIdha vAre zrI mahAvIra keM, zrI zreNika rAja; bhogI bhamaro nara thayo, sArayA Atama kAja DhALa : 1 (dharma dalAlI cIta karo...e dezI) nagarI rAjagarI bhalI, sura nagarI sama sohere; rAjA prajA bahu sukhI, bhavajaNanAM mana mohe re dhanadatta zeTha vaseM jIhAM, rIdha samarIdha sanuro re; koDIdhaja vIvahArIyA, rAjA mAne puro re caMdavadana mIragAlocanI, vasumatI tasa nArI re; devadharmaguru rAgiNI, namaNI khamaNI sArI re gAla rAla mukha nAve ke, uMce `sabada na bole re; kulavaMtI saubhAganI, koI na tehaneM tole re sukha lIlA bhara vIlasatAM, upajo gara(bha) udyota re; sUrabIMba jima pUrave, sIpa sohai jima motI re nIsabhara sutI nIMdameM, caMda sUpana tINa diTho re; jAya jaNAyo nAthaneM, phala bhAkho tINa miTho re tIje mAsa Dohalo, upaje garabha prabhAve re; cora'gUgala kInAM sunuM, tapa japa sIla suhAve re 1. pA. svAda; 2. pA. vola.; 3. cADI, cugalI. ...01 ...02 ...03 ...04 ...05 ...na ...01 ......02 ...na ...03 ...l ...04 ...na ...05 ...{...06 ...na ...0o
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 *.na. ...08 ..ne ...09 ...na. ...10 deva guru vaMde sAsatAM, dharame amAraga jAve re; bhajana kareM bhagavAnako, dAna mAne sukhapAve re nava nava bhojana kIdhI bahuta vIdhatAjA re; tAje kAje bhojanai, sagalA kIyA rAjIre hIve nava mAsa pUrA huA, graha Ayo uMce rAsa re; subha laganeM velA ghaDI, puSya nakSatra caMdapAsa re tINa velA tINa vasumatI, beTo sakharo jAyo re; teja kare tana dipato, suraja jema savAyo re raMgaralIyA vadhAmaNAM, gIta maMgala gAve gorI re; nAnAM vIdha nATakakare, bAMdhA toraNa raNavArI re kuladIpaka suta janamIyo, vAjA tAla kaMsAla re; pahalI DhAla pUrI thaI, jaitasI raMgarasAlare ...na..11 ...na. ...12 ...na ...13 ..01 duhA : 2 dasUTana devaaMganA, karave sagalo kAma; mAtA pItA dIyo bhalau, kevanAM suta nAma. dina dina vadhate caMdramAM, jIma caDhate caDhate vAMna; pAMcadhAyapAle jato, lADa koDa bahUmAMnA ATha varasano java thayo, bhaNana likhIva nesAla; sakala kalA sIkhI bhale, vidhAno bahUkhyAla. sobhAgI sira seharo, rupe devakumAra; bhaNI guNI paMDita thayo, jIvana vaya suvIcAra. *.. 04 DhALa : 2 (pUjya padhAro nagarImAMhIrI...e dezI) vasumatI sati dina ekeka, gajagatI malapatI e; AIprItama pAsa, bole jima surasatI e; svAmI! suNa aradAsa, pUro A mAharI e; "praNavo kRtapuNya beTI, jovo sAharI e. vahuaravina gharabAraka, suMno jANIyo e; vahu parDa mujhapAya, vikaseM prANiyo e; 1. aniSTha; 2. suvAvaDI strInI dazame divase thatI zuddhi, 3. paraNAvo. **. 01
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 vahu prathai jo puta, dekhu potI potarA e; rahe ApanA thIra nAMma, cale vaMsa gotarA e. dhanadatta mAnI vAta, jozI teDI karI e; sAgaradatta vaDa sAha, mAMgI tasa dIkarI e; kuMmarI aizrI nAma, rupa devakuMvarI e; praNAI dharI prema, Arama kArama karI e. kulavaMtI guNavaMtI, sIle sItA satI e; cosaTha kalAnI jANa, vANI amI rasavatI e; nArIne bharatAra, joDI sarakhI jaDI e; rAdhAne gopAla, kAma ratI paragaDI e. harakhata huvA mAvIta, jagata jasavIsataro e; dIdho mahala AvAsa, citarAmeM cItaro e; jANe koI devavImAMnaka,dIsai dusaro e; caMdaeNpAmI *lihAjamA vasa gayo jhusaro e jhIlakeM adhakI jota jAlIyAM jhagamagI e; jo dekheM naranAra rahe lAgI TagiTagie; vIca hIMDolA khATa sovana ratanAM jaDI e; jhIlakeM hIrAlAla motI laDIyAM vaDI e bIca mahaloM ke bAga phUlavArI vanA e; covA caMdana tela phulela lAgeM ghaNA e; caMpA gulAla sohaMta mahaka cahudIsa bhamai e; bhamarA karata guMjAra(va) phulo pradaiTha gai e sajana pu(ra)jana loka sahu saMtoSIyA e; dIyApAnataMbola'vAgA paharAvIyA e; kIyA*caMgA vIvAha jagata sobhA mahamahI e; jaitasI kahI dujI DhAla mana gahagahai e duhA : 3 paMDita pAseM sIkhIyo, sAstra sahastra suvIcAra; raheM vIjeMseM vegalo, kevanoM sukumAra 1. ghaNo kariyAvara; 2. ? ? ? ? ; 3. lagnanA vastro; 4. dhAmadhUmathI. ...02 ... 03 ... 04 ...05 ...06 ...06 ...08 ...01
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 vidyAsaM rAto rahe, manameM nahIM vikAra; dekhI jaizrI dina ghaNAM, kahe sAsuneM sAra DhALa : 3 (ghoDI to AI thArA desameM mArUjI!...e dezI) "mero nAha nagIno jANe sugaMdho kevaDo; sAsujI sobhAgI vaDabhAga nahIM evaDo prIyaDo kare na sAra rahe jIva dukhIyA sA; moha udAsI deta Apa to sukhIyA mosuM kareM na rAga vairAgI sArIso sA; bhoga sajAI choDa jogIsara pArIkho kare vIdyA abhyAsa pothI jIma paMDIyo sA; na rahe ghara kaivAra vaTAu ThaMDIyo meM to sugaMdhI jAI bhamara nahIM bhogIyo sA; meM kulavaMtI nAra nAtha nIrAgIyo meMto ciMtyA AganeM jora jANe kAlI koyalI sA; sakhIya sahelI sAtha rahuMnIta dohelI mere meMNA nAneM nIMdaka sutA sejaDI sA; meM to jhura rahI dina rAtaka vanameM khejaDI rAyai nA ruce rUpa sarupa na "khalagula sArIkho; haMsa bagalAno heta jANe pArikho chela chabIlI deha na cAkhe bayalamAM pUtaDo; na ruceM sarasa saMvAda na jAyeM bhUtaDo apanI jAMgha ughADa ke ApahI lAjItIyeM; thAreM AgeM kahI vAta avara nahIM kIjiye' vahuyaranAM e bahu vaiNa seThANI sAMbhalI; kahai seThasuM vAtaka dukha bhara AkUlI "" " karo koI dAva upAya puruSanoM e hud seThajI; Aja lageM e bholo vahune duhad'' bole seTha ''vicAra vacana kUMNa bholavai seThANI ? e aNasIkhI vAta sahu mana saMcayai 1. ghuvaDa; 2. bajAramAM ...02 ...sA ...01 ...sA...02 .......03 ...sA ...04 ...sA ...05 ...sA ...06 ...211....06 ...sA ...08 ...sA ...09 ...sA...10 ...sA ...11 ...sA ...12 ...sA ...13
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ 205 kona sIkhAvaiM haMsa bhamara bhogI bhalA; morapAMkha cItarAma cora corI kalA ?'' suNI seThanI vAta rIsANI suMdarI; jaitasI trIjI DhAla kahI manasAM karI duhA : 4 vaiNa dhaNAM seteM kahA, piNa samajhe nahIM nAra; kAmanI haTha jo vaitI ko, navI muke niradhAra naTa vITa laMpaTa lAlacI, juyArI laDAka; vIsanI teDe vAnIyAM, jeha caDhAve cAka moha varSe dhanadatta bhaleM, ''kevano sukumAla; mAla ghaNAM desIkhavo, vIsanakalA tatakAla'' DhALa : 4 (marahaTI sukhamAla devakI naMdana...e dezI) sAta vIsana ke dhaNI bolAye seTha dhanabhAi, 'merA putra kotIka banAvo vIsanakalA mAiM, dakha deuM tuneM re bhAI dvAdasa koDa soMnaiyA levo karo moja AiM'' itanI vAta sunIneM vIsanI, seTha dvAra AI; bhaMgI jaMgI aura pausatI, juyArI kAyai nAnA vIdha pakavAna mIThAi,`ora vAlusAi; karamI zrI 'kAsaravata pIveM, mULeM vala khAi kare kathA "disaTaMta kavita kara dohe catarAi; madirA pI keM masata bhae tava, copaDa vIchAvAi lAvai hoDAhoDa ghumato, pyAle ke mAMhi; hAreM jiteM khela karata ho, mAMsa leta khAi ekeka gAyeM rAga sIMdhu, soraThI gujara gAi; tIna gAMma svara sAta dasamuM murachInAM, ekavIseM tAi tAla tamAla TolakI vAai, vINAM umaMga vAi; thei thei sabada ucArata vesyAchelArI jhAi 1. ane; 2. pakavAnanuM nAma; 3. madirA; 4. dRSTAMta; 5. madomanmatta; 6. thAI ...sA...14 ...sA ...15 ...01 ...02 ...03 ...01 ...dakha...dvI ...02 ...dakha...ddhA ...03 ...dakha...ddhA ...04 ...dakha...ddhI ...05 ...dakha...hI. ...06 ...EU...Gl....06
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. vaya; 2. prIta; 206 dudha dahI ora mevA khAteM, viSIyA cIta lAi; narakakhajAne taMbUtAMNe, dukha bahu te pAi nai bhAta kI vAta sunIne, citameM camakAi; kevanAMne dhIyAMna lagAyo, marakaTa kInAMi tanamana maTakata kahata vesayA, ''jovana vaipAi; e jovananeM esI javAnI, vAra vAra nAMhI Ai'' jI jI karate jIbhyAsuM ko ? matalava ke tAMi; pothI pustaka choDe vasaneM, vesTArse lava lAi lIyA jAlameM gera vesavA, lAja ora sarama gamAi; jyoM caMdAkI prIta cakorI, phIra TuTata nAMhI kahe vesayA ''suMno kuMvarajI ! jo hamare ghara Ai;' DhAla caturathI mAMhI kuMvara nai, apaneM ghara lAi duhA H 5 caMdavadana mRgalocanI, rupeMgorI raMbha; kevanoM bhogI bhamara, dekhata dhare acaMbha ...dakha...ddhI ...08 ...dakha...lI ...09 ...dakha...ddhA ...10 ...dakha...ddhA ...11 ...dakha...dvI ...12 ...dakha...ddhI ...13 DhALa : 5 (avakai vesara pAvato vIprano tajI mAnuM...e dezI) kara joDI vesyA bole, ''tuMma bhalIi padhArA DholI ho; kevanoM bhogI meM to terI dAsI, tuMma bhogo lIla vilAsI iNa maMdirameM rahanAM, sukha bhoga vIlAsI sahunAM ho ke tana mana dhaNa sava terA, vIlaso sukhaprIu merA'' hAvabhAva kare bhArI, cIta coralIyo tIna nArI ho ke kevanoM mohata kInoM, dhariprIta vadhAI dInoM nIja gharameM dAsI mukI, eka kroDa dIyo dhana cukI ho ke manavaMchata lIla karAi, yAM to sarakhI joDI mIlAi dIna rAta rahe raMga rAtA, phIra kAla na jAneM jAtA ho ke ghara kuTuMba visara gayA sArA, paraNI choDI niradhArA rovata choDe pItA mAMI, e to kAma taNI aghakAi ho ke mAta pItA sudha nahI lInI, ekavAra koDa dhana dInI ...01 ...ho ...ka ...01 ...ho ...ka ...02 ...ho . ...S....03 ...ho ...ka ...04 ...ho ...ka ...05 ...ho ...ka ...06
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 varasa vIta gaye bArA, phIra ghara kI sudha na sArA ho ke dAsI bolI dhari nehI, ''suta ! Avo eka vAra gehI paraNI mRgAMkSI rove, nIta bhoMma caDhI gaDha jovai ho ke suna dAsInI vAMNI, mana kara lIyo vajUsa mAMnI'' dAsI to nIja ghara Avai, sagalo vIratAMta sunAvai ho ke mAvIta suNine vAtA, manamAMhI lahI asAtA choDI nIja kula lAja, ina'adhaka adhaka sava kAja ho ke vesyA ghara jo nara paDIyA, dhana khoyAne raDavaDIyA DubyAM kAlI nIradhAro, sevIjI na ko vesyA nAro ho ke eha pAMcamI DhAla vakhAMNI, vIpatAneM paDIyA agyAnI duhA H 6 dAsI manameM cIMtavai, vAta kahI ghara Aya; "kumara vescArye bholavyo, AvaNa vAta na kAMya.'' vAta suNI kAmini hIve, karatI bahuta vIlApa; Apa kamAyA kAma che, kare ghaNAM pachatApa DhALa : 6 (laharavAnI...e dezI) "tuM jIvana tuM AtamA re, tuM mujha prAMNa AdhAra re beTA Avajyo; suta taNi pareM vasI raho, sAMbhalo hIya majhAra re tIlabhara jIbha rahe nahI, kima jAsI jamavArare; ekavAra ghara Aya keM, kara mAtA kI sAra re tuM mujha AMdhA lAkaDI, tuM kAlajAkI kore re; AMta luhaNA tuM mAhare, kI hod kaThaNa kaThora re kUNa kahasI mujha mAyaDI, kINane kahisuM suta re ? eka na jAyA vINa sahI, kIma rahasI ghara suta jouM beTA bhojana sameM, hIya vasato Aya re; jo mAtA ke lekara lekhavo, to ghara ANa vasAya re sIleM sAla taNI pre, sAle ahIMThAMNa re; prANa phUrve vegalA prAhUNAM ! tuM jANa mata jANa re 1. dhikkAra; 2. janmAro ...ho ...ka ...07 ...ho ...ka ...08 ...ho ...ka ...09 ...ho . ...OM...10 ...ho ...ka ...11 ...01 ...02 ...be ...01 ...be ...02 ...be ...03 ...be ...04 ...be ...05 ...be ...06
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 'soraThA meM to buDhI DokarI, naiNa gamAyo roga re; ghara suno kara tuM gayo, rahyo pradesI hoya re bAlapaNe jANatI, sIyAlAkI rAta re; to choDe nahIM mAtaneM, caDho kalaMka vikhyAta re vahU ratana tAharI, suguNa satI guNalINa re; koyala jukAlI hUI, vIraha vijogaNa khiNa re lAla pAla moTo kIyo, dhoyAmeM malane muta re; Apa sovatI 'AlameM, ava vesyAmeM vIgute te nIca saMga karAvIyo, te phala lAdhAM eha re; pANI pI ghara pUchatAM, thayo ukhANo teha re meM pApameM jI(va)tI rahI, dUkha dekhaNa re kAja re; dukhIyA ne utAvalA, maraNa na de mAhArAja re devadharama choDIyA, choDadIyAmAvItarare;'' chaThI DhALameM kuMvarajI, dhari vesAteM prIta re duhA H jhUra jhUra pIMjara huyA, buDhApana mAvItra; piNa pAcho Ayo nahIM, kevano ghari prIta mAta pItA donu huyA, kAladharma vIvahAra; kevanAM nArI ghara pAle, kUla AcAra nArI dhana mele jIhAM, tIma re patine sAra; dhana mukyau tava Abharana, muke satI sIMgAra gahanA gAThAM dekhIne, akkA re vicAra; 'ghara khAlI ehano thayo, nahIM kamAvanahAra kare kAMtaNo tumano, dekhIneM prasatAva; virahana vijovaNa nArino, ehI mUla subhAva' anukarameM akkA suMNI, maraNa vAta mAvItra; ava svAratha aNapUgate, dekhau kare 'kUrIta gIrateM parIya jAya jAya samudrameM; prema rIye mUha rAkhAya, vesA hita nahI dijIya 1. bhInAmAM pote UMghatI, 2. have, 3. kharAba rIta; 4. A kaDI ha.pra. (ka)mAM ja che. ...be ...00 ...be ...08 ...be ...09 ...be ...10 ...be ...11 ...be ...12 ...be ...13 ... v ...ra ... 3 ...4 ... 4 ...6 0) *
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 209 ...01 DhALa : 7 (alabelAnI athavA rANapuroralIyAmaNo re lAla...e dezI) hIve te AkADokarI re lAla, dIkarIneM kahe teDI; "suvIcArI re? kayavanoM nIradhana thayo re lola mAMna vAtaDI tuM mAharI re, mukatuM ehanI keDa su...AMcalI mata kara ehano saMca su raheje raMgabhara rusaNAM relA, karaje raMgameM bhaMga su... .su...mAM..02 mAla vInAM na mIlAya jo relA dIThA nArvadAya su. dhana khuTe asuhAmaNo holA kADhatuM phUDa upAyo ...su....mAM ...03 vAsara veSara vecaNA relA marata na choDa maMca su. svAratha vINa kINa kAmano relA TAlaudIkarI saMcA ..mAM ...04 kIna kInaneM cItArasI relA, lakha Avai lakha jAya su. nAmuMDenavA navA relA. vesyA ThagaThaLakhAya" .mAM...05 kahe beTI "suNa mAtajI relA. e sukhalaNi jAta su nehana cuke jehane relAparlepaTole bhAta ...su...mAM ...06 manamAMno e mAharo relAbIjo na Ave dAya su. jima naiNArI putalI te lAtIma tana manameM sahAya ...su...mAM...00 lAgo raMga majIThano relA gunAmeM jIma bhIta su. vIlagI vela jarukhasuM relA, jIma kAjala meM bhIta ...su..mAM ...08 kartAbhartA e sahI re lA. nA rahe INa vIna jIva su choDu nahI jIvato relA. rAco raMga sadIva ...mAM.09 eka divasa alago raherelA naiNa na Avai nIMda sU jaThakahIM to tema lA. meM vIMdaNI e vIMda" ..mAM....10 rahI rahI chAni chokarI re" lADokarI bole ema suM nAcanahArI nArI nahI saha rahe.relA kIyo mAro prema ..su..mAM..11 risa trIsula caDhAvine relA. AMkha rAtI karI bole su. gAla rAla bole ghaNI relA vIdake jo baeNla Dhora ...su...mAM...12 *juyA Alasa soga bhy| kukathA katuhala krodha kIrapana alptaaNvudh||| bharama nIMda e mada moe juvaTa luTa / te gujarAta ke kAThIyA ter|| gAthA ------ 1. pA. bIcAra; 2. pati; 3. baLada *(gAthA:1) jugAra, ALasa, zoka, bhaya, vikathA, kutUhala, krodha, buddhi, kRpaNatA, asatya, zaMkA, nIMdrA, mada-moha, corI AgujarAtanA terakAThIyA che.
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 DosI posI pApaNI re lA. jANe phUTo Dhola su baDabaDa sabaneM bolatI re lA. saMkhaNI mAMDayo sora kevanAM upara hIva relA kare bola nIThora su beTI roDai dekhana re lA. juM paga dekhI mora ruThI kuttI jehavI re lA. "pUtIlo 'bhalavaMka su akkA'ubalakAM kare re lA karI tI taDaka bhaDaka pApaNa sAMpaNa uchale relA lAgo jANe bhuta kahe "paDo raheta ghara relA rogI sogIno pUta ghara suno maThipaDiyo re lA vAta kare adabhuta su kAmakAja jANe nahI re lA khAya pItA dhana suta hU sukhau bhAve nahI re lA. tAjA dhAna ghRta ghola su amara chosarA pivaNA re lA. coIja tela taMbola sarasa to bhAva vInAM jI re lA. jA ApaNe gharabAra re su mAvIta(ra) muvA tAharA relA kare gharamAMhI AcAra'' ema suNIne uThIyo re lA 'amaraSa ANI zarIra re su tejI nA sahe tAjaNo re lA haMsa na sahe AhAra AMkha ughADI ciMtad relA 'dhI vesAno neha su giri bAdalasuM juM chAha re lA. aMta dikhAve cheha' dhanadattaro ghara puchIyo re lA Ave mArga mAMha su nagaraseThasAhamo mIlyau re lA kuMvara puchai rAha seTha urse jANe nahIM re lA. jANe paradesI loka su juno ghara huyo tehano relA nAma gamAyo phoka seTha seThAMnI beu muyAre lA nIvaDo puta kaputa su dhana khoyo saghalo sahI re lA vesyA saMgI viguta nija avaguNa kAne sunA relA dhig! merA avatAra su naiNa bihuM AMsuM jhare relA. jANe motI hAra 'tIratha mAta-pitA kahA re lA valI vizeSe mAta su na karI sevA cAkarI re lA. bhalIya na kIdhI vAta' Ima ciMtavato AvIyo relA nIja ghara bAra kumAra su sisa dhuNI soce ghaNo re lA joto pola pagAra 1. kUtarI; 2. pUMchavALI; 3. ? ? ? ? ; 4. pA gAlA; 5. chAsa; 6. ALasa maraDI. ...su ...mAM ...13 ...su...mAM ... ...su ...mAM ...15 ...su ...mAM ...16 ...su ...mAM ...17 ...su ...mAM ...18 ...su ...mAM ...19 ...su ...mAM ...20 ...su ...mAM ...21 ...su ...mAM ...22 ...su ...mAM ...23 ...14 .......410 ...24 ...su ...mAM ...25 ...su ...mAM ...26 ...su ...mAM ...20
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 281 paDe pAcho paNa pAdharo relA cAle catura sujANa su sAta vIsana e sAtamI re lADhAla kahI mana mAnA ...su...mAM..28 ...01 *.02 ...03 duhA : 8 dhaNI vihUNAM dhavalahara, Tha(5) paDADhamaDhera; hUyo ja Amana dumano, dekha dekha cophera jina gharameM valI disatAM, jhAjhAM dAsI dAsa; gahameM sobhA vaha gaI, dekhI bhayo udAsa jina ke khAMdhe kUdate, karate lADa hajAra; lADaNahAre raha gaye, gaye laDAvaNahAra hiva te ubho bAraNe, ANI raho aDola; "kuMvara kAne sAMbhaLe, nIja nArIno bolA kahe kAminI "suDA bhaNI, "uTha!uTha!prabhAta; raMga raMgIlA suhaTA! suna suna morI vAto tuM atI rupe ruyaDo, sAco catu(ra) sujANa; eka vacana merA karo, mo prItama ghara ANa vIrahe vithA mujaAghaNI, raho ghaDI na jAya; tINa kAraNa re suvaTA!lAguto repAyA *..04 ...05 ..06 .00 DhALa : 8 (Albadho re lalanAM viSayataNAM ane bhUlI hai naNadala koDAlo...e dezI) suNa suMNa suvaTA!tuM to catu(ra) sujAMNa morA lAla; rupatero ralIyAmaNo, mIThI terI vAMNa morAlA, suNa suMNa re suvaTA!...e AMcalI 01 nIlI torI pAMkhaDI morA lAla, cuMca aura rAtI parI; rUDI thArI AMkhaDI, rAtI mAtI raMga vATalI. ...mo ...su...02 sovana maDhio terI cAMcaDI, dUdhapakhAnuM pAya; tana vachAu chAMhaDI, nita prati dekhuM AyA ..mo....03 mAno kara upagArIyo, vInataDI avadhAramo. uDatuM paMkha pasArIne, mata karaDhIlalagAra ...mo ...su...04 kehajo muja saMdesaDo, nyAro ekoekamo. aOM vijogaNa, atI ghaNI jharamare jIma raMka more ...mo ...suM ...05 1. pI. ku; 2. popaTa; 3. vyathA, ciMtA; 4-5. ha. pra. (ka) ane (kha)nI dezI.
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 tajIyAM tela taMbola, khAvaNa pIvaNa khelaNA mo. tajIyAM uMDhaNa paheraNA, pIThI aMjaNa maMjaNA hIra cIra sava choDIyA, tyAgA sava sINagAramo. vIrahe karavata dhAra jaM, cIra diyo nIradhArA sovaMtA sukha sejaDI, naina nAve nIMdamo. dharaidhyAna pIyu taNo, jima bhamarI araviMda valI kahajai tuM jAyaneM, tauneM kahA je bola mo. tailopI kula lAkaDI, kalaMka caDhAyo rolA teM paMcokI sAkhameM, meM praNIyo joyamo. khijI guno dAkhIya, ko kara choDI moya Aka eraMDa tuM nIsarayo, ochI prIta ajANa mo. meMpatI kIyAthA sahi, kalAvirakha sujANa. gAMThe bAMdho taiNa meM, ratana amolaka jANa mo. paNa kuMpAtara nIvaDo, kAMca sarIkho pANI haMsa huyo jima kAgalo, sono sIso hoya mo. vesyAsuM kara nehalo, nAma gamAyo joya kAM sarajI karatAra neM, kaMta vihuNI nAra mo. dukhaNI kidhI mobhaNI, dhIga! unakAja mAra "ghaTikamAi ApanI, ke nadIyadosa mo. lahazai lAbha ApaNo, kahA karIye apasosA koDa varasa piyA jIvajo, e merI AsIsamo. bhalo jANa karajo tumeM, mata karIyo mana rIsa kaho aMdezo lAvajo, meM terI balahArI mo. kusala khema ghara Avajo, vATa joukhaDI bArI sItA jIma meM nIramalI, satI jIma cita jANa" mo. AThamI DhALa purI hui, AgaeN suNo vakhANa ...mo .. tuM ...06 .mo .kuM...00 ...mo ... ....08 ...mo .. tuM ..09 ..mo .. ...10 mo. . ...11 ...mo ...suM ...12 mo. ..suM..13 .mo ...suM..14 .mo ...suM .15 ..mo ...su..16 ..mo...su...10 ...mo ...suM..18 duhA soraThI : 9 didhI apanI bAMha, corI caDI kara melatAM; jima taravaranI chAMha, paNa na rAkhato karne *.01 1. kalpavRkSa; 2. du:STa; 3. paththara; 4. akArya; 5. ghaTI gaI
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 283 phUrako DAMva aMga, tiNa avasara nArI taNo; cittameM asI suraMga, sahI milase mujha vAlo **.02 .02 DhALa : 9 (TUMka ghara apaneM ko Ava vISa kI chAMDa galI...e dezI) carakhAle baiThI re, garIbI svAMgadharI; vipatIkI mArI re, vijogaNa duHkha bharI ...ca..01 bole chama vAMNI re, laMbe sAMsa bhare; vItakakathA gharakI re, kaho kUNa sAra karI vesyAM ghara jAire, bedaradI baiTha rahA; sukha dUkha kUNa pUchate, jisakenAha dayA ...ca....03 suna sunakuMvANI re, vIjogaNa nArIkI; vaja sama lAgI re, dukUlana kArIkI ...ca, ...04 ghara bhItara Ayo re, manameM saMkadharI; mukha to kumalANIre, caMdra jurAha grahI ci...05 satI dekha saMkANI re, manameM soca dhare; 'e kuMNa nara Ayo re? pIchAMno nAha pare" .ca.06 e ghara satI pokAre, "ihAM tuM kyuM Ayo? merA kaMta nahIMgharare, vesyAbharamAyo. .00 apane ghara jAvo re, amArA kAma nahIM; hama satI sIromaNi re, avara ko kAma nahIM ca, ...08 dujo nara bhAIre, naNadIrA vIrA vInAM; meM rahuM udAsI re, cakorI jima caMda vinA ca, ...09 "kadanajare dekhuMre, pApI kada Avai; meMpagamAyA re, aMganeM saMtAvai'' .ca. ...10 kevanAM bole re, "AsA terI saphala bhai; meMgharakA mAlakare, vipata sahu dUra gai ca ...11 jina turaMta pIchANAM re, gharakA syAmadhaNI; tana mana saba harakhI re, sobhA adhika banI ...ca....12 jima ghana varasAte re, nAce mora sahI; vAdala keTalI kare, caMdraprakAsa sahI ...ca...13 -------------- 1. kyAre
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 priyA Ada(ra) detI re, navelI raMga bharI; siMgAra sajAi re, kAminI neha bharI nava rasakI navamI re, kavIsare DhAla kahI; milanekI tiyArI re, Adara raMga sahI duhA soraThI : 10 mukha ghuMghaTa paTamAMhi, prItama dekha pichANe; caMda chIpe na mAMhi, jyuM vAdala dala cAlavai DhALa : 10 (jobanIyAM raMgI lIyA sahelI mAhArA pIunaM...e dezI) Aja vadhAvo he sahelI, hama ghara Avajo; jAgo hamAro bhAga, pIyA padhArIyo jo; suratarulIyA he sa hama ghara AMgaNe, amIya tau ghara lAga pIyA bIchaDA milIyA he sa. bArA varasa taNAM dukha TalIyA saba dUra pI mhArA vrataneM parasAdeM he sa, dukha duhaga TaleM hIva vIpatA gai cura tapa japa karatI he sa pAlatI AkhaDI puro paDIyo neMma pI deva dharamaneM he sa nIta manAvatI, jIsaneM thAi khema dhana e velA he sa dhana che A ghaDI, janma bhayo pramAMNa pI bArA varasa kAM he sa vichaDIyA milyA, ava ghaNau gINatA ANa motI ema vadhAvo he sa. morA kaMtaneM, gorI gAyeM gIta pI gharameM mAMDo he sa. nava nava mAMDaNI, cItarAmaNa karAvo bhIta vIca vIca deve he sa Apa olaMbhaDA, saba kADhI mana vAta pI raMgameM mITho he sa lAge rusau, mana lAgai jasI drAkha alIyAM galIyA he sa. saba pichalA kIyA, hasa bole ghara prema pI. sAjana milIyA he sa. AnaMda varatIyA, dalagIrInoM nema raMga ralIyA he sa saba parivArameM, huvA harakha apAra pI. toraNa bAMdho he sa gharake bAraNe, sobhA vividha prakAra varateM maMgala he sa sukha atI pAMmIyo, zrI punya pramAMNa pI dharama arAdho he sa A jiNarAjano, dIdho supAtradAMna jo dukha pAyA he sa. aba sukha thayA, purNa thayA sobhAga pI. dasamI DhAleM hai sa. pIyA ghara AvIyo, sIla tau sukha pAya ...ya...14 ...ya ...15 ...01 ...01 ...pI ...02 ...pI ...03 ...4. ...04 ...pI ...05 ...pI ...06 ...pI. ...00 ...pI ...08 ...pI ...09 ...pI ...10
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 285 **.01 02 duhA : 11 "zrI sama nArI nahI, kevanoM bharatAra; joDI bihU sarakhI milI, tuTho zrI karanArA hIrve sukha jaganAM vIlasatAM, suta upajo garbhavAsa; kevanAM gharajanamiyo, Ayo pUnya prakAsa aba vesyAnI DIkarI, laDa Aighara choDa; Ai varaghara pUchatI, hoi jezrI joDa bIhU sarakhI joDI juDI, vadhato nIta prati prema; kevanoM sobhAgIyo, loka kaheMdhana ema AMkha bihuM sarakhI gIteM, mAneM catura sujANa; hAla hukama jazrI taNI, hAthaeNghara maMDANa *..03 **.04 ...05 01 ...lA..pu....02 ...lA ...pu..03 ...lA...pu...04 DhALa : 11 (bheDI re bhukha abhAgaNI...e dezI) nAha nagIno eka dineM, dekhI atI dilagIralAla re; jaizrI nArI malapatI, AIprItama tIralAlare puche padamaNI priya bhaNI, "hasatA dekhI divAlA Aja na bolo kima hatI ? theM prItama muja jIva ciMtyA kAMI dilameM vasI, kaMte mujhaso risa lA Aja nIhejo vAlaho, ruTho visavAvIsa khAsI dAsI huM tAharI, khatA karado sikha lA bina bole jIvuM nahI, na bharupAchI bhIkha" prItama kahe "suNa padamaNI tosurisa na jIvatulA, gharamaMDana mAha re, hIye mAha saciva tosumana mohI raho, bhramara phUla sugaMdha lA. cIMtyA dhanarI mo mane, dohalo e ghara baMdha kUla moTo paNa ApaNuM, vaDA banAyA kAma lA paMcAyaeNpragaTa thayo, bApadAdAro nAmAM Aye gaye pAhuNo, rAvala devala kAja lA. kharaca barasa kiyA vInAM, na rahe gharakI lAja dAne jAcakarasa bharNa, sevA kare sahu koya'' lA Dhalakata DhAla agyAramI, suNatAM jayaraMgahoya ..lA ...pu....05 ..lA ...pu....06 ...lI...pu...00 ..lA..pu..08 ...lA ...pu...09
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 286 duhA : 12 ekaNa didhA bAharo, nAma na le sava koI; dIdhAdevala caTe, Ima bhAkhe sava koya ...01 ...01 ...dA ...02 ...dA. ...03 ...dA ...04 ...dA ..05 ...dA ...06 DhALaH 12 (dAna kahai jagihuM vaDo...e dezI) dAma nahIMgAMTha mAMhare, dAma kare sahu kAmo re; dAmeM tuThe devatA, dAma vadhAve mAmare dAma bhalA saMsArameM, didhA dolata hoI re; graha gocara pIDATale, Adarade saba lAIre rupaIyA mAneMrAjavi, rupIyAeNvRta ghola re; dharama karama dhanaseM hUve, rupImai sadA raMgarola re rupaiyA pyArA jagatameM, rupIye mAdala vAje re; asanAna pujA rupIye hUve, rupIyA jina guNa gAje re rupaiyemAne bhArajA, lADI hAtha be joDe re; vINa dAMma nIlo bhaNI, ruThI kaDakA moDe re ruparve sAmAta kahAvatA, paisA kAmaNagAro re; paise vINaja hovai sabahI, paise jimaNa sAro re bahaNa karUM nA siramAhare, RNathI rahe mukha kAlo re; aTaNathI nAvai nIMdaDI, sadaNathI sahIyeM gAlo re nArI maMDaNa nAthajI, dharatI maMDaNa meho re; puraSA maMDaNa dhana sahI, InameM nahIM saMdeho re khuTo dhanakhAtAM sabhI, gharameM sabala khuTo re; viNaja vyapArana ko carla, dubhara peTana khUTore meM jAuMparadesameM, dhanakhATIza ekacitto re; gharameMdo the bahanahIDI, rahajo rUDI rIto re" "zrI suna piyAnA bolaDA, gahanAM sarava utArI re; pIyA Age mukI kahe, "kAyA mArI vArI re khAvo pIvo kharaco valI, mAMDo viNaja vyapAro re; nAtha kahe "dhana! tuM satI, tuMmujhaprANa AdhAro re gahaNAgAMThAM vecatAM, lAja ghaTe hovai hAMsI re; meM cAluM saMghAparI, ghara kimADa vayAsi re'' ...dA..00 ...dA .08 ...dA ...09 ...dA ...10 ...dA ...11 ..dA...12 ...dA ...13
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 ...dA...14 ...dA...15 nAra manAve nAhalo, cAlaNa rokiyo saMco re; mAthe bhAgatana chAMDI, naTale karama prapaMco re tIna avasara paradeza meM, dhanapati sArathavAho re; kare Ima udaghoSaNA, nagaramAMha ache ho re dhanakhATaNa mana je huve, te Avajo muja sAthI re; vINaja ghaNau pradesa meM, caDhavI bahUdhana hAthI re'' kevanAM suNI vAtaDI manameM harakhata thAyo re; samajhAIgharaNI bhaNI, cAlaNa ro huyo vAyare subha sukana Ayo sAthameM, "zrI AI sAtha re; devalameM sIjA dharI, sAha baiTho tINa mAthe re gharathI bAhira AIyo, eha ja paMthameM Ago re; bAramI DhAla jaitasI, lakhamI khATaNa rAgo re ...dA ...16 ...dA...10 ...dA ...18 ...dA ...19 duhA : 13 have kulavaMtI kaMtane, UbhI kahe kara joDare; "rthe sIdhAyo sidha karo, pUrIjo mana koDa. ... 01 ...ja...01 ...ja ...02 DhALa : 13 (merA sAhiba ho zrI sItalanAtha...e dezI) jaladiAiyo vAlahA, mata rahajai ho bahu tAM pradesaka; Avata jAtA suMghaNA, mukajo ho nija kusala saMdesaka cora cugala Thaga mAMNasA, mata kijo ho pIyA vIsavAsaka; kharacakhANameM mata saMkajo, jima soheMretImahI paMcAseka kusaleM vegA Avajo, dhana khATI ho mana karI vIcAraka; thai mujha jIvana AtamAM, manamohana ho sAcA bharatAraka deva gurudharama sAsatA, nIta kIjo ho cIta nIsaravaidhAraka; kadina mujha vIsArajo, mata bhulo ho rAkho mana sAraka kAgala lIkhI jo mokalo, dekho ho kAgajano lekhaka; kIsa vIdha prema prakAsIyo, tava jANho jIvana phala dekhaka valI avadhAro vinatI, patI bhagatI ho meM to chuM nAraka; "jImanarI velAM thayAM, meM jImuM hodopahara dhAraka ...ja ..03 ...ja...04 ...ja ..05 ...ja..06 - - - -- -- - - - - - - 1. jamavAnI veLA; 2. bapore.
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ 288 jeha desI Aya hAthameM, tada pAcheM ho khAsuM meM pAnaka; covA caMdana caracaneM, mevAneM ho nAnAM pakavAnaka meha taNI pre tAharI, meM dekhuM ho pIyAjI kI vATaka; ghara suMno thAre vInAM, kaba Avai ho vAlama `dhana khATaka hiva milIneM sIkha de nArIyAM, mukatI re mukha lAvI nIsAsaka; jovai mukhaDA pherineM, jIva rahIyA ho pIyA pAsaka pAcheM valatAM jIvaneM, moha karamano dIse jaMjAlaka; *jimatIma Avai phira ghare, sukha mAMhI gamAve hove kAlaka seja duhA : 14 hIve devala meM cIMtatA, ghara gharaNIno heja; nIsabhara sUto nIMdabhara, kevano sukha ridhIvaMta apUtrIyo, koIka sAhukAra; parabhava pahUto pravahae, Ayo tihAM samAcAra tinarI mAtA pAliyo, paMthIne dhana Apa; cyAra vahune Ima kahe, "mata rovo cupacApa jo sAMbhalasi rAjavI, to laisidhana roka; nAma ThAma jAve sabhI, tiNa mata kariyo soka ghara AvI vasA vasA, navalo nara adbhuta; pUtra hosI ghara tAhare, rahasI gharano suta'' kahe vahu sAsu bhaNI, '"kIje kema akAja ?'' kahe DosI 'INa kAraNe, karatAM koIya na lAja'' .......06 kei nara'bhaMgI kei nara jaMgI, "amala nasA meM paDIyA re; *udhai murdho ne "TharaDAvai, posa tapIyA aDIyA re ...Y ...08 ...Y ...09 ...ja...10 ...01 ...02 ... 03 ... 04 ... 05 ox DhALa : 14 (e vara Avo re...e dezI) vahu cAroM calI DosI, karameM lidhI DAMgo re, sArtha utarIyA tIhAM Ai; dekhata nava navA sAMgo re, jovo vara A che re, jethI vadhIya suta gharanoM ATho re. ...01 ...jo ...02 1. ha.pra. (kha)no pA dhara; 2. ha.pra. (ka)no pA - jaitasI kahe mana harakhazuM, hIva thai he ihAM teramI DhAlaka..ja 10; 3. sArthamAM koI bhaMgI jAtanAM; 4. bhIla; 5. vyasanI; 6. zAnabhAna vinAnAM; . hAtha paganAM ThekANA na hoya.
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 289 ...jo...03 ...jo...04 ..jo...05 jo ...06 ..jo ...00 ...jo ...08 ...jo....09 kei vAMkAneM keDo mATI, muchaDIyA vala ghAle re; DhalakatI rAta nIMdarA Avai, sutA sutA cAla jovo re raMga raMgIlAneMraMgabhInA, haMsa sarakhI joDI re; koiyana Ayo najarA nIce, cAlI sabaneM choDI re devalamAMhI te gai cAlI, suto dITho seja re; rupa anupama avala vIrArja, kaeNvano dharI hejo re paNa nahIM jANe nIrdechAyo, tImahI AMNo maMdiro re; uNa pApaNa e chala kinAM, gharameMmelo maMco re cAreM nArI co mukha baiThI, kevanoM hivai jAgo re; e dekhI prapaMca vIcAro, acaraja manameM lAgo re e kaNa khyAla vinodatamAso, moTo maMdira vAso re! najara uThAidekhaNa lAgo, nArI Arsa pAso re raMgaraMgIlAmahala visAlA, citarAmArI jAlo re; jANIneMracIyA vIdhAtA, motI jhAmara jhAlo re vIca vIcakoi lAlapravAlI, jhamakjhAmarajhAlI re; bhalA bhalerA gokha jaDAu, vIca vIrAjai jAlI re "vIca vIca motI jhuMbakalaTakA, jhamakaeNjhAmarajhAlI re; lapatra lAgA navaraMgA, sohai maMdramAlI re aura sakharo bAMdhI caMdrovA, makhamalanAM paMca raMgo re; navI navI bhAta jAta hainArI, phUla vikharA caMgA re caMdavadana mRganainI suMdarI, bhara jovanameM deho re; dipasIkhA jIma nAsA adhakI, ghaDA kuMDI jimameho re sovana vAna caDhAvai cItra, cahudisa cAranArI re; hAya hAramotI mAlA, nAgananeM anUhArI re pAyeM nevara raNajhaNa vArtha, kAMne kuMDala sAro re; nakavesara rAkhaDIyAnIkI, cuDAmaNI jhaMkAro re mohanagArI manaDA mohyA, coraNIyAM cita coro re; mukha dIrkha dura bhaMgA , kevanAM mana hero re magana bhayo dekhI manamAMhI, lAgo karaNa vicAro re; e sohanIyA maMdira suMdara, Ayo suraMgamajhAro re 1. ha.pra. (kha)mAM A kaDI nathI. 2. ha.pra. (kha)no pA. - e sohanI ke me ghaNAM sAhaNAM. ...jo...10 ...jo...11 ..jo....12 ...jo...13 ...jo...14 ...jo...15 jo ..16 ...jo...10 ---------
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29o ...jo...18 ..jo....19 ...ja ...20 ..jo ...21 ...jo ...24 bhaya kayAsa manamAMhI upajI, meM Ayo kINa ThAmo re ? sudha nahI mujha Agala pAchalI, kevanaoN mujhanAMmo re' sIradhunI manameM saMkoce, manameM eka Aloca re; bharma paDo cItamAMhi vicAre, "pAtarIyo kiMma khovo re' te hIva rAMDaDokarI, bolI mIThA bolo re; yo ghara e vahu terI beTA, inaseM kararaMgarolo re inase kararaMgarolo re beTA, bhogabhogavo thAro re; paharo uMDho khAvo pivo, bhogo saba gharamhAro re meM samarIthI nIja kuladevI, mAMgo putra pradhAno re; tuThI devI tuM Apo, bAlo jIva samAMno re yo dhana mAla khajAno tero, terI kAyA mAyA re; jIva ekato kAya jai, tau diThA sukha pAyA re" sunI vAta buDhIyA kI mIThI, harakho hIye kumAro re; kINa khAMTI bhoganarakoi, manameM karo vIcAro re jAi kare vicAra suraMgA, udarakhINa suraMgA re; bhoga bhujaMga alekhA, caratAM phiraturaMgAre ina mahalome vaso kevanA, bhAkhuM vAta na kuDI re; cAranAranerA mukha dekheM, vAheMsovana cuDI re, cAroM vahu kare pati bhagatI, cAroM rAkheMmelo re; dhyAre prema mIlAyopIyAmeM, copaDa pAsA khelo re covA caMdana tela kulelA, saba siMgAro banAve re; anukrama beTA cArjanamyA, beTe vadhAithAve re aba svArtha pugo buDhIyA ko, dekho karetamAso re; kahai vahuyAneM "e nara kADho, pugI merI Aso re'' vahuyAMse tI karelaDAi, bhAMje jo lAja nIsaMko re; kutI ruThI bhoM bhoM bhaurka, rAtaDalI karI AMkho re rAtaDIyAM kara AMkho moTI, naginaikharI na khoTI re; Aya gayAneM jala nahI pIyAvai, khAna na devai roTI re ApakhAyaneM ura kharacai pApaNa, mAMhIthI bole bhaDakI re; paDo pAhaNakhAlI jAvai, khorTsa kadI nAkhIDakI re ...jo....25 ..jo..26 -- jo ...20 ...jo...28 ..jo...29 ...jo...30 ...jo...31 ...jo....32
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ 291 mAMhIthI bole taDakI bhaDakI, ghara bAhara rahI aDakI re; jogI jatI jAya sava khAlI, sahu jAvai tasa`jhaDakI re catura dasamI DhAla lahI mana raMga, zrotA ke mana bhAI re; aba DosIkA kapaTa suno tuMma, vahusaiM kare laDAi re duhA : 15 sAsunA suNa bolaDA, upano dukha apAra; cAruM vahu mIla ekaThI, kare Aloce vIcAra '" sAsu hui hai svAnaNI, vIracI karai bIgADa; arI alI kiMma choDIye, bArA varasa kApIyAra'' DhALa : 15 (hamarIyAMnI athavA mAlInI gItarI...e dezI) vahuyara hIla mIla vInave, ''prItama kema daMDAya ? sAsujI bArA varasanI prItaDI, jIva raho raMgalAya. sAsujI vahu pahalI poteM teM kIyo, sabala anyAya akAja sA gharagharaNI kari rAkhIyA, ta(tu)ja saba kulakI lAja sA jAya prayAsuM ghara vasyo, garabha(ja) sarI aba lAkha ? kAma saro dukha vIsaro, avakuMdoSo kAya sA lAja rahI lakhamI rahI, beTA huvA cAra sA karatAra tuTho e dIyo, bhAga vaDo bharatAra sA iNa vINa e ghara kAramo, suno jANe masANa sA iNa vINa saba alakhAmaNo, "guNa vINa lAla "kabANa sA khAvaNa pIvaNa paharaNAM, kAjala tIlaka taMbola sA iNa vINa to sAjai nahIM, lAge vISa sama tola sA iNa bhava dhaNI e mAharo, so bolo eka bola sA the sAco kara jANajyo, kahe vAjaMte Dhola'' sA jora varSe te DokarI, taDake bhaDake uTha'"vahuyarajI! raho raho; apanI lAjameM, huM kADhuM tasa dhiMgAne kuTa sA ghara mero dhana mAharo, Arthe nahI deuM hAtha va paNa chalabala kADho 'meM, jo jANau tuMma vAta va 1. bhaDakIne; 2. nArAja thayelI, 3. bagADa; 4. dorI vinAnuM, 5. dhanuSya nakAmuM, 6. pare, dUra. ...jo ...33 ...jo ...34 ...01 ...02 ...01 ...va...02 .......03 ...va...04 ...va ...05 ...va....06 ...vaM...00 ...vaM. ...08 ...va ...09
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 "jAra phITI hoya gharadhaNI, vIlarse lIla vilAsa va e kuMNa hama kuMNa ? ima ka'pradezI rahe ke pAsa ?'' va kADhe DolA juM DAkanI, saMkhanI mAMDo sora va toDaphoDa mAMDI ghaNI, vahuyAM upara Thora va *buDhIsuM cArle nahIM, nahIM vahUyAro jora va sabalA jIte jagatameM, nIbalA kare"nIhora va cAre nArI cAre ratana, amolaka jhalakaMtA va jala phATaka aganI taNo, bhare bhaMDAra anaMta va. cAra lADu moTA kIyA, garuyAM ratana visAla va mUke sirAneM kothalI, uhI maMca nihAla va bArA varasa te vahI gayA, uhI ja sArathavAya va Aya utaro ina thAnake, sAtha saMvega jagAya va nIsabhara suto niMdameM, dekhI kevanoM sAha va sAsu phAsu kahai hive, ''rAkhuM nahIM gharamAha va uThAi jagAyane, upADo te maMca; tINa devalameM AyaneM, melo tiNahI saMca'' sA sasanehI cAruM jaNI, rotI bharabhara AMkha va DhALa paMdaramI e thai, rahI nisAsAM nAkha va duhA H 16 hiva kulavaMtI 'mulakI, leineM phala phula; varadhana beTA sAtha le, gai josIneM mula DhALa : 16 (kI na dekhi merI baMsI coranahArI...e dezI) hAtha joDa josIneM puchai, zrIla Age mukI; josI Alasa choDa piyAre, dekho prazna acUMkI ''suNa josI ! cItta dekho gyAMna vIcArI; "kaba Avai morA, prItama prANa AdhArI apanI pothI (khola) hAtha hai, 'batalAva vicArI; lagana sAranI graha vicAro, sAta vAra hitakArI ...va...10 ...va...11 ...va...12 ...va...13 ...va...14 ...va...15 ...va...16 ...va ...17 ...vaM. ...18 ...01 ...01 ...su...02 1. parapuruSa; 2. pA he pradezIra ke pAsa; 3. pA cuTIsuM; 4. nyAyamAMge; 5. pA tarana; 6. mULa strI; . kyAre; 8. pA ...su...03 patarAvata.
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 293 tuma to vAtAM jANo sagalI, bhuta'bhavaSita bhArI; merI naNadalaro vIro vIMchaDo, kaba Avai kaho sArI mAnuMgI upagAra tumhAro, desuM kharaca vadhAi; jo terI jotasa sAcI horve, desuM dhana sukha dAi bArA varasa to vIta gayA hai, terasameM kI vArI; piyA gayA pradesa hamArA, nA lIkhA koI samAcArI dhana lene ko gayo pIyAjI, paradezameM mAno nAMhI; gayo gayo pINa AvaNa kara gau, khata bhejo nahIM koI paDI phi vipatAkI mArI, naiNaneM jhaDalAyo; nA jANuM kisaneM bharamAyo! jovana vAda gamAyo sutI seja sapana chala jAvai, jANau piyA ghara Ayo; hasata khelata re na gamAi, jAgeM kachuya na pAyo deva nAM dai pAMkha hamAre, nahI to uDana kara jAtI; vINa pAMkhoseM meM pachatAuM, mila mila roja 'vIgauti meM nahI jANIcUM kara degA, (kiNa) pradesAmeM vasIyA; navI navelI nArI nIrakhI, tINa sAthe mana rasIyA kema janamArA mhArA jAsI ? prItama na socI aisI; nAtha vInA meM phIrUM udAsI, sAra kare te kaisI ? aMguThe te jhAla uThaneM, coTI tAMi camake; iNa pIyA vinA meM dukha pAyo, meM dekho jaga bhaMgake pradesI kA sAtha AyA, dhana dhana le Apa ApanoM; apane apane gharameM AyA, paNa nahI Ayo mujha pati'' josI catura sujANa bole, lagana vIcArI vAMNI; ''mujha jotasameM lIkhA vidhAtA, suNa le mana cItta AMNI Aja laganameM aisI dIsai, tujha pati AjahI Ave; bAhara sAthameM Aya utarA, dekho tuma ghara jAvai'' sunake mIThI vAnI viprakI, vAmA aMga pharakA; Aja sahI nIradhAra mIlegA,'hIradA bahuta harakhI "sone maDhAuM pothI terI, jo prItama dhana lAvai;'' AnaMda hotI gharameM AvI, solamI DhAla suhAvai 1. bhaviSya; 2. jyotiSa; 3. pasAra karavo; 4. hradaya. .su....04 ...su ...05 ...su...06 .su... .......08 ...06 ...su...09 ...10 ....... .......99 .......92 ...su...13 ...su...14 ...su. ...15 .su...16 .......96 ...su ...18
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 **.01 02 duhA : 10 kevanaoN jAgo hIvai, dekheM kavaNa havAla; kAhAM gharagharaNI cAra sutA, kAhAM motIkI mAla? navI navelI kIta gai, bharI premanI kAya? machI judariyAtameM, gaijhakolA khAya chala karI cheha dikhAyo, sAse paDA saMdeha;' have pachatAvo manameM ghaNau, diya umagoneha aba dounArI gai, devalameMdharI he; vaDA acaMbhA he sakhI! uhI sAMganeM seja bole mAtA premaseM, "e beTA! tujha bApa; pAsa baiTho kholesuM, TalIyA dukha saMtApa" *..03 **.04 ...05 *..01 DhALa : 10 (Avo urI (orI) ke jA parI hai vayaraNa! (mata) tarasArve jIva ke ratana sonArakI he dhUDI eka mujha re...e dezI) bole padamaNi do jaNI heka, "sajaNI ! Aja saphala avatAraka;' vAlama ghara padhArIyA heka, sa, upanoM harakha apAraka; karatA(ra) AMNa mIlAi ho heka, samanamohana bharatArakavA. bArA varasakAbichaDA heka, sa, AMNa milAvo premakavA levo vAraNAM pheraNAM heka, sa, pAro apanoM namaka vA. ...02 vastra pahero nava navA heka, sanavI navI siMgArakavA. mAlA motI karadharo heka, sa, gAvo gIta apAraka vA. ...03 nAhyA dhoyA AiyA heka, satanamaeNna lAgI khehaka vA. acaraja manameM upanoM heka, sa, lAgo dirsanehaka vA. ...04 gAma gayekho(lo) lADalo heka, sa, aMga suraMgA tejaka vAi nANo ThANo huMDI hotI heka, sa, dirsa vAhi sejaka vA. ...05 maila nahIM hAthA parga heka, sa, ujala varaNAM vesaka vA, jhalakata dehI caMdasI heka, sae nahI gayA pradezaka vA. ...06 dhavalA bagalA paMkha juheka, sa, cokhA hIraneM cIrakavA jANe rahA raMgamahalameM heka, sakhAdA(dhA) khaMDakakhIrakavA. ...00 tAjA pAna ArogIyA heka, sa. rAtA dise hoThaka vA. raMga bhIno so sAhavI heka, sana gayA gAma na goThaka' vA, ...18 1. atyaMta; 2. te ja; 3. svAMga, veza.
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 295 puchai padamaNI vAlahA heka, sa. '"uDyA uMcA AkAsaka vA kai caDha AyA vImAnameM heka, sa. kai beThA rahA AvAsaka?'' vA pAcho utra de navI heka, sa nahIM dAta na mukha bolaka vA '"huMhuM'' kahe guMgA jIma re heka, sa. mukha nA bole bolaka vA huMvAMNI miThI lagai heka, sa jaisI miThI 'drAkhaka vA guMgo beTo bApa kahe heka, sa. bApa kahe te lAkhaka vA 'DhAla sataramI e thai heka, sa. nArIneM milA bharatAraka vA hIva Age sI hotA suMNo heka, sa. je karavai karatAraka vA duhA : 18 "cAlo ghara" gharaNI kahe, jhAle sabalI seja; ghara dhana AMNI suta milI, AyA gharadhari heja sAha beTho ghara ApaNe, varadhana suta sukumAla; varasa huvo"dasa tINaneM, bhaNeM guNe lekhanasAla ...09 ...10 ...11 ...12 ...01 ...02 ...la ...01 DhALa : 18 (nanadala voi pIpalI lalanA lalAjI, bhAgAM pAMna pacAsa pIyArI lAge pIpalI lalanA...e dezI) jayazrI kholI kothalI re lalanA, lalAjI lADu lIdhA cAra; suhAgana suMdarI; dekhI suta kahe mAtaneM lalanA, ''de mujhane lADuM iNa vAra'' su eka modaka dIyo suta bhaNI lalanA, mAtA dharI ulAsa su lADu lei cAlIyo lalanA, bAla bhaNavA pAThakaneM pAsa su lADukhAtAM nIsaro lalanA, dITho ratana amola su '" e mujha pATI ghoTau'' lalanA, bole ehavA bola su chuTI paDIyo hAthaseM lalanA, ghuMTo kaMdoi kuMDamAMha su jala phATo tiNa "kaMpathI lalanA, ulakhiyAM tiNa sAha su ''de mujha pATI ghoTaNo'' lalanA, bole bhole bhAva su haTa(Tha) caDhIyo muke nahI lalanA, miThAi devalAva su lADu peDA revaDI lalanA, mIThAi ANI dIdha su miThe vacane bholavyau lalanA, ratana amolaka lIdha su ...la ...02 ...G....03 ...la ...04 ...la ...05 ...la...06 1. ha.pra. (ka)no pA nahIM dAtA meM pola; 2. drAkSa; 3. A kaDI ha.pra. (kha)mAM nathI; 4. ha.pra.(kha)no pA. ekagvArano; 5. kAdava, pA pAtra.
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 ...la...00 *..la. ...08 ...la...09 hIva gAMThI mAMDI ADaNI lalanA, uparamelyo thAla su nAra jImAvai nAhalo lalanA, rAMdhyA sAlane dAla su pahelI vAra parosIyA lalanA, harakha dharI mana khaMta su nIkalIyo te mAMhathI lalanA, ratana amolakajhalakaMta su kahenArI pIyAbhaNI lalanA, "dhana lAyA bhala suta su corato levI na sarkalalanA, alapa bhAra akuta" su. "huM huM' kahe kevano lalanA, sujhe kamAi Apa su bijo akSara nAM kahe lalanA, ho gayo cUpacApa su nArI ratana dikhAiyAlalanA, AchA adhaka amola su harakhuM kevanoM hasyo lalanA, borle mIThA bola su bhAga jAgohivatehano lalanA, Apa saMpadA ora su. "parameMsara paNa pAdharo lalanA, sabako karata'nihora su. khAvai pIvaivIlarsa sahI lalanA, dAna devai ghara kroDa su patI bhagatI (ka) do jaNI lalanA, mIla gai sarakhI joDa su. *dharama ghaNo ArAdhIyUlalanA, jora suM jAgo bhAga su DhAla aDhAramI e huilalanA, sakharAM vanoM sobhAga su ..la...10 ...la. ...11 ...la...12 ...la. ...13 ...la...14 duhA : 19 nAma savAyo nIsaro, sukha vIlasataprasIdha; purava punyaprasAdase, bharabhara pAme sIdhA mata saMbhArI ApanI, mAMDe vINaja vyApAra; ghara vAdhI lachamI ghaNI, dIna dIna jaiaikAra *..01 ...02 DhALa : 19 (tapa sarIkho jaga ko nahI...e dezI) tina avasara tiNa saharameM, vAjaMDhaMDherAno Dhola re; phirato coka bAjArameM, bole ehavA bola re; AjanIvArja rAjiMdatehaneM, koi hAthI chuTAvai re; ardharAja nRpa kanyakA, jANejo eupAvaire" ..A...01 1. jamatI veLA mUkavAmAM Avato pATalo; 2. nirbhaya; 3. sphaTIka samAna; 4. paramezvara; 5. nyAya; 6.??????? che. buddhi; 8. vadhAve. *ha.pra.(kha)nI kaDI-13no pATha-puna sakhAi jIvano lalanA, sarIro vanoM sobhAga; DhAla aDhAramI e hui lalanA, jeraMga jAgo bhAgakadharama ArAdhIyere..so.
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29o. ..A...02 ...A...03 ...A....04 ...A ...05 sIcAnaka sevakataNo, pANI pIvAneM jAya re; peTho jalameM krIDato, atI AnaMda thAya re pagajhAlo macha tAturyo, sabalo pANIno jIva re; joro jalameM tehano, hAthI pADaMto rIvare khalakamilI kala kala kare, vaDA surAneM vIra re; *jaro jalameM cAlai nahIM, saba ubhA che tIra re catura vavekI jogIyA, vidyAvaMta kalAvaMto re; *maNImoharAneM uSadhI, sidha sAdhaka mahaMto re lAkha upAya karelobhIyA, kare "hIkamata koDI re; koImanAvaidevI devatA, phIkApaDAmukha moDI re rAjamaMDaNa gajarAja che, saicana(ka) kare mukha soro re; koi sarpanI nara hurve, gaja chuDAvai jero re airAvaNa so hAthIyo, uttama jAta vinIto re; rAja nIphala iNa bAharo, zreNika huyA sacIMto re dAya upAya buddhi kelavI, maMtrIsara ane bhupAla re; TAla kahI unIsamI, kavI vacana rasAla re ..A ...06 .A. ...Oo ...A...08 ... . ...06 *..01 duhA : 20 kaMdoipaDaho suNI, manameMkare vicAra; 'dhuyA phUMkI kuMNa kare, lAlacalobha apAra banuM jamAirAjano, manameM Ai huM; ratana jatanaseMle sahI, ghara Ayo dharissA meM kuMvarI brAhuM sahI', manameMdhare karAra; Agalakhoi bAparDa, halavAikI kAra bhAga vinA kyAM pAihai, motI saravara lAkha; haMsa "yuga yugakhAtA hai, baMgalA kare abhIlASA ...02 *..03 ...04 DhALa : 20 (dADImayAkAre sevAjI ke bAgameM...e dezI) halavAi uThA re, ratana le hAthameM; bAhara ko Ayo re, rAjAjI ke sAthameM .......01 1. zreNika; 2. baLa; 3. pA. catra; 4. maNi, auSadhi; 5. karAmata, yukti; 6. vizeSa puNyazALI; che. zvAsa; 8. TharAva; 9. kAma; 10. caNIne.
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 lokAMne jANI re, vaDerA bhAga che; paraNe nRpa kanyA re, isI kA `lAga che gaMgAmeM Ayo re, AnaMda aMgameM, pAnI saba phATo re, rAjA re raMgameM macha dUrakuMnAso re, chuTo gaja hAthIyo; jaga dekhai tamAso re, suNai saba sAthIyo harakhyA mana rAjA re, loka AnaMdIyA; e to ratana amola re, kaMdoi vaMdIyA maMtrIsara bole re, "sAcamanabhAkhIyai; rAjA ke Agere, aMtara nahI rAkhIyeM Darato kucha nAMha re, ratI bhara rAjakA; ihAM sAcA bolo re, kAMma nahI lAjakA jaga sAcAnIkI re, amola kaheM sahI; vItaka saba bhAkho re,'' duhavAineM ima kahI " kevanoM banIyo re, videsathI AvIyo; tINa puta uchAlo re, mere ghara AvIyo meM juTha na bolo re, nRpati ke bAraNe; denoM ho so dije re, hAthI ke kAraNe'' rANI rAjA suMne re, kaMdoi ne kahI; " apaNai ghara jAvo re,'' ratana lIyA sahI *manameM pachatAto re, nIja ghara AvIyo; vIsamiM DhAle re, carItra suhAvIyo duhA : 21 chuTo sAca prasAdathI, hIva kaMdoi teha; kusala khemasuM AvIyo, raMga ralI nija geha zrI zreNika rAjA hid, manameM kare vicAra; 'meM vAcA bolI tIkA, pAlUM ina saMsAra' sAdha satI arI suramAM, gajahastI ke daMta; e te nikale nA "mUMDe, jo jaga jAta anaMta 1. taka; 2. bheda; 3. vaNika; 4. A kaDI ha.pra. (kha) ane (ga)mAM nathI; 5. aMdara pesavuM. ...ha....02 ...E....03 ...ha...04 ...E....04 ...ha....06 ...E....06 ...haM...08 ...haM...09 ...haM...10 ...haM...11 ...ha ...12 ...01 ...02 ...03
Page #317
--------------------------------------------------------------------------
________________ 299 "vAcA avacala pAlIyeM, maMtrI abhayakumAra!'; ghara muMkI teDAvIyo, kevanokumAra punyai pragaTa bhai, Ayo tava kRtapuna; rAjAneM pAya paDo, bahuvo loka kahe dhana puchI gAchI vAratA, jAMNe e vaDa sAha; bhalI karIA e tumeM, bhAgo hiva te rAha jAgo bhAga valI tehano, tuTho zreNika rAya; paraNAvI nIja putrikA, bhalo lagana jovarAya DhALa : 21 (navaraMga rAco seharA...e dezI) raMgabhara paraNe kuMvarI rAyakI re,dhana!dhana!re kevano sAha; varakanyA hAtha melavai, baiThA re doya cavarImAMha dhavalamaMgala gAvaiM goraDI, vAjA re maMgala turaka; mIlai jAnaiyA sAmaTA, pragaTayo AnaMda puraka cotho maMgala varatIyo, kanyA varadonuM AnaMdaka; sarakhI joDI jaga mIlI, kamodanIneM pUrNa caMdaka dAyajo didho atI ghaNoM, diyA nRpa gAma hajAraka; paMcaraMga vAgA suhAmaNA, kaMgaNane valI motIhAraka bhojana bhagati karI ghaNI, sIkharaNaneM sAlapakI jAtaka; ArAMma kiyA raMgasuM, lADa koDaneM nava nava bhAtaka manavaMchata phalI sahu, mIlIyA ghara sAsujI hejaDa; varakha raMgilI AtamA, raMga bhIno re nava navalI sejaka nita navale sukha bhogavato, tina bhavana sira seharA soeka; tIna nArI apacharA, pati bhagatI ati premaNa hoyaka dogaMdhaka devanI pareM, manavaMchata re bhogai valI bhogakA; puraSa ratana jagapragaTayau, kRtapunyAi jogaka madhura vacana ikavIsamI, bhAkhI re kavI DhAla rasAlaka; padavI pAvai punyathI, sadA varateM maMgala mAlaka 1. zIkhaMDa; 2. cokhAnI UMcI jAta ...04 ...05 ...06 ...06 ...ra...01 ...ra...02 ...2....03 ...ra...04 ...2..05 ...ra...06 ...ra...07 ...ruM ...08 ...ra...09
Page #318
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3oo duhA H 22 kevanAM sukha bhogavai, sobhAgI sIradAra; mAneM zreNika rAjavI, mAneM abhayakumAra **.01 DhALa : 22 (dina dina jIvana jhurA kare, achAmerI mAya samajhAya denAM...e dezI) ekadIna soce manameMbaiThA, "buDhIyAneMdIye kaTavAya; bhalAjI koi jAlima buDhIyAneM julama kIyA, merI nArI daI vIchaDAyA ...bha...me...01 bArA varasa apanaeNghara rAkhe, pache dIryadhakedIlavAya bha. buDhIyA terA bedaradI kA burA hovaigA, teneM sAhele samaTAya ...bha...me...02 bichaDe sAjana phera mile to, merA janama saphala ho jAya' ...bha ...me....03 eka dIna baiThI rAjakumArI, kahetI kaMta samajhAya ..bha ...me...04 suNI vAta jaba abhayakumAraneM, Ai manameM 'dAyA ..bhai ...me.. ...05 tava kevanAM turaMta bUlAyo, pAsaeNlIyA baiThAya ...bha ...me pIchalI vAta suNI budhadhArI, abhayakuMvara saMtadhAra bhAyA ..bha, ...me....00 kahe kevanAMne budhikArI, "terI nArI deuMgA milAya" ..me...08 budhi bala karaarAja karata huM, savI deuMgA milAyA ..bha ..me...09 cIMtyA duranIvAra(Na) karata hI, maMtrI budhi upAyo ...bha...me...10 maMtrI maMdira ekabanAvai, mahImA kahIyana jAya ...bha...me....11 rupa bhAta pratirupa banAvai, kevano kahivAyA ..bha ...me...12 nagaraDhaMDhero isa vidha pherI, saba koi suNavAyA ...bha, ...me....13 "kAmadeva e nAma devatA, pUjo inake pAyA ..bha...me....14 pUtravatI so inakuM pUjo, nahIMto suta mara jAyA ...bha...me....15 esI suMnakara khalaka"lugAi, pujanako cIta lAyA ...bha...me....16 apaneM apaneM putra sIMgAre, detI sIsanamAyA ...bha...me....10 kevanAM maMtrI doya beThA, purai saba jaga AyA ...bha. ...me....18 hama sevaka" kahatI jaga nArI, "hArI 'khatA mApha ho jAya" .bha...me...19 cAra vahu sAsuseM bolI, "hamabI dekheMke jAya" ...bhai ...me...20 DhAla bAisamI e thaipurI, kahe kavI cIta lAya ..bha...me....21 1. sahelAIthI; 2. pUruM karI de, 3.dayA;4. ghaNI; 5. strIo; 6.bhUlacUka
Page #319
--------------------------------------------------------------------------
________________ 301 duhA : 23 kahai sAsu ''suMnarI vahu! tuma nahIM jANo vAta; abhayakuMvara budhivaMta hai, karade dInaseM rAta nAM koi devI devatA, nAM sevakano nAMma; meM to kadI na dekhIyAM, ehavA pUjA kAMma koiyaka chala kelavI, maMtrI abhayakumAra; khoya desI ghara mAharo, vahuyara muDha gamAra'' ''saba jaga pujana jAya che, pragaTa bhayau jagadeva; mhArA mhArA putane, ruTha jAya tatakheva thArA kucha bigaDuM nahIM, marana kAja thayo ghATa; hama to pujana jAvasyA, thArI na mAMnI vAta'' kahe sAsu vahuyA teM, ''meM cAlUM tuma sAtha; nAM jAnU kyA hoyagI, milaNa vidhAtA hAtha!'' le lAThI kAThI sahI, AgeM ho gai tAMma; cAra vahupAchai calI, lei puta sakAMma calI Ai maMdira vIrSe, dekhata pujai loka; bhavIyaNa hIva tUma sAMbhalo, kaMta milekI coka DhALa : 23 (paTuvekI merI mohanamAlA...e dezI) murata surata ajaba banI, dekhata sobhA adhika banI; kahe cAra jaNI, 'e to mhArA sIsa dhaNI '' hama to saMgI dekha liyA, taDapha rahA thA mhArA jIyA; arI merI`sahI, eto paratakSa deva sahI e pratakSa kevanAM korupa, dhana! dhana! abhayakumara e bhupa'' cAre dekhata adhika hasI, iyAM murata dilamAMhI vasI hIyA cAhai prIta karAM, paNa lokalAjaseM bahuta DarAM hara(kha)ta dekhata naiNa nIhAla, bhale mIle vIchaOM tatakAla naiNa calI 'AMsyoM kI dhAra, aba karse cale gharabAra ? manamohana mero bharatAra, kyau baiThe nIja choDI nAra? cyAruM bole be kara joDa, ''uTho pIyAjI ! Alasa choDa 1. sakhI; 2. pratyakSa; 3. AMsuM. ...01 ...02 ...03 ...4 ...05 ...06 ...06 ...08 ...01 ...e...02 ...e ...03 ...e...04 ...e...05 ...e ...06 ...e ...00 ...e ...08 ...e ...09
Page #320
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 jo tumare mana Ayo rosa, hamaro nahIMratIbharadosA jAuM*balahArI thArI pIyA, rAjI karado mhArA jIyA" e thai hai ihAM tejIsamI DhAla, sunatAM lAge atI rasAlA ...e ..10 ...e....11 ..e...12 *..01 duhA : 24 mila vANI miThI kahai, hama caranoM kI dAsa; itanemeM teDokarI, dAMta pIsaneM sAsa "uTha! cAlyo ghara ApaNe, saba puMjerI jAya"; tumAMrga kyA mAMge bApaDI, khaDI halAve bAMya raMDA pracaMDAbhai, mukhamaibolI gAla; itanemeM cArAM taNAM, cArubole bAla **.02 ...03 me, 04 me,...00 DhALa : 24 (terI mAlA gai hai TuTa harake bhajanase...e dezI) "cAlone cAcA ! apane geha, kyau tajIA e navA sneha; mere cAcA sujAna, tuma merA ghara jIvana prANa" me....01 bole bAlaka mIThI vANa, "teM choDe kuMputra prANa? me....02 jo nahIM cAlo hamare sAtha, to choDI hama navI mAta" me...03 kareMte bAlakakheMcAtAna, "cAlo ghara raghunAthakI AMNa" keikapakaDI AMgalI Aya, ghAlI bAtha rahe galemAMha me, ...05 eka kaheM "meM jImuM sAtha,"dujene pakaDo'kasakaeNhAtha. me ...06 kAMdhe caTake bolaeNbola, "kyAMne karo gharameM raMgarola?' dAdI kaapotAneM Aya, "cAlo mere pote aba ghara jAya" me, ...08 suna dAdI poteM kaheM ema, "hAre pItAmaiM hamArA prema" me, ...09 eka suMnI bAlakanI vANa, abhayakumara kevano AMNa me...10 pakaDa lai cAroMkI bAMha, buDhiyA dekha rahI pachatAyA me....11 isa maMtrIne aisI karI, merI cAro"vahoDIyAM gharameMdharI me,..12 maMtrI bole "terI'karatuta, aba mAro ThaganI ke jutA me, ...13 aba ThaganIko dai nIkAla, nAhakadetI phIratI gAla'' me...14 aba kevanAMkeMsAtuM nAra, bhoge sukha Atama hItakAra me...15 DhAla kahI covIsamI eha, vItakabhAkho nAramIlI jeha me....16 1. vArI jAuM, 2. ubhI;3.khabhA, 4. kheMcIneM, 5. vahuo; 6kRtyanuM che. joDAthI. --------
Page #321
--------------------------------------------------------------------------
________________ 303 duhA : 25 "lIlAmeMbhIno rahe, rahatAM dIna sukha rAta; hIva bhavIyana tuma sAMbhalo, dharama nema nI vAto ...01 ...01 - 25 (karama na chUTe re prANIyA athavA karma taNI gati kiNahI na jANIvA...e dezI) tiNa kArlare tiNa sameM, jagameM tiratha jeha; tIrthanAtha trIbhavana dhaNI, bhAMje sakala saMdeha, vIra jinesara vaMdIrya. pApa Tarla tasa nAma teM, darasanakI "balahAra; ciMtyA mana surataru samyo, vaMchita phaladAtAra ...vI...02 sAta hAtha tana sobhato, dhana!te locanadITha; raja caraNAM kI meMrahuM, sarve sagalI re sATha .vI ...03 sahasa chatIsa re sAdhavI, cauda sahasaeN anagAra; gotamAdika jAMnIrya, gaNadhara sAthe igyAra .vI. ...04 jatI yatIsara mahAvratI, pravarIye parivAra; be kara joDI re bhAvasaeN, vaMdai vAraMvAra ...vI...05 koDA koDI re devatA, paravarIyo parivAra; pagarla tava sovana taNoM, kamala race sura sArA ..vI...06 atI uMco ralIyAmaNoM, sahasa joeNadaMDa; gagana gata dhajA laheMlahai, TAlai kumata pAkhaMDa ...vI. ...00 gAma nagarapura vIcarate, guNasIla tapata sAra; svAmI Aya samosarayA, sAdha satI guNa nirdhAra ..vI. ...08 svAmI Aya samosarayA, niravadha dekhI ThAMma; samosaraNa suraneMracyo, dharama dhyAna vIsarAma ...vI...09 comukhadeve re desanAM, baiThAM zrI bhagavaMta; bhAmaMDala pIchaMdIpe, dIpe surajavaMta ...vI. ...10 tIna chatra sira sohatA, cAmaraTAleI IMdra; vIrodhI re upasameM, rIjhe surasuMnI vRMda ...vI. ...11 vIsa hajAra re pAvakI, iMdradhajA sukhakAra; beThI bArA praSadA, sala kareM avatAra ...vI...12 covIsa atisare sobhatI, vacana atisa veMtI; dharmaprakAzeM jaga bhaNI, jaganAM eka jagadIsA ----.vI13 1. krIDA; 2. khUbI; 3. pagathiyA.
Page #322
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 dhanAdhana ! jagatameM jIvaDA, suNI vAMNI kara seva; DhAla kahI paMcavIsamI, namuM covIsamA deva ...vI...14 duhA : 26 hiva vanapAlaka AvIyA, dai vadhAi Aya; harakho zreNika rAjavI, guravaMdanako jAya, .01 DhALa : 26 (pIlaiM re avadhUta hoya matavAlA pyAlA prema sudhArasa kA re...e dezI) zrI zreNika mahArAja nariMda, harakha manoratha saba phalIyA re; Aja huyA hAre raMgarelIyA, jIna vAMdaNa saba mana phalIyAre ' ...zrI....01 pahare cIra pataMvarabhArI, hIye mAla motI jaDIyA re; covA caMdana aMga vIlepana, kesarakapura ataramIlIyA re .zrI ...02 pacaraMga phUla bAga kenIke, kuMDala kAna maNI jaDIyAre; masatakatilaka anopama suMdara, sIsa mukaTa sovana ghaDIyA re ...zrI....03 paTahastI caDha calo naresara, vaDA jodhA AgekhaDIyAre; bhaMgala bherI vAjaM nagArA, jAneM caMda kIraNa jhalIyA re ...zrI...04 sArthe aMtevara saba lIdhA, abhayakuMvara sAthe calIyA re; sAthe sAhakevanAM cAlA, saba mana harakha bhayo ralIyA re ...zrI....05 samosaraNa dekhe janajIko, dhanAdhana ! Aja vakhata valIyAre; vANI suNI prabhosaeN chuTe, ina bhavapApa sakala galIyA re' zrI. ...06 isa vIdhaseM jIna Agala Aye, caraNa kamalameM cItadharIyA re; AnaMda rupa adhaka rasa bhArI, bhAga udaidarasana karIyA re ..zrI...00 caraNAM sIsadharirAjA baiThA, naravIra asura sakala bharIyA re; devI devanameM prabhujI kuM, ratana jaData bapUtA varIyAre .zrI..08 caumukha vacana cahuM diseMdiseM, mAMne gale mAMnI narakAM re; zrIkruTI koTuMbanAM ati nIkAM, sovana ratana bharAM jarakArA re ...zrI...09 duhA : 20 baiThe siMghAsanaprabhu, deupadeza apAra; vAMNI jojana gAMmanI, baiThI praSadA bAra **.09
Page #323
--------------------------------------------------------------------------
________________ 305 ...02 upadezI bhagavAna jI, prathama suM Araja desa; Araja kula purI jage, autA saMdezA saMgata pAvai sAdhakI, suMNakko sidhAMta; zraddhA jinavara vacanakI, TAle mIthyAmata ...03 ..01 DhALa H 20 (Ai re Ai re jamAlo sAga vecana Ai...e dezI) vANI zrI jIvarAja vakhANe, suMno bhavikajana prANI! cAra gati corAsI lAkhameM, kAla anaMta bhamAMNI bhale AyA jInasara, bhava jala pAra pohoMcAyA re...bha. deva gurudharama sAcApAlo, TAlo Atama doSa; samakita bina to kAcana sudhare, kisa vidha pAvai mokSA ...bha ...me...02 jUThe gurukI saMgata TAlyo, sAcA pArsa Avo; kevalibhASita dharma ArAdho, juamarapadapAvo re ..bha ...me...03 paMca mahAvrata dharama ArAdho, zrI jIvarAja batAyo; bArA vrata zrAvakanA pAlo, AvAgamana miTAyo re ...bha...me...04 pAyAnara bhava sAra jagatameM, samajha bujha mana bhAi; mAtA pItA ora bahana bhAi, juThI jANa mamatAlAI ...bhai ...me....05 tana dhaNa jovana athIrajagatameM, bhoDalakA sAbhalakA; kAla anaMta rulA cogatimeM, ajuM na hUyA halakA ...bha ..me....06 virSa vikAra pAMcaeN iMdrI, pacIseMbharamAyA haiyA; pacIsAM kI saMgata karaa, duragata dhakA khAyA ...bhai ...me...00 eka eka iMdrI ke vasapaDIyA, paMcAneM dukha pAyo; gaja alI mIna pataMga mRganeM, kAMnAse mara jAyo re .bha...me...08 phala kiMpAka samAna jagatamai, bhaugAvyAM bharamAyA; tyAgI so to mukta virAjai, bhogI sukha nahI pAyA ho ...bhai ...me...09 mamatA mAyA choDajagatakI, samatA rasameM Avo; dayA dharama to sAra jagatameM, yAhI teM zIta lagAvo ho ...bha...me...10 dAna sIla tapabhAva bhalerA, ghAti karama khapAyevo; nIMdA cugalI tajo parAi, sudha abhyAsa upAyo .. ...me...11 A saMsAra kaiharanA vAsa, dharama karo sukhadAi; zrI jinarAja kahaibhavI jIvo, aTala akhaMData thAi ...bha...me....12
Page #324
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30x AyA jIva ekalA bhAi, Apa ekalA jAa; tana dhana jovana chAMDaya kelA, phira pIO pachatAyai'' duhA : 28 jInavAMNI zravaNe suMNI, pratibodhI saba koya; koi zrAvaka vrata Adaro, koi mAhAvrata joga valI pacakhAMNa karA ghaNAM, mIThI lAgI jora; kevanoM mana harakhIyo, jima ghana gAjai mora Aja manoratha saba phlA, Aja janama mujha dhana; vAMNI zrI jInarAjakI, sAMbhalI e kRtapuna vaMdana karaneM puchIyo, bhAkhe zrI jInarAyA; ''pUrvabhava meM kyA kIyA ? mujhakuMau batalAya'' lokAlokaprakAsakare, kevalagyAMna anaMta; kevalagyAMnI Arge kahe, pUrava bhava vRttAMta DhALa : 28 (balIyAseM kyau lAgatA hai...e dezI) zrI jInavAMNI amIya samAMNI, jInavara turaM(ta) suNAi hai; ''tuM sUNale re kevanAM bAlaka, jesI vIdha kari Ai hai; teneM pIchale bhavameM dAMna dIyA thA, usakA phalaye bhAi hai; eka sAlagrAmameM vase prabhAvata, jisaneM beTA eka jAi hai jAke gharameM to kucha saMpata nAMhI, vIpatA bohota satAi hai; hoya dukhIyArI gAMma choDal, sahara viSe cala Ai hai; pisaNa dhovaNa kare pArakA, suta vachaka caravAi hai; purA paDaNAM jagameM musakila, niTha niTha kara peTa bharAi hai ima karate bahuta dIna vIto, jAteM vAra na lAgai hai; sAMvana tIja bhai lokAMkI, ghara ghara bAra vadhAi hai; puDi pApaDI khIra baNAvai, va ThaMDI karoMkhAi hai; jImata sAha dekha bAlakaneM, asI manameM Ai hai khIra dekha mAtA hai AyA, asA vacana sunAtA hai; "suMna le rI morI mohanagArI! tuM lAge merI mAtA hai; 1. ha.pra. (kha)no pA - kevanA Age kahe, pUravabhava vRttAMta; 2. zrAvaNa mAsanI trIja; 3. ane. ...bha ...me...13 ...01 ...02 ...03 ...04 ...05 ...01 ...02 ...03
Page #325
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 meM vAcharu carANe java jAuMgA, jImuM khira`vIdhAtA hai; muneM burA khAMDa sapeda maMgAya de, to merA mana patiyAtA hai'' e suMna karake mAtA bolI, ''suMna merA lAlana vIrA re! mere nAMja dAMNa ko pAve nAMhI, tujhako bhAvata khIra re; ATha paharato rahuM udAsI, gharaghara bharatI nIro re; meM kAla jImAMuM khIra rAMdha kai, tu vAta mAMna merA hIrA re'' samajhAyo samaOM nahIM bAlaka, tava hiradeM krodha bharAyA hai; una kheMca thApa mukha upara mArI, usaneM rosa bharAyA hai; le maTakI pAMnIneM cAlI, bAlaka gele(re) AyA hai ...04 ...05 "" kahai seThAMNI ''suNarI ghara gai, teM bAlaka kyau ruvAyA hai?'' " samajhAyo samajhe nahI merA, isakI mata `bharamAnIrI; mereM dudha dahI bhAta kItaseM Avai ? thAleM bhara lAtI pAMnIrI;'' te cAruM jaNI jaba kahaneM lAgI, ''karale khIra tyArIrI; dudha cAvala ghI burA lejA, hama inakI balahArIrI'' jaldI khIra banAi mAtA, thAlImeM ghalavAi hai; Apa gai pAMnI bharavAkuM, bAlaka thAlasI lAi hai; eka mAsake pAraNeM munIvara, tehaneM gharameM jAi hai; sudha bhAva kara usa bAlakaneM, munIvarako vaharAi hai thAlI cATana lAgo lAlajI, sAtha leineM saTakA hai; 'meM uttama dAMna dIyA munIvarakuM,' chuTa gayA bhava bhava bhaTakA hai; dAMnadIyA nahIM kahanAM kIsakuM, bhalA bhAvadharI aTakA hai; cAro paDosana dekha vIcAre, ina ulaTa diyA jhaTakA hai itanemeM ghara Ai mAtA, dekhata bAlaka jIma lIyA; phera thAlImeM khIra ghalAi, mAtA mana apasosa kIyA; merA itanI bhukha hamesAM kADhe, taDapaNa lAgA tAsa jIyA; usakuM najara hui mAtAkI, phira phATa gayA usakA hiyA ujala dhyAMna dharo bAlakaneM, uttama ghara avatAralIyA; *seThadhanAM ke gharameM AyA, mohochava bhalI bhAMta kIyA; dasa dIna pIcheM bhalI bhAtasuM, nAMma kevanAM AnaMdI dIyA; e phala pAe dAna dIyake, savI tred sukha te rAjIyA ...11 1. mAtA; 2. vizvAsa; 3. bharamANI; 4. ha.pra. (kha) ane (ga)no pATha - seTha dhanAM ke gharame Aye, pAMca idrImAna ANa bhayA; e phalalAge dAna diye ke, terA nAma kevanA anidiyA ...11, 5. strIo. ...06 ...06 ...08 ...09 ...10
Page #326
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 cAra paDosana dAnaprasaMso, e vahuyA cAro terI; pAMcamI to manameM pachatAya, e vasyAM gharakI cerI; lAlacameM mana Aya gayA, aMtarAya karyA karI;" DhAla aThAisamI e thai purI, juThanahIM vAMNI merI *..12 duhA : 29 upagArI prabhu parama guru, saMsaya bhaMjanahAra; kevanAM Agala kaho, pUrvabhava suvIcAra suNa pUravabhava ApaNoM, dAMnataNo phala dekha; kevannAM pako bhayo, dharmakarma suvIseSa 01 *..02 ...01 ...02 *..03 DhALa : 29 (ima dhanoM ghano dhananeM prabhAvai...e dezI) vIra taNI sAMbhaLIneM vANI, mIThI amIya samAMNI re; sudha mana karI jinadharama pIchAMNI, sAta dhAta bhedANI re; suna cetana jagajIvana thoDA...AMcalI e mAyA saba thothi jANo, sAco dharma pIchANo re; nizca jIva akelA jANoM, duragati dhakA khINo re...huM ema vIcArI kevanAM Ayo, dharama vIrSa cItalAyo re; saMjama levA mana umAho, vIra samIpe jAyo re..suM vIra kahe "tuM DhIla na kIjai, jaladI saMjama lIjai re; cha kAyarne abhayadAnadIjai, to Atama vasa kIjai re......suM. mAyA mamatA tRNa jIma toDI, moha jagata ko choDI re; samajhAigehanIM jaba gorI, pATathApa suta joDI re...huM jainadharama to sAra nagInoM, jInaparIkSA una linAM re; khoja khoja amRtarasapInoM, jIsako koi kamInAre..su. paMcamahAvrata le sudhapArla, doSana to sabaTAle re; Azrava pAMcoMne te gArla, sutra nyAyeM cAlai re...huM sukalaiNI sAto samajhAi, dikSA karI sajAire; ATha jaNaeN saMjama cIta lAi, vAMchA sakala mITAireluM ...04 ...05 ...06 *..Oo ...08 1. zraddhAvAna; 2, thayo; 3.dhAtu zarIranI ulasIta thaI
Page #327
--------------------------------------------------------------------------
________________ 309 ...09 ...10 ...11 ...12 ...13 jo dhana dolatameM nara vasIyA, te to pudgala rasIyA re; pAMca nAga iMdrInAMDasIyA, sukha dukha narave phasIyA re.. sAta jaNAM saMjama guNa bharIyA, bhavajala pAra utarIyAre; dayAdAna tapa japa guNa darIyA, Atama kAraja sarIyA re...huM devadharama gurutInoM parakhI, samakita nIramala nIrakhI re; pAMca AcAra atI AkharakhI, pAMca vrata dhari harakhI re...huM -ma dharamane sudho pAlI, Atama doSa na TAlI re; gyAna darasana cArita ujAlI, kaTe karmakI jAlI re...huM kSAyaka aiNi caDhe pariNAme, ghAtI karama te khAMDe re; prathama sameM kevala abhIrAmeM, teramI paiDI pAMge re...huM jIna kAraNa ghara tyAga karAyA, so guNa jIsaneM pAyA re; caudasameM guNaThANuM AyA, tava saba yogakhapAyAre...suM. mukti gayA kevanAM sIdha, anaMta gurNa guNa lIdhA re; uttama kAma bhalA tIna kIdhA, gyAna amIya rasa pIdhA re...huM zrI zrI rAjarUpa guNadhArI, karamacaMda hItakArI re; gaMgArAma e sumata vIcArI, racanA graMtha sudhArI re...huM hAMsInagaraeNrAja aMgarejI, chatra phIretasu tejI re; saMvata 19 sai ikavIseMjI, bhAdrava mAsa kahejI re...suM. zrI kevanAM caupAIbhAkhI re, DhALa unatIsai sAkhI re; guNa lIjo avaguNaneM nAkhI re, nIramala matabeMrAkhI re...huM II Iti kayavannA rAsa saMpUrNaTI. *..14 ...15 ..16 ...10 ..18
Page #328
--------------------------------------------------------------------------
________________ 310 15. zrI vijayadharmadhuraMdharasUri kRta 'kayavannA sakjhAya (pR. 55) saubhAgya hoja kRtapuNyataNuM, sahu sukhI thajo, kRtapuNya samA saubhAgyA rAjagRhIe rahe saubhAgI, vairAgI munino rAgI; tAta vacana vazanaTa viTa saMge, bhogavilAsanI raDha lAgI. saubhAgya...1 bAra varasa e varavadhUghara, rAgaraMgamAM rakta sadA; dhanathI nirdhana thayA nidhAnane, pAmyA mAta ne tAta sadA. saubhAgya ..2 kanakavaze vaza rahe vezyA, nirdhana jANI dura karyo; kuTira samA nija ghara Avyotava, prANa priyAe sneha dharyo. saubhAgya, ...3 sArthavAhanA sAthenI sAthe, artha kamAvA saMcarato; e ja nayaramAM guptapaNe, cAra priyA ghara rahI ramato. saubhAgya ...4 nija ghara Avyo dvAdaza varSe, puNya sarvaprakaTa thayuM; zreNikarAyanI putrI paraNyo, sAta priyA saha sukha vilamyuM. saubhAgya....5 vIra vibhunI nisuNI vANI, pUrvajanma paNa sAMbhaLIyo; bhAgyavaMta e puNya dhuraMdhara, saMyama laI suralokagayo. saubhAgya...6 1. svAdhyAya ratnAvalI, pR.-55, bIjI AvRtti, vi.saM. 2048, (zrI nemisUri samudAyanA - zrI vijaya amRta sUrinA * zrI vidvAna vijayadharmadhuraMdharasUri) pra. zrI amRtodayapuNya pauSadhazALA, amadAvAda.
Page #329
--------------------------------------------------------------------------
________________ 311 16. ajJAta kRta kayavannA sajhAya ||1|| tuhei ||2|| DhALa : 1 rAjagRhI nayarI nava joyaNa, joyaNa bArapramANi; lAyaka samakita zreNIMkanaravaI, rAja karaIIMdra jANi. tuNDi jeu karama vicAra... AMcalI, tiNi niyari abhisAgaradhana jAI, kanaka saMpada bahu koDi; dAtA bhugatA para upagArI, putra nahI gharikhoDi abhaya dharaNi ugyurihiM upannau, kaIvanu sakumAra; jovana bharI kanyA pariNAviu, navi jhAlaIghara bhAra. "lADihiMNu hadaya na ciMtaI, kula mAragi navi cAlaI; phUDa visaNa naTapuraSa saMghAtiI, gaNikA gharidravi AlaI. aratha khUTaugharitrIa saMkulINI, nija AbharaNa alAvaI; 'nImANI gaNikA*ucATaI, pUNI "bAga calAvaI. tuNDi ||3|| tuhi ||4|| tuhi ||5|| ||6|| |||| duhA : 1 taM pekhI tiNi DokarI, bolAvI nija bAla; re akulI tUhUI, navijANaI kucAlAra." "palita, muMDita, jarajarita paMDita, daharisikoDinihANI; INa bhavi parabhavi, kaMta mUkAyA gayA jANi. bApaputra naIkAMI jiNaI, lahUudharaunA hoI; jIvana nArina bhIDavaI, putra nahI riyu soI. varaghari vaMjhika jiNidIThaIlajAlu, putra nahI so sitru. beTaI jA IkaNa guNa, jiNi kulakhapaNa thAI; udarima vasiyo tehanarA, jihi bApI kI jaI. kayavanaupUchata gayu, pahuto gharaha dUAri; sapata bhUmikhaMDa haDipaDI, rasoDaI vasaI sA nAri. ||8|| |9|| ||10|| ||11|| 1. navI paraNettara: 2. strI: 3. khinna; 4. dilagIra thaI; 5. sUtara kAMtavAnuM sAdhana; 6. pADo; che. khaMDera
Page #330
--------------------------------------------------------------------------
________________ gAthA: 312 DhALa : pUrvanI khekhaki kaMta valI valI cAhaI, navi ulakhaIti nArI; kari karavau leI sAhamI uThI, Avau AvaudAsitamhArI. kayavantu hiva maMdira pekhaI, pUchaI ''tAta na mAya ?'' nAyaNa nIra bhari sA prIya vInaI, 'svAmI ! devAMgata thAya.'' vikhavAdiu mani kAyaM divasarahaI, ghari saMtAna upajjaI; dUridesa vaNijArau AvaI, vaNija saMjoI kIjaI. leIa seja modaka saMbala kari, prIa pahucAvI AvaI; rayaNi asaMbhama ehaji hosiI, sura bhaNaI kutiga bhAvai. turmDi ||12|| ge. ||93|| mumhei ||14|| turmDi ||15|| copAI : 1 tiNi nayari chaI eka dhanavaMta, navayauvana lahUMu guNavaMta; jaNaNi eka trIa cyAri, aputra, karma vasi upannauM mRtyu. mADI cIMtaI hRdayamAMhi, 'e likhimI sahrAu lijAhi;' cAlI Dokari vahUara leI, triga'cAcara'cahUTAIM phireI. phiratI nisi gaI sIha dUAri, soI viNajArau polihibAri; kaIvaMnA(na)jAgi nidrA bahU, seja upADI cihna e vahU. ApaNi Dokari Agali thAi, sapata bhUmi citrasAlAmAMhi; vINA vaMsa hAthi vIjaNA, bahuudyota tasa rayaNI taNA. mADI baIThI le"sAMgamu, prahi vihilI ravi pragaDau hUMu hUMu; kayavanA jagi nidrabhaMga, vyAri kalakalatra jisI dekhiI raMbha. * aNamisanayaNA maNakajja sAhaNA, puphadAmaamilANA / raMguNabhUmi na chabiti surA jiNAbiMti / / DhALa : pUrvanI tau mADI bhaNaI ''putra ! suyaNo, e maMdira tumha kerauM; cyAri kalatra e hUM tumhe jaNaNI, maelhau meulhau saneha aneru.'' ||16|| ||1|| ||18|| ||19|| ||20|| ||1|| turmDi ||22|| 1. hADakA sUkAI gayA che te; 2. traNa rastA; 3. coro, mahAjana bese te sthAna; 4. cAra rastA jevuM sthAna; 5. mAMcI. (ka.1) palakArA mAryA vinAnA nayana hoya, manathI ciMtaveluM kArya karanArAM hoya, puSpanI mALA karamAtI nathI, bhUmine aDagyA vinA cAra AMgaLa UMcA rahe che, tene jinezvara deva tarIke kahe che.
Page #331
--------------------------------------------------------------------------
________________ 313 kaIvanaI ridhi kiNi paripAnI, vidhim vikaTa saMsAra; parabhavi pAtra dAna saMyogiI, karama teNaI anusAriIM. bAra varasa tasa maMdirirahi karI, kayavanu vilasaMti; aMgajAta putra thyAri upannA, dini dini soI vAghaMti. tuhi . ||2|| tuhi. ||24|| ||2|| |ra6TI duhA : 2 taumADI mukhi uccaraI, vahUarabolAveu; ridhi svAmI ayyaghari hUuM, e nara malhau leu." vahUara bolaI "mAI suNi!taha mani kehau bhrama; aha vidhavA paNa didha vari, e aha gayUakarma." karma balIuM hoI upakarma, kaI puNa balIuMdharma; karmahiM karma kukami dharma, tasDa mani kehau vibhamma? 'bhogahalI bhogavAvII, mahilI "vihasaMti; jiNi velA baMdha jIvirda, soI nizciI pAmaMti. nara vAlaMtu saMbhalI, modakirayaNaThave3; nisi pAMcaI melhI valI, nIra bharati nayaNau. kramavasite vali vANijU, AviutINaIThAI; ahi vihasI kayavaMnau jAgaI, navi te kalatra navi te mA. || 20 || ||28|| ||29|| | 3 || DhALa : pUrvanI sudhi jANI ghari strIo sukulINI, sAtha pUchatI AvaI; dIThau kaMta harakhamani ulaTa, prIa bhaNI behaunavi bolaI. tuhi. ||3|| aratha khUTaugharizrIa sukulINI, lAbha behaunavi bolaI; java nesAla thikuputra AvaI, prIa UMce lehi mehRI. ahi ||32|| java kothalIa halAvardhanArI, modaka beTA dIdha3; bhItarirayaNa amUhikapekhaI, putri ghUMTaIkarilIdhI. tuhi. ||33|| pATI leIputra gayumAMjivA, ghUMTau golaIpaDIu; bihuM pakhi nIrakaMdoIpekhiI, tiNi bholavi karilIdha3. tuNDi ||34|| zreNIkarAya taNunija'maIgala, jIvi tAMtUaDaIbAMdha3; rAupasAIkanyA paraNAvaI, kaMdoII avasaralAdhau. tuhei ||35TI 1. patipaNuM ApyuM, 2. kharAba karma, 3. bhogAvalI; 4. kramAnusAra; 5.pragaTe;6.poha phATayo, 0. sAtha, 8. hAthI.
Page #332
--------------------------------------------------------------------------
________________ 314 naravaI AyasimaMtriteDAvaI, "abhayakumAra!kima kIjaI? vAcA gamatAM be bhava viNasaI, kaMdoIkanyA kima dIkaI?" tuhei ||36II budhisAra bhaNaI"acarijadIsaI, eha asaMbhama hoI; jeha taNUM e rayaNa ji hosiI, dhIya paraNesiI soI. tuhi || 30 || pATapIraMtu kaMdoIlIdhau, kayavanA suta kaMnnaI; kaIvanA hiva rAjA pUchaI, navi jANaInavi manaI. tuhi ||38TI kaIvannA kanyA!pariNAvI, abhayakumArasiprIti; "suNi!maMtrIsara!ekavayaNa akhta, ANi ApaNaI cIMti. tuNDi || 39|| budhisAgara' tuM birada bolAvaI, eha budhi kavaNa pramANa? INa nayari mUkatra thyAriputra, chaI puNa kihIMna jANUM" tuhi ||4|| budhisAra bhaNaI"acarijadIsaI, eha asaMbhama hoe; rAja ridhi tUkAMI'garavIu nidhAM karisiIloe." ahi ||4|| ||42|| duhA : 4 "abhiya vacana navi ucakuM, kaI hUMgamUMparANa; daSTihiMdIThAM ulakhuM, karUM tamhArI ANa." maMtri teDAvIa citrakAra, kayavaMnu dAkhaMti; e pratimA vegiI karau, sAca sarIkhI bhrAMti. cihuM bAre deula raciu, pratimAmAMhiThavaMti; mata'vAraNAM sohAmaNAM, te nara baIThaveu. ||43|| |44|| DhALa : pUrvanI nayeDhaMDherau"jAna juhAraMga, bAla viradha sahUkoe; teni ghara aMtarAI dalasiI,"rAjagrahI navi hoe. tuhi ||45|| nAri eka siNagAra seTa kari, kari kaMkaNa viNa AviI; dIThau kaMta"mokara suramehuI, nayaNe nIra pulAvaI. tuhi ||46|| budhisAgara bhaNaI"suNi kayavaMna!kAMIroaI vidhavA nAri?" "bArakoDidravi ehasikaM vilasI,"mAhAmaMtri avadhAri. tuSThi. ||4|| thyArivAri putra thyAriDokaraDI, pekhaI asaMbhama vAta; beTe bApa tihAM ulakhIu, gharahiM padhArau tAta. tuvhei ||48|| 1. dIkarI, 2. mArI; rU.garva karavo;4. bAraNAM; 5. yakSa,6. ? ? ? ? (0. ? ? ? ? 8. vahetAM, 9. vicAre.
Page #333
--------------------------------------------------------------------------
________________ 315 kaIvaMnaI ridhi kiNi paripAmI, dhi! dhi vikaTa saMsAra; sacarAcari sobhAga jAsa ghaNa, jeha mahimA navi pAra. tuhei ||4|| duhA : 5 kaIvanA kutiga suNu, jima ghari kuTaMba mileu; bAra koDi drivi kAma putri, sAghariAvIa laI |50 || DhALaH pUrvanI thyArivAri putra thyAriDokaraDI, tehadravi saMkhyA na pAra; sAta kalatra kaIvanau vilasaI, abhaya taNuupagAra. iti kayavannAnU caritra sNpuurnnm|| tuhei . ||11|| 1. rAjA ane Indra, 2. AnaMdita thayA. -------
Page #334
--------------------------------------------------------------------------
________________ 316 10. ajJAta kRta dAnakulaka bAlAvabodha (gadya) gAthA: artha : jammaMtara dANAo, ullasiA puvva kusljhaannaao| kayapuNo kayavano, bhogANaM bhaayaannNjaao|| janmAMtare pUrva bhavi supAtra dAna dIdhuM teha thakI; anai ullasio apUrvamanoharakusalaka, subha dhyAnanA mahimA thakI; kayaunno kahetAM kRtapuNya kIdhAM jaNai eDavo je kayavano; bhogano bhAjana nidhAna thayau. .01 atha kathA :rAjagRha nagarI, abhayakumAra maMtrI, dhanAvaha zreSThI, subhadrA bhAryA, putra kayavanno bahutari kalA pAragAmI. pitAI moTA vyavahAriyAnI putrI rUpavaMtI catura susIlA paraNAvI, paNi kayavantao tehano vinayAdika guNai hAvabhAvaiM citta rIjhaIM nahIM. bhaNavAnuM guNavAnuM, sAdhunI sevAnuM Adara ghaNao, viSaina vAMchai. pitA cIMtavai, "putra jayovana pAmIo paNi bhogatRSNA kaMi na vAMchai. avasaraiM verAga bhalo, avasaraiM saMyoga bhalo." pachai kayavannAnA mitranaiM seTha kahai, "tuoM saMsAra kalA sarva sIkhavo uDAhA karo." teNi sarva viSaya vIlAsa sIkhavyA. vezyAnai viSai Asakta kIdho. pitAiM'navanavau dhana mokalyAM. kAlAMtari putrani teDuM mokalU paNa putra viSayAsakta "huMtI teDIu nAvaI. mAtA pitA vRdha thayA. putrani virahai ja maraNa pAmyAM. dhana khUTuM. ekadA dAsI mokalI. kayavanAnI bhAryA pAsi dAsIiM dhana mAMgI. bhAryA kahai "bIjuM dhana to khapiuM paNi mAharAM grahaNAM liyao, piyune saMtoSa hui tima karauM." AbharaNa lei ghari AvI vezyAnai ApyAM. akAiM jANio "eha niradhana thayo. have eha kADhiu joidaM bIjauM dhanavaMta puruSa ANIsai." vesyA kahai, "ehaso puruSa ehanaiM cheha na deii." akA kahai, "ehanI khapa. chaiM nahIM." ghara puMjivAnuM misi karI bAhira baisAriu, kamADa dIdhAM bAhira ghaNI vAra thai, kayavano manamAMhiM ciMtauM "eha jAti nIca, ehanuM sabhAva ehavuM ja hui."ima ciMtavI uThio. ghaNuM varase terI merI hIMDato lokoni puchato potAnA ghara lAdhAM. Ava(vA)sa khaDahaDayA dIThA. paDI saDI khaDakI dekhi. ghara bAraNai Avio. galahathi nIcadaM mukhiM AbharaNa pakhaiM strI eka kAMtatI dIThI. tisai strInuM DAvao aMga phukyuM. cIMtave 'e kisyuM kAraNa?' ehave prIya bAraNai AvI. dekhI tatakAla ubhI thai. "AkhAro lei sAhamI AvI. dIdhao Adara 1. pA zreSTha; 2. vyApArI; 3. ADa vAtamAM caDhAvo; 4. haMmezA; 5. thayo; 6. saMbhavita pA. AvAsa; che. bocI pakaDIne; 8. akSata-pANI.
Page #335
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 sanamAna karI, AsaNa dei vinaya sAcad. behaMnA locana AMsU bharIyAM. hIiM saMtoSa thayo. pADosI sagAM sahU milyAM. mAtA pitAnI vAratA sAMbhalI jhUravA lAgo. priyA kahai ''jhUrau mAM! daivanI vAta prati syuM cAlai ?'' bhartAranaU saMtoSatA bola bolatI, bhaktipUrvaka snAna karAvI, jimADio. prema dharatAM sukhai rahai. priyA kahai, ''svAmi! mAharA karmanuM vAMka, paNi tumhAro kAMi vAMka nathI.'' ketalAika mAsa ghari rahiu. priyAne kaheM, ''dhana nahIM vyApAra suM karuM? ghari nirvAha kima thAi? ihAM 'pATa(ra)kI cAkarI vANotrI thAi nahIM, nAnhau kAMma hAthaeN lAgA(ga)iM nahIM.'' priyA kahai 'jo svAmI ! tumheM kusateM cho to dhana DIlanA meMyalanI pari ghaNuMi milasyuM.'' bhartAra kahe, ''huM paradeza jai, dhana upArjI AvuM.'' strI dukha dharavA lAgI. kaha ''svAmI ! mujha thakI kima kehavarAi ? tumheM jAo paNi vahilA padhArajyo.'' strI AdhanavaMta chai.'sArtha paradezi cAlaU chaiM, tihAM ruDai sakunai sAMjhI AvyA. strIiM cyAri modika sabala dei. eka chUTaiM khATali sAthamAMhi sUADi bhattarane praNAma karI pAchI ghari AvI. priyunA paga samarai. kayavanau khATa upari sUto chai. AkAsi nakSatramAlA je nidrA AvI tehavai syuM thayuM te sAMbhalo. rAjagRhamAMhi koika dhanavaMta vyavahArio, DosI mAtA cyAra bhAryA. teNI rAtrai akasmAta sUlakSaNa yoga maraNa pAmiuM. vahu cyAri roivA lAgI. DosI kaheM, 'tumheM ro mAM, dhana aputriyA mATi rAjA lisyaiM.'' putra mUAnadaM khADa khaNI ghAlio. DosI kahe, ''puruSa eka sodhI AMNasUM.'' cyAre vahu kahai ''mAtA! e vAta kima hui ?'' DosI kahai ''jo bolasyo to tumhane khADa khaNI ghAluM.'' bihatI bApaDI aNabolI rahI. DosInI hAka'jhUjhi. pachai cyAra vahu sahita DosI koika puruSanaIM jovA nIkalI. nagara bAhira kayavannA bhaNI gai. khATalai sUto chai. nidrA AvI chaiM, cihu strIiM khATa upADI. DosIi ghari AMNI mukAvio. te khATathI upADI DholIiM mukAvio. dIvAnI jhalAmali kIdhA pagatalAM, cyAreMi ulAsavA lAgI. pUri nidrAiM kayavano jAgIu. dekhai te devaloka sarikhA ghara, manohara strIyAM. devAMganA sarikhI cyAra strI, manamAMhi ciMtavai. 'huM devaloka avatario, kiM vA 'suhiNo chai ?' AMkhi colaU, zarIra sAm jovA lAgo. 'vimAsaNa paiTho. tetale cyAri strI sarva vArtA mAMDi kareM. sAMbhalI pramoda pAmio. sukha vilasaiM, nava navA bhoga bhogavaiM. cihna strIne ekeko putra thao. gharamAMhi kevano chAno rahe, paNi sukha viSe rasIu huMto kAla jAto jAMNIyau nahIM. catura strI(o) sAthe gIta kAvya sArA, prAsAdika vinoda, gharanI vADI jalakrIDA karatAM bAra varasa gayA. DosIiM cyAre vahunaiM teDI kaheM, ''ehane vyamo ThAMmiM mUkayUM.'' cahu kahai, ''Ai!'kiso mATiM mUkIi ? jau kadAcita sneha kIdho to janma lage nirvAhito.'' sAsU kahai, ''mAhirA putranuM upArjio dhana "mArgasara e paMthI kima khAi ? ehane kADho to rahuM.'' DosInI "hAkai cyAre vahue teNI rAtri nidrAmAMhi 1. saMbhavita pA. pArakI; 2. saMbhavita pA lAgai; 3. pA. sAtha; 4. kaMpavuM; 5. svapna, 6. uMDA vicAramAM, ciMtanamAM, 7. tyAga karavo; 8. zA mATe; 9. pALavuM, nirvAha karavo; 10. vaTemArgu; 11. hokAro, bUma.
Page #336
--------------------------------------------------------------------------
________________ 318 kayavo sUto cheM, tetale teha ja khATalo, jUnA vastra pahirAvyA. valI cyAri lADUAmAMhi savA koDinA ratna cyAra vahui chAnAM ghAlyA. teNe ThAMma pAcho mUMkio. strI ciThuM e mana kayavanA pAsi mUkI rotI tathA DosI hasatI ghari AvyA. have teNahI ja dineM tehI ja viNajArAno sAtha bAra varasai Avyo che. pAchalI rAtre kayavano jAgiyo. ghara parivAra dekhe nahi. cIMtavyuM 'DosIi cheha dIdho.' mananeM 'dhAraNA devA lAgo. sUrya ugio mUlagI bhAryAiM te sAtha viNajArA AvyA sAMbhalI tihAM AvyAM. dekhai to teNahI ja 'maMcakI, teNahI ja avasthAiM, teNe ThAmi beiTho chei. bharatAraneM strIiM dekhI saMtoSa pAMmI ane bhartAraU piNa strIne dekhI saMtoSa pAmIo. kusala pUchiu. kayavo saghalI vAta potAnI kahI. strIrya maMcaka upA'iu. ghare AvyA AdhAMna mUkI gayo hato te putra bAra varasano thayo chaiM. putraiM bApane ulakhI, khole AvI ba(i)Tho. bApano *aMga tADhuM thayuM. putra kahei, '"bApa mujhaneM "sukha(DI) dai.'' bApe gAMThaDI choDI cyAra lAyAmAMhithI eka Apio. putra te lei nesArai bhaNavA gayo. lADU khAtAM mAMhithI ratana nIkalyuM. lei pATi ghUMTavA lAgo. nesAla pAsau kaMdoInuM hATa che. tihAM kAjala lei pATI khara. ghUMTatAM ghUMTatAM hAtha thakI bAlakanai'suhAluM ratna paDio. tali pANInuM kuMDuM hatuM te mAMhi paDio. pANI *jUjUi bhAgi thayuM. vicai kUMDAmAMhi ratana nirAluM rahau. te kaMdoI dekhI bAlakane sukhaDI ApI, bholavI moTau ghUMTo Apoo. bAlaka harikhIo. teNai avasari zreNikano paTahastI sarovara pANI pIvA peiTho chai. jalanAM tAMtUi jIteM paga jhAlio vIMTI rahio. hAthI haTI na sakeM, "Arati thai. rAjAU nagaramAMhi paDoho vajAvio. ''jai koI hAthIne choDAvai tehanai zreNika rAjA potAnI putrI ane ghaNA gAma Apai.'' teNaiM kaMdoIiM paDaho jhAlio. ratana muhari karI talAvamaiM paiTho; tima tima pAMNI phATai, tAMtUu jIva DhIlo thAi. sarva pAMNI hAthI thakI jUjUyuM thayuM, tima tAMtUo pANImAMhi gayo. hAthI kusale khemeM pAcho Avio. rAjAne vadhAmaNI dIdhI. rAjA ciMtavai, 'kaMdoIne putri kima ApIi ? bola piNa rahiu joii' abhayakumArane pUchIyo. ti vAre abhayakumAra kaheM, 'Arati ma karo. "ruDAM vAnAM hasai.'' kaMdoI teDio. pUchio, '"tAharai ratana kihAMthI ?'' kaMdoI kahai ''mAhareM potAno chaiM.'' sUMghAta jaNA paDavA lAgA. 'mAratAM mAniuM ''je kayavannAnA putra pAsa pAmiu.'' abhaya kahai, 'e vAta sAcI.' kaMdoI mUkio. kayavano teDio. kahai "vyavahAriyo tumhArai ehavA ratna ketalAM chai ?'' keyavano kahai, ''cyAra hatA te mAMhi eka tumhAre pAsi chai.'' triNa dekhADyAM. rAjA zreNika harikhIo. kayavannAnai putrI paraNAvI. ghaNA gAma dIdhAM. te ratna tathA bIjAi ratna ghaNAM ApyAM. kayavanau saMpadA lei ghari Avio. abhayakumArai sAthiM ghaNI prIti thai. kayavannAnA manamAMhi te cyAra strI vIsarai nahIM. 1. AzvAsana; 2. prathamanI, mULa; 3. khATalo, 4. zAMti thavI; 5. pA sukha; 6. komaLa; . juduM; 8. pA pATahastI; 9. pA chaThI; 10. duHkha, pIDA, zoka; 11. mora, AgaLa; 12. sArA prayatno thaze, sAruM thaze; 13. pA maratAM.
Page #337
--------------------------------------------------------------------------
________________ 319 ekavAra abhayakumAra Agai kahai, "mAharAM i cyAra bhAryA, cAra putro rAjagRhamAMhi chai. te mujhanaiM pragaTa karI diu. tehanA gharanI vATa serI pADo poli te kAMi jANuM nahIM, dIThAM ulakhuM." abhaya kahai "budhi sarva kAma karaisi." silAvaTi teDi eka deharo karAvio. mAMhi mUrti kayavanA sarikhI varaNi, AkAri yakSanI mAMDi. nagaramAMhi sarva lokane "kahavirAu. "samasta strIe ApaNa pAhutra teDI yakSaneM praNAma karavA Avajo. je nahIM Avai temanA putranai yakSa ruDuM nahi karaU." abhayakumAra kayavano bahu yakSani deharA upari chAnAM rahyA. nagaramAMhi aneka loka yakSanai pUjavA AveM. je je rUpavaMta mAta dIkarA Avai, ti vArache abhaya pUchaiM. "tAreM eha bhAryA ane putra hui?" kayavanno nA kahai. ima karatAM karatAM te ccAra strI putrai parivarI AvI, tihAMre kayavannai kihio. "abhaya! "amAranaiM eha cyAra bhAryA anai putra jANivA." etalai cihuM strI iyakSa dekhI mAMhomAMhi kahivA lAgI. "ApaNAM bAra varasa sukha bhogavyA te puruSa dIsa(i) chaiM." abhai sAMbhaliu cAlaka. cyArai AvI khorlI baiThA. kUmaNai vacani bolai. "bApa tumha etalai dina kihAM hatA ? tuhe mohaDai bolai kAMi nathI ?" ima kahI mUcha tANe. abhayakumAranuM visvAsa Avio. heThA UtarI bIjI nArI sarva'vaolAvI. te cyAra putra teDI rAya samIpi gayA. saghalo vRttAMta abhayakumAra maMtrIi kahio. pachaeNrAjAi cyAre priyA, dhana, ghara sarva kayavajJAnaiM apAvyAM.DosI ekalI jUirahai. havai je divasathI kayavano kADhio hato akkAiM te dinathI vezyA pativratApaNuM pAlai chai. bAlakapaNA thaki kayavanA sAthi saMbaMdha thayo chai. teNii kayavano prasiddha thayo, sAMbhalI kahAvio, "je svAmi mAharI sAra kAMi nathI karatA?' pachaiM kayavannai abhayakumAranaiM kahI ApaNA dravya sahita teha paNi ANI. valI eka vyavahAriiMghaNUdhana dei. eka potAnI putrI mahArupavaMtI paraNAvI; ima ATha bhAryA sahita IMdranI paraiM kayavano sukha bhogavai chaiM. rAjAiM ghaNA vitta ApyA. 0 rAjAiM ghaNA vitta ApyA. batrIsa badha nATaka karAvai. rAti divasa jAtA jANai nahIM. ghaNai kAlai ekadA vihAra karatA zrI mahAvIra padhAriyA. rAjA zreNika, abhaya, sarvaloka vAMdavA AvyA. kayavano zreSThI paNa svAmI naiM vAMdavA Avyo. desanA sAMbhalI pUchaiM, svAmI! tUrma vici vici aMtarAya anaiM valI ridhi pAmI te kayai karmai?'' bhagavaMta kahai, "pUrva bhavi tuM govAliyo hato. mAta pAsiM "ADo karI bAlaka mATi khIra mAMgavA lAgo. mA "rovA lAgI. pADosI strIo AvI. rote dukha dekhI eke cokhA, eke dudha, khAMDa, ghI ApyAM. khIra mAi rAMdhI. tuM jimavA baiTho. tehavai mAsakhamaNI sAdhu Avyo. tujhanai bhAva upano. thAlA upADiu. eTalai cIMtavyo. ardha voharAvyuM. vici lITI kADhI, valI ciMtaviu. bi bhAga viharAvyuM, valI lITI kADhI. etalai sAdha TUMkaDo Avyo. paDagho mAMDIo. bhAvi karI sarva khIra 1. pA. silAvaThi- zalA, zilpI; 2. kahevaDAvyuM; 3. putro; 4. vIMTaLAyelI; 5. amArA; 6. udAsa; 6. mukhathI; 8. vaLAvI, vidAya karI; 9. pA. patra-dhana; 10. pAzreSTi; 11. haTha, jIda; 12. pA. rAdA; 13. pA paDosI; 14. pAtra.
Page #338
--------------------------------------------------------------------------
________________ 320 dIdhI. je vici lITI kADhI te mATe aMtarAya thayuM. pachaiM pUrNa bhAvaiM pAtra poSiyo. te pUrNa ridhi thai. jehe pADosI strIe khI(ra) dAna anumodiu hatuM te tAharI bhAryA thai. eNIi mAho mAMhi bharatAra viyoganA sarApa dIdhA hatA temA(Ti) viyogapAmio. ATha bhAryA kayavanaiM.'' pUrvabhava sAMbhalI jAtIsmaraNa pAmI vairAgya pAmIo. gharano bhAra putranai dei zreNikaneiM pUchI ghaNo dravya kharacI dIkSA lIdhi. nirmala caritra pAlI, devalokipaDuto. ekAvanArI mokSapahucasai. Iti dAnakulaka bAlAvabodhe kayavannAnI kathA saMpUrNama. 1. vahorAvavuM, poSavuM.
Page #339
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAvya : artha 321 18. kayavanA zeThanI kathA (gadya) ||zrI ISTa devAye namaH || yatra : "aratha vINa kevano, jeha vezyAi nAMkhyo, aratha vINa vIsIpTe, rAma jAtAM uvekhyo. sukRta sujazakArI, artha tee upArjo, kuviNa(ja) upajaMto, artha te dUre va|| arthavinA kevannAne vezyAi nibhRsyau. artha vinA `rAmacaMdrajIne vIsISTa munii page na lagADyA. ti vAre rAmacaMdrajI jANyau, 'jo dravya vinA Adara na milai.' ima jAMNI dravyanI upArjanA karavI. (sukRta ane suyazane utpanna karanAra ane vRddhi pamADanAra dhanane nItipUrvaka upArjana karI kuvANijyathI prApta dhananI upekSA karo.) atrakathA jaMbudvIpe bharata nAme khetra, tihAM rAjagrahI nAme nagarI, zrI zreNika nAme rAjA rAjya kare che. tehane celaNA na(nA)me rANI, abhayakumAra nAme maMtrI, mahAbudhdhino nidhAMna chai. rAjabhAra dhuraMdhara, rAjAno kAma calAve chai. tehaja nagaramAMhe dhanasAra nAme zreSThI rahe che. tehane sukamalA nAme strI chai. tethI saMsAranAM sukha bhogavatAM eka pUtra thayo chai. te putranI mAtAi te supanamAM kevaDAno vRkSa diTho tethI putrano nAma kevano didho. ima karatAM bAlaka pAMca varasano thayo. ti vAre mAtA pItAi jAMNyo, je putrane bhaNAvavo. bhaNyA vinA syA kAmano? * lADaaitU paMcavarSANI, daza varSANI tADayet / prApyate SoDazameva varSe, putro mitra samaMgaNa || ...09 1. sukta muktAvalI (vivecana) arthadvitIya varga, pR. 125, saM. 1054, leM. tapAgacchanA pU.zrI. ajitadevasUrijI - zrI vijayasenasUrijI - zrI somaprabhasUrijI tathA zrI vijayaprabhasUrijI - zrI vijayaratnasUri - zrI zAMtivimalajI - zrI kanakavimalajI - zrI kezaravimalajI; 2. anAdara karyo. 3. rAma - lakSmaNa 14 varSa vanavAsa mATe nIkaLyA tyAre mArgamAM vaziSTha munino Azrama Avyo. tyAre lakSmaNajIe AzramamAM jaI gurune praNAma karavAnI bhAvanA vyakta karI paraMtu rAmacaMdrajIe kahyuM, "atyAre ApaNe rAjyaRddhi vinAnAM chIe tethI artha vinA gurune maLavuM te AdarapAtra na kahevAya. kAraNake jo artha vinA guru caraNano sparza na karavA de to potAnuM apamAna thAya. (Ittara rAmAyaNano prasaMga) * (ka.1) putrane pAMca varSa sudhI lADa karavA, dasa varSa sudhI tADana karavuM, soLa varSano thAya eTale mitra jevo vyavahAra karavo.
Page #340
--------------------------------------------------------------------------
________________ 322 ima dhanasAra zeTha manamAM vicArI, pUtrane bhaNavA mukyo. ima karaMtI kevaMno bhaNyo. bahottara kalA pravINa thayau. piNa guruno saMga muke nahI. ehave pitAi gaMdhadattanI putrI ravaMkA nAme pAMNIgrahaNa karAvI. pINa kevanAne strI mAthe rAga nathI. kevo to guru pAse rahe. ti vAri mAtA pitAi jANyuMau. ''je pUtrane lesyA ghaNI che dharma upare, te mATe strIne mukhe bolAvato nathI.'' ima jAMNI dhano seTha manamAM ciMtave 'je koI upAya karAvuM ane mAharA gharamAM kAMI dravyanI maNA nathI ane mAhare pUtra piNa eka ja che. te to vayarAgamAM lahalIna chai. to pache e dravya syA kAMme AvasyuM ? tee pUtrane zAta vyasana sIkhavuM, jIma gurunI saMgata mUkeM. ti vAre seThe vyasanI pUrazane teDAvyA. prathama jUvArI 1, bIjo mAMsano 2, trIjo sUrahApAnano 3, cotho vesyAno 4, pAMcamo AheDIno 5, "chaTho corIno 6, sAtamo paranArIno 7. A sAta vyasanI pUraza teDAvyA pache seTha vyasanI pUrazane kaheM, ''je mAharo pUtra vayarAgI thayo che, te strIthI vIrakta che mATe rakta karavo.'' tava cAre vyasanI pUraza kanheM, ''ehamAM suM karavo che? tumArA putrane eka mAsa sudhI amAre pAse rAkho. jIma strIno rAgI karI Apii.'' ti vAre dhanasAra seThe eka mAsa sudhI kevanAne vyasanI pUraza pAse mukyau. ti vAre vyasanI puraze kevanAne strIno rAgI karayo pacheM seTha prati saMpyoM. te vAre te kevano strIno saMga dharI vayarAga te sarva mukyo. astrIno ghaNo rAgI thayo. potAni strI saMghAte nitya saMsAranA sukha bhogave. bIjo kAMI kArya sUjhe nahI. himeM ekadA samaya kevano ane kevanAnI strI gokhamAM beThAM che. tihavaya sama(ya)ne vISai eka guNikA sola sINagAra sajI, mahArupani nidhAMna, te ekadA kevanAnA mahola heThala thai nikalati havI. ehave te kevannAni dRSTi guNikA upara gai. ti vAre te kevanAne vISaya jAgyau. ti vAre manamAMhe ciMtave, 'jee guNikA prate huM bhogavuM ane mAhare ghera dravyaniM koI maNA nathI. dravya joI jasse te gherathI maMgAvI laisa.' ima manamAM vIcAraNA karI tihAMthI uThyau. tihAMthI nIsarIo. jIhAM gulAbasuMdarIno ghara chai, tihAM Avyau kaivano. ti vAre guNikAi seThano pUtra Avato dekhI ghaNo AdaramAMna didho. ti vAre pachai gulAbasuMdarI guNikAi sola sINagAra sajhI, kevanAM prate raMgamaholamAM lei gai. pache kevano guNikA sAthe saMsAranA sukha vIlase che. ima nitya guNikAnA gharamAM rahe. potAnA gharanA sukha to sarva vIzarI gayA. ti vAre mAtA pitAi kevannAne teDavA dAzI prate mokalI guNikAne ghera. piNa kevano Avyo nahI ane valI kevano dAzI prate kahe, '"he dAzI ! tuM mAharA pitAne kahIje varasa prate kroDa sonaiyA mokalajyau.'' ima kevane kahI dAzI prate mokalI. ti vAre dAzIi jai sarva vAta dhanasAra seTha prate kahI. ti vAre hive kevanAno pitA varasa varasa prate kroDa sonaiyA mokale. kevano guNikAthI lahalina rahe chai. ima karatAM daza 1. pA caThA; ra. pA. ratna.
Page #341
--------------------------------------------------------------------------
________________ 323 varasa vyatikrammA. ti vAre kevane vesyAne daza kroDa sonaiyA ApyA. ehave mAta pitAnI vRdhAvasthA AvI. ti vAre kevanAne teDavA sAru dAzI mokalI. piNa kevano to viSayano bhIno thako gayo nahI. ti vAre kevannAne mAtA pitAi ciMtA karavA lAgA, 'je pahelAM ApaNaeN putrane sAta vyasana na sikhavyA hota to, ApaNI vRdha avasthAi cAkarI karata! vIzanane yoge pUtra vesyAne ghera rahyo.' ima ciMtavatA kevanAnA mAta pitA maraNa pAmyA. ti vAre kevanAnI strIi kahevarAvyo, 'je tumArA mAtA pitA maraNa pAmyA chai mATe ghera Avo.' ti vAre dAzIi kevanA prate AvI kahyo. '"he mahArAja! tumArA mAtA pitA maraNa pAmyA che. mATe ghera padhAro.'' ti vAre kevano dAzI prarte kahe, "je tuM mAharI strI prate kahije, mAtA pitA muA te pAchA AvatA chai nahI. ane mAhare khAvA sArU eka kroDa sonaiyA mokalajyuM.'' ima kahi dAsI prate zIkha dIdhI. dAzI ghera AvI kevannAni strI prate sarva vAta kahI. ti vAre pache strIi kevanA sArU kroDa sonaiyA mokalyA. ima karatAM kevane vesyA prate bAra kroDa sonaiyA khavarAvyA. ti vAre bAra varasa saMpUrNa thayA. kevanAnA gharano dravya sarva khUMTo. ti vAre kevanAnI strIi potAno grahaNo sarva peTImAM ghAlI kevanAne khAvA sAru mokalyau. ti vAre gaNikAi grahaNo dekhI manamAMhe ciMtave chai, 'je kevanAnA gharano nizce dhana khUTo. hive e kevano daladrI thayo. tINa syuM hive e ApaNA kAMmano nathI. ehavo akkAi manamAM ciMtavI potAnI pUtrI gulAbasuMdarI prate kahe, '"he pUtrI ! hive e kevanAno saMga muka. e kevano to daladrI thayo che ane ApaNa to dravyathI kAma. te vAste ehani kADhI muka.'' ti vAre gulAbasuMdarI kahe, ''he mAtA ! mujathI e vacana kima kahevAai. ehanA gharanA bAra kroDa sonaiA khAdhA chai te mATe ehane nAkAro kima devaai.'' ti vAre akkA rIza karI kahe, ''he pUtrI ! tujathI ima nahI kahevAe to huM ehanai kADhI mukiza.'' ti vAre gulAbasuMdarI kahe, ''mAtAjI! tuMmanai game te karo.'' hive akkA kevanA pAse AvI. pUtrIi to bahu vArI piNa pUtrIno vacana na mAMnyau. hive kevanA prate kaheM, "he seTha! amArA gharathI bAhira nIkalo. e gharathI kacaro kADhavo chai ima akAi kau. ti vAre kevano manamAM vIcAre, 'e muja prate ehavo vaca(na) kadi na kahe ane Aja mujanai kima kahyo.' valI manamAM vIcAre, 'je maholano kacaro kADhavo hasyuM tethI mujanai ima kahe chai.' ima manamAM vIcArI kevano bAhira nizarau. akkA(e) gharamAM jai gharanA kamADa jaDyA. pache kevanA prate kahe, ''bhuMDA! hajI sU(dhI) tuM samajhyo nathI.'' ti vAre kevane jAMNyo, 'mujani nirdhana thayo jAMNI guNikA e sIkha didhI.' ima manamAM vIcArI kahe chai.
Page #342
--------------------------------------------------------------------------
________________ 324 yatra : *..01 *..02 * "rANAvizava goDIyA, gogI zivanItrA, vesyA kizakI kulavahu, kuNa vezyA ko kNt|| * rAjA matalapakA goThIyA, jogI satakA miitr| vesyA dAma ki kulavahu, dAma vesyAko kNt||" ima ciMtavI kevano tihAMthI nIkalyo. hive potAne bAra varasa thai gayAM. te potAnA gharano mAraga pote bhUlI gayo. ti vAre pache loko prate pUche chai, "je dhanasAra seThano ghara kihAM kai?" ti vAre loka kahe, "dhanasAra to marI gayA ane teno pUtra vasani thayo. te vesyAne ghera rahe che. tehano ghara piNa paDigayo chai ane kevajJAnI strI te ghara pAse uraDI chai te mAMhe rahe chai. ehavo loke ajANa te kevanA prate kahyo. ti vAre kevano potAnA avarNavAda sAMbhalI manamAM nIsAsonAMkhato ghera Ave che. ehave kevannAnI strInI DAvI cakSa kUki. ti vAre nimittIyAne kahyo, "je mAharo bhartAra kinAre milaspe?" ti vAre nimittIyA kahe, "tAharo bhartAra Aja milaspe." ti vAre kevajJAnI strI potAnA patinI vATa jove che. ehave to kevanno potAne ghera Avyo. strIne mIlyo. strI ghaNo harSa pAmI. ti vAre kevanno potAni strI prate kahe chai, "he strI ! ApaNA gharamAM dravya nathI. te vAte huM pradeza dravya kamAvA jAyU. pradezathI dravya kamAvine lAvIzuM. dravya vinA ApaNA gharanI Abaru nathI. te mATe kAla prabhAte pradeza jaizuM." ti vAre strI kahe, "he svAmI ! tame kihAM paradeza jAsya. ihAM besI raho huM kAMtI pisIne kAma calAvIzuM. tume kizI vAtani ciMtA karasyo nahIM.''ima strIi kevannA prate kahyo. piNa strIno vacana mAnyo nahIM. ehave te pADosI caMdrajasa nAme seTha Avyo. ti vAre kevano kahe. "tame dezAMtare jAo ti vAre mujane kahejyo. huM paNa AvIsa." ti vAre te seThe kevajJAne kahyo, "ame kAlA prabhAte jANyuM. tumAre Avavo hoi to ApaNA nagaranai bAhara baladevano deharo che tihAM AvIne sUi rahejyo."ima kahI caMdrazeTha potAnA ghera gayo. hive kevano strIthI saMsAranA sukhA bhogavI strIne gharanI bhalAmaNa dIdhI. rAtra(tri)ne samaya baladevanaidehare khATalo DhAlI suto che. tisadInathI kevanAnI strIneM garbha rahyo. hive teha ja nagaramAMhi, tehaja rAtranai samai, navANu kroDa sonaiyAno dhaNI somadhvaja nAme seTha apUtrIyo paradeze maraNa pAmyo chai. tehano kAgaLa Avyo. te potAnI mAtAjI rAtre vAMcyo. ti vAre te seThanA samAcAra sarva jANyA. pachai potAnA pUtranI ccAra vahuo mahArupavaMta, bharajavanA chai te prate sAsUi teDAvI. seThanA mRtakanI vArtA saMbhaLAvI. pache pyArA vahu prateM sAsu kahe, "tume rovaNo piTaNo karasyo mAM. jo rAjA jANaye to apUtrIyAno dhana lai *(ka.1) rAjA kono goThiyo hoya? jogI kono mitra hoya? vezyA konI kuLavadhUhoya? vezyAno kaMta koNa ? koI nahIM. *(ka. 2) rAjAno goThiyo svArtha, jogIno mitra satya, vezyAnI kulavadhUdhana che ane dhana vezyAno kaMta (svAmI) che. ---------------------------- -----------
Page #343
--------------------------------------------------------------------------
________________ 325 jANye. te mATe rosyo nahIM anai huM eka upAya karUM tethI ApaNo dhana ane ghara samasta rahasya." ti vAre cyAra vahuro kahe, "he sAsujI! e upAya kyAre karasyau ?" ti vAre sAsUkahe, "he vahu! Aja rAtre ApaNa paMca jaNI nIkalaspR. e nagaramAM koIka ruDo pUrasa rUpasvI sUto hasyuM tehane adhara upADI ApaNe ghera lAvINya. nava khaMDA maholamAM rAkhIsyuM. te saMghAte tume saMsAranA sukha bhogavajyo tethI tamAre ekeko pUtra thAsya. ti vAre pache te pUrasanai pAcho teha ja sthAnika muMkis."ima sAsUicahunai kahyo. ti vAre DhAra vahuro rAjI thai. - ehave to ardha rajanI gai. ti vAre pyAra vahurone saMghAte lei sAsU nagaramAMhe nIkalI. koI rUpavaMta pUrasa te levA gayA. ima nagaramAM keika pUrata sUtA chai. tehanA mukha ughADA karIne jove ima aneka pUrasa joyA. piNa najaramAM nAvai pache joti joti baladevane dehare gai. tihAM kevannA prate diTho. mAhArapano nidhana dekhI, te pyAra astrIu tatkAla kama vyApta thai. ti vAre sAsU prate kahevA lAgI. "he sAsUjI! e pUrata mahArupavaMta che. tame kaho to e pUrasane upADIi.'ti vAre sAsu kahe, "tumane game to upADo. adhara upADI potAne ghera lAvyAM. pache navakhaMDA maholamAMhe seThane suvAni sijhayA che, tihAM jai suvAkyo ane ccAra pAse cyAra strIo sola sINagAra sajI, hAthamAM gyAra vIMjhaNA lei, vAyu DholeM ane te siyA upara motInA caMdravA bAMdhyA chai. kapUra kasturInA pANI chaMTAvyA, paMcavaraNanA phUlo patharAvyA. tethI gharamAM ghaNI sugaMdha vIstarI. ehave prabhAta thayo. ti vAre kevano jAgyo. jove to dizA~ dizane vISe, ratnano udhota thai rahyo chai ane valI gyAra strIo samakAle bolavA lAgI. "mahArAja! tame pUrve syAM pUnya karayAM? te tame ihAM AvI upanA.'ehave vacana sAMbhalI kevanno manamAMhe vIcAre, "je huM devatA to nathI thayo ? mujane koI devIi harIne lIdho che. bIjuM koI devatAnAcina to nathI.' ehavo kevanno manamAM ciMtave. ti vAre strIu kahe, "he prANanAtha! evaDI sI cIMtA karo cho ? tame jANatA hasyo je huM vyaMtaranI sAlAmAM paDyo chuM piNa tame kizI vAtani ciMtA rAkhasyo nahIM. ihAM to koDidhvaja seThano ghara chaiame cyAra strIu tumArI chuM. amathI saMsAranA sukha bhogavo. tamArA manani ciMtA nivAro. e gharabAra tumAro chai." ima strIi vacana kahyA. ehave to DosI tIhAM AvI. kevanA prate kahe, "he kevanA pUtra ! e ghara ane e cyAra strIo tamArI chai. ame devatAne ArAdhyo. teNe devatAi tumane AMNI ApyA. ame sukhe samAdhe e strIuthI sukha bhogavo. tame manamAMhe kizI ciMtA rAkhasyo nahIM."ima kahI sAsu *ThIkAMNe gai. kevajJAnI manamAM cIMtA bhAgI. hive cyAra nArI sAthe saMsAranA sukha vIlase chai. paMcavISaya bhoga bhogavato vIcare chai. ima karatAM ccAra strIonai ekeko pUtra thayo. dama pUtranI pratIpAlaNA karatAM, pUtra paMca varasanA thayA. mAhArupavaMta thayA. kevanA sarIkho jo rupa thayo. hive te pUtra kevanA prateM olakhatA hatA. ima karatAM kevanA seThane ghera lAvyAneM bAra varasa thayAM. ti vAre 1. cihna, nizAnI, 2. sthAne; --------
Page #344
--------------------------------------------------------------------------
________________ 326 sAsUmanamAM ciMtave, "e have ghera pUThala." kevajJAnI strIi pUtra prasavyo chai. te pUtra gyAra varazano thayo. ti vAre mAtAjI nizAlai muko. hive kevanAnI strI kevajJAni vATa jove chai. "je mAharA bhartArane gayAne bAra varaza thayAM chai, piNa koI samAcAra piNa nathI Avyo. ima manamAM ciMtavI nimittIyAnai pUchavA. gai. ti vAre nimittIyo jotasa joI nai kahe, "he bAI! tAharo bhartAra Aja Avasya. baladevane dehare jainai joyeM. tAharo bhartAra tujane mIlace.'ima pUchI strI ghera AvI. manamAM ghaNo harSadharatI pravarte chai. hivate DosI gyAra vahuro prate kahyo. ti vAre vahuro ima sAMbhalI ciMtA karavA lAgI. sAsumate kahe, "he sAsujI! e pUraza to amAre jIvana prANa chai. ane A bhavano to e bharatAra chai. te vAstu e pUrasane to huM ihAM ja rAkhasyuM." ti vAre sAsUkahe, "e pArako pUraNa mAharo ghara khAi chai. te vAste e pUrasane huM kADhI mukiza." ti vAre ccAra vahu sAsUne ghaNI samajhAvI piNa na mAnyo. ti vAre ccAra vahu kahe, "tumane game te karo." ima kahI kevanA pAse AvI. etale ardharajani gai. ti vAre vahuro manamAM cIMtave, "je sAsune to mota nAvyo e ApaNI piDA jANatI nathI. e pUrazane Aja kADhI mukasyo. pache e pUraza ApaNI prItI cU jANacai. te vAstu e sAmUne chAMno ekeko ratna savA koDano lei lADUmAM ghAlIi." ima vicArI ccAra lADUAmAM cyAraratna ghAlI ccAra dizanai mAMcI upara mukyA sAsuthI guptapaNe ccAra vahui e kAma karayo chai. hive te DosI kevannA pAse AvIne rIza karI gyAra vahurone kahyo, "e. pUrasano khATalo upADo. jIma baladevane maMdire muki AvIi." ti vAre cyAra strIi rudanapAta karatI khATalo upADyo. ti vAre paMca jaNii jai baladevane dehare mukyo. sAsu vahu ghera AvyAM. pache ccAra vahuro mukhe nisAsA mukatI manamAM kahe, "e akkA kima maratI nathI ?'ima vahuro nityA sAsu prate kahe. hive kevano baladevane dehare sUto chai. ehave to prabhAta thayo. ti vAre kevano uThI jove to potAno te khATalo chai. ane te baladevano deharo che. ti vAre kevanno manamAM vicAravA lAgI. "je mAharI cyAra strIo ane cyAra pUtra kihAM gayA? ane valI evaDI rIdha kihAM gai? ane mujane ihAM kiNe mukyo ? ane valI vIcArayo je tehano svAratha sijhI rahyo, ti vAre mujane ihAM mUkyo. e jagatramAMhe sarva savArathanA sagA chai. piNa vInA savArathano sago koInathI. ima kevane vIcArayI. yatra: *saghale dhApe hu bhamyo, saghalA sAyara diTha; viNa savAratha ko valaho, jagamAM koI na diTha ...01 1.pAcho Thelavo * (ka.1) huM saghaLI pRthvI khUMdI vaLyo ane saghaLA sAgara joI vaLyo paraMtu A jagatamAM svArtha vinAno koI mANasa nA dITho.
Page #345
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32o ima phevano manamAM jANato udAsa thai. baladevane dehare beTho chai. valI manamAM cIMtave, "je mujane Aja bAra varasa ghara mukya thayA ane astrI vATa jotI hasya. je bharatAra to ghaNo dravya kamAvIne AvasyuM ane huM to 'ajesa daladrI chuM. teNe karI ghera kima javarAi?' ima kevano manamAMhe vIcAraNA kare ane cyAra modikamAM ratna che tehaniM khabara seThane nathI. ehave samaya nimittIyAno vacana saMbhAratI kevannAnI aDhI baladevane dehare gai. tihAM jaIne jove to potAno patI dITho. AgalI junI pozAga sahIta dITho. ti vArai strI ghaNo harSa pAmI. potAnA bhartArane page lAgI ane lAja karI potAnA bhartAranai kahe, "he prANAdhAra!ghaNA divaza thayA meM tamArI vATameghanI pare joI. Aja tume padhArayA. Aja motIDe megha guThAima phevanA prate kahyo. pache te sIjhayA saMkelatA, cyAra lADUnI pyAra kothalI diThI. pache sIjhayA saMkelI. cyAra lADUne lIdhI. pache potAnA bharatArane lai potAne ghera AvI. hive kevannAno pUtra AvI pitAne paga lAgo. ti vAre pitAi AdarabhAva didho. ti vAre pUtra prate mAtAi lADUo Apyo. bIjA lADUA gharamAM mukyA. hive pUtra lADUo khAito khAito nizALe gayo. ti vAre te lADUmAMhethI eka ratnA nikalyo. ti vAre teNe jANyo 'e mahAre ujala pathara che, to e pATIno ghuTo thAsvai."ima cIMtavI hAthamAM uchAlato uchAlato kaMdoI cauTe kuNIya kaMdoInI hATa pAse Avyo. ti vAre kaMdoIi te pUtra pAsethI ratna leI sukhaDI ApI. chokaro nizALe gayo. bhaNI gurunI rajA lei ghera Avyo. hive kevajJAni strIi traNa modika bhAMgyA. ti vAre te mAMhethI traNa ratna savA kroDanA nIkalyA. ti vAre te strI ghaNI rAjI thai. manamAM jANyo, "je mAhare bhartAi jokhima mATe e ratna lADU maLe ghAlyA che." ima manamAM jaNyo. pache kevanA prate dekhADyA. ti vAre kevane jayo "e traNa ratnA strIjI mAharA snehathI karIne ghAlyA che." pache eka ratna vaTAvyo. ti vAre gharano dalIdra sarvagayo. gharamAMhe ghaNI rudha(ridhi) thai. pUrvanI pare ja gharamAM rudha thai. hive gharamAM lakSmI dekhI kevanA prate AdarabhAva Ape. hive kevajJAne ane strIne cothA modikani khabara nathI. putrane piNa kAMI na pUchayo. kaMdoIi piNa ratna mITho karayI. hive kevano piNa strI saMghAte lahalina rahe chai. kevannAno jasa saghale vIstarayau. nija nagare hive kevano sukhe samAdhaM dogaMdagani pare "paravatra(re) chai. kaMdoI paNa rAjI thayo, jehanA gharamAM savA kroDano dravya Avyo tethI. - hive ekadA samayane viSe zreNIka rAjAno hastI siMcAnika nAme. tehane nagarane bAhIra, nadIne kAMThe pIvA sAru lAvyA. hastI pANI pivA nadImAMhe utarayo. ehave te nadImAMhe taMdulamajI tihAM rahe che. teNe hastIno paga taiNI nadImAM lei gayo. uMDo pANI chaitahAM lei gayo. ti vAre rAjAne subhaTe hastIne kADhavA ghaNAi upAya karayA, piNa hastI nIkalyo nahI. ti vAre subhaTe darabArame jaine vArtA kahI rAjA prate. ti vAre rAjAi ghaNA upAya karayA. piNa hastI nadImAMhethI na nikalyo. ti vAre zreNIka rAjA ciMtA kare che, je devAdhISTata hAthI pharIne mujana 1. Aja sudhI.; 1. rahe.
Page #346
--------------------------------------------------------------------------
________________ 328 kihAMthI mIlacai ?' ima ciMtA kare chai. ehave to abhayakumAra pradhAna Avyo. ti vAre rAjAi abhayakumAra prate sarva hagIkata kahI. ti vAre pradhAna kahe, "mAhArAja! e vAtanI ciMtA karasyau nahI. hastI choDAvavAno upAya karanspe."ima kahI potAnA stAnike gayo. pache rAjAi DhaMDhero pherAvyo. te DhaMDhero corAsI cauTe pharatA pUraza kahe, "je koI upagArI pUrasa che, je rAjAno sicAnika hastI prate taMdulamache grahyo che tehane koI mukAve tehane rAjA ardha rAja Ape valI. rAjAnI pUtrI paraNAve. valI bahumAna Apai. ima DhaMDhero pharato pharato kaMdoIne cahuTe gayo. ti vAre tiNe kaMdoIi paDaho chaLyo. ima kahe, "huM hastI prate kATuM."Ima kaMdoI kahi. te kaMdoI ratnA leI rAjA pAse Avyo. hive nagaranA loka, rAjA pradhAna, seTha pradhAna, pramukha nagara bAhIra nadIne kAMThe AvyA. nadI upara kautika jove chai. ehave to te kaMdoI ratna lei nadImAM paDyo. ti vAre ratnane prabhAve hastI pAse pANI ghaNo hato. te sarva pANI vegalo gayo. ti vAre te hastI. ughADo thayo. ti vAre te taMdulamajI vegalo nATho, hastI prate mukineM. ti vAre kaMdoI hastI prate pakaDIne bAhira lAvyo. zreNika rAjA prate sUyo. rAjA manamAM ghaNo harSa pAmyo. rAjA hastI AruDha thaI ghera Avyo. pache darabAramAM AvI kaMdoI prate teDAvyo. ratnanI vAta pUchaeN e ratna tumAre kihAMthI Avayo. ti vAre kaMdoI kahe, "he pRthvInAtha! e ratna mahArA gharano chai." ti vAre rAjA kahe, "ehavo to ratna mahArA gharamAM paNa nathI ane tAharA gharamAM ehavI vastu ne ? saca bola.' ti vAre kaMdoI vAra vAra kahe, "e ratna mAharA gharano chai.' piNa kaMdoI sAcI vAta kahe nahI. ti vAre rAjAnai rusa caDhI. etale kaMdoIne uco bAMdhI je khaMdha mArayA. ti vAre kaMdoI bolyo, "mAhArAja!mujane mArasyo mAM. e ratnano svAmI vatAvuM.' ti vAre rAjAi te kaMdoI prate choDAvyo. pache ratnanI vAta pUchI. ti vAre kaMdoI kahe, "mAhArAja! eka dina huM hATe beTho hato ti vAre, ti vAre kevanA seThano pUtra e ratna leI jAto hato. ti vAre mAhArA hATa pAse Avyau. ti vAre e chokarAnI hAthamAMhethI uchAlatAM pANI kuMDimAM paDyo. ti vAre pANI phATI gayo. ti vAre meM ehavo dekhI e chokarAne sukhaDi ApI ratna lIdho. e ratnane prabhAve he hAthI kADhayo. e kevanA seThano chai.' ima kaMdoI sAca bolyo. ti vAre kaMdoIne jIvatadAnA didho. sarapAva karI ghera mokalyo. hive kevannA seTha prate teDAvyA. ratnani vAta pUchI. ti vAre kevano kahe e ratna mAharo chai. ti vAre rAjA kahe, "kevannA sAha tume mAharI pUtrI paraNI. ardharAjya lyo ane e ratna lyo." pache rAjAi potAnI pUtrI kevanA prate paraNAvI. ardharAjya Apyo. rAjAi vacana pramANa karayI. hive kevano zreNIka rAjAno jamAi thayo. abhayakumArano banevI thayo. | hive eka divaza abhayakumAra nai kevano bihuM jaNA gokhanai viSe beThA chai. teha ja samaya kevane abhayakumArane dhurathI mAMDI yAra strIonI vArtA kahI. ti vAre 1.pA. coDAvyo, 2. InAma;
Page #347
--------------------------------------------------------------------------
________________ 329 abhayakumAre manamAM dhArayo, 'je cyAra strIone'chatI karUM.' ima dhArI budhI upAyai pache kevanAne kahe '"tume kizI phakara ciMtA karasyau nahI. ehanI talAsa huM karIsa.'' ima kahI kevAne ghera mukyA. pache salAvaTa prate teDAvyA. pache abhayakumAra salAvaTa prate kahe, ''e nagara nai bAhira, eka navo jakSano deharo karo. pache te deharAmAMhe kevanA seThani murti karo. valI e maMdirane cyAra bAraNA karo. pache bAraNe bAraNe kevannAnI mUrti bezADo.'' ima Adeza abhayakumAre AryoM. hive salAvaTe ghaNe divaze devala karau. kevanA seThani murti mAMhe besADI. pache abhayakumAra prate kahyauM, "mAhArAja! tumArI AjJA pramANe karI che.'' hive abhayakumAre cyAre strIo ane cyAra pUtra chatAM karavA nagaramAM paDaho pheravyo. '"te nagaramAMhe nAnAM, moTAM, strIo, chokarA, chokarIo, pramukha sarva, caturdizIne dinai, jakSane dehare Ava. jehI na Ave te sarakArano gunAgAra thAsyuM.'' ima nagara madhye trIvaTe 'cauvaTe paDaho phare chai. ima sarva loke sAMbhalI prabhAte sarva vastra AbharaNa pramukha paharI sajha thayA. pache abhayakumAre potAnA cAkaro besADyA. pache pUraso prate kahyo, ''je e murti dekhI koI kahe, e mAharo pitA che athavA koI strI kahe eha mAharo bhartAra chai. ima yakSanI murti prate kahe tehane mAhare pAse lAvajyau.'' ima sikhavI besADyA. hive zreNika rAjA, abhayakumAra valI kevanto seTha pramukha cauraMgI senyA sajhI nagarane bAhira jakSane dehare AvyA. nagaranA loka piNa sarva AvyA. pache te cyAra strIo potAnA pUtranai sINagArInai DosIne saMghAte leI jakSane dehare AvyA. tihAM kevanAno rupa dekhI e cyAra strIo mAMhomAMhe vAto karavA lAgI. "e jakSanI murtino rupa kahevo chai? jAMNIi e pUtranA pitA jehavo chai.'' ima kahetA jakSanA deharAmAMhe murti pAse AvI. ti vAre cAra pUtra kahe, '"e to AMpaNo pitA sarIkho rupa che.'' ima kahI yakSane bAtha ghAlI. ehave te abhayakumAranA cAkara uThIne chokarA [upara] ne grahI abhayakumAra pAse lAvyA. kevano piNa tihAM beThA chai. ti vAre te chokarA tihAM kevanA prate dekhI harSa pAmyA. pache te DosI ane cyAra strIo potAnA pUtro ane mUkavA AvI. ti vAre te cyAra chokare 'pitA' kahI bolAvyo. kevanAnA kholAmAMhe beThA. ehave te cyAra strIi kevanA prate dekhI lAja kare kahe, ''he pUtra! kihAM beThA chau. cAlo ApaNe ghera jaii.'' ti vAre pUtra kahe, "ame to amArA pitAnA kholAmAM beThA chaii. pache pitA saMghAte AvIspU.'' ima cyAre pUtre mAtA prate kahyo. ti vAre DosI kahe, '"ihAM tumAro pitA kihAM chai?'' ti vAre abhayakumAre kahyauM, 'e DosI prate graho.'' ti vAre cAkare grahI mAravA mAMDI. ti vAre DosI ima sarva vArtA kahI ane valI kahyau, ''e pUtra, e cyAra strIo sarva kevanAno chai.'' pache somadhvaja seThano mAla, ghara, strIo cyAra ane cyAra pUtra samasta kevanA prate ApyA. DosIne ghara bAhira kADhI. te nagaramAM bhame chai, potAno udara bhare chai. ,, 1. pA cAvI; 1.traNa rastA bhegAM thayA hoya te sthAne, 2. cAra rastA para. h
Page #348
--------------------------------------------------------------------------
________________ 330 hive cyAra strIo ane cyAra pUtra ghaNo harSa pAmyA. kevanA seThane ghera navANu kroDadravya thayau. cha astrIo thai. cha pUtra thayA valI, zreNika rAjAno ghaNo mAMna chai. hive kevano saMsAranA sukhamAM lahalina chai. hive ekadA samayane viSe cauvIzamAM jIna prathavI pAvana karatA anaika bhavya jIvane dharmopadeza detA rAjagRhI nagarIi, guNazIla nAme udhAna vana chai tihAM AvI samosarayA. vanapAlake zreNika rAjA prate vadhAmaNI dIdhI. ti vAre zreNika rAjA, abhayakumAra, kevanno pramukha potApotAni dha lei vIra prabhune vAMdavA gayA. ti vAre prabhU dharma dezanA detA hatA. yatra : * calA lakSmI calA prAMNa, cala maMdira jovnN| calA calapi saMsAro, ekaupiniishclodhrm|| *.. 01 "he bhavya prANIo ! e saMsArano sagapaNa ane saMsAranI mAyA nizcala nathI. e sarva kAramo che. eka kevalI bhASIta dharma te kharo chai. ima jANI dharma karaNI karavI. jima mokSa pAMmai.' ima prabhUi bAra paraSadA Agala dezanA dIdhI. ti vAre kevane dharma dezanA sAMbhalI. verAgya pamI kevano tihAMthI uThI prabhUni traNya pradikSaNA deI hAtha joDI, prabhu prate puche, "he svAmI!he pUrve cUMpUnya karayo? te meM A bhavamAM bahu sukha pAmyA?" ti vAre prabhUkahe, "teM pUrvabhave mA khamaNano pAraNAtI sAdhune khIra khAMDa dhRtano dAna Apyo. subha bhAve karI tethI A bhavamAM bahu sukha pAmyo. ti vAre kevanI e sAMbhalI vairAga pAMmI ghera Avyo. cha pUtrane gharano bhAra Api strIo pAse AvIstrIonI rajA laI pote bhagavaMtane pAse AvIne cAritra lIdho. hive utkRSTo tapa karI, potAno Aukho pAlI, aMte mAsanI saMlekhanA karI sarvArathasidha vImAMnane vISe, tetrIza sAgaropamane Aukhe devatApaNi upano. ekAvatArI pUrasa thAsya cArItra pAlI, tapa tapI, aSTa ghanaghAtI karma TAlI, kevala laI mokSa jAyeM. ima sidhane anaMta sukha che. e kevajJAno adhIkAra ihAM to saMkSepa mAtra kahyo. vizeSa adhIkAra bharesaranI vRttImAM kahyo che. bi(bI)jA piNa ghaNAi graMthamAM chai. jima koI prANI dAMnA pUnya karasya, te kevajJAni pare sukha pAmarthya. te anaMtA anaMta sukha prate pAmarthya. e adhIkAra sukatAvalImAM artha upare vargamAMhe prathama e kathA kahI chai. ima jaNI artha upAyayI ane dAMnA pUnya karajya. artha vInA pUrasa AdaramAMna nahI pAmai. jIma pUrve kevannA prati dravya hato to. vesTAi AdaradIdho ane dravya khUToti vAre nibhaMsIne kADhI mukyo, te mATe arthakharo che. te paNa dharma naipasAi karI pAMmai. Iti zrI kevannA zreSThI kathA saMpUrNa. - - - - - - - - - - 1. kRtrima 2. sabhA pariSada;3.apamAna karIne nirbhatsanA). * (ka.1) lakSmI, prANa, ghara, yauvana ane A saMsAra sarvacaMcala (nAzavaMta) che. eka mAtradharma ja zAzvata (nizcala) che.
Page #349
--------------------------------------------------------------------------
________________ 331 prakaraNa : 3 prata paricaya ane pATha saMpAdana paddhati bhASA ane lipiH bhASA ane lipino paraspara avinAbhAvi saMbaMdha che. prAcIna kALamAM mAnava jaMgalo ane guphAomAM vasavATa karato hato tyAre potAnI guphAmAM jAduTonA mATe vividha prakAranI rekhAo dorI AkRtio banAvato hato. prAraMbhamAM mAnava pAse potAnA bhAvone vyakta karavA mATe lakhavAnA sAdhanA tarIke dIvAla, IMTa, patthara, zilApaTTa, mRdupaTTa Adi hatA. deza-kAla-paristhiti anusAra sAdhana badalAtA gayA ane lipi temaja bhASA pariskRta thatI gaI. prAcIna mAnava potAnA pazudhanane oLakhavA jAnavaronA zarIra para vividha prakAranA cihno (TATO0) banAvato hato. samaya jatAM lipino vikAsa thayo. citro ane rekhAoe vikasita thaI varNAkAra rUpa lIdhuM; jene lipinAma ApavAmAM AvyuM. keTalIka bhASAo uccAraNa-vaividhyanA kAraNe potapotAnI lipimAM vikasita thaI. jemake gujarAtI, baMgALI, maithila, uDiyA, tAmila, telugu, malayAlama Adi. A bhASA ane lipi banne rIte vidhamAna che, jyAre saMskRta, prAkRta, apabhraMza, hiMdI, marAThI Adi mAtra bhASA che. lipi nathI. Aje paNa saMskRta, prAkRta, hiMdI Adi bhASAbaddha graMtho 'nAgarI lipimAM lakhAya che. hiMdI lipi nathI, vAstavamAM devanAgarI athavA nAgarI lipi che. manuSyanA vicArone vyakta karavAnuM mAdhyama vANI che. vANI vibhinna bhASAonA mAdhyamathI saMsAramAM pragaTa thAya che. bhASAone ciraMjIva rAkhavAnuM kAma lipi kare che. bhASA ane lipi sikkAnA be pahelu samAna che. bhASA vinA lipi saMbhava nathI. hA! lipi vinA bhASA saMbhava che. bhASAthI vicAra vyakta jarUra thAya che paraMtu lipinA abhAvamAM tenuM vizeSa mahattva athavA pracAra-prasAra thaI zakatuM nathI. Ama lipine bhASAnuM eka anivArya ane atyuttama aMga mAnavAmAM AvyuM che. lipinA abhAvamAM aneka bhASAo utpanna thaIne naSTa thaI cUkI che. ApaNA AgamagraMthomAM cosaTha lipiono ullekha thayo che. vartamAna kALe temAMthI adhikAMza lipio ane te bhASAonuM sAhitya upalabdha nathI. keTalIka lipione ukelavI muzkela paNa che. jema ke-madhyapradezanA jabalapuranA jaMgalamAM parvata ane guphAomAM TAMkelI "zaMkha lipi' Aja divasa sudhI vidvAna gaveSako dvArA samajI zakAI nathI. lipinA kAraNe ja prAcIna ItihAsanA avazeSo surakSita che. Aje lipinA kAraNe ja jaina sAhitya hastapratonA rUpe upalabdha che.
Page #350
--------------------------------------------------------------------------
________________ 332 hastaprata svarUpa vivecanaH bhAratIya saMskRti ane tenuM sAhitya zruta paraMparAthI saMrakSita ane surakSita rahyuM che. ApaNA AcAryo, manISIo, sAdhu-sAdhvIjIo ane zrutasevI vidvAnoe dhArmika prabhAvanA ane unnatajIvana nimArNa hetu graMtho tADapatra, bhojapatra, kapaDA upara ane kAgaLa upara lakhI jJAna paraMparAne varSo sudhI jIvita ane surakSita rAkhI che. tene alaga alaga pradezomAM vividha nAmothI jANavAmAM Ave che. jema ke, hastaprata, mAtRkA, pothI, pustaka, prata, pAMDulipi, hastalekha, mantatAja kRti, tALitoLa, menyuskripTa vagere. temAM hastaprata nAma vadhu pracalita che. hastaprata eTale hAtha banAvelA kAgaLa para hAthe banAvelI sahImAM hAthe banAvelI kalama boLIne akSaro lakhavA te. hastaprata athavA tADapatra ke bhojapatrane lakhavA yogya banAvI enA para hAthathI lakhavuM che. A hastaprata likhita pustakane prati nAmathI paNa oLakhavAmAM Ave che, je graMthakAronA vicAra dehanuM pratinidhi che. eka samaye bhAratamAM hastapratane pramukha saMpadAnA rUpamAM gaNavAmAM AvatI hatI. te samayamAM zreSTha lahiyAo dvArA vidvAno ane svAdhyAya premIonA adhyayana mATe aneka pratilipio taiyAra karavAmAM AvatI tethI Aje eka ja graMthanI ekathI vadhu pratio vibhinna sthAnomAM prApta thAya che. pATaNa, jesalamera, nAgaura, jayapura, bIkAnera, surata, chANI, lIMbaDI, amadAvAda, vaDodarA, pUnA, alhAbAda, vArANasI, paTaNA, taMjAvura, rajA-rAmapura Adi aneka sthAnonA saMgrahAlayo bhAratanI sAMskRtika nidhio che. ApaNA pUrvajoe A saMgrahAlayonI surakSA karI saMskRtinA saMrakSaNamAM avismaraNIya yogadAna ApyuM che. hastaprata vizeSa paddhatithI lakhavAmAM Ave che. temAM be zabdo vacce sthAna choDavAmAM AvatuM nathI. mAtrAo paNa vizeSa prakArathI lagADavAmAM Ave che. jemAM agramAnA ane pRSThamAtrA (khaDI-pAI, paDI-pAI)nuM vizeSa pracalana che. vAkya samApti athavA prasaMga samApti pachI koI phakaro nathI hoto. koI akSara vizeSa prakArathI lakhavAmAM Ave che. patranI baMne bAju hAMsiyo choDavAmAM Ave che. te samaye upalabdha sAdhana sAmagrI dvArA adhikathI adhika lekhana kArya thAya tenuM vizeSa dhyAna rAkhavAmAM AvatuM hatuM kAraNa ke sAdhana sImita hatA. tADapatra, bhojapatra, kAgaLa, zyAhI, kalama Adi lekhana sAmagrI AsAnIthI maLatI na hatI tethI ja hastapratamAM lakhatI vakhate zabdonI vacce sthAna choDavAmAM AvyuM na hoya. 1) mUlajillA kSetraH A sthAna hastapratano mULa bhAga che, jyAM abhISTa graMtha lakhavAmAM Avato hato. tenI upara-nIce, jamaNI-DAbI bAjuyogyakhAlI jagyA choDavAmAM AvatI jene hAMsiyA kSetra kahe che. upara ane nIcenA bhAgamAM rakhAtA hAMsiyAne jibhA' (saM. nahIM, prA.nimAM, gu. jIbha) tarIke oLakhavAmAM Ave che.
Page #351
--------------------------------------------------------------------------
________________ 333 2) hAMsiyA : hAMsiyAno upayoga pramAda vaza chUTI gayelA akSaro, patita pATha ane upayogI TippaNa lakhavA mATe karavAmAM Avato hato. koI vAra bahu mahattvano pATha lakhavAno rahI gayo hoya to hAMsiyA kSetramAM vizeSa cihna dvArA te sthAnane cihnita karI hAMsiyAmAM lakhavAmAM Avato. koI vAra kaThina zabdanA artha paNa hAMsiyAmAM lakhelA jovA maLe che. 3) huMDI : pustakanA hAMsiyA uparanA bhAgamAM graMthanuM nAma, patrAMka, adhyayana, sarga, ucchavAsa vagere lakhavAmAM Ave che. tene 'huMDI' kahe che. 4) bIjaka : graMthonA viSayAnukramane 'bIjaka' nAmathI oLakhavAmAM Ave che. 5) graMthAcaM : pustakanI aMdara akSara gaNIne ullikhita zloka saMkhyAne 'graMthAgraM' kahe che. ane pustakanI aMtamAM ApelI graMthanI saMpUrNazloka saMkhyAne 'sarvAgraM' athavA 'sarvagraMthAgraM' kahe che. 6) haMsapAda, kAka pAda athavA mora pagaluM : A cihna gaNitanA 'X' guNAkAra jevI nizAnI che. jenA mAdhyame pratanA mUla jihvA kSetramAM jo koI zabda, varNAdi joDavAnA hota to 'v','^' A prakAranuM cihna karI hAMsiyAmAM kAkapadanuM cihna banAvI te varNane lakhavAmAM Ave che. A varNa te paMktinI sAme ja lakhelo jovA maLato jemAM kAkapadanuM cihna thayeluM hoya. arthAt kAkapadanAM cihnanAM mAdhyamathI chUTelo pATha darzAvavAmAM Avato hato. jo chUTelo pATha ghaNo moTo hoya to upara, nIcenA hAMsiyAmAM lakhI te paMktinAM aMtamAM e./paM. lakhI je paMktimAM tene joDavo hoya tenI saMkhyA lakhavAmAM AvatI hatI. vaLI, te samaye sAdhana sAmagrInI achatanA kAraNe A cihnono sahAro levo pUrvAcAryone Avazyaka lAgyo haze. 7) madhyaphullikA : A cihna paMcabhuja, SaDyuja atavA caturbhuja AkAranuM hatuM, je pratanA madhyamAM banAvavAmAM AvatuM. saMbhavataH pratanAM madhyabhAgamAM hovAne kAraNe tenuM nAma 'madhyaphullikA' pADavAmAM AvyuM hoya. madhyaphullikA samaya jatAM suMdara citrothI susajjita thavA lAgI. cihno vividha zyAhIthI banelA paNa jovA maLe che. koIvAra cihna na banAvatAM vaccenI jagyA khAlI choDI devAmAM AvatI. koI vAra lahiyAoe akSaro evI rIte lakhyA hoya ke svayaM vaccenI jagyA khAlI jovA maLe jeno AkAra ApoApa madhyaphullikA jevo banelo hoya, jene lahiyAnI lekhanakaLAno utkRSTa namUno kahI zakAya. 8) chidraka : adhikAMzataH tADapatrIya prAcIna pratomAM chidraka jovA maLe che. pratanA madhyabhAgamAM eka nAnuM
Page #352
--------------------------------------------------------------------------
________________ 334 chidra hoya che. temAM pAtaLI dorI parovI graMthanA pholiyone ekatrita karI graMthanA upara ane nIce lAkaDInA puTTA lagAvI eka sAthe jorathI bAMdhavAmAM Ave che. zithila baMdhana pratane nukasAna kare che. chidrakanA mAdhyame koI paNa patra khovAto nathI, AMdhI tophAnamAM patra uDI jato nathI. chidraka e prata bAIDiMganuM kArya kare che. 9) caMdraka pratanA madhyabhAgamAM caMdraka jovA maLe che. caMdra jevo dekhAva hovAnA kAraNe caMdraka nAma ApyuM hovuM joIe. chidrakatADapatramAM chidranA rUpamAM hoya che, jyAre caMdraka kAgaLanI pratamAM lAla athavA kALI La caMdra jevo raMga ApavAmAM Ave che. jo kAgaLanA madhyamAM chidra karavAmAM Ave to kAgaLa phATI jAya mATe kAgaLanI pratomAM chidrakanA sthAne caMdrakanI paraMparAno vikAsa thayo. jaina manISIoe kAgaLanI pratonI surakSA hetu aneka upAyo zodhI kADhayA. jema ke - lAla kapaDAmAM lapeTIne rAkhavI, dAbhaDA, kabATa, peTI-paTArA ItyAdimAM prAkRtika jaDIbuTTIonI sAthe rAkhavI, varSARtumAM graMthane bahAra na kADhavA, varSamAM eka vAra kumaLA taDakAmAM graMthane rAkhavA ItyAdi. jaina jJAnabhaMDAromAM jIvanI mAphaka sAhitya kRtionuM jatana thayuM che tethI ja jainakRtio sacavAI che. e ja ApaNI sAcI mUDI che. Ama, hastaprata lekhana kaLA enI surakSanA upAyo ane graMthabhaMDArone kAraNe jaina sAhitya gauravazALI sthAna prApta karyuMche. ApaNA abhyAsanA viSayanI ekathI vadhu hastaprato vividha graMthabhaMDAromAMthI prApta thaI che. teno paricaya nIce pramANe che. abhyAsanI kRtino paricaya: je kRtinI ekathI vadhu prato maLI zakI che, tyAM (ka.) pratanA pAThane mukhya banAvyo che tathA anya pratonA pAThane pAThAMtaratarIke rAkhyo che. tema chatAM kyAreka anyapratonA pATha agatyanA jaNAyA tyAM te pAThane mukhya tarIke rAkhyA che tathA je pratanA mApa sUcipatramAMthI maLyA te ja mApa ahIM rAkhyA che. anyathA mAtra jherokSa ke skena karela kopI parathI mApa kADhavuM zakya na hovAthI ahIM te te pratonA mApa ApyA nathI.
Page #353
--------------------------------------------------------------------------
________________ 335 1. padmasAgarasUrijI kRta kayavannA catuSpadI (saM.1563) A kRtinI traNa hastaprato maLI che. (ka) zrI caMdrasAgarasUri jJAna maMdira, khArAkuMA - ujjaina (kha) zeTha ANaMdajI kalyANajI jaina jJAnabhaMDAra - lIMbaDI (ga) zrI lAvaNyavijayajI jaina jJAnabhaMDAra, akhI dozInI poLa - rAdhanapura (ka) DAbhaDA kramAMka 32, graMtha kramAMka- 467, patra saMkhyA - 9, pratanuM mApa - 21.549.5 se.mI. prati patra paMktionI saMkhyAmAM ekarUpatA nathI. koI patra para 18 to koI patra para 16 athavA 10 paMktio lakhAyelI che. akSaro khUba ja nAnA che. keTalIka jagyAe akSaro ghaNAM jhINAM thaI javAthI durvAcya paNa banyA che. prathama patranA akSaro nAnA che. jyAre pratanA bAkInA patromAM (patra - 3ne choDI) akSaro apekSAe prathama patrathI saheja moTA che. akSaro nAnA hovA chatAM vAMcavAmAM saraLa che. pratanI banne bAju poNA IMcano hAMsiyo che. jemAM patra kramAMka lakhyo che temaja khAlI jagyAmAM "X', "X' AvI nizAnI karI khUTato pATha umeryo che. vadhArAnA akSaro bhUMsavA saphedo lagADavAmAM Avyo che. A pratamAM akSara zuddhi vizeSa che; paraMtu daMDa vyavasthA aniyamita che. kaDI kramAMka AkhI patramAM kramasara che. paMkti pUrNa thatI hoya tyAM khAlI jagyA pUravA 'va' evI nizAnI karI che. koIka sthaLe AkArAMta akSaradarzAvavA akSaranI upara '(5A) AvI nizAnI karI che. prata prAraMbha : ||60nAsarasavavana payasAsirasati vIyA mAyA pratanA aMte : II rUti zrI yavannA varitra vAna viSaya rUparUM samApta || zrI rastu || prajyAmastu pazumemavatu gAzrI || zrI gai ||zrI IS THzrI || pratilekhanano ullekha na hovAthI saMbhava che ke A hastaprata kavinA hAthe lakhAI hovI joIe. jyAM pAThakliSThalAgyA che tyAM (kha) pratanA pATha umeryA che. (ka) pratanA pATho vadhu grAhya lAgyA hovAthI te pratane mukhya banAvI che. (kha)DAbhaDA kramAMka-116, graMtha mAMka- 3204, kulapatra-18, pratanuM mApa- 28.5x13se.mI. che. prati patra para 14 paMktio che. prati paMktimAM 30 thI 40 akSaro mudrita che. pratyeka patranA madhya bhAgamAM badAma AkAranuM cokhaMDuM che. AmatanA akSaro bharAvadAra ane moTA hovAthI suvAcya che. kyAMka akSaro phUTayApaNa che. A pratamAM daMDa vyavasthA niyamita che paraMtu kaDI kramAMkamAM niyamitatA nathI. khUTatA pATho X, V" AvI nizAnI karI khAlI jagyAmAM umeryA che. patra kramAMka - 4 para zAhI DhaLI javAthI pATha
Page #354
--------------------------------------------------------------------------
________________ 336 vaMcAto nathI ane keTalAka akSaro kharI paNa gayA che. A pratamAM moTe bhAge paDImAtrA vaparAI che. A pratamAM patra kramAMka jamaNI bAjunA hAMsiyAmAM lakhAyo che. prata prAraMbha : TI60||zrIsArAnama: || pratanA aMte H |tizrI vAnaprastAvevannI 35saMpUfiAzrI || zrI pAzrI || ApratamAM paNa pratilekhanano pAThanoMdhAyo nathI. (ga)DAbhaDA kramAMka- 28, prata kramAMka-1306, kula patra - 10 (A prata apUrNa che.), pratanuM mApa- 28.5 X12 se.mI. che. pratipatra para 14 paMktio che. prati paMktimAM 46 thI 50 akSaro che. ApatanA akSaro moTA ane suvAcya che. patranA madhyabhAge badAma AkAranuM cokhaMDuM che. khUTatA pATho banne bAjunA 1 IMcanA hAMsiyA temaja upara, nIcenI khAlI jagayAmAM umeryA che. vadhArAnA pATha kADhavA saphedo lagADelo che. temaja kyAMka zabdanI upara IT' nizAnI karI che. jemakekaIvaIna'. (ahIM 'I' zabda vadhArAno che.) khUTatA pATha mATe + (pAnA naM. 10, 7, 6A, 5, 4), 'X' (pAnA naM. 8) AvI nizAnI thaI che. daMDa vyavasthA ane kaDI kramAMka niyamita che. paDimAtrAno upayoga chUTathI thayo che. prata prAraMbha : ||6|sarasa vavana3RApaDa savA| pratanA aMte : ||maMDaSpaDadha3 tava traSirAya nahato... patra naM. 10 pachInA pRSThana hovAthI A pratanApratilekhana viSe mAhitI maLatI nathI. 2. sAdhuratanasUrijI kRta kayavannA copAI (Azare saM. 1509) A pratanI traNa nakala nIcenA jJAnabhaMDAramAMthI prApta thaI che. (ka) zrI nitya vinaya jIvanamaNI vijayajI jaina pustakAlaya- cANasmA, pATaNa (kha) zrI mahAvIra jaina vidyAlaya pustakAlaya - muMbaI (ga) AcArya zrI kailAzasAgara sUri jJAnamaMdira- kobA, amadAvAda (ka) prata kramAMka- 058, pratanuM mApa 22412 se.mI. che. kula patra pAMca che. prati patra upara 13 paMktio che. pratyekapaMktimAM 48thI 50 akSaro che. A akSaro madhyama kadanA ane bharAvadAra hovAthI suvAcya che. patranI vacce aniyamita AkAranuM cokhaMDuM che. patra naM. 2A, 2 ane 5 A traNa patra upara cokhaMDuM ja nathI. cokhaMDAmAM eka paNa akSara lakhyo nathI. vaccenI jagyA korI rAkhI che. A pratanI vizeSatA e che ke tenA prathama pRSTha upara eka IMcanA hAMsiyAmAM jamaNI ane DAbI tarapha phUla velanuM citrAmaNa karavAmAM AvyuM che.
Page #355
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33o 18 prathama mukha pRSTha upara prakAza veratA dIpakonuM citra dorI vaccenA khAnAmAM patra kramAMka lakhyo. che. prata prAraMbha : ||6||oMnamaHTIvaDapA . pratanA aMte ti zrI saubhAgyo pari navarasa mizrita vayavannI rIte saMpUrNa ]Tmu. Tarzanavinaya. paThanArtham / muni muktivijaya likhitaM / zubhaM bhvtu|| klyaannmstu|| Iti zrI saubhAgya upara navarasa mizrita kayavannA rAsa saMpUrNaH ||munizrI darzanavijayajInA svAdhyAya mATe zrI muktivijayajI nAmanA sAdhu bhagavaMte A pratanuM lipikaraNa karyuMche. (kha) A pratano DAbhaDA kramAMka- 400, graMtha kramAMka-386, kula patra-5 che. pratanuM mApa- 20.5x12.5 se.mI. che. A pratanI prati paMktionI saMkhyA eka samAna nathI. pRSTha 1A, 1, 2AmAM 13 paMktio; pRSTha 4mAM 16 paMktio; pRSTha paA mAM 10 paMktio; bAkInA pRSThomAM 15 paMktio che. akSaro chUTA chUTA, kadamAM moTA ane sugama che. pRSTha - 1 ane pRSTha - 2 nA akSaromAM lekhanamAM phera che. pRSTha - 4nA akSaro khUba ja pAse pAse che. saMbhava che ke A hastapratanuM ekathI vadhu vyaktio dvArA liyAMtara thayuM hovuM joIe. A pratamAM kyAMya daMDano prayoga thayo nathI. cAre bAjunA hAMsiyAmAM khUTatA pATho umeryA che. rahI gayelA '' kAranAdaMDa mATe akSaranI upara 'I' nizAnI karI che. paMkti pUrNa thatI hoya tyAM khAlI jagyA pUravA'va' nizAnI karelI che. vadhArAnA akSara bhUMsavA saphedo lagADelo che. prata prAraMbha : ||60nAenamaH ||vaDapathI thayo che. pratanA aMte puSyikAmAM ti zrI vayavannI rAsaH saMpUH tAzrI rastuIThatyAnamastuIT ATalo ja ullekha jovA maLe che. (ga) A pratano DAbhaDA kramAMka- 180, graMtha kramAMka- 308, kula patra- 5 che. pratanuM mApa 234 10 se.mI. che. kula patra saMkhaAyA pAMca che. prati patra upara 15 paMktio che. prati paMktimAM 48 thI para akSaro che. pratanI sthitI madhyama che. A prata dekhAvamAM atyaMta svaccha ane sughaDa che. akSaro madhyama kadanA maroDadAra che. saMpUrNa pratamAM daMDa, DhALa, copAInA lakhANa mATe lAla raMgano prayoga thayo che. kavie prAraMbhamAM "zrI jinAya namaH' ane aMtamAM prati lekhananI vigata lAla raMgathI lakhI che. pratanA madhyamAM prati patra upara mApasara, suMdara cokhaMDuM doryuM che. temAM cAre khAnAmAM cAra akSaro lakhyA che, jemAM lipikAranI lekhanakaLAnI nipuNatA spaSTa thAya che.
Page #356
--------------------------------------------------------------------------
________________ 338 patranI banne bAju eka IMcano hAMsiyo che. temAM DAbI tarapha patra kramAMka che. A pratamAM kyAMya khUTatApATho pAchaLathI umerAyA hoya tevuM najare caDatuM nathI. ekaMdare A prata ati uttama che. prata prAraMbha : ||6| namaH ||varUpA pratanA aMte ti zrI vayevannI vaDaparphasamAptaH sidvitaM paMDita himoDayAnA sukAvavA devaguru bhaktikArikA zrAvikA vIro paThanAya || graMthAgraMtha 187 || zrI rastu || kalyANamastu / / A prata paMDita mahimahodayagaNie lakhI che. deva ane gurunI bhakti karanAra suzrAvikA vIrAnAM abhyAsa mATe lakhI che. 3. kavizrI depAla kRta kayavannA vivAhalau (16 mI sadI) prAcIna gurjara kAvya saMcayamAM A kRti pR. 101, 102mAM mudrita che. 4. kavi badaSabhadAsajI kRta kayavannA zeThano rAsa (saM. 1621) A kRtinI be hastaprata prApta thaI che. (ka) zeTha lAlAbhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira- amadAvAda, (kha) zrI goDIjI jaina jJAna bhaMDAra, pAyadhunI - muMbaI. (ka) prata kra.- 18168, pratanuM mApa- 24.5x11 se.mI. che. kula patra 11 che. prati patra paMkti 14thI 16 che. prati paMkti akSaro 50 thI 52che. kRtigata akSaro suMdara che. dezI, chaMdanA nAmo, kaDI kramAMka vagere lAla akSarathI lakhelA nathI. pratyekakaDInA aMte lAla raMgano upayoga visargacihnanA sthAne thayo che. patramAM banne bAju 1 IMcano hAMsiyo che. temAM DAbI bAju patra kramAMka lakhyAM che ane jamaNI bAjue "kayavannAno rAsa' lakhela che. pratanI AdiH ||60nAvUda paDhamaniLasvara paNa namuM maruddevyA suta nehA A pramANe che ane puSpikA A pramANe che ti zrI DrannAno rAsa saMpUrNam saMvata 1757 varSe 3Iso sudra 1 budhavAsare mahopAdhyAya zrI bhAvavijayagaNi ziSya paMDita zrI mAnavijayagaNi ziSya paMDita zrI 108 zrI paM. muktivijayagaNi ziSya muni mANikyavijaya lipikRtaM muni caturvijaya paThanArthaM / / AThAi grAMma ||ch||ch|| zrI rstu|| klyaannmstu|| shubhNbhvtu|| A prata saMvata - 1058, Aso suda-1, budhavAre, zrI bhAvavijayajI -> zrI mAMnavijayajI > zrI muktivijayajI - zrI mANikyavijayajIe potAnA ziSya) caturvijayajInA abhyAsa mATe A kRtinuM lipikaraNa AThAI gAmamAM karyuM che. A pratamAM puSpikA pUrNa thayA pachI 'ayavaMtA RSinI sajjAya' AlekhAyelI che.
Page #357
--------------------------------------------------------------------------
________________ 339 (kha) graMtha kra. - 334, kula patra - 11, paraMtu A prata adhUrI che. 10 pachInA patra nathI. prati patra para 13 thI 14 ane koIka jagyAe 15 paMktio paNa che. prati paMktimAM 38thI 42 jeTalA akSaro che. pratamAM vacce korI phudaraDI (madhyamaphullikA) ItyAdi koI DIjhAIna rAkhavAmAM AvI nathI. koI koI patramAM sAmenA patranI zAhI lAgI che. kyAMka akSara paNa phUTayA che. akSaro suvAcya che. dareka patramAM banne bAjuhAMsiyo che, je mAtra aDadhAthI poNA se.mI.no che. patra kramAMka hAMsiyAmAM lakhela che. A hAMsiyAmAM khUTatI kaDIo ane khUTatAM akSaronoMdhAyelA che. A pratanI sthiti ThIka che. A pratanA akSaro moTA ane suvAcya che. pratyeka kaDInA aMte visargacihnamAM, aMkalekhanamAM temaja chaMdanAmamAM lAla raMga vaparAyo che. pratanI Adi: 6 pAnama: siddha ITUha paDhamaMgiLasara pAunamuMthI thaI che. pratano aMta teDayo vaMno teAivArodravya sahIta spaSphastrIo A pramANe che. 5. zrI guNavinayajI kRta kayavannA saMdhi (saM. 1654) A kRtinI eka ja hastaprata prApta thaI che, je thAharuzAha kAgajakA hastalikhita graMthabhaMDAra jaisalamera durganI che. graMtha kramAMka - 354, DAbhaDA kramAMka - 8, patra saMkhyA- 8. patranuM mApa- 28 4 11.5 se.mI. che. pratipatra 14 paMktio che. prati paMktimAM 50 thI 52 akSaro che. akSaro suMdara ane suvAcya che, paraMtu kyAMka nAnA moTA thayA che. koI koI sthAne khUTatA pATho banne bAjunA hAMsiyAmAM umeryA che. patramAM vacce cokhaMDA AkAranI jagyA choDI dIdhI che. patranI sthiti madhyama che. prata jirNa thayelI jaNAya che. A pratamAM kyAMya daMDa vAparyA nathI. vadhArAnA akSarone bhUMsavA " nizAnI ane pILA raMgano upayoga thayo che. jema ke- pR.6vIrUpavara, pR. 4 ve tIharI, pR. 2 pai saravari Adi. ahIM 'dI", "ke' ane 'pai' vadhArAnA akSaro che. tenI upara '' AvI nizAnI karI che. khUTato pATha umeravAI, X AvI vizAnI karI che. patra 2A mAM paMkti 9 ane 10 mAM pILo raMga lagAvI pAThabhUMsIne tenA upara sudhArIne kALI zAhIthI pharIthI lakhyuM che. A pratanI vizeSatA e che ke prAyaH badhe ja padaraccheda sUcakazabda paranA daMDo che. prata prAraMbha : TI60|| [miyapasiniLasara pAyA, pratanA aMte : ||rUti zrI yagnIsaMghasamAptASinaTTAnizvita || trASijaTTA nAmanI koI vyakti dvArA A kRtinuM lipyAMtara saM. 1906, mAgha vadi - 6, ravivAre zrI jhaDAu
Page #358
--------------------------------------------------------------------------
________________ 340 6. kalyANaratnasUrijI kRta kayavannA zeThanI copAI (saM. 1600) A kRtinI eka hastaprata zrI vijayanemi vijJAna ka jJAna maMdira, zrI ANAsUragaccha jJAnabhaMDAra, surata thI prApta thaI che. DAbhaDA naM - 116, graMtha naM - 314, pratanuM mApa = 20.5 x 12.5 se.mI. che. prati patra 13 paMktio che. 45 thI 48 akSaro che. akSaro pramANamAM madhyama che. pratanI sthiti nAjuka che. patra naM-2 ane 3nA keTalAMka pATho ukhaDI gayAM che. pratanA khUNAo khaMDita thayAM che. patra naM 1A, 2 upara saphedo lagADI vadhArAnA akSaro bhUMsI nAkhyA che. pratanA akSaro moTA hovAthI paThanamAM suvidhA rahe che paraMtu khaMDita pATha meLavavo muzkela bane che chatAM zakya eTalI takedArI rAkhI pATha meLavavAno prayatna karyo che. patranA madhyamAM kramAMka 1A, 1,2A, ane 2 mAM vacce cokhaDuM doreluM nathI paraMtu evA AkAramAM vacce khAlI jagyA choDI dIdhI che. A khAlI jagyAmAM cAre khUNe eka eka akSara lakhyo che paraMtu 3A, ane 3 naMbaranA pRSTha upara AvI koI yojanA thaI nathI. tyAM saLaMga lakhANa lakhyuM che. saMbhava che ke A baMne patro lahiyA dvArA lakhAyA hoya, jene madhyamaphullikAnI AvaData na paNa hoya. A pratanI banne bAju phakta poNA IMcano hAMsiyo che. jemAM patra kramAMka (DAbI bAjunA hAMsiyAmAM nIcenI jagyAe) lakhyo che ane khUTatA pAThonI pUrti karavAmAM AvI che. A pratamAM daMDano prayoga thayo nathI. kaDI kramAMka niyamita che. paMktino aMte khAlI jagyA pUravA'|' nizAnI karI che. prata prAraMbhaH / / 6 / / zrIsarasvatyenamaH|| thI prAraMbha thayo che. pratanA aMte : kRti vayavannA RRSi sAya saMpUrNa11 zrI tyAnaratnasUri ziSya zrI dharmaratnasUra likhitaM muni rAmaratna paThanArtha || zrI / / A hastaprata zrI kalyANaratnasUrinA ziSya zrI dharmaratnasUrie potAnA gurubhAI (athavA ziSya) zrI rAmaratna muninA abhyAsa mATe lakhI che. arthAt A hastaprata zrI kalyANaratnasUrinA lakhelI hastapratanuM lipyAMtara temanA ja ziSya dharmaratnasUrie potAnA ziSyanI jJAnavRddhi mATe lekhI che, evuMpuSpikA parathI jaNAya che. ahIM evuM paNa kahI zakAya ke A hastaprata dharmaratnasUrie ja lakhI hovI joIe. jemaNe potAnuM nAma 'kayavannA copAI'mAM na TAMkatAM gurunuM nAma joDayuM hoya. A kavinI anya hastaprato na maLatI hovAthI cokkasa kahI zakAtuM nathI. jo dharmaratnasUri e ja 'kayavannA zeThanI copAI' lakhI hoya to A prata temanI ja hastalikhita prata gaNAya che.
Page #359
--------------------------------------------------------------------------
________________ 341 7. guNasAgarasUri kRta kayavannA copAI (saM. 1606) A kRtinI be hastaprata prApta thaI che. (ka) AcArya zrI kailAzasAgara sUri jJAna maMdira, kobA (kha) zrI goDIjI jaina jJAna bhaMDAra, pAyadhunI - muMbaI ( 6 ) hastaprata kramAMka - 58035, kula patra - 10, pratanuM mApa - 22 x 10 se.mI., prati patra - 14 che. prati paMkti akSaro 40 thI 45 che. koI koI patranA akSaro nAnA moTA thayA che. patra 5A nA akSaro atyaMta bAjumAM ane bIjA pRSThanI tulanAmAM nAnA che. te patra upara soLa paMktio AlekhAyelI che. cAre bAjunAM hAMsiyAmAM khuTatA pATho umeryA che. A pratamAM azuddhio ghaNI che. daMDano prayoga aniyamita che. kaDI kramAMka paNa kramasara nathI.khUTatA pATho umeravA'X', X AvI nizAnI thaI che. prata prAraMbhaH ||60||mAru rAkheluhA / / pratanA aMte H kRti zrI yavannA vopArDa saMpUrNa|| saMvata 1724 varSe ticitaM gAryA zrI ramAnI panAvaiM||zrIrastu|| A pratanuM lipikaraNa saMvata 1024mAM zrI karamAjI nAmanAM koI sAdhvIjInAM abhyAsa mATe karyuM che. (kha) graMtha kramAMka-333, pratanuM mApa - 25.5 x 11 se.mI., kula patra - 8, (3ApRSThanathI.) prati patra paMktio niyamita lakhAI nathI. kyAMka 10, kyAMka 18 to kyAMka 16 paMktio aMkita thaI che. A hastaprata apUrNa che. kaDI - 28 thI prAraMbha thAya che. tenA akSaro nAnA hovA chatAM suvAcya che. A pratamAM daMDa vyavasthA nathI. kaDInA aMte thoDI jagyA choDI kaDI kramAMka lakhI AgaLa lakhANa cAlu thayuM che. pAMca naMbaranA pRSTha para kaDI kramAMka kramasara nathI. vadhArAnA akSaro bhUMsavA pILA raMgano upayoga thayo che. A pratanA pRSTha 8 para phUla pAnanI AkarSaka DijhAIna dorelI che. jemAM lIlo, pILo, gulAbI, sapheda ane kaththAI kalara pUryo che. prata prAraMbha : naMdra susenA nAmathI vesyAvasi gALi thI thayo che. pratanA aMte : kRti zrI yavannAdhiAra saMpUrNa||cha|| noMdha : (ka) ane (kha) banne pratonA pATha meLavI A copAI taiyAra karI che. (kha) prata apUrNa hovAthI kaDI naM. 27 sudhI (ka)no AdhAra lIdho che. tyAra pachI (kha) pratane mukhya gaNI che.)
Page #360
--------------------------------------------------------------------------
________________ 342 8. lAlavijayajI kRta kayavannA trASinI sajjAya (saM. 1680) A kRtinI traNe hastaprato zeTha lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira - amadAvAdathI prApta thaI che. (ka) hastaprata naM. - 2911, pratanuM mApa- 24411 se.mI., paMtra saMkhyA- 3. prati patra para 11 paMktio che. prati paMktimAM 40 thI 45 akSaro che. A pratanA akSaro moTA, bharAvadAra, pramANasara ane suMdara che. prati kaDInA aMte visarga cihna tarIke lAla raMganA daMDa che. prati patra para vacce cokhaMDuM che. jemAM khAlI jagyA che. anya prakonI jema te jagyAmAM koI akSaro mudrita thayA nathI. A pratanI vizeSatA e che ke daMDa ane kramAMkanI vyavasthA suniyamita che. paMkti pUrNa thatI hoya tyAM khAlI jagyA pUravA '/' nizAnI karelI che. prata prAraMbhaH ||60nAdri ninavara dhyA3 | pratanA aMte ti zrI yavannI visayasamApta: ||SAzrI rastuI'zumaMbhavatuII (kha) hastaprata naM.- 24559, pratanuM mApa - 22x 10 se.mI., 5tra saMkhyA -6. patra kramAMka 4thI kayavannA sakjhAyanI zarUAta thAya che. tenI pUrve budharAsa' che. prati patramAM 11 paMkti che. prati paMkti 40 thI 45 akSaro che. A akSaro bharAvadAra ane suvAcya che. patra kramAMka 4 ane 5 nA akSaro phUTatAM sAmenA patranI zAhI lAgI che. lAla raMganI daMDa vyavasthA che. kaDI kramAMka niyamita che. prata prAraMbha : 3ddhi ninavara dhyA3 1 thI thaI che. kAraNake A sajhAyanI pUrve budharAsa' pUrNa thAya che. tenA pachI tarata ja kayavannA sakjhAya prAraMbha thaI hovAthI kavie maMgalAcaraNa rUpe bhale mIMDuM karyuM nathI. pratanA maMte : iti zrI kayavannA aNagAra rAsa saMpUrNamidaM / saMvata 1808nA kArtika vada 9 niridratAmULa prata parathI A sakjhAyanI nakala 128 varSa pachI thaI che. ahIMmati lekhanakAranuM nAma aMkita thayuM nathI. (ga) hastaprata naM - 20083, pratanuM mApa = 24x 11, kula patra-2. prati patra 14 paMktio che. prati patrA para kula 14 paMktio che. prati paMktimAM 42 thI 45 akSaro che. akSaro madhyama kadanA ane suvAcya che. A pratamAM daMDa vyavasthA nathI. kaDI kramAMkamAM niyamitatA nathI. prata prAraMbha: I60nAdri ninavara pyADaMthI thayo che. pratano aMta : rUti vayavanna traSi saMya saMpUrNa nitiMga rAmasAgara saMvata 1788 varSe zA
Page #361
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1613. caitra sudra 6, jUdhe vIramagAma madhye A pratanuM rAmasAgara nAmanA koI paMDite saM. 1788, I.sa. 1653, caitra suda-5, budhavAre, vIramagAmamAM lipikaraNa karyuM che. 9. vija(na)yazekhara sUri kRta zrI kayavannA copAI (saM. 1681) A kRtinI be hastaprata prApta thaI che. (ka) AcArya zrI kailAsasAgara sUri jJAna maMdira (kha) zrI candrasAgara sUri jJAna maMdira, khArAkuA - ujjaina. 343 (ka) hastaprata kramAMka - 10950, DAbhaDA kramAMka - 352 che. patra parimANa 22 x 10 se.mI. che. kula patra 15 che. prati patra upara niyata paMktio nathI. jemake prathama patra upara 14 paMkti che. patra kramAMka 11 thI 15mAM pratipatra upara 15 paMktio AlekhAyelI che. prati paMktimAM 42 thI 45 akSaro che. akSaro nAnA ane suvAcya che. patra - 3nA akSaro thoDA moTA che. patranI vacce badAma AkAranuM cokhaDuM rAkhyuM che. jemAM judA judA cAra akSaro bharavAmAM AvyA che. 2 nizAnI che. pratamAM eka IMcano jamaNI ane DAbI bAju hAMsiyo che. jemAM vadhArAno pATha+, x, '\\ //', = nizAnI karI umerAyo che. 3, 4, 9, 10A, 12A, 13A, 13, 14A, 14, 15A, 15 sivAya dareka patra upara khUTato pATha upara, nIce tathA jamaNI ke DAbI bAjunA hAMsiyAmAM umerelo che. A pratanI vizeSatA e che ke temAM kaDI kramAMka niyamita che. daMDa vyavasthA cokkasa che ane padaccheda sUcaka prata prAraMbhaH ||6||EnamaH || pratanA aMte kRti zrI yavannAriSi va3pa saMpUrNa / / : pratanA aMte puSTikAmAM pratilekhana viSe ullekha thayo nathI. (kha) A pratano DAbhaDA kramAMka - 8 che. pratanuM mApa 23.5 x 8.5 che. kula patra 11 che. prati patra upara 15 thI 10 paMktio che. pratyeka paMktimAM 48 thI 52 akSaro che. A akSaro atyaMta jhINAM che. koI koI patramAM zAhI lAgI javAthI ane kyAMka akSaro phUTayA hovAthI paThanamAM pATha kyAMka durvAcya banyo che. bAkI pratanI sthiti sArI che. patra kramAMka - 2 upara eka jagyAe khUTato pATha umerAyo che. te sivAya AkhI pratamAM kyAMyapATha umeryo nathI. prata prAraMbha : ||6|| pratanA aMte : kRti jJAna viSaye yavannAriSi va3pa saMpUrNa| sarva gAthA rU62 ||ticitaM mu.||
Page #362
--------------------------------------------------------------------------
________________ 344 zubhasAgareNa || zrI bhujapura madhye || paM. sAgara zrI 105 zrI arjunajI AtmArthe / lekhala pAThakyoH ciraMjIyA TIzrI II zrI zubhasAgara nAmanA mahAtmAe bhujapura gAmamAM potAnA ziSya arjunasAgara muninA abhyAsa mATe Aprata lakhI che. zloka: tailAdrakSye jalAdrakSye drkssyecchithlbNdhnaat| parahastagatAdrakSyedevaM vadati pustikA ||1|| A pustaka ema kahe che ke-mArUM telathI rakSaNa karajo (pustaka cIkaNuM na thAya). vaLI DhIlA baMdhanathI baMdhazo nahIM (vyavasthita pekIMga karavuM jethI jIvAta na jAya) ane bIjA (mithyAtvI ke ajJAnI)nA hAthamAM jAya nahIMte rIte rakSaNa karajo. 10. jayaraMgamuni kRta kayavannA rAsa (saM. 1021) A mudrita kRtinI 20 hastaprato maLI che. jemAMthI upayogamAM levAyelI 5 hastapratanI mAhitI nIce pramANe che. (ka) A hastaprata puNyavijayajI jJAna bhaMDAra- lIMcanI che. jeno DAbhaDA kra.-15, graMtha kra.- 194 che. A pratanA kula 23 patro che. pratipatra para 14 paMktio che. patra naM.- 22 ane 23mAM anukrame 12 ane 11 paMktio AlekhAyelI che. prati paMktimAM 40 thI 45 akSaro che. akSaro moTA ane suvAcya che. pratanI sthiti sArI che. lakhANa atyaMta sughaDa ane svaccha che. koI koI patramAM sAmenA patranI zAhI lAgI che. kyAMka akSaro phUTayA paNa che. dareka5tramAM banne bAjudoDha IMca jeTalo hAMsiyo che. A hAMsiyAmAM khUTato pAThaDAbI bAju ' (kAkapada) AvI nizAnI karI lakhAyo che. vadhArAnA akSaro bhUMsavA saphedo lagADelo che. pratanI Adi: TI60nAzrI gurumyonamaHTIthI thaI che. pratanA aMte ti zrI yagna rAsa saMpUrNa saMvat 1782 mAsa, mAdravI suM. 0rU vine, gatI31 prahare lipikRtaM, paMDita zrI 108 zrI zrI zrI zrI zrI zrI zrI zrI zrI zrI zrI zrI lAlavijayajI ziSya paM. zrI sumativijayajI taziSya mu. gautamavijaya lipikRtN| zrI rstuu|| A hastapratanuM lipikaraNa muni gautamavijayajIe karyuM che. je paMDita zrI lAlavijayajI - paMDita zrI sumati vijayajInA ziSya che. A hastaprata mULa hastaprata parathI 61 varSa pachI nakala thaI che. (kha) A prata zrI mahAvIra jaina vidyAlaya pustakAlaya - muMbaIthI maLI che. jeno DAbhaDA naM. 514, patrA saMkhyA -18,prati patramAM 10 paMktio che. aMtima pRSTha para pAMca paMktio che.
Page #363
--------------------------------------------------------------------------
________________ 345 A pratanA akSaro madhyama kadanA che. prata vAMcavAmAM atyaMta sugama che. pratanI baMne bAju 1 IMcano hAMsiyo che. pratyeka kaDInA aMte lAla daMDa che. khUTatA akSaro eka, be pRSTha upara DAbI bAjunAM hAMsiyAmAM umeryA che. patrAMka paNa patranI DAbI bAjunA hAMsiyAmAM che. prata prAraMbhaH ||6||zrIgaNezAya namaH || pratanA aMte : kRti zrI veyavannanA copAD yAnAdhivAre rAsa saMpUrNa| zubhaM bhavatu / / saMvata 1818 varSa caitravadi 2 likhitaM zrI kachadese kAMThI pathake zrI AsaMbIyA madhye likhitaM zrI rastU / / kalyANamastu || sakala paMDita ziromaNi zrI paM. zrI zrI zrI zrI zrI zrI zrI prItasAgarajI tat ziSya muni zrI paM. zrI viveka sAgarajI tat ziSya mu. raMgasAgara bhAI cAritrasAgareNa sahite likhitaM / tyAra pachI lahiyAe potAne abhaNa gaNAvatAM nIce pramANe zloka lakhelo che. yAddazaM pustakaM draSTaM, tAddazaM likhitaM mayA / yadi zuddhamasuddhaM vA mama doSo na dIyate / / 1 / / (artha : ame to abhaNa chIe eTale jevuM ame pustaka AvyuM tevI tenI ja nakala karI che. hoya to paMDitoe kopa na karatAM sudhArI levI. bhUla A ullekha anusAra pratalekhana saM. 1818, caitra vada - 2, kaccha dezanA, kaMThI tAlukAnA, AsaMbIyA gAmamAM thayuM che. A prata lekhananuM kArya zrI muni raMgasAgara ane temanA bhAI zrI cAritrasAgara munie sAthe maLIne karyuM che. kyAMya (ga) A hastaprata zrI lAvaNyavijayajI jaina jJAna bhaMDAra, akhI dozInI poLa - rAdhanapurathI prApta thaI che. pratano DAbhaDA naM. 28, prati naM. - 1300, patra saMkhyA - 33 che. pratanI sthiti madhyama che. pratanA khUNAo khavAI gayA che. akSaro moTA ane bharAvadAra che. pratiprata para 11 athavA 12 paMktio che. akSaro chUTAM chUTAM hovAthI vAMcavAmAM sugamatA paDe che. pratanI banne bAju 1 IMcano hAMsiyo che. hAMsiyAnA prAraMbhamAM banne bAju 3 lITIo dorelI che. hAMsiyAmAM DAbI bAjuprata kramAMka che. khUTatA pATho hAMsiyAmAM umeryA che. prata prAraMbhaH ||6||zrIgaMviAya namaH pratanA aMte kRti zrI yavannA vopArDa saMpUrNa saM.1842 varSe muLa sudra 8 / (gha) A hastaprata lAlabAga AcArya devavijayadAna sUrIzvarajI zAstra saMgraha - muMbaIthI prApta thaI che. graMtha kramAMka- 255, 5tra saMkhyA - 80. prata prAraMbhaH / / 60 / / svasti zrI suddha saMpavA, vAyavya arihaMtaDhevA pratanA aMte : he khina harapa tune sAMmato re, hiyaDe gALi mukha vALa||
Page #364
--------------------------------------------------------------------------
________________ 346 ( 7 ) A prata zrI ANAsUra gaccha jJAna bhaMDAra - suratathI prApta thaI che. A hastapratanA DAbhaDA naM. aMkita nathI. patra saMkhyA - 22 che. pratanI sthiti nAjuka che, prata cAre bAjuthI khavAI gaI che. AkhI prata pANIthI bhIMjAI gaI hoya tevuM jaNAya che. tethI ghaNI jagyAe zAhI DhaLI gaI che. patra - 19A mAM koranA pATha kharI gayA che. patra 6A, 19, 20, 21 nA pATha pANIthI bhIMjAyelA hovAthI bhaNavAmAM kliSTa che. kula patra 22 che. prati patra upara 14 thI 15 paMktio che. prati paMktimAM 42 thI 45 akSaro che. pratanA akSaro chUTAM chUTAM, madhyama ane bharAvadAra che. uparokta pRSThone choDIne bAkInA badhA ja pATho sugama hovAthI abhyAsamAM upayoga karyo che. daMDa vyavasthA niyamita rAkhelI che. prata prAraMbha : / / 6 / / tUrkI ||pUjyapUrvIyAvAnI pratanA aMte : iti zrI kayavannA copAI dAnaM viSae saMpUrNa bhavatu / saMvata 1773 varSe mAgasira sudi 14 zanau nItaM / A hastapratanuM lipikaraNa mULa hastaprata uparathI bAvana varSe thayuM che. A uparAMta vividha graMtha bhaMDAromAMthI keTalIka hastaprato upalabdha che. tenI noMdha nIce pramANe che; jeno abhyAsamAM upayoga karyo nathI. ( 1 ) lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira- amadAvAda. graMtha kramAMka- 2132, 5tra saMkhyA - 20. prata prAraMbha : ||60||zrI gurubhyo namaH / / pratanA aMte H kRti zrI vAnaviSaye vavannA riSirAya rAsa saMpUrNa tAmagamat / / zrI rAna nagara / / saMvata 1763 varSe, jyeSTa vadi 7 budhe gujarAtI / / likhita paMDita jayakalasa muninA paM. zrImacaMdsahAyena || zrI rastu || mULa prata parathI 42 varSa pachI saMvata 1963, jeTha vada - 7, budhavAre, gujarAtamAM zrI jayakalazamuni vaDe potAnA ziSya zrI kSImacaMdramuninI sahAyatAthI A kRti nuM lipikaraNa thayuM che. A hastaprata pAchaLathI maLI hovAthI teno vizeSa upayoga karyo nathI. ( 2 ) puNyavijayajI jJAnabhaMDAra- lIMca. DAbhaDA kramAMka- 10, graMtha kramAMka-81, 5tra saMkhyA - 21 prata prAraMbha : ||6||zrIsarazvatyenamaH|| zrI hastivijayajIe mAtA zAradAnI pratanA aMte : saMvata 188, mAgasara vada - 4, somavAre, puSpa nakSatramAM, bIjA prahare lipyAMtara thayuM che. zrI lAlavijayajI zrI Rddhi vijayajI kRpAthI vAsaNA gAmamAM lipikaraNa karyuM che. (3) A hastapratamAM graMtha bhaMDArano ullekha thayo nathI. DAbhaDA kramAMka-91, graMtha kramAMka-4492, 5tra saMkhyA - 10 - ->
Page #365
--------------------------------------------------------------------------
________________ 347 patra naM. 8 ane 13. A be patra korA che. AkhI pratamAM akSaro nAnA moTA thaI gayA che. zrI jayaraMgamuni pachI lagabhaga 45 varSe lakhAyelI hovA chatAM, vAcavAmAM kaliSTa hovAthI abhyAsamAM teno upayoga karyo nathI. ( 4 ) A prata para graMtha bhaMDAranuM nAma aMkita thayuM nathI. DAbhaDA kramAMka- 25, graMtha kramAMka-515, patra saMkhyA - 22. prata prAraMbha H ||60||pU|||pUchyuMpUTyAnI pratanA aMte : iti zrI kayavannA copAI dAnaviSaye saMpurNa / saMvata 1807 nA varSe mahA vada 13 dine zrI navAnagara madhye zrI AdinAtha prAsAdAt paM. uttamavijaya lapi eke zubhaM bhavatu | kalyANamastu / / ( 5 ) zrI mahAvIra jaina vidyAlaya pustakAlaya - muMbaI graMtha kramAMka- 150, 5tra saMkhyA - 19. A pratanA aMte puSpikA anusAra A pratanuM lipyAMtara aMcalagacchanA zrI harSagaNIjI ma.e kAMDAgarA gAmamAM karyuM che. tenI saMvata noMdhAyelI nathI. ( 6 ) zrI lAvaNyaviyajI jaina jJAna bhaMDAra - rAdhanapura. DAbhaDA kramAMka- 28, graMtha kramAMka- 13078, patra saMkhyA - 10. A hastaprata apUrNa che. ( 7 ) zrI AzApUraNa pArzvanAtha jaina jJAna bhaMDAra - amadAvAda. graMtha kramAMka- 3866, 5tra saMkhyA - 20. pratilekhana saMvata ApI nathI. (8) lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidhAmaMdira - amadAvAda. graMtha kramAMka - 18110, patra saMkhyA - 29, pratanuM lipikaraNa - saMvata 1813, lAlajI nAmanA koi lahiyAe karyuM che. (9) zeTha ANaMdajI kalyANajI jaina jJAna bhaMDAra- lIMbaDI. DAbhaDA kramAMka 10, graMtha kramAMka- 2604. A hastaprata apUrNa che. kaDI naM. 12 thI zarU thAya che. prata prAraMbha : savaronAyo reteneM rItanuM navato... pratanA aMte rUti zrI yavannA vovArDa saMpUrNa / / saMvata 1846 so vei 7 vAra ravau, zrI tAvaDI jeTha vada - 10nA madhye pUjya bhaTTAraka zrI 108 zrI zrI amarasAgara sUrIzvarajI tat ziSya muni suMdarasAgarajI tat ziSya paMDita vimalasAgarajI tat ziSya muni hastisAgarajI gaNi yogya tat ziSya muni likhitaM muni lalitasAgareNa vAMcanArtha ||zrI||i ||zrI saMvatagacchezaH / / zrI jyALamastu|| A pratanuM saM. 1846, Aso vada 7, ravivAre lIMbaDImAM thayuM che. aMcalagacchanA AcArya pravara zrI amarasAgarajI - zrI suMdarasAgarajI - zrI vimalasAgarajI - zrI hastisAgarajIe potAnA ziSya lalitasAgara muninA vAcanArthe lakhI che. (10) zrI vijayagaccha jJAnabhaMDAra - rAdhanapura. DAbhaDA kramAMka- 30, graMtha kramAMka- 851, patra saMkhyA- 22, lipikaraNa - saMvata 1765, jeTha vada - 0, zrI dhanavijayajI gaNivare potAnA gurUnI preraNAthI lakhI che. A hastaprata mULa prata parathI 44
Page #366
--------------------------------------------------------------------------
________________ 348 varSa pachI nakala thaI che. (11) zrI mAMgaroLa zvetAMbara tapagaccha jaina jJAna bhaMDAra-mAMgaroLa DAbhaDA kramAMka- 230, graMtha kramAMka-604, 5tra saMkhyA - 10. (12) lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira- amadAvAda. DAbhaDA kramAMka- 9, graMtha kramAMka-32218, patra saMkhyA - 10 (13) lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira- amadAvAda. graMtha kramAMka-6013, patra saMkhyA -3thI 24 (prathamanA bepatra nathI.) (14) lokAgaccha kAgaja hastalikhita graMthabhaMDAra - jesalamera DAbhaDA kramAMka-13, graMtha kramAMka-509, patra saMkhyA - 08 (11 thI 18). Auta apUrNa che. (15) zrI ANAmUri gaccha jJAnabhaMDAra- surata. graMtha kramAMka- 206, patra saMkhyA - 24 (patra naM. 5 nathI.) puSpikA anusAra pratanuM lipikaraNa saM. 1830, kArataka suda- 8, zukravAre thayuM che. 11. dIptivijayajI kRta kayavannA rAsa (saM. 1935) A kRtinI cAra prato (ka) zrI nemi vijJAna kastUrasUri jJAnamaMdira - sUrata, (kha) zrI kailAsasAgara sUri jJAnamaMdira - kobA, (ga) zrI vijJAna kastUra jJAnabhaMDAra - sUrata, (gha) zrI nemi vijJAna kastUrasUri jJAnamaMdira- sUratathI prApta thaI che. (ka) DA.kra. 660 che. hastapratanuM mApa 26.5 se.mI.x12 se.mI. che. pratanI sthiti sArI che. kula 13patra che. pratyekapatra para 14 paMktio che. pratyekapaMktimAM 42 thI 45 akSaro che. A pratanA akSaro madhyama kadanA, suvAcya che. banne bAju 1 IMcano hAMsiyo che. DAbI bAjunA hAMsiyAmAM patra kramAMka che. A pratanI vizeSatA e che ke temAM koI paNa jagyAe khUTato pATha hAMsiyAmAM lakhAyo nathI. arthAt A prata pUrI sAvadhAnIthI lakhAI che. A prata pAchaLathI maLI che, paraMtu teno abhyAsamAM upayoga karyo che. prata prAraMbhaH ||60nAduhA |IvraDhAsutA prahAvAdrA pratanA aMte H tithI saubhAgyopari navarasamizrIta | zrI yavanI somANIno rAsa ro] sNpuurnn| graMthAgraMtha 580 / / saMvata 1877 varSe AzvIna mAse kRSNa 8mI tithau ravIvArase lipiN| kuMara kuzalaga zISya vinayakusala vaaNcnaarth| zrI jirNadUrganagare zrI nemI prazAdAt zrI viraprazAdAva || zrI rastuH TIzrI II saM. 1800, Aso vada- 8, ravivAre, zrI kuMvarakuzalajI nAmanA mahAtmAjIe potAnA ziSya
Page #367
--------------------------------------------------------------------------
________________ 349 vinayakuzalajInA abhyAsa mATe jUnA (jirNa) durganagaramAM lipyAMtara karI che. (kha) hastaprata kramAMka 20037 che. kula 5tra 20 che. pratanuM mApa 21 4 11.5 se.mI. che. prati patra para 11 paMktio che. prati paMktimAM 42 thI 45 akSaro che. pratanA akSaro moTA ane bharAvadAra che. akSaro chUTAM chUTAM ane moTA hovAthI suvAcya che. ghaNA sthaLoe padaccheda sUcaka nizAnI (zabda pUro thAya tyAM uparanI bAjue nAno daMDa) che. aMko, DhALanI dezIo, gAthA tathA zloka vageremAM lAla raMga vaparAyo che. daMDa vyavasthA niyamita che, temAM lAla raMga che. khUTatA pATha ke akSaro umeravA 'X' AvI nizAnI karI hAMsiyAmAM umeryA che. jemake 3A mAM dUhA zabda jamaNI bAjunA hAMsiyAmAM lakhAyo che. patra 12 upara secana (ka) ane (kA) evA ja zabda uparanA hAMsiyAmAM lakhAyA che. A pratanI vizeSatA e che ke tenA banne bAjunA 1 IMcanA hAMsiyAmAM patra kramAMka lakhAyo che. DAbI bAjunA hAMsiyAmAM kramasara patra saMkhyA jovA maLe che jyAre jamaNI bAjunA hAMsiyAmAM dareka patra upara phakta eka naMbara lakhAyo che. prata prAraMbha : ||60||zrIgurubhyo namaH ||pU|||brahmasutA brahmavAvinI / / pratanA aMte : kRti zrI navarasa mizrita chyavannA rAsa saMpUrNa / tea pAvacA zubhaM bhavatu| savA paMDita ziroratnAya mAna paMDita zrI 108 zrI zrI darzanavijayagaNi tat ziSya zrI paMDita zrI zrI 108 zrI zrI prItivijayagaNi tat ziSya paMDita zrI 1008 zrI zrI zrI vinItavijayagaNi tat caraNaraja reNu samAna paM. budhivijayagaNi tat ziSya mIThAcaMda lipikRtaM / saMvata 1823 nA varSe jeSTha mAse kRSNa pakSye tratIyAMam budhavAsare likhitaM svaya paThanArthaM paropakArAya || zrI rastu || kalyANamastu || zrI || zrI || A kRtinuM lipikaraNa paMDitaratna zrI darzanavijaya gaNivara zrI paMDita vijaya gaNivara paMDita zrI vinItavijaya gaNivara - paMDita zrI buddhivijaya gaNivara - zrI paMDita mIThAcaMdajIe saM. 1823, jeTha vada trIja, budhavAre, potAnA ane bIjAnA abhyAsa mATe karyuM che. + -> - (ga) DAbhaDA kramAMka ane prata kramAMkano ullekha nathI. pratanuM mA5 26 x 11 se.mI. che. kula 15 patra che. 1A para11 paMktio che. bAkInApatra upara 13 ane 15mAM patra upara 14 paMktio che. prathamanA patra upara akSaro thoDA moTA ane chUTAM chUTAM che. paraMtu patra naM. 3 thI akSaro thoDA nAnA ane bAju bAjumAM che. vaLI, cAre bAjunA hAMsiyAmAM upara, nIce khUTatA pATho lakhAyA che. A pATho mATe+,v,x,// \\, = AvI nizAnIo thaI che. A pratanI eka vizeSatA e che ke prathama temAM dazapaccakhANanI sajjhAya che. vaLI, temAM ghaNAM pATho pAchaLathI umerAyA hovA joIe tethI khUTatA pATho khAlI jagayAmAM lagabhaga dareka pRSTha upara lakhAyelA che. A pAThonA zabdo pramANamAM ghaNAM nAnA ane gIca hovAthI ukelavA atyaMta kaThina che.
Page #368
--------------------------------------------------------------------------
________________ 350 A prata pANIthI bhIMjAyelI hoya tevuM paNa jaNAya che. jenA kAraNe keTalAka akSaro jhAkhA thatAM vAMcavAmAM ghaNI takalIpha paDe che. keTalAka pATho bhUMsAI gayA che. pramANamAM pratanI sthiti nAjuka che. daMDa, DhALa ane kaDI kramAMkamAM lAla raMga vaparAyo che, paraMtu A pratanuM pharIthI samArakAma thayeluM hoya tevuM jaNAya che. nIce lAla akSara che tenA upara kALI zAhIthI punaH naMbaro ane dezIo lakhAyelI che. te samaye vadhArAnA pATho umerAyA hovA joIe. prata prAraMbhaH ||60nA draDhAsutA dRDhavAnI pratanA aMte puSpikA anusAra A pratanuM lipikaraNa khaMbhAta baMdare vAcaka premacaMdra nAmanA koI mahAtmA dvArA thayuM che. (gha) A prata apUrNa che. pratanuM mApa 25 x 11.5 se.mI. che. kula 26 patra che. patra kramAMka 7 thI prAraMbha thAya che. akSaro chUTA ane suvAcya che. pratanI sthiti sArI che. khUNAo khavAI gayA che. daMDa vyavasthA niyamita che. daMDa, gAthA, DhALa, dezI ItyAdimAM lAla raMgano niyamita prayoga thayo che. khUTato pAThaumeravAnI prAyaH jarUra paDI nathI. pratamAM vacce catuSkoNa (madhyamaphullikA) jevI DIjhAIna karelI che. A catuSkoNamAM cAre khUNe eka eka akSara lakhI vaccenI jagyA korI (khAlI) rAkhelI che. A pratanA aMtima pRSTha upara phUla pAnanI suMdara DIjhAIna karavAmAM AvI che. jemAM lAla, lIlo ane pILo jevA prAkRtika raMga pUravAmAM Avyo che. pratilekhana sAlano ullekha thayo nathI. prata prAraMbha : ||60 || na Ivamamara varIyAjhuM II8rU II pratanA aMte tithI saubhAgyopari navara samizrita byavannI rAsaH saMpUrNaH || 12. zrI malayacaMdrajI kRta kayavannA copAI (saM. 1869) A pratanI eka nakala zrI mahAvIra ArAdhanA kendra, kobA - amadAvAdathI prApta thaI che. hastaprata kramAMka-para109, kula patra-4, pratanuM mApa - 24412. prati patra upara 18 paMktio che. akSaro madhyama kadanA, suvAcya che. pratanI banne bAju hAMsiyA che. jamaNI bAjunA hAMsiyAmAM uparanI bAjue "kayavannA zeThanI copAI ane DAbI bAjunA hAMsiyAmAM patra kramAMka AlekhAyo che. paMkti pUrNa thAya tyAM khAlI jagyA pUravA "/" AvI nizAnI karI che. A pratamAM daMDano prayoga thayo nathI. kaDI pUrNa thatAM thoDI jagyA choDI kaDI kramAMka lakhI puna: AgaLa lakhavAnI zarUAta thaI che.
Page #369
--------------------------------------------------------------------------
________________ 351 prata prAraMbhaH 60|enamaH ||siddha IT. pratanA aMte ti zrI vayetrI vaDapaTTe saMpUfiAsaMvata 1866 nA varSa mAgasIra sAne UI pakSe tithau dIne saDAU grAmeM likhitaM RSI zrI 7 jasarAjajI svAmI tat ziSya lipIkRtaM RSI 7 nathujI paThanArthaM / / shubhNbhvtu||klyaannmstu|| saM. 1869, mAgasara vada amAsanA divase saDAu gAmamAM zrI jasarAjajI svAmIe temanA ziSya nathujIsvAmIe abhyAsa mATe lipyAMtara karyuM che. 13. phatehacaMdajI kRta kayavannA coDhALiyuM (saM. 1881) A kRtinI (ka) ane (kha) ema be hastaprata AcArya zrI kailAsasAgarasUri jJAnamaMdira, kobA-amadAvAdathI maLI che. (ka) hastaprata naM - 15815, pratanuM mApa- 24.54 11 se.mI., kula patra - 5. (1A thI BA) prati patra kra. 10 paMktio che. prati paMktimAM 48 thI para akSaro che. akSaro nAnA hovA chatAM suvAcya che, patra kramAMka - 2 ane 3A para 16mI paMktimAM akSaro bhUMsAI gayA che. kyAMka zAhI phUTI che. ekaMdare pratanI sthiti sArI che. vadhArAnA akSaro kADhavA akSara upara ||ii AvI nizAnI karavAmAM AvI che. jema ke patra naM -1 sava73vAnyAya 3vAna, 2Ahuphavo; patra naM 3A viracara tv| A pratamAM lAla raMgathI visarga cinhanI jagyAe daMDa thayo che. kaDI kramAMka saLaMga nathI . pratyeka dUho ane DhALamAM potapotAnA alaga alaga kramAMka che. - A coDhALiyuM "dhannA cAritra'nI aMtargata che. evo ullekha aMte thayo che. AcArya Indra bhANajInI kRpAthI temanA ziSya phatehacaMde saM. 1881mAM, poSa vada 11 nA "kayavannA coDhALiyAnI racanA karI che. prata prAraMbha : ||6||pArzvanAthaprImI karI1thI thayo che. pratanA aMte 3vArya phaMdramAMNanI rA tIsa prazA vaUTyA saMvata 3DhAre rUkyAsI ro po vat gyArasa suhayAsu.ra7TItizrI yavannaro voDhAno saMpUrNa|| A coDhALiyuM pUrNa thayA pachI tarata ja zAlibhadranA pUrvabhavanI kathA prAraMbha thAya che, tethI pratilekhana aMgenI mAhitI prApta thatI nathI. (kha) hastaprata naM-68210. hastapratanuM mApa- 21.5/10 se.mI. (AmatanI huMDImAM "kayavannA zreSThInI. copAI' evo ullekha thayo che.)
Page #370
--------------------------------------------------------------------------
________________ 352 A prata 1A thI 8A ema sAta patranI che. temAM 1A thI 4 sudhI vaMkacUla copAI che. 4A thI 0A mAM kayavannA zreSThInI copAIno vistAra thayo che. prati patra upara 10 paMkti che. prati paMkti 40 thI 45 akSaro che. akSaro madhyama kadanA ane suvAcya che. pratanI banne bAjue 1 IMcano hAMsiyo che. khAlI jagyAmAM khUTato pATha umeryo che. 8A ane 5 naMbaranA pRSTha para DAbI bAjunI khAlI jagyAmAM khUTato pATha noMdhela che. DAbI bAjunA hAMsiyAmAM patra kramAMka che. A pratamAM daMDamAM lAlaraMgano upayoga thayo che. daMDanA sthAne lAla raMgajhAMkho thavAthI kyAMka daMDana karyo hoya tevuM paNa pratIta thAya che. prata prAraMbha : ||6|ii pArzvanAtha prANI karI pratanA aMte ti zrI triIrovoDhAjyo samAptam II9TIzrI pAzrI puSmikAmAM A pratanI pratilekhana viSayakakoI mAhitI nathI. 14. gaMgArAmajI kRta kayavannA copAI (saM. 1921) A kRtinI traNa hastaprata prApta thaI che. traNe hastaprata AcAryazrI kailAzasAgarasUri jJAnamaMdira kobA-amadAvAdathI maLI che. (ka) hastaprata naM.-3250, pratanuM mApa= 25x12 se.mI. che. kulapatra -13 che. pratipatra 10 akSara che. akSaro kadamAM nAnA che paraMtu suvAcya che. pratanI sthiti sArI che. A pratamAM daMDamAM lAlaraMga vAparyo che. A uparAMta bhalemIMDu, kaDI kramAMka, DhALa, dezI, dUhA ane copAIlAla raMgathI lakhAyA che. pratanI banne bAju doDha IMca jeTalo hAMsiyo che. DAbI bAju patra kramAMka che. A patra kramAMka vividha citro dorI vacce lakhyo che. jema ke patra naM-ramAM vRkSanI nIce corasa dorI temAM pAnA naMbara lakhyA che. vaLI jamaNI bAjunA hAMsiyAmAM pRSTha be upara jhuDAnA AkAranuM citra dorI temAM pRSTha kramAMka lakhyo che. pR.-8A upara kaDI kramAMka kramasara nathI. patra-9 upara jamaNI tathA DAbI bAjunA hAMsiyAmAM khUTato pAThaumeryo che. prata prAraMbhaH ||60| zrI viraghamAMna sAMmInI ! pratanA aMte rUtI zrI vanaDDamaranI vopAruM samAptA nItritaM 10008 zrI zrI pa. nAnInA mAhArAja tata zISanI hItakArakA saMvata 19 sai 32 mItI phAganamAsa kala paSai tIthI tIrodasI vAra budha pUrNa kari akavarAvAda madhye lIkhA /
Page #371
--------------------------------------------------------------------------
________________ 353 jaisI Age paratathI, tasI dai utArI, mudlaDU vosa na phaLIye, nInovitta sudhArI ||zrI zrI||5. A kRtinuM lipyAMtara 1932, phAgaNa suda-13, budhavAre, akabarAbAdamAM pUrNa thayuM che. A kRti mULa kRti pachI 11 varSe taiyAra thaI che. kavi vidvAnone namra arajI karatAM kahe che keH pUrve je prata hatI tene joIne temAMthI lipyAMtara karyuM che. temAM jo koI doSa dekhAya to mArI bhUlane cittamAM na dharatAM sudhArI lejo. (kha) hastaprata naM - 19123. patra pramANa - 26x 11.5 se.mI. kula patra - 15, prati patra 10 paMktio che. prati paMktimAM 45 thI 50 akSaro che. akSaro bharAvadAra ane suvAcya che. pratanI sthiti sArI che. A pratamAM lAla raMganI daMDa vyavasthAnI niyamitatA nathI. patra eka naMbara para daMDa che, to patra be upara ghaNI jagyAe daMDa ja nathI. pR-1 upara akSaronI zAhI phUTI che. prAyaH A pratamAM zAhI ekabIjA patramAM lAgI che. patra naM - 5, 6A, 8A,mAM akSaro kyAMka atyaMta jhINA banyA che. to kyAMka thoDA moTA thayA che. patra-6, A upara vadhArAno pATha bhUMsavA kALI zAhIno upayoga thayo che. pRSTha 13A mAM khUTato pATha(vAkya) jamaNI bAjunA hAMsiyAmAM umeryo che. prataH prAraMbha : ||6||gurummaunamaH ||auhA|| prata puSpikA aMte rUti vanAM vauI saMpurNata|| (ga) hastaprata naM-4251, 5tranuM mApa = 24 x 12 se.mI. che patra saMkhyA = 15 che prati patramAM 10 paMktio che. prati paMktimAM 45 thI 48 akSaro che. A pratanA akSaro nAnA, suMdara ane sughaDa che. A vAMcavAmAM ati sugama che. A pratamAM daMDano upayoga thayo nathI. DhALanI sAthe koI dezInuM nAma mudrita thayuM nathI. pratyeka DhALanI jagyAkhAlI choDI devAmAM AvI che. vadhArAno pATha jema ke pR. 14A, pR. 10, pR-9. pR - 10A, Adi vaLI kALI zAhIthI chekyo che. vaLI, 'X' ane 'X' nizAnI karI khUTatA pATha khAlI jagyAmAM umeryA che. jema ke pR-8, pR-2, pR-13, pR-9mAM jamaNI ke DAbA hAMsiyAmAM nizAnIo karI khUTato pATha umeryo che. prata prAraMbha : bhale mIDuM jevAM maMgalAcaraNanA zabdo (saMbhavataH jhAMkhA thavAthI) bilakula dekhAtAM nathI tethI pUraLa vaMchata suaraLa thI prata prAraMbha thAya che. pratanA aMte : zrI vavannA vaupaipha mArI, DhA1 3LatIse sAI re / khI, mati niramala rAkhI re | su.19. Ama, A pratamAM puSTikAmAM lipyAMtarano ullekha thayo nathI.
Page #372
--------------------------------------------------------------------------
________________ 354 16. ajJAta kRta kayavannA sajjhAya A kRtinI hastaprata zrI kailAzasAgarasUri jJAna bhaMDAra, kobA - amadAvAdathI prApta thaI che. prata kramAMka - 28298, kula patra- 2 (48A, 49), pratanuM mApa - 28 X 12 se.mI. prati patra 15 paMkti che. pratipaMktimAM 50 thI 52 akSaro che. pratamAM jamaNI ane DAbI bAju 1 IMcano hAMsiyo che. A hAMsiyAmAM khUTato pATha umeryo che. vadhArAno zabda dUra karavA te zabda upara ||| AvI nizAnI karI che. chellA patra upara banne bAjunI khAlI jagyAmAM 'X' nizAnI karI khUTato pATha umeryo che. A pratanA akSaro madhyama kadanA ane suvAcya che. patra 48A, para prathama pAMca paMktiomAM akSaro thoDA nAnA ane bAju bAjumAM che. A pAMca paMktiomAM sAdhuhaMsakIrtie 'dharma vizenI sajjhAya' lakhI tenI pUrNAhuti karI jaNAya che. tyAra pachI 'kayavannA sajjhAya'nI zarUAta thAya che. tethI ahIM maMgalAcaraNano prayoga karyo nathI. prata prAraMbha : rAnagrahInayarInava noyana...| pratanA aMte rUti yavanAnU caritra RRSi saMdhAya paDanArtha / zukSmamavatu / / : tyALamastu|| A hastaprata saMghanA vidyAbhyAsa mATe koI mahAtmAe lakhI che tevuM puSpikA dvArA jaNAya che. 10. ajJAta kRta kayavannA bAlAvabodha zrI candrasAgara sUrIzvara jaina jJAnamaMdira - ujjainathI maLI che. prata kramAMka - 1608, pratanuM mApa - 29415.5 se.mI., kula patra - 6, prati patra 13 athavA 14 paMktio che. prati paMktiomAM 30 thI 32 akSaro che. akSaro moTA ane chUTAM chUTAM che. patra naM. 1A, 1, 2A, upara madhyamAM corasa jagyA choDelI che. A jagyA khAlI rAkhavAmAM AvI che. tyAra pachI patra naM. 2 thI 6mAM saLaMga lakhyuM che. khUTatA pAThone 'X' athavA 'X' ke '\\ //' AvI nizAnI karI hAMsiyAnI khAlI jagyAmAM umeryA che. prata prAraMbhaH ||60||veMdra ||gAthA / / pratanA aMte : kRti zrI jJAnA vAtAvavodhe cavAnI vathA saMpUrNam / / zrI vivevjha tapIta ||zrI sAMtA... (tyAra pachInA zabdo ukelAtA nathI.) 18. ajJAta kRta kayavannAzeThanI kathA (mArUgurjara) A prata zeTha ANaMdajI kalyANajI jaina jJAnabhaMDAra- lIMbaDImAMthI maLI che.
Page #373
--------------------------------------------------------------------------
________________ 355 DAbhaDA kramAMka - 115, graMtha kramAMka- 3143, kula patra - 10, pratanuM mApa - 28.5413 se.mI. che. prati patra para 14 paMktio aMkita che. prati paMktimAM 38 thI 40 akSaro che. khUTatA pATha hAMsiyAmAM 'X', 'X', '\\ //'AvI nizAnI karI umeryA che. vadhArAnA akSarane bhUMsavA saphedo vAparyo che. pR. 8 uparanI prathama be paMkti saphedo lagADI bhUMsavAmAM AvI che. AgarAna akSara rahI gayo hoya tyAM akSaranI upara '~~~~' AvI nIzAnI karI che. jema ke yavannAna, dhane, usa pratamAM lAla raMganA niyamita daMDa che. zlokamAM kaDI kramAMka Apyo che. te sivAya gadya hovAthI kaDI kramAMka Apyo nathI. prata prAraMbhaH / / 6 / / zrIvevAre namaH|| pratanA aMte ||kRtizrI vavannAzreNI thA saMpUrNa tyAra pachI yadazAM... e zloka che. ahIM lipikArano koI ullekha thayo nathI.
Page #374
--------------------------------------------------------------------------
________________ 356 saMpAdana paddhati 1. jyAM ekathI vadhu prata maLI che tyAM (ka.) pratano pATha mukhya rAkhyo che ane tenA pAThanI joDaNI sahita sAmAnya rIte svIkAryo che tathA anya pratonA pAThane pAThAMtara tarIke rAkhyo che. jyAM jyAM anyapratonA pATha agatya lAgyA, tyAM pheraphAra karI sudhAryA che. 2. khUTatI kaDIone bIjI hastapratamAMthI meLavI umerI che. 3. Sa no jyAM jarUra paDI tyAM "kha" karyo che, ve ne mATe "ba, mATe 'va', tene mATe "na', ne mATe "ta' abhipreta jaNAyela tyAM sudhArI lIdhuM che. 4. madhyakAlIna lekhana paddhatinI vAstavika lekhanazailI samAna rAkhI che. jethI mAru gurjara bhASAnI rUTI jaLavAI rahe. jemake - baiTho, baITho, baIThau, baiThauM, beThau kaIvano, kevanno, kevanAM vagere... hasva ane dIrgha svaronI joDaNImAM koI pheraphAra karyo nathI. jemake sAmiNi, vInavIu, kAmanI, lADU, ajUAlU, jANUvagere.. 5. anusvAronI pracuratA ane alpatA banne taraphanuM valaNa hastapratomAM jovA maLe che. jyAM arthabhrama thavAnI sthiti hoya, lahiyA dvArA lekhana doSa jaNAya tyAM anusvAra dUra karyo che. jyAM jarUrI jaNAya tyAM anusvAra umeryo che. A pramANe anusvArono sudhAro vadhAro karyo che. 6. caraNAnta eka daMDa ane kaDIne aMte be daMDa evI virAmacihnonI jogavAI sAmAnya rIte hoya che paraMtu temAM niyamitatA jovA maLatI nathI. dA.ta. zrI guNasAgarajInI, zrI ratanasUrijInI tathA malayacaMdrajInI hastapratamAM virAmacihnano upayoga thayo ja nathI, tevI ja rIte zrI kalyANaratnA sUrijInI hastapratamAM caraNAnta daMDanI vyavasthA nathI. ahIM prathama ane trIjA caraNAMte alpavirAma, padAMte ardhavirAma ane aMte pUrNavirAmanI ekadhArI vyavasthA niyata karI che. che. mULa hastapratamAM avataraNa cihna nathI paraMtu ahIM vAcananI saraLatA mATe kathA pAtro dvArA bolAyelAM zabdomAM " " cihna umeryA che. vaLI, jyAM pAtro dvArA manomana ciMtana thayuM che. tyAM " ' cihna umeryA che. 8. kaDIne aMte AvatA dhruvapaMktinA saMketo badhI jagyAe eka samAna na hovAthI dhruvapaMktino zabda prathama mUkI eka sarakho pATha karyo che. jemake ||1|runAne sthAne ru....1 karyuM che. 9. mULa pratomAM DhALano kramAMka ane dezInA kramamAM ekarUpatA jovA maLatI nathI. ahIM pratyeka DhALa, copAI ane duhAne kramAMka Apyo che.dezInA kramamAM ekasarakhu baMdhAraNa rAkhyuM che. 10. DhALa kramAMka ane kaDI kramAMkamAM bhUla hoya tyAM sudhArI lIdhI che. kavi kaSabhadAsajI, padmavijayajI, vinayavijayajInI hastapratomAM A kAraNe pATha sudhAro thayo che. pratyeka DhALa ane duhAmAM je alaga alagakaDI kramAMka Apyo che, te kADhIne saLaMgakaDI kramAMka rAkhyo che.
Page #375
--------------------------------------------------------------------------
________________ 35o 11. padAjo AvatA 'jI', "re', 'e' jevA pAdapUrako jyAM chUTI gayA che, tyAM umeryA che. kavi zrI. kaSabhadAsajI, zrI gaMgArAmajI ane zrI jinakuzalasUrijInI hastapratamAM A pramANe sudhAro karyo che. 12. pracalita dezIonA rAga jaina gUrjara kavi bhAga- 8mAMthI laIne( )mAM umeryA che. 13. sAmAnya joDaNInA ke anusvAranA pAThabhedo pAThAMtaramAM samAvyA nathI. spaSTa lekhana doSa athavA bhraSTapAThajaNAyAte sudhArI lIdhA che. zabdabheda 'pAThA' karIne eka patramAM nIce mUkyo che. 14. mULa hastapratamAM pAchaLathI hAMsiyAmAM umerAyelI dezIo ahIM mudrita pAThamAM ja samAvI lIdhI che. dA.ta. zrI diptivijayajInI hastapratamAM badhI ja dezIo pAchaLathI umerAI che. jene saMpAdake DhALa sAthe( )mAM laI lIdhI che. 15. kRtimAM AvelA anya graMthonA saMskRta, prAkRta vagere bhASAbaddha subhASitomAM vyAkaraNika kSatio dUra karavA zakya prayatna karyo che. jyAM padha kSatibahula hatI tyAM sudhAravuM zakya na hovAthI yathAvat rahevA dIdhuM che.
Page #376
--------------------------------------------------------------------------
________________ 358 prakaraNa : 4 kavi paricaya, sAhityika mUlyAMkana ane kathA aMzomAM parivartana 1. kavi zrI padmasAgarasUri kRta kayavannA catuSpadI * prastuta catuSpadInA kartA "mammAhaDa garacchanA matisuMdarasUri (saM. 1559)nA ziSyo padmasAgarasUri che. kRtinA prAraMbhamAM kavizrIe potAnA guru ane garacchano phakta nAmollekha karyo che paraMtu guruparaMparAno paricaya jovA maLato nathI. | maMgalAcaraNanA prathama duhAmAM kavizrI sarasvatI vaMdanAnI sAthe sAthe potAnA gurunI stavanA karI copAIno prAraMbha kare che. mammAhaDa gachi guNa nilau, zrI mati suMdara sUri; padmasAgara sUri sIsutasu, pabhaNaI ANaMda pUri (02) prastuta kRtino racanA sAla darzAvatAM kavizrI kahe che. dAna upari kaivana caupai, saMvata panara trisa(5)I e huI; bhAdravI vadi AThamiravivAraI, ANaMdaImani ANi (308) hastaprata (ka) ane (kha)mAM kRtino racanA sAla samAna nathI. prata (ka)mAM racanA saMvata 1530 batAvela che jyAre prata (kha)mAM saMvata 1563che. jaina gurjara kavio bhAga-3 ane jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa (pArA-006, pR.-346)mAM kRtino racanA saMvata 1563che tethI ahIM saMvata 1563ne mukhyatA ApI che. saMbhava che ke lahiyA dvArA (Tha) zabda umeravAno rahI gayo hovo joIe. padmasAgara sUri dvArA kayavannAzeTha copAI' saMvata 1563, bhAdaravA vada 8, ravivAre racAyelI che. * abhyAsanI kRtinI puSpikAmAM "dAna upari kaivanna caupai" (kaDI-308) evo ullekhA kavizrI e karyo che. dAnanuM mAhAsya darzAvatI A catuSpadImAM copAI, duhA, vastu jevA chaMdo; chAhulI ane vivAhalI jevI dezIo ekabe jagyAe prayojAyelI najare caDe che. 1. mammAhaDa - maDAhaDIya ke maDAhaDA gaccha (saM. 1335) nAmathI prasiddha thayo che. A gaccha maMDAra gAmathI nIkaLyo che. vaDagacchanI saMvijJa vihArI zAkhAnA AcArya vardhamAna sUrinA ziSya AcArya cakrezvarasUri A gacchanA saMsthApaka che. samaya jatAM maDAhaDa gacchamAMthI satnapurA, jAkhaDiyA, jAlora vagere zAkhAo nIkaLI. 2. tapagacchanA vijayadAnasUrinA ziSya devavijaye marUsthalinA zrImAlapuramAM zrI hemacaMdrAcAryanA triSaSTizalAkA puruSa caritra'no AdhAra laI saMskRta gadhamAM "rAmacaritra' (padmacaritra) eTale "jaina rAmAyaNa' racyuM, je padmasAgare zodhyuM. (jai.sA.sa.I. pArA- 869, pR.-386) pAsAgarasUrinI anya be kRtio prApta thAya che. (1) lIlAvatI sumativilAsa rAsa (saM.1563) (2) sthUlabhadra aThAvIso (saM. 1563)
Page #377
--------------------------------------------------------------------------
________________ 359 * prastuta kRtimAM "na'nI jagyAe 'Na' zabdano prayoga keTaleka ThekANe thayo che. jema ke- nivANA = nidhAna; ANaMdiyA= AnaMdiyA; samANau= samAna9. * alaMkAra rasALa zailIthI racAyelA A rAsane upamA, umekSA, vyatireka, zleSa, rUpaka, yamaka, varNasagAI, atizayokti jevA alaMkAra ane kahevata / rUDhiprayoga, varNanAtmaka zailI, upadezAtmaka zailI, saMvAdAtmaka zailI, bhAvanAtmaka zailI vaDe suzobhita banAvyo che. upamA : jyAre eka vastune (upameyane) amuka bAbatomAM bIjI vastu (upamAna) sAthe sarakhAvavamAM Ave tyAre upamA alaMkAra bane che. 1. manoratha sarisu vAdhai teu, mAyatAya ANaMdiyA beu(09) jema IcchAo ane abhilASAo pratidina vRddhi pAme che, te rIte kRtapuNya pratidina vRddhi pAmavA lAgyo. anya kavio rAsa nAyakanI vayavRddhine caMdranI kaLA sAthe sarakhAve che paraMtu ahIM kavie paraMparAgata upamAne choDI navInatA prayojI che. 2. tehanai putrI guNa bhaMDAra, rupai raMbhA taNau avatAra (13) dhanya zreSThInI putrInA sauMdaryane svarganI rUpasAmrAjJI raMbhA sAthe sarakhAvyuM che. 3. sIkha vacana je amIyaha jisyAM, mAnai te kArelI huI tisyAM (35) nazAmAM vastunuM svarUpa UMdhudekhAya che tethI amRta jevAM vacano kArelA jevAM kaDavAM lAge che. katapUNyanI svachaMdatA ane vilAsIpaNAne madonmatta hAthI sAthe upamita karI che. 4. zAkinimaMtra suMNyau kiri kAMni, lAgauM tasumana vesyA dhyAni (41) zAkinI maMtra sAMbhaLatAM jema bhUta vaza thAya, tema kayavanno vezyAnA dhyAnamAM vaza thayo. 5. karavata jimatasumana viharIi (85) dhananI lolupI akkAe nirdhana kRtapuyane dUra khaseDavA potAnI putrIne vAta karI. mAtAnA coTadAra veNathI gaNikAnuM mana karavatanI jema kapAIne zata zata khaMDamAM vibhAjita thaI gayuM. 6. niradhana raja jimanAkhI (88) lobhI akkAe ghara vALavAnA bahAnA heThaLa kRtapuNyane sAtamA mALathI siMhadvAra sudhI pahoMcADayo. nirdhana kRtapuNyane rajanI jema tuccha gaNI akkAe gaNikAvAsamAMthI Aghe karyo. che. te thaMbhavihUNAgeha jima, dhabakaDi jemaDhavaMti (132) jema thAMbhalA vinAnuM ghara DhaLI paDe tema zeThano ekano eka putra yuvAna vaye mRtyu pAmyo. tyAre zeThadhaba daIne dharatI para DhaLI paDayA. 8. sura jima savi sukha mANIi e, nANA e pUravanArI nija manai e (154)
Page #378
--------------------------------------------------------------------------
________________ kRtapuNya cAre strIo sAthe svargalokanA doguMdaka devanI jema pAMce IndriyonA viSayasukho bhogavI rahyo hato. 360 9. unhI tAtA niruA jisI, tINai vANi prakAsI tisI (158) dhanano vArasadAra (pautra) maLI jatAM dhUtArI DokarIe putravadhUone bolAvI ukaLAtA pANI jevI tIkhI ane vedhaka vANImAM AjJA karatAM kahyuM, ''parapuruSane tyajavAnI taiyArI karo.'' sAlari kerI rukha jima, jhUrisUri paMjara hoI (182) 10. jema sAlarI vRkSanAM viyoge hAthI jhUrI jhUrI mare che, tema kRtapuNyanA viyogamAM tenI paraNetara kalpAMta karatI dUbaLI (pAtaLI - kSINa) thaI gaI. 11. putra aMgajava lAgau aMgi, amIya TharayAM tava saghalAM aMgi(189) putra jyAre paradezathI AvelA pitAne bheTayo tyAre pitAne amRta jevI zItaLatAnI anubhUti thaI. 12. moraDau nAcavi jema Dhelai e, AMsU jalahalai e (225) morane joIne jema Dhela khuza thAya, tema kRtapuNyanI hUbahU pratimA joI cAre strIonI AMkhamAM harSanA azruo pharapharavA lAgyA. 13. ika sIAla jima nija mukhi lAla, melhi sakai navi kAma karAla (296) jema ziyALanuM mAMsAhAranA kAraNe mukha lAla rahe che, tema kAmI puruSo viSayonuM vyasana bhayaMkara hovA chatAM choDI zakatAM nathI. 14. jima AsADha dhuhAMu meha, savi bhuMi sIMcaI rolavi melTaI Aha (304) jema aSADha mAsano gAjato megha sarvatra varasI vasuMdharAne bhInI kare che, tema atyaMta AnaMdapUrvaka dAna karatAM lenAra ane denAra bannenAM bhavaroga dUra kare che. utprekSA : jyAre upameya upamAna hovAnI saMbhAvanA 'jANe', 'rakhe', 'zake' tevA zabdo dvArA karavAmAM AvI hoya tyAre utprekSA alaMkAra bane che. 1. dharaMtA nAmaiM zreNika nipuNa nariMda, jANe pUnima keruM caMda (07) rAjagRhI nagarInAM mahArAjA zreNIka sarva kaLAomAM nipuNa hatAM, jANe soLe kaLAe khIlelo caMdra na hoya! mahArAjA zreNikano uttama vahIvaTa, nyAyapriyatA, lokapriyatA, prajAparAyaNatA ane kartavya parAyaNatAmAM koI eba na hatI. te darzAvavAprayojelI utprekSA suMdara che. 2. tasu ghari gharaNI bhadrA jAMNi, amIyajharai mukhi jehanI vAMNI (08) dhanAvAha zeThanI patnI bhadrA zeThANInI vANI eTale jANe mukhamAMthI amRta jharatuM na hoya! kavizrI e bhadrA zeThANInI vANInI madhuratAne darzAvavA AvI manohara utprekSA prayojI che.
Page #379
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. camakai lIdhauM tasu citta cora, jANe pannagigilIu mora (40) vezyAnA laTakA karatAM caMcaLa nayano, apAra sauMdarya, yuvAnIno taravarATa ane vastrAlaMkArathI dIpatA dehe kRtapuNyanuM citta corI lIdhuM. jANe sarpane more na gaLyo hoya! kRtapuNya vezyA pratye atyaMta ghelo banyo te darzAvavA AvI utprekSA prayojI che. na 4. valatuM nAvai ghara TUkaDau, vasiM kariu jANe hAthimoraDau (55) jANe mahAvate hAthIne vaza karyo hoya ! ema kRtapuNya vezyAnA saMgamAM sapaDAyo. teNe pAchAM vaLIne kadI ghara tarapha draSTi karI nahIM. 5. tiNi velA akkA pApiNI, pragaTi jANi kiri sApiNI (85) nirdhana kRtapuNyane vezyAvAsamAMthI haDaselavA akkAe potAnI putrIne kahyuM, ''kRtapuNyane gharamAMthI bahAra kADhI bIjA koI zrImaMtane lAvo.'' putrIe kahyuM, ''mAtA ! jemaNe potAnA gharanuM saghaLuM dhana ApaNane ApI ApaNuM ghara bharI dIdhuM che tene svArthI banI ApaNe tyajI devAM zuM yogya che? mAtA! tamAruM mana atyaMta lobhI che. dravya to maLI raheze paraMtu uttama vyaktino saMga nahIM maLe.'' putrInA salAhabharyA veNa sAMbhaLI akkA acAnaka pragaTa thayelI phUMphADA mAratI viSadhara sarpiNInI peThe krodhathI bhabhUkI uThI. strI vizvAsaghAtI bane tyAre vIMchaNa (krodhI jAnavara) paNa tenI AgaLa vAmaNI lAge che. avatarI raMbhA jANe mahIyalai e (153) anaMgasuMdarInA deha sauMdarya, aMga maroDa, nRtya ityAdinI kunehatA darzAvavA kavizrI ramaNIya utprekSA prayoje che. 6. 361 o. lADUmAMhi ekekAM ratana, melphiyAM jANe mAMhi mana (164) cAre putravadhUonuM kRtapuNya thakI vaMdhyApaNuM ane vidhavApaNuM dUra thayuM hatuM. cAre strIo tenI sahadharmacAriNI banI hatI. teo patinA jIvanane sukhamaya banAvavA temaja Arthika sahAya karavA IcchatI hatI tethI temaNe premathI pratyeka lADumAM kiMmatI jalakAMtamaNi mUkyuM. jANe temaNe maNinI jagyAe potAnuM mana ja temAM na mUkyuM hoya! cAre vahuono kRtapuNya pratyeno agAdha prema darzAvavA kavizrI suMdara utprekSA prayoje che. adharAtii uThI Dokari, phekArI jANe saMcari (164) madhyarAtrie vRddhA saphALI uThI jANe koI ziyALaNI zikAra mATe na nIkaLI hoya! vRddhAnI luccAI ane ApakhudIpaNuM darzAvavA kavizrIe yogya utprekSA prayojI che. 9. 8. 10. prIya viNa suta viNa gharaha majhi, jANi viyANI sIhaNI (192) noMdhArI strInI nirbaLatA ane kamajoratA darzAvI che. mohali melI sayala nArI, maMtrI kayavannA taNI; ulTaMsaI jANi nidhAna pAmI, (234)
Page #380
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmaMtrInA kahevAthI cAre strIo kRtapuNyanA mahelamAM AvI. temane joIne kRtapuNyanI khuzI bevaDAi gai. jANe kiMmatI khajAno prApta na thayo hoya! vyatireka : jyAre upameyane upamAna karatAM caDiyAtuM batAvavAmAM Ave, tyAre vyatireka alaMkAra bane che. 362 1. koI na jANai nAri caritra, kevali viNa tima karma caritra (150) nArI caritrane koI (svayaM brahmA paNa) pArakhI zakyuM nathI, tema kevaLI bhagavaMta vinA siddhAMtane koNa jANI zake ? upameyane upamAna karatAM zreSTha darzAvavA suMdara vyatireka sAthe upamA alaMkAra prayojAyelo che. zleSa H eka zabda ekathI vadhu arthamAM prayojAya tyAre zleSa alaMkAra bane che. 1. ghaNI vAra vidhi vidhi cUkaMtI, asarIkhAM AMNI meluMti (25) ahIM vidhinA bhAgya ane rIta evA be artha thAya che. rUpaka : jyAre upameyane upamAnanuM rUpa ApavAmAM Ave che tyAre rUpaka alaMkAra bane che. guNa bhaMDAra (13) : guNa rUpI bhaMDAra viSayArasijali (155) : viSaya rasarUpI jaLa manamadhukara (236) : manarUpI madhukara premarasa (236) : premarUpI rasa 1. 2. 3. 4. 5. 6. sukha sAyara (230) : sukharUpI sAgara mugati ramaNi (290) : muktirUpI ramaNI yamaka : jyAre vAkyamAM eka sarakhA uccAravALA zabdo Ave che tyAre zabdAnuprAsa ke yamaka alaMkAra bane che. 1. 2. 3. 4. 5. nara sura asura (3) lahaI bhoga joga vyApAra (18) Agata svAgata sahUko karaI (21) avasari neha mehamanirAga(29) tasumaMdira pahatuM kaIvanna, mAMnaI nija mana tana dhana! dhana! (44) varNAnuprAsa| varNasagAI : jyAre koI paMktimAM ke vAkyamAM ekano eka varNa punarAvartita thAya tyAre varNAnuprAsa ke varNasagAI alaMkAra bane che.
Page #381
--------------------------------------------------------------------------
________________ 363 1. kaIvannau sevaI savi sAdhu (20) vivAhita kRtapuNya yauvana vayamAM kAmabhogothI para rahyo. te sAdhubhagavaMtonI sevAmAM anurakta thayo. 2. kuNa karIvai kahau kusaMga (34) durjananI saMgata koNa karAve che? ahIM karma upara doSAropaNa karavA varNasagAI alaMkAra prayojyo che. 3. tAraunaDaunAnhaunavineha (45) 4. kara upari karatala karavi, karatali karama karInja (106) 5. ramali ramaturaMgabhari (191) 6. bhAmaNi bhaMbhara bholaDI, geligahelIyagoraDI (222) atizayokti : vAstavikatAnI hada vaTAvIne, kArya kAraNano saMbaMdha ulaTAvIne Alekhana thayuM hoya. tyAre atizayokti alaMkAra bane che. 1. khiNa eka sukha naI kAraNi, meru samANA dUkhA (39). viSayonI khaNajathI eka kSaNa sukha ane merU parvata jeTaluM agaNita ane anaMta kALanuM du:kha prApta thAya che. ahIM kavizrI pAMce IndriyonA viSayonI bhayaMkaratAno citAradarzAve che. 2. mana viNa gharipuhatI te thai, tetau rAti chamAsI hui; navi vIsara vIsarata nAha, nayaNe vhAM AMsU nIrapravAha (122) bAra varSanA lAMbA gALA pachI ghare AvelA rAsanAyakane parivAra vadhatAM dhanano prazna ubho thayo. tyAre paradeza javAnuM thayuM. te samaye patinA virahamAM rAsanAyikAnI pratyeka rAtrio cha mAsa jeTalI dIrgha banI. kavizrIe premI yugalanI virahanI manovyathA darzAvI prasaMgane vadhu karUNa banAvyo che. * kahevata / rUDhiprayoga : mANasa jAtanuM DahApaNa te kahevata, je mANasane vyavahAra kuzaLa banAve che. yogya samaye sogaThI mAravAthI rAmabANa asara kare che. kahevata gAgaramAM sAgara chalakAya ema saMkSiptamAM ghaNuM kahe che. bhASAmAM vizeSa joma ane asarapragaTAve che. vartamAna gurjara bhASAnI prasiddha kahevato kavizrIe te samayamAM paNa prayojI che. enA parathI jaNAya che ke te samayamAM paNa nimnollekhita kahevato ane rUDhiprayogo pracalita hatA. 1. Ikkamana (58) : aTala nizcaya 2. ratana mUki kAMkarI ramaI (05) kiMmatI vastu choDI tucchane grahaNa karavuM. sajjanano saMga choDI durjanano saMga karavo.
Page #382
--------------------------------------------------------------------------
________________ 364 y 3 in 3. eka hathI tAlI navi huI (06): (kAma ke sodo patAvavAmAM, jhaghaDAmAM ema darekamAM) ekalAthI. kAma na thaI zake, sahakAra joIe. raMka hAthi naI caDaI ratana (84): nirdhanane tyAM kiMmatI vastu na Take. lahaNa lAbhaI savi saMsAri (101): saMsAramAM je thavAnuM hoya te thaIne ja rahe che. rAmanuM suyaNauM bharata naI phaliuM (149) rAmanuM svapna bharatane phaLavuM. ekano lAbha bIjAne thavo. vAyasa gali haMsI na baMdhAI (203) kAgaDAnA gaLe haMsa na baMdhAya. ayogya pAse uttama vastu azobhanIya bane che. aNaghaTatuM joDANa na thAya. na vahaI hIyuM(204) : vizvAsa besato nathI, hiMmata cAlatI nathI. 9. kanyA kUI nAkhII (206): kanyAne game te jJAtimAM paraNAvI ThekANe pADavI. 10. AMkhaI kAjala ghAli (216) : chetaravuM, ThagavuM 10. amRtamAMha visa bhelavau (210) AnaMdamAM dukha umeravuM, navuMduHkha (saMkaTa) UbhuM karavuM. 11. bahu bhUkhaI bihuM karina jamAya (218): game teTaluM agatyanuM kArya adhirAIpUrvakana karAya. 12. ApaNA mananaviApaNA hAthi (266) asthira, caMcaLa mana hovuM. 13. dADha ghulaI (268) : moMmAM pANI AvavuM, svAda karavAnuM mana thayuM. * varNanAtmaka zailI : 1. kanyAnA pitA jamAInI pasaMdagI karatI vakhate yuvakamAM (varamAM) jovAtAM sAta guNa : kuLa, parivAra, vidyA, lakSmI (dhana), rUpavAna, nirogI, vinaya. A sAta guNo kanyAnA varanI pasaMdagI karatI vakhate jue che. (16-22) vararAjAnI pasaMdagI vakhate nirIkSaNa karAtAM sAta guNo je nItizAstra anusAra vivekapUrvaka kathAmAM gUMthI lIdhAM che. ahIM kavizrInI vyavahArika paMDitAInAM darzana thAya che. varanA guNa bolyA chai jeu, seThi vimAsai citai teu; pahilau kula guNa nai AcAra, joii tehanai bahuparivAra, vidyAguNa viNa saviapramANa, mUrakha janama vRthA jagi jANi; cauthau guNa telakSmIvaMta, jehapakhai na sarai ekaMti. jINai savi thAi vivahAra, lahIMi bhogajogavyApAra; dUri Talai sayala anyAya, vayarI vRMdanamainita pAya. AlamITaite thAI ciMtA, je visamA vayaNe bolatAM; lakhimI hui sattamipAyAli, tuhipaNi te tapata na lADi. kIjai nAma sayala saMsAri, kAmaNa mohaNa e huimajhAri; savi avaguNa guNa thAi jeNi, likhimInuM guNa joii tiNi. guNa pAMcamauDIlaI sarupa, jasudIThaI savimAnaIM bhUpa; AgatA svAgata sahUko karaI, Avau AvyA bayasaNa dharaI.
Page #383
--------------------------------------------------------------------------
________________ 365 chaThauM guNa DIlai nIroga, jasu darisiMNa kohasai na loka; viyanau satama guNamani leha, kanyA tAta joI guNa eha. 2. guNavAna, kuvacanano tyAga, kapaTalIdhA vinAno ni:svArtha prema, nirdhana avasthAmAM kunehapUrvaka gharasaMsAranuM saMcAlana karavuM, kuLavaMtI, patinI ciMtA karanArI, sneha dharanArI; A uttama nArInA lakSaNa vastu chaMda dvArA kavizrIe AlekhyAM che. (12) nAri uttama, nAri uttama, nAri guNavaMtI, kuvacana mukhibhAkhai nahI; neha cheha navi kimai doSai, sugharaNi ghari joi hoi; jima tima gharisUtra rAkha, dhana viNAsai jai AgamaNi; jiNi diNi nAhasucita kulavaMtI, lakhaNa isyAM tava bahuneha dharaMti. 3. koI vRddhA strI potAnI cAra putravadhUo sAthe maLIne madhyarAtrie koI navayuvakanI corI karI potAnA mahelamAM lAvI, te prasaMge nIcenI paMktiomAM raudrarasa pUryo che. (130-141) thyAri vahUara Agali karI, pUThai cAlI sIhaNi pAkharI; teha Agalina sakai usasI, kaDachau baMdhaviDokarI dhasI. tAsu carita manamAMhi hasI, jupriItI vaDAMnI kisI; cAlI cau padamaNi cau sAla, moTI moTI bharatI phAla. karmai tANI lIdhI tihAM, kaivannaupoDhiu chacha jihAM; e mati Dokarinai kuNidIdha?sAra phera savi kampaMi kIdha. "vegA dhAu koI dekhasai, kAcai citta na kAMI husyaI; upADIu re vegiI karI, corI kaba Avai pAdharI" cihu thai upADyAu khATa, Dokari sesai Agali vATa; nIdrainavi jANavuM kaivana, maMdiripuhatu kIdhau punna. 4. cAre strIo sAthe kRtapuNya devaloka jevAM divya sukho bhogavI rahyo hato. A prasaMgane kavizrIe upamA, ubhekSA ane aMtyAnuprAsa alaMkArathI maThAryo che. ahIM zRMgArarasanI chAMTa jovA maLe. che. (151-154) nArI premajI bhIMjai e, prIyataNo guNe rIjhaie; kIjai e jI jI Aya saneha nai e, pAyataNA tihi ThamakalA; chayala paNaivali chamakalA, camakalA catura paNaine cAlavai e. kari kaMkaNa raNakAvai e, siri veNI laTakAvai e; gAvai e koilisari raNakaMtI e, daMta (paM)kti hasI bhelavai; amIya vANimukhi kelavai, helavai ghuMghaTaDaimukhinirakhatI e. loyaNa lahakai jovatI, bhArai hariNa harAvatI e; bhAvatI vAta karai savi mana taNI e, ramijhamiramijhamineurI; ghamakAvai vali ghUgharI, avatarI raMbhA jANe mahIyalai e. mahakai uri kasatUraDI, kari navaraMgita cUDalI;
Page #384
--------------------------------------------------------------------------
________________ 366 bIDalAM pAna taNI prIyamukhiThavai e, dinanairAti na jANai e; sura jima savi sukhamANIie, nANai e pUravanArI nija manai e. 5. yakSanA darzana karavA AvatI nagaranI strIono AnaMda ane bALakonI cahalapahala, jemAM zRMgAra rasa sAthe abhuta rasaprayojAyelo che. (221-224) tihi kIdha jiNi diNi maMtri, tiNi khiNinayaripaDahu vajAvai e; nija putra sarisI jAtra kAraNi, nAri saviteDAvai e. pahirIya sayala zRMgAra, bhAmaNi bhaMbhari bholaDI e; hasimasiraNamaMtaI sAdi, geli gahelIyagoraDI e. goraDIya gAvaIdhavala maMgala, milai ulaTa ApaNai; AnaMtiTolai malIyajhabakata jakhibhuvaNaha bAraNai. te cyArivAri caMcalI, kuMvara catura lAiva aMcalI; java jAkharekhai nAha rupaiM, gahabaraitava hIyaDalAM, yakSamUrtine joi bALakonA hAvabhAvamAM nirdoSatA ane pitRprema pragaTa thAya che. (228-230) ramajhama ramajhama karatalA bAla, jakha nihAMlIya imabhaNai e; karidharipaMcavitAta! tAta! Avau ghari ApaNai. ApaNA maMdirisAta, Avau isyAM kAMi bAsI rahyA? vihasaMti ujalanayaNi nirakhavitAta! tuhi bahu dina lahyA" uchaMgibaisi raMgikholeI, lADai bAla bolai ti DUmaNAM; "navihasau bolau aha, sarisAM kAMI ApaNadUkhaNAM ?" che. rAjagRhI nagarInA rAjavI zreNika potAnI caturaMgI senA sAthe vIra prabhunA darzanArthe nIkaLyA. A samAcAra sAMbhaLI kRtapuya ati AnaMdita banI potAnI strIo sAthe vaMdana karavA gayo. prastuta paMktiomAM varNAnuprAsa ane aMtyAnuprAsa alaMkAraprayojAyelo che. (248-252) kIdhalA nava nava vasi, jagaguru vaMdaNA rasi; milIya vihelaDI e, bhaMbhara bholaDI e. gAvati raNakatanAda, dhaimAhomAMhi sAda; Avau re utAvalI e, pUrau mana ralI e. rAjaloka sarasau rAya e, vIra vaMdaNi tava jAi; hIMyaDalai harakhIi e, dAnai parakhIi e. sAthai gaja ghaMTA ghATa, te jIyaDA hIMsA thATa; rayavara dhaDahaDai e, pAyaka daDavaDai e. tava kaMivanna suNavi, umAhItivakhevi; nArI parivarayau e, vIra vaMdaNi cAlyau e. 8. bharavADanA bALakanuM bALapaNa, jemAM kudaratanA khoLe ramatA nirdoSa bALakanI bAlizatA ane
Page #385
--------------------------------------------------------------------------
________________ 360 ramatiyALa vRttinuM darzana thAya che. (259-260) suNi govAlapUrava bhavi hatI, loka taNA vAchara cAratau; bAla dhavala bAlApaNi raMgi, ramatuM bhamatuMgirivari OMgi. vAMsalaDI vAtunAcatu, ANaMdaikhelata mA(c)tu; rAsaDalA raMgigAvatu, avara ciMtA mani navi ANatu. 9. bALasahaja haThane varNavavAmAM kavizrInuM prasaMga varNana atyaMta lAkSaNika che. (268-268) ADau mAMDyAulei urahADi, Ai unai khIra jimADi; roi rIsAiloTai bhUmi, bolai mukhijali bAlaka ima. "khIrakhaMDa vRta loka nimaMti, dIThAMtiNimujha AvI khaMti; hArI dADha ghulai kai bhAi ! vegi jimADi lAguM chaupAI' 10. bALakanI haTha sAme garIba mAtAnI lAcArI darzAvatuM zabdacitra atyaMta mArmika che. ahIM garIbInI bhayAnakatA ane karUNa manasvitA najare caDe che. (ra02-205) kahaimAi"bAi! sAMbhalau, e bAlaka iti uchAMchalau; Aja isaidIThAloka nimaMta, khIra khAMDavRtate nara dhanavaMta, parighari vAta ghaNI dekharUM, tiNi vAtai ApaNa nai kisyuM? sAmau ApaNA aMgi zoSa, paNi bAlakasi siu kIjai rosa?" avasariDohalA kimapUravAi, vAta save yugati jiM karIiM; e anyAnanavi jANai bheu, samajhAtu samajhAviluM eu. gharamAMhi kUkasa nau saMdeha, khIra khAMDa vRta mAgai eha;' tava pADosiNi mani gahibarI, kahai vAta e savipAdharI. 11. kRtapuNyae pUrve bharavADanA bhAvamAM supAtra dAna ApatAM bhAvonI akhaMDatA na jALavI te prasaMgane kavizrIe suMdara rIte upasAvyo che. (209-282). dekhI muni bAlaka harakhIu, khIra thAla sAhau nirakhIu; Si Avimani AzA karI, si6 vihArAvuM?' ciMtA karI. kADheilIha karai lAMbUA, nava nADIA sahI jaMtuA; muni Avyau Aghe rau jisthai, bIjI lIha karai te tasvai. valI ciMtainavigalitAlUi, italI khIra kisiuM? kuchai dIi; devai vAta kisiDimaDola, vaSinI bhUkhagaDuM biThuM bola'. uMcau khIra thAla kari levi, munivara sAmhI pAubharevi; karaupAtra Aghau muni rAu, madharau AbAdhA mujha bhAu! jaina dharma prarUpita karmavAdanuM eka rahasya A kathAnI aMtagarta raheluM che. puNya karma upArjita karavA mATe aDhaLaka saMpattinI jarUra paDatI nathI. te mATe Avazyaka che zubha bhAvanI. bhAva vinA caMcaLa citte kareluM sAruM karma paNa viphaLa thaI jAya che ane bhAvathI kareluM alapa karma paNa zatagaNuM banI jAya che.
Page #386
--------------------------------------------------------------------------
________________ 368 upadezAtmaka zailI : 1. ucita samaye kareluM yogya kAryazobhanIya bane che. (28-29) 2. jIvane pApa karma zIkhavavA paDatAM nathI. e pApa tarapha sahaja kheMcAya che. (31-33) 3. vyasanonI vATa (patha) atyaMta bhayaMkara che. tenuM kaDavuM phaLa mahApuruSone paNa veThavuM paDayuM che. te darzAvavA kavizrIe naMdiSeNa, rahanemi, bharata cakravartI, IlAyacI kumAra, AdrakumAra, lalitAMga kumAra, siMha guphAvAsI muni, maNiratha rAjA, mRgAvatI (tripRSTha vAsudevanI mAtA hatI. potAnI putrImAM Asakta pitA mRgAvatIne paraNyA), Adizvara bhagavAna jevAM aitihAsika daSTAMto TAMkyA che. (46-51) 4. catura (jJAnI) manuSyonI buddhi paNa karmanA prabhAvathI DhaMkAI jAya che. teo jagatamAM bhoLavAI jAya che. (50) 5. paravazatA samAna bIjuM koI moTuMdu:kha nathI. (85-80) 6. dhana, yauvana, saMpatti caMcaLa (nazvara) che. jema manuSyano paDachAyo vadhe ane ghaTe tema sukha ane du:kha parivartita che. A kathananI pUrti mATe kavizrI harizcaMdra-tArAmatI, rAma-sItA, naLa-damayaMtI, pAMDava-draupadI jevAM paurANika yugalonAM daSTAMto noMdhI jIvananA utAra caDhAva darzAve che. ahIM kavizrI A upadeza dvArA kRtapuNyanI patnInI zAstrajJatA darzAve che. (110-113) che. cittanI prasannatA, pramANikapaNe upArjana kareluM dhana ane supAtra A traNeno sumeLa thatAM jIvane anekagaNo lAbha thAya che. puNyathI ja supAtradAnano yoga sAMpaDe che. (200-208) 8. jagatamAM moha atyaMta bhayaMkara che. parastrIgamananI lata na jAya tyAM sudhI zivaramaNInA sukho prApta thatAM nathI. (298) 9. dAnano mahimA, dAnanA prakAra, dAna ApavAnI rIta kavizrIe suMdara rIte darzAvI che. jemAM aSADhI meghanuM daSTAMta TAMke che (303-300) * saMvAdAtmaka zailI : 1. dhana vinA mUMjhavaNa anubhavatA ciMtAtura pati-patnIno saMvAda rocaka che. te samaye samAjamAM mAMgavAnI vRtti atyaMta hIna gaNAtI hatI. loko svAbhimAnathI jIvavuM vadhu pasaMda karatAM hatAM. (103105) paNi dhana viNamani ciMtA ghaNI, niravAhI nAri hAthaNI bolai nAri Agali ema, "ghara niravAha karIsyai kema? nAhauM vitauM nA lAgai hAthi, keDai kema phiupara sAthi nara visakhAi jIva chAMDai, para Agali kara kimamAMDIi;
Page #387
--------------------------------------------------------------------------
________________ 369 paramAgIimelhI maNa kAMNi, te dina dekhAdevama ANi'' 2. gaNikAvAsamAMthI dhana levA AvelI dAsI ane rAsanAyikAno rocaka saMvAda, jemAM teno viveka, vinaya samajadArI ane satItva jhaLake che. priyatame pritayamAno tyAga karyo hovA chatAM patinA doSone gauNa karI tenA sukhane Icche che. kavizrI A prasaMge karUNa rasanI sAthe vIra rasano ubhaya prayoga karI zIlano upadeza ApavAnuM cUkyA nathI. (63-64). 3. kRtapuNyane sAthe sAthe vaLAvavA AvelI patnInA svaramAM virahavedanA che. pativratA strInI bhAvanA ane vaNikano vyApArArthe paradeza javAno vyavahAra spaSTa thAya che. (119-121) 4. parivAra meLApa viSe sALA-banevIno saMvAda, jemAM banne vaccenI mitratA ane abhaya kumAranoTIkhaLI svabhAvanajare caDe che. (209-210) kRtapuyae cAre strIo sAthe bAra varSa vyatIta karyA chatAM te sthAna viSenI mAhitI na hatI. tyAre mahAmaMtrI abhayakumAre Thapako ApatAM kahyuM, "jeTalI strIone jazo ane temanI sAthe manameLa karazo to zAMtithI niMdrA kyAMthI karI zakazo? nagaramAM rahevA chatAM sthAnanuM saranAmuM khabara na hoya A te kevI mUDhatA? tamArA jevADAhyA mANaso AvI bhUla kare to konI sAkSI karavI ? tamArI AMkhamAM dhULa jhoMkI te vRddhA niraMtara potAno phAyado uThAvatI rahI.' kRtapuNyae potAno bacAva karatAM kahyuM, "huM mahelamAMthI nIce utaryo ja nathI. he buddhinidhAna! Apa mArI ATalI vAta samajo. tamArI vRddhi vaDe sAcA-khoTAnI parIkSA karo. mArA jIvanamAM amRtane badale viSakAM ghoLo ?" * bhAvanAtmaka zailI : 1. kRtapuNyane mana, vacana ane kAyAthI varI cUkelI cAre strIo jyAre potAnA ja hAthe potAnA svAmIne dUra karavA taiyAra thaI tyAre te strIomAM virahanI taDapana draSTigocara thAya che. kavizrI ahIM karUNa rasa pUre che. (161-163) nAri AMkhi karai jalajalI, daSTi thakI jAi vegalI; thoDA jali taDaphaI mAchalI, tAlomAM mAchai thAi valI. nisi bhari nIMdra mAMhi ujakaI, pragaTI vAta kahI navi sakai; chAnAM tihi kAlaja kurapAi, ciMtA divasa rAti navi jAi. kiNipari vIsarasai ahiThAMNa, ramali taNAM e sIla samAMNa;" kahai ema lADUbAMdhatI, unhAnIsAsAmehRti. 2. kRtapuNyanuM saghaLuM kuTuMba ekatrita thayuM te samaye bhAvavAhI dazya kavizrIe suMdara rIte varNavyuM che. patnIonAM sAhacarya ane pAMca putrono kuTuMba meLo maLatAM sukhano sAgara maLyo hoya tema uchALathI tana mana chalakAI gayAM. tenA astitvamAM AnaMda ja AnaMda hato. (236-238) milyuM e kuTaMba tiNi khiNi e, mana madhukara tava raNajhaNaI e; hIyaDalA hejai umaTai e, vali navanavapremarasa umaTai e.
Page #388
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. * kathA ghaTakomAM parivartana 1. kRtapuNyanA pitAnuM nAma dhanAvAha ane mAtAnuM nAma bhadrA che. (8) 2. nava mAse bhadrA zeThANIe putrane janma Apyo. putranA janma vakhate dhanAvAha zeThe dhAmadhUmapUrvaka janmamahotsava ujavyo. (10) 4. 5. 6. o. 360 8. 9. usasai roma aMkUraDA e, jANe vUThaDA mohana mehaDA e; nayaNaDe amIyaha tihi saMcarayA e, tava pUrava dukha savi vIsarayA e. sukha sAyara te dIhaDau e, manamAnIyuM milai e melAvaDau e. bALaka garbhamAM AvatAM mAtAne sukRtya karI puNya upArjana karavAnuM mana thatAM lakSaNopeta te bALakanuM nAma kRtapuNya rAkhyuM. (11) yauvanavayamAM pravezatAM ja pitAne putranA vivAhanI ciMtA thaI. (12) rAjagRhI nagarInA dharmapriya dhanya zeThane guNIyala ane svarUpavAna putrInA vivAhanI ciMtA satAvatI hatI. (14) ahIM kavizrIe zreSThI putrInuM nAma TAMkyuM nathI paraMtu kaDI kramAMka 100 mAM 'premavatI' evo ullekha karyo che. vivAha thayA chatAM, kRtapuNya niHspRhI banI navoDhAno saMga choDI sAdhu saMgatimAM racyopacyo rahyo. (20) pitAe vicAryuM, 'samAna vayanA vyasanI mitronI nAgacUDamAM putra vIMTAze, to saMsAranI gati jANaze.' (30) putrane game te bhoge saMsAramAM joDI pitA potAnA mana para rahelo moTo bhAra haTAvavA mAMgatA hatA. kRtapuNya vyabhicArI mitronA saMgathI parastrI sAthe prIta karatAM zIkhyo. (33) eka divasa kRtapuNyae mArga upara eka suMdara gaNikAne joI. teno ujaLo varNa ane caMcaLatAthI kRtapuNyanuM mana tenA tarapha kheMcAyuM. have tenuM citta vihvaLa thayuM. (40-41) kRtapuNya prathama mitronA saMgathI strI sAthe saMga karatAM zIkhyo ane tyArapachI rUpa sAmrAjJI gaNikAe rAsanAyakanA manamAM khaLabhaLATa macAvyo. 10. kRtapuNya svayaM gaNikAnI havelImAM pahoMcyo. (44) ahIM tenA pitA ke mitro gaNikAnI havelImAM pahoMcADavA gayA nathI. niyatino pravAha vegapUrvaka ghasI rahyo hovAthI suMdara patnI hovA chatAM kRtapuNyane koI rokI zakyuM nahIM. 11. kRtapuNyanA sukha mATe zeThe bAra varSamAM sADA soLa kroDa suvarNamudrA gaNikAne tyAM mokalI. (56) gaNikAne apAyelI suvarNa mudrAmAM sahuthI vadhu AMkaDo kavizrI padmavijayajIe noMdhyo che. 12. dhanAvAha zeThe putrane ghare pAcho bolAvavA ghaNAM kaheNa mokalyAM paraMtu kRtapuNya eka vAra paNa ghare pAcho na pharyo. (56-58)
Page #389
--------------------------------------------------------------------------
________________ 301 jIvananA aMtakALe saMbaMdha ja sauthI vadhu agatyatA dharAve che. 13. "mAtA-pitA paraloka pahoMcyA' A samAcArakRtapuNya jANato na hato. (60) saMbhava che ke mAtA-pitAnI aMtima veLAe putrane bolAvavA mATe saMdezo mokalyo hoya paraMtu gaNikA dvArA kRtapuNyane na kahevAyuM hoya, tethI mAtA-pitAnA divaMgata thayAnA samAcAra kRtapuNyane na maLyA hoya. kavizrIe te aMge khulAso karyo nathI. 14. kRtapuNyanI paraNetare kesarI lAla raMganuM vastra paheryuM hatuM. evuM vastra paheravAnuM kAraNa darzAvatAM kavizrI kahe che ke, rAsanAyikAne evI cokkasa AzA hatI ke, "eka divasa priyatama jarUra ghare pAchA Avaze." (62) sAmAnya rIte pati paradeza hoya athavA pati patnIne choDIne cAlyo gayo hoya tyAre te kALanI samAja vyavasthA anusAra tyaktA athavA vidhavA strI zRMgAra ItyAdino tyAga karatI, gharamAM vaDIlonI AjJAmAM rahetI, jethI tenuM zIla surakSita rahI zake. dA.ta. mahArAjA zreNikanA cAlyA gayA pachI garbhavatI naMdA (abhayakumAranI mAtA)e sAdagIpUrNa jIvana vItAvyuM.' ahIM priyatamAe potAnA patinA AvavAnI amara AzAmAM raMgaberaMgI vastro paheryA hatAM. vartamAna kALe aniSTatattvothI bacavA ane zIlanuM rakSaNa karavA strIo vidhavA hovA chatAM cUDI, cAMdalo ane nakavesara (nathaNI) pahere che, temaja raMgIna vastro paNa paridhAna kare che. 15. gaNikAvAsamAMthI dhana udharAvavA AvelI dAsI jyAre kRtapuNyanI patnIne maLI tyAre tenA guNothI atyaMta prabhAvita thaI gaI. teNe kahyuM, ""uttamanI sAthe eka ghaDI vyatIta thAya te paNa bhalI hoya che.' (07). kRtapuNyanI patnIne pativratApaNuM ane susaMskAronI zrImaMtAIthI dAsI prabhAvita banI. 16. akkAnI putrI (je kRtapuNyanI patnI banI)nuM nAma kavizrI e ApyuM nathI temaja gaNikAvAsA choDI kRtapuNyanA ghare pAchI AvI evo paNa koI ullekha kavie copAImAM karyo nathI. (82) 10. "kRtapuNyane gharamAMthI bahAra kADhI mUko." akkAnA AkarA veNa sAMbhaLI tenI putrIne AghAta lAgatAM te dharatI para DhaLI paDI. (83) anya koI kavioe gaNikAputrInI mUrzita avasthA noMdhI nathI. kavizrI gaNikAnA duHkhanI parAkASTAdarzAvavA ane karUNa rasane vadhu ghero banAvavA evo bhAva vyakta kare che. 18. makAna vALavAnA bahAnA heThaLa kRtapuNyane akkAe cheka uparanI maMjIlathI nIce utArI mukhya dvAra sudhI pahoMcADayo. arthAt akkAe nirdhana kRtapuNyane vezyAvAsamAMthI bahAra kADhavAnuM kAvatru racyuM. (88-89) 19. kRtapuNya aneka zerIomAM bhaTakato bhaTakato svayaM potAnA jIrNazIrNa thayelA ghare pahoMcyo. (92) ahIMrAsanAyake potAnuM ghara zodhavA mATe koIne pUchaparacha karI nathI. 20. gharanI khakhaDadhaja hAlata joIne kRtapuNyae vicAryuM, 'evA putrane zuM karavuM je pUrvajonA nItimattAnA mArgane mUkI kusaMgamAM bhaTake che. (93) kRtapuNyane potAno pasaMda karelo mArga asatya ane ayogya lAgyo tethI pastAvo thayo. 1. juo kavi badaSabhadAsa kRta zrI zreNika rAsa'- DhALa 22, kaDI 4ra0.
Page #390
--------------------------------------------------------------------------
________________ 302 21. kRtapuNyae je samaye gharamAM joyuM ke tenI strI nIcuM mukha karI bocI pakaDI beThI hatI, te ja samaye kRtapuNyanI patnInuM DAbu aMga pharakyuM. (95) strInuM DAbuM aMga pharakavuM te zakuna zAstra anusAra zubha gaNAya che. 22. priyatamane bAraNAmAM ubhelo joI priyatamAe vicAryuM ke, "mArA eTalAM puNya karma kyAM che, ke priyatamanA caraNo mane prApta thAya ? eTaluM puNya to mArA vaDIlonuM che. temanuM puNya Aje phaLyuM che. (96) kRtapuNyanI guNavAna patnIe varSo pachI svayaM patinA punarAgamanano saghaLo yaza potAnA vaDIlone Apyo. kavizrIe rAsa nAyikAne mahAna citrita karI che. tenA vartanamAM komaLatA che. 23. kRtapuNyanI patnI potAnA priyatamane joI romAMcita thatI hAthamAM nALacAvALo loTo jaLathI bharI patinA caraNa pakhADavA sAme gaI. (90) priyatamAno satkAranI sAthe sAthe pati bhaktino bhAva pradarzita thayo che. prAcIna kALamAM caraNa pakhADavAnI prathA jovA maLe che. jema ke - zrI kRSNa vAsudeva potAnA mitra sudAmAnA caraNa pakhADavA svayaM gayA hatA. bahArathI AvelA dhanAvAha zeThanA paga pakhADavA caMdanabALA gaI hatI. ahIM bhAratIya saMskRtinI prAcIna paraMparAne kavizrIe kAvyamAM gUMthI che. paga pakhADavAthI caraNa svaccha bane che ane thAka utarI jAya che. 24. satkAra rUpe pANInuM siMcana karavA nALacAvALo loTo laIne AvatI patnIne joIne kRtapuNyae vicAryuM, 'je nArIne meM tyajI dIdhI, teja nArInuM siMcana levuM!' (98) rAsanAyake patnI sAthe dago karI duHkha sivAya kAMI ApyuM na hovAthI manomana lajjA anubhave che. ahIM rAsanAyake svadoSa darzananA bhAva vyakta karyA che. 25. 'patineduHkha thaze' evuM vicArI priyatamAe gharanA koI hAlahavAla na jaNAvyA.(100) rAsanAyikAnI gaMbhIratA ane samayane pArakhIne vAta karavAnI AvaData prazaMsanIya che. 26. kRtapuNyane mAtA-pitAnA mRtyunA samAcAra lokamukhe sAMbhaLavA maLyA. (101) 20. kRtapuNya potAnA gharamAM be mahinA rahyo. te samaya daramyAna saMsAra sukho bhogavatAM rAsanAyikA bejIvI banI. (103) 38. 'sAhasakheDavAthI durlabha vastu sulabha bane che paraMtu huM tamane mArA mukhethI paradeza kamAvA jAva evuM kaI rIte kahI zakuM?''(116) jagatano vyavahAra dhananI dharI para cAle che. te saMdarbhamAM rAsanAyikAnI potAnI maryAdAmAM rahI, patine dhIraja baMdhAvI premathI vAta karavAnI AvaData darzAvavamAM kavi saphaLa rahyA che. 29. kRtapuNyanI patnIe sagA saMbaMdhIo sAthe rAsanAyakane maLAvI, zubha divase zakunavine bolAvI muhUrta kaDhAvyuM. (117) prAcIna kALamAM zakuna-apazakunamAM loko jabaro vizvAsa dharAvatA hatA. 30. rAsanAyikAe pravAsamAM jatA patine bhAtAmAM cAra lADu ane sUvA mATe eka jIrNa khATalo Apyo. (118)
Page #391
--------------------------------------------------------------------------
________________ 303 tUTelo khATalo e nirdhanatAnuM pratIka che. vaLI, te samaye khATalA para sUvAnI prathA hatI. tenuM mukhya kAraNa e paNa hoI zake ke, te samaye vIMchI, sarpa jevA jherI janAvarono upadrava vadhu hato. AvA jIvajaMtuonA DaMkhathI bacavA bhUmi para zayana na karatAM khATalA para sUvAnI prathA lokoe apanAvI haze. 31. rAjagRhI nagarInA koIdhanavaMta zeThanA ekanA eka putranuM avasAna thayuM. (129) 32. zeThANIno putravadhUupara pUrepUro dAba hato. (132) prAcIna kALamAM putravadhUo svachaMdatA tyajI sAsunI AjJAnuM saMpUrNa pAlana karI vaDIlono vinaya sAcavatI haze, evuM spaSTa thAya che. 33. jamInamAM khADo khodI mRtyu pAmelA putrane daphanAvavAmAM Avyo. (133) te samayanI rAjanIti anusAra aputrIyAnuM dhana rAjadarabAramAM ThalavAtuM hatuM tethI dhananI surakSA hetu dehane dahanavidhina karatAM daphanAvavamAM Avyo. jethI koIne khabara ja na paDe. 34. dhananI surakSA mATe vaNajhArAnI ToLImAMthI koI ajANyA vyaktine ghare laI AvI putra banAvyo tyAre pADozInuM mana rAkhavA zeThANIe paradezathI pAchA pharelA putranI vadhAmaNI ApI. (146) putranA mRtyunI gaMdha na Ave ane dhana khAlasA na thAya te mATe sAsue paDozIone videzathI pAchA pharelA putranA AgamananI khoTI vadhAmaNI ApI prapaMca upajAvyuM. 35. sAsue kRtapuNya sAtheno cheDo phADI nAkhavAnuM kahyuM tyAre cAre strIoe patine sArthavAha pAse mUkavA jatAM pUrva kRtapuNyanA caraNomAM namaskAra karyA. (164) - bhAratIya strIone mana pati e ja paramezvara che. cAre putravadhuoe mana, vacana ane kAyAthI kRtapuNyane potAnA svAmI svIkAryA hatA tethI aMtima veLAe caraNasparza karI vinaya pradarzita karyo. 36. rAsanAyikA vaNajhArAnI ToLImAMthI patine laIne ghare AvI tyAre AMgaNAmAM bALaka ramatuM hatuM. (18) te samaye bALakanI uMmara agiyAra varSanI hovAthI rAsanAyikA bALakane ekalo ghare mUkI patine teDavA sArthanA sthAne gaI, evuM kavi darzAve che. 30. nizALanA cheDe sAmenI bAju eka halavAInI dukAna hatI. (15) 38. jayakAMta maNi vaDe secanaka hAthIne jalataMtunA pAzamAMthI choDAvI kaMdoIe mahArAjAne kahyuM, tamArA bolelA vacanonuM pAlana karI mane prasanna karo." (200) ahIM zarata anusAra kaMdoInI rAjakuMvarI sAthe paraNavAnI ane garAsa meLavavAnI adhIratA najare caDe che. 39. mahArAjAe vicAryuM, 'kaMdoI e halakI jJAti che. nIca jAtimAM rAjakuMvarInuM sagapaNa kema thAya? kAgaDAnI koTe ratana na baMdhAya. (aNaghaTatuM joDANa na thAya) (200-201) prAcIna yuga varNaprathA sAthe joDAyelo hato. tethI AryakanyAno saMbaMdha samAna kuLa, jAti athavA to ucca pratiSThita gharomAM thato hato. mahArAjA zreNika nagarInA rAjavI ane satyavAdI
Page #392
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 zAsaka hatA paraMtu te pUrve eka samartha ane nItivAna pitA paNa hatA. pitAnI hesiyatathI vicAratA temane rAjakuMvarIno hAtha kaMdoInA hAthamAM mUkatAM jJAtihInatA, nirdhanatA, parihAsa ane potAnA kuLanI garimAne kalaMka lAgavAno bhaya satAvato hato. arvAcIna yugamAM saMtAno pAzcAtya saMskRtinA vAyarA heThaLa vivAha sabaMdhe jJAti, khAnadAna, kuLaparaMparA sarvane vAhiyAta gaNe che tethI Aje lagnavicchedano phugAvo kUdake ne bhUsake vadhI rahyo che. ahIM evuM paNa najare caDe che ke, prAcIna kALamAM saMtAnanA vivAhanI saMpUrNa javAbadArI mAtA-pitAnA zire rahetI. pitAnA nirNayamAM saMtAnonI sahamati rahetI ane vaDilo paNa saMtAnanA hitano pUrepUro vicAra karatA hatA. te samayanI varNa vyavasthAnuM ahIMyA kavizrI dvArA Alekhana karavAmAM AvyuM che. 40. mahArAjA zreNikane dharmasaMkaTa UbhuM thayuM ke, jo drAkSanI velI bAvaLe jaIne vIMTAya to asamAnano yoga du:kha Ape, tema putrIne kaMdoI sAthe na paraNAve to ApelAM vacano mithyA thAya ane jo putrIne kaMdoI sAthe paraNAve to jagatamAM hAMsI thAya. (202-203) prANa jAya paNa vacana na jAya' e raghukuLanI paraMparAne prAcIna kALanA rAjA-mahArAjAo ane sajjano cokkasa anusaratA hatA. mahArAjA zreNikanI vAtamAM pramANikatAno raNakAra hato. 41. abhayakumAre ratnano bheda jANavA daMDanItino prayoga karyo. (203-204) hADakAM khokharAM thavAthI kaMdoI sAcuM bolyo. 42. A kathAnakamAM rAjakuMvarInuM nAma ApyuM nathI. (206) 43. kRtapuNya rAjakanyA sAthe laganagraMthithI joDAyo paraMtu potAnI pUrvanI cAre strIone eka kSaNa paNa visarI zakyo nahIM. teNe potAnI vyathAne dUra karavA abhayakumArane ghera bolAvI zaramAyA vinA athathI iti sudhInI mananI vAta kahI. (208) ahIM kRtapuNya ane abhayakumAra vacce gADha mitratA ane snehano setu draSTigocara thAya che kAraNake je vAta kRtapuNya potAnI patnI dhanyAne na kahI zakyo e vAta mahAmaMtrI abhayakumAra samakSa khullA dile pragaTa karI. 44. zilpIoe cAra mukha vALI kRtapuNyanI pratichAyA rUpa manohara ane bhavya mUrtinuM nirmANa karyuM. (219) 45. sarva kuTuMbI janonA manamAM prazna udbhavyo ke, "ApaNe kayA karmanA udayathI eka sAthe maLyA chIe ? sukhamAM vacce vikSepa zAthI paDayo ? kayA karmanA udayathI punaH ApaNe bhegAM thayAM? jo koI vizeSa jJAnI puruSamaLe to temane prazno pUchIne niHsaMzaya banIe.' (245) ahIMsarva kuTuMbIjanone pUrvabhava jANavAnI jijJAsA udbhavI. ekalA kRtapuNyane nahIM. 46. bhagavAna mahAvIra svAmInI dezanA sAMbhaLyA pachI moko maLatAM ja kRtapuNyae sarvajJa bhagavaMtane prazna pUchayo ke, "he bhagavaMta! gata bhavamAM me zuM karyuM che? zuM meM sadoSa tapazcaryA karI che, jethI mane
Page #393
--------------------------------------------------------------------------
________________ 305 sukhamAM vacce vacce vikSepa paDayo? zuM meM je jIvoe upakAra karyo temane aMtarAya pADI che? koI premIne aLagA karyA che? ke pachI khoTI salAha ApI che? he bhagavaMta! mAro sarva vRttAMta chupAvyA vinA kaho." (254-256) kRtapuNyae pUrvabhava jANavAnI jijJAsA darzAvI svadoSadarzanano bhAva vyakta karyo che. 40. cAre pADozaNe supAtradAnanI khUba khUba anumodanA karI. (286) koI sakArya karatuM hoya ane tenI manomana prazaMsA ke anumodanA karavAthI puNya karanAra jeTalo ja lAbha maLe che. baLadeva muninA kathAnakamAM AhAra vahoratA baLadeva muninA manamAM vicAra Avyo ke, "aNadhAryA ja Aje pAraNAno joga thaI gayo. have kAlathI huM bIjuM tapa upADIza ane karmanI nirjarA karavAno lAbha laIza." gocarI vahorAvatAM kaThiyArAnA manamAM vicAra Avyo ke, "huM kevo bhAgyazALI! AvA jaMgalamAM paNa munine vahorAvavAno mane lAbha maLyo. lAvelo roTalo kAmamAM AvI gayo." to A joI abola evo mRga vicArI rahyo hato, A banne jIvo kevAM bhAgyazALI che. meM kaMIka pApakarmo karyA haze eTale pazuno avatAra maLyo che tethI nato huM sAdhune kaMI vahorAvI zakuM kena dIkSA laI zakuM. mane Avo lAbha kyAre maLaze ?traNe jIvo A pramANe vicArI rahyA hatA tyAM vRkSanI eka moTI DALI Akasmika rIte tUTI paDI ane traNe jaNA tenI nIce cagadAI gayA. traNe jIvo zubha bhAvamAM mRtyu pAmI pAMcamAM devalokamAM utpanna thayA. 48. zramaNopAsakanI vinaMtI chatAM, sAdhu kadI AmaMtraNa ApavAthI AvatAM nathI paraMtu "avasare athavA vartamAna joga' ema kahe che. (26) jaina sAdhu kadI nizcayakArI bhASAno prayoga na kare, evuM darzAvI kavizrI jaina sAdhunI AcArasaMhitA darzAve che. 49. bALaka khIranA bhArI bhojanane pacAvI na zakyo tethI tenuM mRtyu thayuM. te bALaka marI zeThanA putrarUpe avataryo. (28) - bALakanA mRtyunuM kAraNa apaco batAvyuM che. 50. cAre anumodanA karanArI strIo puNya upArjana karI kRtapuNyanI cArapatnIo banI. (288) ahIMpunarjanmanI sAthe sukRtanI anumodanAnuM phaLa darzAvyuM che. 51. kRtapuNyanI sarva strIone pUrva bhavano sneha hato, tethI vartamAna bhavamAM kRtapuNyanI patnIo banI. (289) snehanA ke vairanA baMdhano paraMparAgata cAlu rahe che. A bAbata kavizrI dhyAna kendrita kare che. pa2. kRtapuNyanA saMpUrNa parivAre aNagAradharma svIkAryo. (294) gurudezanAno amRta sparza jJAnanI bArIone kholI nAkhe che ane paramAtmA bhaNI jatI. pagadaMDI prakAzamaya thatAM aMtarthakSa samakSa pAralaukika tejadhArA ramI rahe che. 53. kRtapuNya munie bhavanistAriNI dIkSA laI AkarI tapazcaryA karI. teo AyuSya pUrNa karI devalokamAM gayA. AgAmI kALamAM teo zivapurInA sukhomAM mahAlaze. (300)
Page #394
--------------------------------------------------------------------------
________________ 306 ahIM kayA devalokamAM gayA teno ullekha karyo nathI. 2. kavi zrI ratanasUri kRta kayavannA rAsa (Azare 1509) vikramIya saMvata Azare 1509mAM 110 kaDI pramANa 'kayavannA rAsa' racyo che. A rAsanA racayitA pUnama gacchanA zrI sAdhuratanasUrijI che. sAdhu ratana sUrinA ziSya zrI pArzvacaMdrasUri che, jemaNe saM. 1502mAM tapagacchanA 'zrI sAdhuratana sUrijI pAse dIkSA lIdhI. temaNe prarUpelI keTalIka samAcArInA pariNAme zrI pArzvacaMdrasUrine mAnanArA 'pAyacaMda gaccha' nA nAme oLakhAyA. te anusAra temanI guru paraMparAnI paTTAvalI 'IMDiyana eMTikavarI'nA saM.1894nA aMkAmAM Apela pAyacaMda gacchanI paTTAvalI pramANe zrI ratnazekharasUri + zrI guNacaMdrasUri - zrI hema-haMsasUri - zrI hemasamudra - zrI lakSmInivAsasUri - zrI somaratna -> zrI rAjaratna- * zrI puNyaratna sUri - zrI sAdhuratanasUrijI. * prastuta kRtimAM kriyApadanA ekavacanamAM 'ai' kArAMta ane 'au' kArAMta zabda prayogo thayA che. jema ke - ai = kADhe, pachai, jANaa, khaMDa, sorTa, umaTe, ghaTe, mukai, ghAle, thokaithoka, ThAmaiM, pUche, varte, dIse, jhUre, Avase, nai. au = poDho, mehau, hoja, pahutau, grahau, rahyo, varyAM. prastuta kRti TUMkANamAM racAyelI hovAthI varNanonI prastuti nahIMvat che. keTalAka sthaLoe sAmAnya upamA ke utprekSA alaMkAra kavizrIe prayojyAM che. te sivAya alaMkAronI gauNatA che. saMkSepamAM kathA nirUpaNa e A kRtinI vizeSatA che. upamA alaMkAraH 1. vatuM kari jima dAsa (5) AhIrANI gaMgA vidhavA thatAM nirAdhAra banI tyAre te zrIpura nagaranA zreSThIne tyAM gharakAma karavA rahI. ahIM te nokaranI jema gharakAma karatI hatI. 2. bhUMDA bharaDAnI pari thayo. (90) halakA brAhmaNanI jema lobhI kaMdoInI bhUMDI dazA thaI. utprekSA alaMkAra 1. rAjaloka rakhe dekheM koya (48) vRddhA rAtrinA samaye potAnI cAre putravadhUo sAthe koI navayuvaka vArasadAranI zodhamAM 1. jai.sA.saM.I. pArA-776, pR. 346. 2.jai.gU.ka.bhA.-1, pR.-280. 3. zrI sAdhu ratanasUrie 'yatijItakalpa' para vRtti saM. 1456mAM ane lagabhaga te ja arasAmAM navatattva para 'avacUrI' (ve.naM.1622)nI racanA karI che.
Page #395
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3oo nIkaLI. teNe eka vaDanI nIce eka saubhAgyazALI zeThane sUtelo joyo. teNe khATalo upADavA pUrve pakaDAI javAnA bhayathI DAbI ane jamaNI tarapha joyuM. rakhe corI karatAM koIrAjasevaka joI jAya! yamaka alaMkAra : 1. bhaNyo guNyo jANe abhirAma (18) 2. mAyatAya tava puNatAMte pAri (21) 3. modaka vIsa trIsa tava kIdha (41) varNAnuprAsa, varNasagAI alaMkAraH 1. dAna jamala kahu kahIi koya (3) keli katohala kari kevana (20) vANottara varajyA vyApAra (21) suke sara sArasana saMga(28) keOM kaTArI ne karavAla kari (40) 6. modaka leimehalI mATalI (50) che. suDI sorTa saMghesarai, (94) 8. jugataijugatI joDI joDa (99) 9. thokeMthokaeNthai thAnakaeNcaDe (108) 10. sarakheM sarakhAM samaMdhI milyA, pahirAMmaNI pahirIneM cAlyA (100) kahevata/ rUDhiprayoga : 1. rAMkAM hAarayaNa kima gharTe (90) : garIbanA bhAgyamAM kiMmatI vastuno yoga kyAMthI hoya? 2. lahiNuM letAM deNuM thayau (90) savaLuM karavA jatAM avaLuM thayuM. varNanAtmaka: 1. putrIne gaNikAcAranI samajaNa ApatI akkA, jemAM sAra vastuno saMgraha ane asAra vastuno tyAgano vistArapUrvaka upadeza apAyo che. (24-30) niradhanane Adaramata karo, kulAcAra ApaNo Adaro; jihAM jihAMgula tihAM cAMkhIi, rasalei kucA nAMkhIi" madanamaMjarI vAdhyo prema, "bAra koDi jehanAM vilamyAM hema;" "beTI ! niradhana nara te sApa, rAkhI kAMi phagA(va)i Apa. phokaTa sIhani karaDI kuMcha, hAtha thakI navi muMkai muMjI; e AcAra ajiM ApaNo, dravya hINo pArle parahoNo.
Page #396
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 chAsI viloineM nAMkhIyaI, mAMkhaNa tAvIneM rAkhIyai; rupina rAceM vezyA koI, jihAM dravya tihAM Adara hoI. sUki kamala navi bhami bhUyaMga, suke sara sArasa na saMga; dAdhi vani mRgalA navi caraMti, bhUpati bhAvaThi pAlo hIDaMti. bAkhaDaneM ko bAMdhe bAra? beTi! kADhi mela isi vAra; sAra saMgrahIne rAkhIyai, cheri chuMbarIneM nAMkhIyai. Apa kAai sahu Adara kare, niradhana nara ApaNuM mana hare; dharma ApaNo e dAkhIi, jihAM vitta dIseM tAM rAkhIi'' 2. cAre strIonA patibhaktinA viniyogamAM te samayanI jIvanazailI ane AhAra paddhati chatI thAya che. eka strIe prabhAte daMtamaMjana mATe bAvaLanuM dAtaNa ane pANI ApyuM. bIjI strIe deha mardana karavA caMdanano lepa ane snAna bAda aMgalUchaNa mATe aMgapUMchaNo Apyo tyArapachI kiMmatI vastro paridhAna karavA ApyAM. trIjI strIe bhojananI veLA thatAM thALamAM vividha pakavAno ane modaka pIrasyAM. cothI strIe bhojana bAda mukhavAsamAM pAna-sopArInAM bIDAM ane laviMga ApyAM. (53) eke ApyuM dAMtaNa nIra, bIjI caMdana lUMhaNa cIra; trIjI mevA modika nai pakavAna, cauthI laviMga ne phophalapAMna. 4. sohAsaNie sArthamAM patine na joyo tyAre tenA manamAM amaMgaLa vicAra pragaTa thayAM. te samaye AkraMda karatAM padmAvatI rANInI jema potAnA pUrva karmonI AlocanA karI. sohAsaNInI A AlocanAmAM pApakarmonuM dIrgha varNana che. kavizrInuM zAstrokta akhUTa jJAna ane viSayane anurUpa varNana zailI prazaMsanIya che. (65-06) hAthi caDhyo uDADyo haMsa, meM mUrakha mokalIu kaMtha. ki nAkhI jala mAMhi jAli, kimeM kahineM dIdhI gAli; sIla na pAluM sudhi citta, ki meM vAhI lIdhAM vitta. bhukhyA tarasyAM goru jeha, sAra saMbhAla na kIdhI teha; bhalA lAbha meM lIdho ghaNo, ke meM kuDo kADhyAo karo. pApI suM kIdho paravAra, dharmAdharma na lahUM vicAra; pisunapaNuM kIdhuM parataNuM, to dukha pAmyAM ApaNa ghaNuM. mAMgyAM ApyA hala hathiyAra, jeNe thAi jIva saMhAra; maMtra jaMtra kAmaNa meM kIdha, puchI budhi te pADuvI dIdha. ki meM bhojana kIdhAM rayaNi, pApa na AloyA mana vayaNa; deva na mAnyA guru mA bApa, to meM Aja pAmyA saMtApa. ke meM toDI taravara DAli, ke meM phoDI sarovara pAli; ke meM dIdhAM kuDAM Ala, ke meM mAta vichohAM bAla. ke meM karuNA na karayo dharma, ke meM bolyA mosA marma; ke meM sAdhu sAdhavI saMtApyA sAra, asUjhatAM meM ApyA AhAra.
Page #397
--------------------------------------------------------------------------
________________ 309 kemeM kIdhI paranI tAti, dAna nadIdhuMjImaNe hArthi; nAma na lIdhuM zrI jaganAtha, to paramesvara melhI hAtha. ke meM popaTa paMjari dharayAM, kemai thApasimosA karayA; ke kuDo kADhayo karaho, guNaparihari avaguNa Adarayo. AlAkuMlA je phalapAMna, davalagADIne jhUDyAAM rAMna; ke meM melyAM vrata AcarI, prIu vijogapAmI teNe karI. iMdrI pAMca na rAkhyAM ThAma, ki kehanA bhAMjyA vasarAma; karayAM karma kahuM keTalyAM, te jagadIsvara jAeteTalyAM. kathA ghaTakomAM parivartana : 1. garIbAIthI saMtapta AhirANIe vicAryuM ke, "meM pUrva bhavamAM koIne dAna ApyuM nathI tenA phaLA svarUpe vartamAne garIbI prApta thaI che. (14) je vAve te laNe ane Ape te pAme' A kahevatanobhAva ahIMujAgara thayo che. 2. kRtapuyae mAtA-pitAnA mRtyuno zoka paMdara divasa pALyo. te samaye tene maLavA ghaNAM svajano AvyAM. (38). prAcIna kALamAM mRtyu bAda svajano paMdara divasa sudhI du:khamAM sahabhAgI thavA ane dilAso ApavA svajanone tyAM jatAM haze. evI prathAnI chabI ahIMpaDI che. 3. sArthapati dhanAvAha zeThano mitra hato. (39) 4. sohAsaNie pravAsamAM jatA patine bhAthAmAM vIsa-trIsa lADu ApyA. (41) kRtapuNyane lADu atizaya priya hatA tethI rAsanAyikAe potAnA priyatamane pravAsamAM ghaNAM. lADu ApyAM. (50-58) anya koI kavioe lADunI ATalI moTI saMkhyAno ullekha karyo nathI. 5. paradeza javA pUrve kRtapuNyae pADozIne gharanI saMbhALa levAnI bhalAmaNa karI. (42) 6. nagaranA koI khamatIdhara zeThano juvAnajodha putra paradeza jatAM vAhaNamAM mRtyu pAmyo. te zreSThInA mRtyunA samAcArapArevAe ApelA patra dvArA maLyA. (44) te samayamAM pakSIo saMdezavAhakanuM kArya karatA hatA, tenuM pratibiMba ahIM jovA maLe che. che. tyAre strIo sainika no veza dhAraNa karI, keDamAM kaTArI ane hAthamAM talavAra laI rAtrinA samaye nIkaLI. (4). 8. cAre vahuoe patinA zayanakhaMDamAM kRtapuNyane DholiyA para poDhADayo. (49) vRddhAe khATalIne anAmata oraDAmAM, modakane mATalImAM ane vAMsaLIne khIMTIe TIMgADavAnI sUcanA karI. (50) ahIM vRddhAno dareka vastune yathAsthAne mUkavAno cokkasAIvALo svabhAva najare caDe che. 10. vRddhAne joI kRtapuNyae be hAtha joDI praNAma karyA tyAre vRddhAe tene, "AyuSyamAna bhava!'nA AzIrvAda ApyA. (52)
Page #398
--------------------------------------------------------------------------
________________ 380 jaina Agama, rAmAyaNa ane mahAbhArata jevA graMthomAM vaDIlo taraphathI saMtAnone dIrdhAyu'nA AzIrvAda maLyA che. te paraMparAne kavizrI anusaryA che. 11. kRtapuNyane lADu atipriya hatA tethI cAre strIoe upakAra karavAnI daSTie eka eka maNanI jagyAe traNa maNanA moTA lADavA banAvI temAM ratna mUkyAM. (50-58) 12. kRtapuNyane je divase sArthamAM mUkavA javAno hato, te divase tene moDI rAta sudhI ujAgaro karAvavAmAM Avyo. (59). rAtri jAgaraNa karavAthI kRtapuNya thAkIne gADha nidrAmAM poDhI jAya ane tene khATalA sahita uMcakIne punaH sArthamAM mUkavAnI vRddhAnI yojanA saphaLa bane te hetu thI kavizrIe kathApravAhamAM kalpanAnA aMzo umeryA che. ahIM anya kavionI jema madirA ke avasthApinI nidrAno prayoga thayo nathI. kavizrI taLapadI upAyane prAthamikatA Ape che. 13. sArthapati dvArA patinA samAcAra na maLatAM sohAsaNi mUrNita banI dharatI para DhaLI paDI tyAre pAMca-sAta sakhIoe teno hAtha jhAlI UbhI karI. (62-63) karUNa rasane vadhu gADha banAvavA kavizrIe kAvyamAM kalpanAnA raMgonI raMgoLI pUrI che. 14. sohAsaNie jijJAsA ane acaMbo pragaTa karatAM patine pUchayuM, "zuM tame bAra varSathI ahIM ja sUtA hatA? tamane koIe jatAM AvatAM jagADayA nahIM?' (80) kRtapuNyano haSTapuSTadeha ane svaccha vastra joIrAsanAyikane saMdeha jAya te svAbhAvika che. 15. abhayakumAre kaMdoIne kahyuM, "pahelAM jAna laIne Avo pachI tamane mAna pAna maLaze. (90) 16. pUrve kaMdoInA pAMcaso svajano hatAM paraMtu rAjakuLamAM vivAha racAtAM ghaNAM loko jAnamAM joDAyAM. kaMdoIe lagna nimitte ghara vecI devuM karyuM. (90-91) 10. rAjAe jAnaiyA ane vararAjA mATe alaga utArAnuM Ayojana karyuM (91) 18. pratyeka jAnaiyAnI sevA (mAramAravA) mATe cAra cAra sevako niyukta karavAmAM AvyA. (2) 19. pratyeka jAnaiyAne muzkeTATa bAMdhI aMdhArA oraDAmAM pUrI netaranI soTIthI mAra marAvI adhamUvA karyA. aparAdhI pAsethI aparAdha kabUla karAvavA abhayakumAre daMDanItino Asaro lIdho. (93) 20. kaMdoInI sAta kanyAo hatI. (96) kaMdoInA parivAra aMge koI kavie AvI spaSTatA karI nathI. kaMdoIno dIkaro puNyanidhi nA hAthamAMthI ratna jhUMTavI doDayo; evuM yatIndravijayajIe potAnI saMskRta kathAmAM TAMkyuM che. ra1. jAnaiyAone mAra paDatAMpaTa choDI daze dizAomAM nAsI gayA. (98) 22. abhayakumAre nagaramAM vAta vahetI mUkI ke, "kRtapuNya zeTha paraloka pahoMcyA che. teo yakSa banI prajAjanone pIDe che." (106). te samaye samAjamAM naDatararUpa banatA deva-devI pUrvajonuM khAMbhI besADI parivArajano dvArA ADaMbara pUrvaka pUjana karavAnI prathA haze. 23. yakSapUjana mATe pAMcamodaka ane pAMcadhAnanI lApasI prajAjano lAvyA. (100) 24. lokoe yakSane pUjI prArthanA karatAM kahyuM, "yakSadeva!khoTA vighnono nAza karo ane amArI rakSA.
Page #399
--------------------------------------------------------------------------
________________ 381 karo.'(100) 25. yakSa pUjana mATe taDApaDI thavA lAgI. (108) darzanArthIonuM kIDiyAruM ubharAyuM hoya tema bhaktono vRMda Avato hato. ahIM janasamudAya dvArA rAjaAjJAnuM custapaNe pAlana ane samAjamAM aMdhazraddhAnI vyApakatA jovA maLe che. vaLI, rAjagRhI nagarInI vizALatA ane gIca vastIno khyAla paNa Ave che. 26. prastuta kathAnakamAM kRtapuNyanI cha patnIo che. eka paraNettara, cAra strIo ane chaThThI rAjakumArI lIlAvatI. (115) gaNikA kadI koInI patnI na banI zake tevo bhAva darzAvavA kavizrIe gaNikA kanyAno ahIM ullekha karyo nathI. 20. "mukti taNuM jeNe lIdhuMrAja' (116) evuM kahI kavizrI rAsanI pUrNAhuti kare che. kRtapuNyamuninA saMyama jIvananA varNananA saMdarbhamAM kavizrI udAsIna rahyA che. 3. kavi zrI depAlajI kRta kayavannA vivAhalau (16mI sadInI AdI) kavizrI depAlajIe potAnI kRtine "vivAhalu' nAmAbhidhAna ApyuM che. 15 kaDI pramANa 'kayavannA vivAhalau' kRtinA racayitA kavizrI depAlajI che. soLamA zatakanA bhojaka jJAtinA jaina kavi hatA. temano kavanakALa saMvata 1500 thI 1534 sudhIno che. teo narasiMha mahetAnA samakAlIna che. te samayanA Toca kakSAnA kaviomAM temanI gaNanA thatI hatI. teo kavi 2SabhadAsa ane kavi premAnaMdane AMbI jAya tevA tejasvI zrAvakakavi hatA. kavitrISabhadAse kumArapALa rAsa' (saM. 1600)mAM temanI prazaMsA karI che: "haMsarAja vALo depAla mAla hemanI buddhi vizAla' dilhInA prasiddha desalaharA vaMzanA zAha samaro ane sAraMgane tyAM Azrita hatA, evuM kocara vyavahArI rAsamAM jaNAvyuM che. yAcaka tehanA ghara taNau vedhaka nara vAcAla; jANItau jinazAsanI kahII kavi depAla.' "kavizrI depAle gujarAtamAM rahIne nAnI moTI ghaNI kRtionuM sarjana karyuM che. AdrakumAra dhavala (vivAhala), vajasvAmI copAI (saM.1522), jaMbusvAmI paMca bhava varNana copAI prabaMdha (saM.1522), abhayakumAra zreNika rAsa (saM. 1526 pUrva), samyakatva bAra vrata kulaka copAI (saM. 1534), jAvaDa bhAvaDa rAsa, rohiNeya prabaMdha, caMdanabALA caritra copAI, puNya-pApa phala tathA strI varNana copAI, pArzvanAtha jIrAulA rAsa, sthUlibhadranI kakkAvALI (nAnI kRti), sthUlibhadra phAga (TUMka20), thAvasyAkumAra bhAsa (gIta), maMgala dIvo, snAtrapUjA, hariyALI, navakAra prabaMdha (bhAsa); jevI 1. vivAhalo kAvya svarUpa : juo pariziSTa vibhAga; 2. jai.5.I.bhA.-2, pR.200 ane jai.gU.ka.; 3. saMdhyA samaye prabhunI pratimA samakSa AratI pachI maMgaLadIvo utAravAmAM Ave che.
Page #400
--------------------------------------------------------------------------
________________ 382 amara kRtio taiyAra karI. * prastuta kRtimAM racanA saMvata ApI nathI paraMtu kavi zrI depAlajI vikramanI 16mI sadInA Adi kavi manAya che tethI temanI kRtine trIjo kramAMka Apyo che. * kavizrIe A kRtimAM kRtapuNyanA jIvanano eka prasaMga kAvyamAM gUMthyo che. "harakhihi kavidepAla jima' (12) kavie ahIM potAnA nAmano ullekha karyo che. * bhASAnI daSTie joIe to kavizrInI bhASAmAM kriyApadonA ekavacanamAM 'u'kAranI pradhAnatA che. jemake- jaNAvau, jANau, bhUlau, kahau, melavau, karAviu, mohIu, juhArau. * kathAghaTakomAM parivartana : 1. kRtapuNyae eka apUrva ane acarajabharI vAta abhayakumArane kahI, jemAM potAnA parivArano meLApa Irachayo che. (1-4) 2. lAkha suvarNamudrA kharcIne kRtapuNya jevI ja apratima mUrti abhayakumAre taiyAra karAvI. (6) koI kavie yakSa mUrtinI banAvaTamAM kharcAyelA dhananI noMdha lIdhI nathI. 3. mUrtine sonA ane rUpAnA alaMkArathI alaMkRta karavAmAM AvI temaja kiMmatI rezamI vastro dvArA. vibhUSita karavAmAM AvI. () prastuta varNanamAM zRMgAra rasa sAthe abhuta rasa prayojAyelo che. te samayanI vezabhUSA darzAvI che. prAcIna kALamAM zrImaMta puruSo ghareNAM ane rezamI vastro paheratAM hatAM, evuM siddha thAya che. 4. abhayakumAre rAjagRhI nagarInAM cauTAmAM cAradaravAjAvALo eka prAsAda karAvyo. (8) kavie samavasaraNanI jema cAre dizAmAM prAsAdanA cAra dvAra batAvyA che. zrI guNavinayajI ane zrI guNasAgarajInI kRtiomAM prAsAdanA be dvArano ullekha thayo che. pUjA karavA AvelA loko ekadvArathI aMdara pravezatA ane bIjA dvArathI bahAra nIkaLatA hatA. 5. nagarajano sahaparivAra yakSa pUjana mATe Ave evo paDaha nagaramAM vagaDAvyo. (9) ahIM phakta bALakovALI strIone nahIM paraMtu sahaparivAra yakSa pUjana mATe AmaMtraNa ApavAmAM AvyuM che. 6. pratyeka ghare yakSa pUjana mATe modaka thavA lAgyA. yakSane praNAma karatAM loko kahetAM, "he yakSa devatA! ame tamane ghaNAM modakano bhoga dharAvazuM. amArA kuLanI rakSA karajo. tame ja amArA svAmI cho." ema kahI keTalAka loko yakSapUjana karI nAcagAna karatA, keTalAka gIto gAI harakha vyakta karatA hatA. (11-12) yakSa pUjana ke kuLadevInuM pUjana samAjamAM vyApaka stare prasareluM haze. uparokta varNana vartamAnA kALe thatI deva-devIonI 'paheDI'nI yAda apAve che. 8. yakSanA sthAne kRtapuNyanI mUrtine joI nava jaNane bhAre acaMbo thayo. (13) 9. cAre strIo mUrtine joI eka paNa zabda bolI nahIM paraMtu manamAM malakAvA lAgI. (14)
Page #401
--------------------------------------------------------------------------
________________ 383 te kALamAM putravadhUo sAsunI AmAnyA jALavatI haze. vaLI, chaDecoka pati aMgeno vArtAlApa sAsunA niyaMtraNane kAraNe TALyo haze, evuM paNa banI zake. 4. kavi zrI RSabhadAsa kRta kayavannA zeThano rAsa (saM. 1621) "praha uThI vaMdu, badaSabhadeva guNavaMtA pratyeka jaina dharmInI bhAvanAnuM gAna karatI kAvyapaMktinA racayitA prAgavaMzanA bAra vratadhArI saMghavI sAMgaNanA putra zrAvaka kavi zrI kaSabhadAsa che, jemaNe vikrama saMvata 16ra1mAM, 286 kaDI pramANa (duhA : (ane DhALa : 16) A "kayavannA zeTha rAsa' racyo che. rAsane aMte kaDI (285-286)mAM temaNe potAno paricaya Apyo che. * prastuta kRtino "rAsa' tarIke ullekha karIne rAsanA aMte guru smaraNa, racanA sthAna ane saMvata darzAvatAM kahe che. (283-284) sahi guru caraNa naminaIMgAyo, kaIvannAno rAso jI; traMbAvaTI nayarImAMhi joDayo, pohotI mananI Aso jI. hara locana diga anopama, caMda saMvasara jANo jI; mAsa zucInaI trIja ujalI, vAra guru rAsa racANo jI. tapagacchanA zrI hIravijayasUrijInA ziSya zrI vijyAnaMdasUrIzvara, jeo kavinA dharmaguru hatA. emane aMtima maMgalAcaraNamAM stavanA karI kavie 'kayavannA zeTha'no rAsa pUrNa karyo che. * rasALa zailImAM racAyelo A rAsa upamA, ubhekSA, vyatireka, yamaka, rUpaka ItyAdi alaMkAro. vaDe sajAvelo che. upamA alaMkAraH 1. mukhapunyamano cAMdalo, kanakavaraNa jasa deha (1) 1. kavi RSabhadAsa : madhyakAlIna gujarAtI sAhityanA ziromaNi kavi zrI RSabhadAsajInA pitAmaha (dAdA) khaMbhAtanA vIsA (prAgavaMzIya) poravADA jaina hatA. temanAdAdAnuM nAma mahIrAja hatuM. kavi zrI vratavicAra rAsa'mAM jaNAve che ke visaladeva cAvaDAe I.sa. 1060mAM mahesANA jillAmAM vimalanagara (visanagara) vasAvyuM hatuM. ApaNA rAsanAyakanA dAdA A vIsanagaranA vatanI hatA. teo bAravratadhArI zrAvaka hatA. prAgavaMzanA mobhI (vaDIla) hatA. prAgavaMzanA vepArIomAM temane khUba ja khyAtI meLavI hatI. temano sAMgaNa nAmano putra hato. saMghavI mahIrAje zatruMjaya, gIranAra, jUnAgaDha jevAM tIrthasthAnonI yAtrA karI ane karAvI hatI. kavi RSabhadAsa eTale sAMgaNanA putra. teo prathama vIsanagaramAM ja rahetA hatA. tyArabAda vyApArA baMbAvaTI nagarImAM AvavAnuM thayuM. vyApAramAM saphaLatA prApta thatAM kAyama mATe khaMbhAtamAM rahyA. teo zrImaMta banyA. sAMgaNa paNa potAnA pitAnI jema dhArmikavRttivALA hovAthI saMgha kaDhAvI 'saMghavI'nuM birUda meLavyuM hatuM. "kayavannA rAsa' eka ja rAsa evo che jyAM kavi RSabhadAse mAtA zAradAne maMgalAcaraNamAM jIvyA nathI. kavi daSabhadAsajIne mAtA sarasvatInI asIma kRpA prApta thaI ane teo mahAna kavi banyA. 2. rAsA kAvya svarUpa- juo pariziSTa vibhAga.
Page #402
--------------------------------------------------------------------------
________________ 384 marUdevA mAtAnA putranuM mukha pUnamanA caMdramA jevuM tejasvI hatuM ane zarIrano varNa suvarNa jevo pitta(pILo) hato. punamano caMdra Acho piLo paNa tejasvI hoya che, tema bhagavAna haSabhadevanA mukha ane dehanA varNane anukrame caMdra ane suvarNa sAthe upamita che. 2. khIra nahI kAMI hema samAna (41) bALakanA raDavAno avAja sAMbhaLI pADozaNo bahAra AvI. gaMgadattanA raDavAnuM kAraNa jANIne pADozaNe kahyuM, "khIra suvarNa jeTalI kiMmatI nathI ke tuM bALakane raDAve che?" ahIM pADozaNanI paropakAravRtti ane bALaka pratyenI vAtsalyatA najare caDe che. kAne jhAliMjhabukaI doyo re, ravimaMDala sarIkhAM te hoyo re.(81) adhara anopama jima paravAlI re.(82) nAgakumArI raMbhA tolaI re.(83) jaMghA jenI kadalI thaMbhore.(85) madanamaMjarIe kAnamAM paherelI jhAli sUryanA teja jevI camakatI hatI. tenA lAla caTaka hoTha paravALA jevAM hatAM. tenuM sauMdarya divyasvarUpA nAgakumArI ane raMbhAnI tole Ave tevuM hatuM, tenA paga kadalI staMbha jevAM pAtaLAM hatAM. Ama, madanamaMjarInuM aMgavarNana karatAM kavizrIe suMdara upamAo prayojI che. 4. caMdra ciMba sarIkho kaIvanno, leI upADyo tyAMhiM (145). caMdranA biMba samAna tejasvI mukhAkRtivALA puruSane upADI cAre strIo cAlavA mAMDI. 5. jala viNa mInA pari taDaphaDatI (168) kRtapuNyanA viyogamAM cAre strIo jaLa vinAnI mAchalInI jema taraphaDavA lAgI. vihvaLa. premI paMkhIDAne ekalatAnAM DaMkha vAgatAM hatAM, tevuM darzAvavA suMdara upamA nirUpI che. ubhelA alaMkAra : 1. sira tilaka banAvyuMsAra, jANe mahIpatino avatAra! (15) zrIpati zeThe mastake moTuMtilaka banAvyuM, jANe sAkSAt IMdrano avatAra! 2. jANuM Indra taNo avatAro re, jehanA sukhataNo nahIM pAro re. (2) kRtapuNyae kiMmatI vezabhUSA dhAraNa karI, gaLAmAM amUlya ratnano hAra paheryo. tenI zobhA anupama hatI jANe Indrano avatAra joI lyo! 3. cItrAlaMkI jANo raMbho re.(85) 4. chAno rAkhyo rAjA mATaIM, rakhe! karaIdhana haraNa (144) 5. rakhe! nagarano paMtha nihAlaI eha (155).
Page #403
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6. rUpaka alaMkAraH 1. mRganayaNI ane kamalanayana.(82) 1. atizayokti alaMkAra : madanamaMjarInuM mukha dekhI re, gayo caMda mRtaloka uvekhI re. (80) mastaga veNI lAMbI kAlI re, gayA pAtAliM nAga nihAlI re.(81) madanamaMjarInI tejasvI mukhamudrA joI caMdra paNa mRtyuloka choDI cAlyo gayo ane tenAM kALAM, bhammara ane lAMbA kezakalApa joi nAga paNa pAtALa lokamAM cAlyo gayo. citta cAlaI bharatAranaIM, jANuM rAma sItAya re (180) priyatamA priyatamanA cittane evI anusaratI hatI, jANe rAmane anusaratI sItA! 385 2. rAtAM talavA niM nakha rAtAM re, mohI rahyAM mRga vATaI jAtAM re.(8) madanamaMjarInA paganI pAnI ane nakha lAla caTaka hatAM. tenI suMdaratAne joI raste cAlatAM mRgo mohita thaI jatAM. kahevato/ rUDhiprayogo 1. dIdho cAMdA upari ghAya re (49) : du:khamAM vadhAro thavo. gaMgA prathamathIja vidhavA thaI hatI ane temAM putranuM akALe mRtyu thatAM jANe koIe cAMdA para prahAra na karyo hoya ema apAra du:kha thayuM. 2. hAtha ghasaMtI (160) : pastAvo karatI sohAsaNi putrane laI sArthamAM cAre bAju pharI vaLI paraMtu patinA koI samAcAra na maLyA tyAre hAtha ghasatI pAchI pharI. 3. hAtha caDayo (168) : mahAmahenate bheTo thavo mokalyA.' 4. sohAsaNie pastAvo karatAM vicAryuM, 'bAra varSa pachI hAtha caDelA patine meM svayaM paradeza viNaThI velA(255) : kharAba samaya pasAra thaI javo. vRddhAe cAre strIone kahyuM, ''have veLA viNasI gaI che, tame AgaMtukanI navoDhA banI tenI sAra saMbhALa karo.'' 1. varNanAtmaka zailI : ghInA vyApArI mahIpati zeThanA svarUpanuM lAkSaNika varNana : (14.2-16.1) ghInA vyApArIno meloghelo veSa, gaMdhAtuM mAthuM joI loko temanI durgaMdhathI dUra rahetA hatA.
Page #404
--------------------------------------------------------------------------
________________ 386 jinapUjA karI rahelA zrIpati zeThe rezamI vastro, gaLAmAM hAra, hAthamAM kaMgaNa, AMgaLIomAM mudrikAo paherI hatI temaja kapALe moTuMtilaka banAvyuM hatuM. zrIpati zeTha IMdra jevA divyasvarUpa hatA. ahIM kavizrIe bibhatsa rasa ane zRMgAra rasanuM nirUpaNa karyuM che. 2. zrIpati zeTha ane gaMgA AhIrANIno saMvAda: (10.2-22) madha, mAkhaNa ke vigayano vyApAra karavo e jaina dharmanI daSTie paMdara prakAranA karmAdAnA (mahApApa)mAM lekhAya che. kAraNake temAM anaMta kAyanA jIvono saMhAra rahelo che. Avo vyApAra karanAra vyakti jainonI daSTie nIMdApAtra lekhAya che tethI zrIpati zeThanA vyApArane zrAvakoe vakhoDayo che. vaLI, kaDI (21-22)mAM kavizrI kathApravAhamAM jinapUjAnuM adbhuta mahattva darzAve che. jinapUjA karanArA saMtAna sukha ane saMpatti sukha meLave che. jainadharmanA ArAdhako mATe A paMktio mArgasUcakache. 3. gaMgadattanI vahorAvavAnI kriyAmAM bhAvomAM thatI rUkAvaTanuM varNana kavizrIe maulika rIte karyuM che. (45.1-46) abhigrahaIdhArI mUnI AvaIre, pratilAlavA Ubho thAvaIre. kari cotho bhAga te AlaI re, pachaOM aradha upari mana vAlaI re; triNa bhAga deu jANaI bAla re, pachaI ApyuM AkhuM thAla re. 4. gaNikA saMge bhogavilAsamAM parovAyelA kRtapuNyanI rojanIzI (70-80) ahIM prasaMgopAtA kathApravAhamAM kavi zrI vividha rAga-rAgiNInAM nAmo gUMthI saMgItakAra banyA che. 5. akkA ane madanamaMjarIno vAda-vivAda: (109-116) akkAe madanamaMjarIne samajAvatAM kahyuM, "sAra tattvane grahaNa karI asArane tyajI devuM joIe. jema zeraDIno rasa cUsI tenA kUcA nAMkhI devAmAM Ave che. haMsa paNa sUkA sarovarane tyajI de che. ane bAkhaDa Dhorane loko kasAIvADe mUkI Ave che. he putrI! tuM paNa nirdhana kRtapuNyane choDI de. nirdhanA e to sApa samAna che. sApano kadI saMgraha na karAya. sApa jatAM jatAM paNa aniSTakarIne jAya che." tenAM pratyuttaramAM madanamaMjarIe kahyuM, "he mAtA! bhale sarovara sukAI jAya chatAM sArasa pakSI sarovaranI pALane choDatuM nathI, tema uttama manuSyo jenI sAthe sobata kare che tene adhavacce choDI detAM nathI paraMtu chevaTa sudhI nibhAve che." ahIMmadanamaMjarI gaNikA hovA chatAM satI strInI jema kRtapuNyane ja potAnA pati tarIke svIkAre che. 6. kRtapuNyane vezyAvAsamAMthI bahAra kADhavA gaNikAe racelI kanaDagata kavizrIe vistArapUrvaka varNavI che. kavinI varNanazailI rasikache. (110-128) che. bAra varSe pAchA pharelA patino puna: viyoga thayo te samayanI sohAsaNinI manasvitAmAM karUNa rasa prayojAyelo che. vaLI, temAM prasaMgopAta kavizrI jaina dharmano karma siddhAMta upadeza che. (142-143, 168108)
Page #405
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 8. cAre strIonI pati bhaktimAM taLapaduM lokajIvana ane khAnapAnano bodha thayo che. (148) 9. vRddhA ane putravadhUono saMvAda kavizrIe rocaka rIte varNavyo che. (150-160) 10. sohAsaNinI pati bhaktimAM mugdha prema vyakta thayo che. te samayanI jIvanazailI ane khAnapAna pradarzita thAya che. (182-186) bhagati karaI bharatAranI, mukyuMthAla vilAsa re; kaIvano kara tihAM dhoIM, muka vastra rasAla re. prIsatI polI pAtalI, mAMhiI vRta taNI dhAra re; vIjaNaI vAya vIMjAvatI, ciMtaI eha kiratAra re. kamodinA cokhA prIsatI, khAMDayA dUbalA kerA re; mAtI nArInA jhADakyA, rAMdhyA soya bhalerA re. dAla AkhI unI prIsatI, mAMhi zAka aDhAra re; khATAM khArAM lIMbu, prIsaI gorasa sAra re. kaIvanno jamI uThIu, ApyAM phophalapAMna re; seja DhAlIe suArIu, dIIM nAri bahumAna re. 11. rAjadarabAramAM javA pUrva kRtapuNyae racelo zaNagAra upamA alaMkArathI gUMthAyelo che, jemAM zRMgAra rasanI jhalaka jovA maLe che. temAM te samayanA zreSThIono paheraveza ane zRMgAranI mAhitI maLe che. (216-218) ee vayaNi harakhyAM naranArI, zarI(2) taNI sobhA ja vadhArI; pahiraIpaToluM kaTI kaMdoro, sArupAgagaliM sovanadoro. bhaIkhanI pahaIrI ekatAI, kasaba kaNo teNaI jyoti lagAI; caMpavaraNa UMDhI pIchoDI, kaIvanno hIMDaI tana mana moDI. pihaIriM vAMhaNI tihAM bahumUlo, veDha mudrikAni sira phulo; deva sarikhuM rupi thAya, zubha sukane Avyo jIhAM rAya. 12. kRtapuNyanA vivAhano zAnadAra prasaMgabhAratIya saMskRti anusAra AlekhAyo che. (225-220) kaIvajJAniM nRpa paraNAvaI, mRganayaNI nArI malI gAvaI; nIlaI vAMzi corI baMdhAvaI, aginideva tihAM sAkSI thAvaI. vegiMvaratyA maMgala cyAro, vara kanyAkhAtAM kaMsAro; zreNika deto kanyAdAno, bAra koDaya ApyuM ja nIdhAMno. sarakhaI sarakhI malI joDayo, pahirAmaNI kIdhI nava koDayo; kaIvanno kanyA laI AvaI, sohAsaNibahunaIM vadhAvaI. 13. buddhinidhAna abhayakumAranI kAryasiddhi jemAM temanI autpAtika buddhinuM varNana abhuta rasamAM AlekhAyuM che. (231-234) 14. cAre putronI pitRprema darzAvatI paMktio taLapadI bhASAmAM manohara che. jemAM bALakonI nirdoSatA
Page #406
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane bhoLapaNa najare caDe che. (252-254) upadezAtmaka : 388 15. jinezvara bhagavaMtanI manuSya janmanI durlabhatA darzAvatI vairAgyasabhara dezanA vIrarasa ane zAMtarasapradhAna che. jenAthI caritranAyakanA jIvananI ronaka ja badalAI gaI. (268-206) 1. tANaI jhAlII valagaI hAthiM, ''gayA kyAM tuma vaDhI mAM sAthi ? rAMdhI anna naIM jotI vATo, gayA rIsAvI te syAmATo? bhuMDuM karayuMati tuma bhAIjI ! Ima na jAII dArithI khIjI;'' Ima kahI valagA saghalA chehaDaI, ''cAlo tuma ama mAtA teDaI. rAtiM bapora lagaI ghari huMtA, pachaI na dIThA kihAM jaI sUtA ? te dADAnA dIThA Ajo, ghariM padhAro ma karo lAjo.' daridra avasthAmAM svajano sagAM maTI aNasagA thAya che. (30) ulakhItAM jeha sagAMya re, te suhaTAlAM deI jAya re; bhUMDA daridra taNo mahImAya re, sagAM phITI aNasagAM thAya re. 2. zUravIranuM saMgrAmamAM, hAthInuM gaDhanA jItavAmAM, dAnavIranuM sva haste dAna ApatAM ane svajananuM nirdhana avasthAmAM pArakhuM thAya che. (31) sUra parikhyA java saMgrAma re, gaja pArikhuM gaDhanuM kAma re; dAna pArikhuM dIsaI hAthiM re, sajana pArikhuMtima4aNAthire'' 3. dAnano mahimA kavie vistArathI gAyo che.(88-93) dAnathI thatAM lAbha, dAnanA prakAra, dAna na ApavAthI thatAM geralAbha, ItyAdi bAbatone kavizrIe kAvyapravAhamAM prasaMgopAta gUMthI lIdhI che. 4. jIvanamAM caDatI paDatI Ave che, te darzAvavA kavi aitihAsika puruSa ane prakRtinA tattvonAM draSTAMta Ape che.(98-99) sahu dina sarIkhA jeha re, navi ravi caMdani, pAMDava sirakhA vaniM bhami e. athIra ridhi e jANya re, catura nava cUkatA, puNya karaI avasara lahI e. 5. kRtapuNyanA ghare cAra putrono janma thayo. vaMzavRddhi thatAM prasaMgopAta kavizrI puNya tattvanI mahattA darzAveche. (150-151) eka paradhana baIThAM vilasaI, eka potAnAMkhoya; eka nara ralatAM na milaI koDI, eka sahajiM ridhi hoya. kuberadatta viNa na pAmaI nizcaU, dIdhuM kyAMhi navi jAI udyama viNa pAmyo kaIvano, para lakSamI khAI.
Page #407
--------------------------------------------------------------------------
________________ 389 saMvAdAtmaka zailI : 1. kRtapuNya ane sohAsaNi vacceno gharelu saMvAda, jemAM patnI parivAra vadhatAM potAnA patine AjIvikA aMgeno upAya sUcave che paraMtu sukhazIlatAmAM ucharelA kRtapuNyamAM vyApAranI koI AvaData nahatI. (135-136) 2. sArthapati ane sohAsaNino saMvAda, jemAM sArthapatinI AtmIyatA ane sohAsaNinI sAlasa pati mATenI ciMtA chatI thAya che. prastuta saMvAdamAM sohAsaNie sArthapatine 'kAkA'nuM saMbodhana karyuM che. vartamAna kALe puruSone aMgrejImAM 'aMkala' ane strIone 'AMTI' kahevAmAM Ave che. e ja rIte prAcIna kALamAM anukrame 'kAkA' ane 'mAsI'nuM saMbodhana thatuM haze, tenuM pratibiMba prastuta paMktiomAM jovA maLe che. (138-140) bAlaIdaI mAhiM mUkevA jAIM, sArathapati saMpeI; ''tuma bharatIjo kAMI navi jANaI, sUpari jAjyo leI. kAMIka lAbha thAI tima karajyo, mujha hAthiM supejyo; janama sukhI e kAMI navi samajhaI, prema najariM jyojyo.'' sArathapati kahaI 'sAMbhali bAI ! e mujha putra samAMna; bimaNA comA(ga)NA karI huM ApIsyuM, e nizcaI karI mAMna.'' 3. ratnanA sAcA hakadAranI zodha karatAM mahArAjA ane kRtapuNyano saMvAda rasaprada che, jemAM vaNiko kAbela ane catura hoya che paraMtu apavAde kRtapuNya bAliza ane bhoLo jaNAtAM mahArAjA tene mITho Thapako Ape che. (219-224) karI / juhAra Ubho rahyo jyAraU, sIMghAsaNa baIsaNa daI tyAraU; prema karI bolAvyo nAthiM, ratna mUkyuM kaIvanAniM hAthiM. 'ratna parikSA kIjaI kumAro!'' kayavano kahaU ''ratna susAro;'' rAya kahaIM " e tAharuMratno, raDavaDatuM mUkayuM nahIM jatno? koDA kAji kumAraniM dIdhuM, vAhI adhama kaMdoIIM lIdhuM; gaja chUTayo e ratna mahImAMhi, pragaTa thayo tava ratna jyAMhi. karI cora jhuTIniM lIdhuM, tumani tamAruM pAchuM dIdhuM; bhalI vastu karathI mama mUko, vANiga huMtA kAM tamo cUko'' kaIvano kahaI '" sUNi bhUpAlo ! lADakavAyo chaIM ghari bAlo; ghaMTA kAji teNi mAMgi lIdhuM, syuM jANuM pachaIM kAMIIM kIdhuM ?'' zreNika kahaI 'moTo vIvahArI, rayaNanI vAta valatI na saMbhArI ?'' sUtanI teDaU zreNika rAya, ''kaIvannAniMdho kanyAya.''
Page #408
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39o je. 4 kathAghaTakomAM parivartana : 1. maMgalAcaraNamAM avasarpiNI kALanA Adha tIrthakara zrI kaSabhadevanI kathAne kavizrIe sparza karyo che. tyAra pachI 'kayavannA zeTha'no rAsa prAraMbha karyo che. (1-4) 2. rAsanA prAraMbhamAM kRtapuNyanA pUrvabhavaparaprakAza pADyo che. (5) rAjagRhI nagarInI pAse ekanesaDAmAM govAla AhIra raheto hato. (6) govAla AhIra Arthika draSTie zrImaMta hato. tene tyAM gAya bheMsa Adi vipula pramANamAM pazudhanA hatuM. vaLI tenA ghare ghaNAM dAsa dAsIo ane rokaDa nANuM hatuM. (0-8) govAla AhIranI gopa saMskRti ane zrImaMtAInuM lAkSaNika varNana anya koI kavioe karyuM nathI. 5. te zrIpati nAmanA vaNika sAthe ghIno vyApAra karato hato. (9) AhIrane tyAM ghaNAM dujhANAM hovAthI ghIno vyApAra kare te ucita che. 6. gaMgAghInA ghaDAo laIzrIpati zeThanI dukAne gaI. (11) che. pADozIe IrSAvaza zrIpati zeThapratye aNagamo vyakta karyo. (12) ekapADozIne bIjA pADozI pratye IrSA hoya che; evo bhAva kavizrI vyaMjita kare che. 8. gaMgAe pADozInA vacanone gaNakAryA nahIM. teNe vicAryuM, "pADo (aniSTa), paMDita, nokarANI, dukAnadAra, pADozI, mIMDho, malla ane bhikhArIne parasparakhAra, roSa ke aNagamo hoya che." (13) 9. gaMgA zrIpati zeThane maLavA jinAlayamAM gaI. kAyama lagharavaghara rahenAra zrIpati zeTha suMdara vastro ane alaMkAro paherI jinapUjA karI rahyA hatA. (15) ghIno vyApAra karmAdAnamAM gaNAya che kAraNake mAkhaNae anaMtakAya ane abhakSya che. tene agni para caDAvatAM anaMta jIvono saMhAra thAya che tethI zrAvakoe zeThanA pApamaya vyApArane vakhoDayo. (18) zrI AvazyakasUtranA sAtamA vratamAM paMdara prakAranA karmAdAna darzAvyA che. temAM "rasavANijja" eTale madha, mAkhaNa Adi vigayano vyApAra karavo e mahApApa gaNAyo che. kavizrIe siddhAMtanI vAta TAMkI upadeza Apyo che. vaLI, te samayanA zrAvako custa jaina dharmI haze, evuM ahIM pratIta thAya che. 11. gaMgAne jinapUjA karatAM suMdara putranI prApti thaI. tenuM nAma gaMgadatta (gaMgIyo) rAkhyuM. (23) ahIM jinapUjAnuM mAhAsya darzAvyuM che. vaLI, ghIno vyApAra ItyAdi bAbatono ullekha anyatra prApta thato nathI. 12. eka divasa govALo khIra khAI rahyAM hatAM, tyAre gaMgadattane khIra khAvAnI IcchA thaI paraMtu te jyAre ghare jamavA beTho tyAre mAtAe TADhI roTalI ApI. (35) 13. gaMgAe putrane ghaNo samajAvyo paraMtu gaMgadatte jIda na choDI tyAre mAtAe bALakanA baraDA para 1.gopa saMskRtino itihAsa juo pariziSTavibhAga.
Page #409
--------------------------------------------------------------------------
________________ 391 lAkaDI phaTakArI.(39) roga cakravartIne kalavalato karI de che, tema nirdhanatA mAnavIne vinavaNI karato karI de che. ahIM vinavaNImAMthI Akrozajanmyo che. eka to nirdhanatA ane bIjI bALahaTha! kamanasIba mAtAe kaMTALIne jIde caDelA putra para hAtha ugAmyo. kavizrInI A kalpanA prasaMgopAta svAbhAvikalAge che. 14. potAnA bhojanamAMthI sAdhune sahabhAgI banAvavAnI gaMgadatte zubhabhAvanAbhAvI. (44) hakIkatamAM gaMgadatta jainadharmI na hovA chatAM supAtra dAnanI bhAvanA bhAve che. bAramA atithi saMvibhAga vratamAM zrAvaka bhANe besI evI ja bhAvanA bhAve che. AgAra dharmane prakAzita karavA kavizrI kathApravAhamAM prasaMgopAta A vAtane gUMthe che. 15. tapasvI ane abhigrahadhArI muni gaMgadattanA ghare padhAryA. (45) zubha bhAvanAnA pratibiMba sadaiva paDe che, caMdanabALAne prabhuvIra maLyA temaja saMgama govALane tapasvI munirAja zubha bhAva vaDe maLyA. 16. gaMgAekhIranI tolaDI UMdhI pADI. (48) 17. 'mAro dIkaro khUba bhUkhyo che, tethI tene khIra khAtAM saheja paNa vAra na lAgI.' A pramANe mAtAe vicAryuM ane gaMgadattane mAtAnI mIThI najara lAgI. (48) achata ane spRhAnA kAraNe najara lAgavAnA kissA prAcIna kALamAM pracura pramANamAM banatA haze, tevuM ahIM spaSTa thAya che. 18. gaMgadatta mRtyu pAmI subhadrA zeThANInI kukSimAM utpanna thayo.(54) 19. kRtapuNyanA vivAha sohAsaNi nAmanI kanyA sAthe thayA. (63) vara kanyAnA vaya saMbaMdhI prAyaH sarva kavio mauna che. 20. jinamaMdiramAM pUjA karavA gayelI sohAsaNie nagaranI strIonA mukhethI potAnA saubhAgyanI prazaMsA sAMbhaLI.(64) AvI manobhAvanA koI kavie kathApravAhamAM prayojI nathI. 21. sohAsaNine sAsu-sasarA pratye koI phariyAda na hatI. teno pati suMdara hato paNa saMsAranI rItabhAta jANato na hato. zAlmalI vRkSa suMdara hovA chatAM tenAthI zuM prApta thAya ? (65) strIone thatAM anyAya aMge paraMparA premI mAnavasamAja lagabhaga bejavAbadAra rahyoche. 22. dhanadatta zeThe kRtapuNyane saMsAranI gati zIkhavADavA mitrone teDAvyA. temanA hAthamAM traNa ratno ApyAM.(66) mitronA hAthamAM dhanadatta zeThe traNa ratno ApyAM tevo khulAso phakta kavi RSabhadAsa ja kare che. 23. kRtapuNyane gaNikAnA ghare ekalo mUkI cAre mitro judA judA bahAnA karI cAlyAM gayAM. eke cAvInuM, bIjAe laghuzaMkA nivAraNanuM, trIjAe dukAna saMbhALavAnuM ane cothAe badhA kyAM gayA temane joI AvuM evuM bahAnuM kADhI cAlyA gayA.(69)
Page #410
--------------------------------------------------------------------------
________________ 392 A prakAranA bhAvo anya koI kavie TAMkyA nathI. kavizrIe potAnI kalAnA zakti vaDe mitroe lIdhelA chaLano Azraya varNavyo che. 24. sohAsaNie potAnA alaMkArone sUMDalImAM bharI tene rUnI pUNI vaDe DhAMkI dIdhA. (16) 25. daravAjA pAse bahAra udAsa ubhelA potAnA patine sohAsaNie oLakhI lIdho. (131) sohAsaNie Arthika saMkaDAmaNamAM paNa pharajathI cuta thayelA patine mApha karI potAnA dAMpatyajIvanamAM tirADa paDavA na dIdhI ke khaTarAga ubho na karyo. 26. kRtapuNya potAnA ghara tarapha javA nIkaLyo, tyAre tene potAnuM ghara na maLyuM, tethI manamAM lajjita thayo. tyArapachI gaDamathala anubhavato potAnA ghare kaI rIte pahoMcyo tenI spaSTatA kavizrIe karI nathI. (130) 20. sArthapati dhanadatta zeThano mitra hato. (136) 28. paradeza javA mATe dhananI jarUra paDatAM baMne makAno gIrave mUkAyAM. sohAsaNie cokhA, dALa, loTa ane lADubhAtA tarIke kRtapuNyane ApyAM. (130) jaMdagIno ane jarUriyAtano boja uMcakyA vinA jIvana veMDhAravuM zakya ja na hatuM kAraNake rAsanAyaka AkhA gharano AdhAra hato. zrI vinayavijayajIe eka makAna gIrave mUkavAno ullekha karyo che, jo banne makAno gIrave mUke to sohAsaNi kyAM rahe? tethI vinayavijayajIno mata vadhu yogya lAge che. 29. kUtapuNyaparadeza javA nIkaLyo te arasAmAM ja rAjagRhImAM kuberadattanuM mRtyu thayuM. (144) A kuberadatta koNa hato teno kavizrI e koIparicaya Apyo nathI. 30. prAcInakALamAM gharamATe "maMdira' zabdano prayoga thato hato. (146) 31. kRtapuNya havelImAMthI nIce utaravAno prayatna karato tyAre strIo teno hAtha jhAlI rokI letI ane vRddhA tene besavA mATe Asana ApI kahetI, "beTA! tuM atyaMta svarUpavAna che. tane koI duSTanI najara lAgaze. tuM zA mATe nIce javA mAMge che." Ama, kahI kRtapuyane uparanI maMjile ja rokI rAkhatA. (153-154) kavizrIe potAnI varNanAtmaka zaktithI A prasaMgane suMdara rIte khIlavyo che. 32. cAre vahUoe kRtapuNyane bAra varSa pUrvanI vastuo (ATo, khIcaDInI dALa-cokhA ane kothaLI) pAchI ApI. (163) ApaNA pUrvajo ghI, goLa, roTalA-roTalI ane khIcaDI jevo sAttvika khorAka khAtA hatA, tevuM siddha thAya che. 33. kRtapuNyane avasthApinI nidrAmAM poDhADI teno prathamano daravezapaherAvyo. (164) 34. cAre strIo ane sAsu zastra laI rAtrinA be prahara pasAra thayA tyAre kRtapuNyane UMghamAM khATalA sahita upADI sArthamAM mUkavA gaI. (164-165) be prahara eTale madhyarAtrie uThAMtara kArya thayuM tethI svarakSaNa mATe strIoe zastro dhAraNa
Page #411
--------------------------------------------------------------------------
________________ 393 karyA. 35. sArthamAM mukha DhAMkI khATalA para sUtelA vyaktinuM vastra sohAsaNie putra dvArA dUra karAvyuM. (15) - ahIM sohAsaNinI vivekadaSTi ane tenuM satItva darzAvavA kavizrI Avo bhAva kathApravAhamAM pravAhita kare che. satI strI manathI paNa para puruSane IcchatI nathI to ajANyA puruSanA mukha paranuM vastra potAnA hAthe kaI rIte dUra karI zake? 36. kRtapuNyae porasAIne patnIne kahyuM, "huM bIjA sAthe sAthe paradeza gayo hato, tyAMthI ghaNuM dhana kamAIne Avyo chuM.''(108) 30. avasara joIne avaDhavamAM paDelI catura sohAsaNie patine pUchayuM, "kaMta! tame paradezathI kaMIka dhana kamAIne lAvyA cho ?' (193) 38. kaMdoIe lagna mATe ghaNuM karaja karI ghaNAM vyaMjano banAvyAM. potAno ghara veMcI bahoLA pramANamAM jAnaiyA teDAvyA. pUrve kaMdoInA 500 jeTalA sagAMsAMI hatAM. have jAnamAM 600 jAnaiyA AvyA. (206-200) 39. abhayakumAre jAnamAM AvelA pratyeka kaMdoIne alagathI bolAvI jaMgalI taNachanA vRkSanI pAtaLI soTIthI mAra marAvyo. vararAjA banIne AvelA kaMdoIne dora Ta baMdhAvyo. (208209) sadvartana, mANasAInA pATha bhaNAvavA ane vighAtaka zaktione DAmavA abhayakumAre daMDanItino prayoga karyo. 40. nyAyapriya mahArAjA zreNike kaMdoIno vero mApha karyo. (213) 41. rAjasevako kRtapuNyane rAjasabhAmAM laI javA AvyA tyAre sohAsaNie vicAryuM, 'A koI leNiyAta lAge che. teo hamaNAM ja mArA pati pAsethI laheNuM mAMgaze.' (214). 42. dhanAvAha zeThane tyAM 108 vANottaro hatA. paDatI dazAmAM temane rajA ApavAmAM AvI paraMtu caDatI. dazA AvatAM kRtapuNyae teone punaH Azaro Apyo. (230) 43. abhayakumAre nagaramAM vAta vahetI mUkI ke, ""kRtapuNya zeTha mRtyu pAmI yakSa banyA che. A yakSA mAnavone mAre che. yakSanA kopamAMthI ugaravA nagarajanoe pAMca lADu ane pAMca dhAnanI lApasI naivedha tarIke lAvavI." (236-230) pratyeka kavie potAnA samayamAM deva-devIone pracalita naivedya yogya vastuono ullekha karyo che. 44. kRtapuNyae upAlaMbha ApatAM kahyuM, "maMtrIzvara! mAro parivAra sAthe meLApa na thayo. have to eka mAsanI avadhimAM phakta be divasa bAkI che." A sAMbhaLI abhayakumAre nagaramAM bIjIvAra paDaha vagaDAvI kahyuM, "je nahIM Ave tene daMDa thaze!" (240) kRtapuNyanI parivArane maLavAnI tIvra utkaMThA ane avadhinI samaya maryAdAnI alpatA.
Page #412
--------------------------------------------------------------------------
________________ 394 darzAvavA A pramANe bIjo paDaha vagaDAvavAnI vAta kavizrIe kathApravAhamAM vahetI mUkI che. 45. yakSapUjana mATe AvelI pAMce strIo yakSapUjananI sAmagrIrUpe lADu, lApasI ane caMdana lAvI. (243) 46. vRddhAe pakaDAI javAnA bhayathI mAnatA mAnI ke, "jo e deva na hoya paraMtu pelo kRtapuNya ja hoya. to ghare jaI cokhkhA ghIno dIvo karIza. (244) kavizrInA samayamAM ApattikALamAM kuLadevatA ke kuLadevIne dhUpa-dIpa karavAnI ane mAnatA mAnavAnI prathA vizeSa pramANamAM pracalita haze. samAjamAM mithyAtva ane aMdhazraddhAnI prabaLatA. haze tevuM jaNAya che. 40. vRddhAne jIvananirvAha mATe eka lAkha rUpiyA ApyA. (261) kavizrInA samayamAM vyavahAramAM rUpiyAnuM calaNa haze tevuM jaNAya che. 48. zreNika rAjAnI putrInuM nAma lIlAvatI hatuM. (262) 49. sohAsaNine paTTarANI tarIke sthApita karavAmAM AvI. (263) 50. kRtapuNyae pUrvabhavamAM khIranI thALImAM traNa lITI karI munirAjane vahorAvI, tethI traNa vAra aMtarAya AvI. (1) gaNikAe gharamAMthI kADhayo. (2) sohAsaNie vyApAra mATe dariyApara mokalyo. (3) vRddhAe putra banAvI gharamAM rAkhyo paraMtu svArtha saratAM tene gharamAMthI bahAra kADhayo. (265-266) 51. prabhunA sAMnidhyamAM nija svarUpa parano paDado UMcakAyo. yathArtha svarUpe pragaTa thayuM. saMyama ane tapanA prabhAvathI kRtapuNya muni mRtyu pAmI devagatimAM gayAM. devagatinuM AyuSya pUrNa karI mahAvideha kSetramAM jaImokSa pAmaze. (208-209) pa2. kavizrIe gaMgadatta (pUrvabhava), kRtapuNyano bhava, deva bhava ane mahAvideha kSetramAM manuSyA (AgAmI bhava) ema kula cAra bhavano ullekha karyo che. A rAsa bharaphesaranI bAhubalinI vRtti' ane AvazyakasUtranI vRtti'nA AdhAre racAyo che. evuM kavizrI rAsanI aMtima paMktiomAM TAMke che.
Page #413
--------------------------------------------------------------------------
________________ 395 5. kavi zrI guNavinayajI kRta kayavannA saMdhi prastuta racanAnA zIrSakamAM temaja aMtima DhALanI kaDI-3 mAM kAvya prakAra tarIke 'saMdhi' zabdano prayoga thayo che. 'eha saMdhi pabhaNaI, sukha kAjaI.' 'prabhaNisu kayavannA parabaMdha' (DhA.1, ka.1) ane 'eka prabaMdha bhaNaI je bhAvaI, zrI jinakuzala sUri anubhAvaI' (DhA.12, ka. 5) Ama kahI kavizrIe kRtinA prAraMbha ane aMtamAM 'prabaMdha' evo ullekha paNa karyo che. 'prabaMdha' zabda vIratA, parAkramanuM sUcaka che. tethI prabaMdha kAvya nAyakanA parAkramanI sAthe caritrAtmaka aMzo dharAvatI racanA che. prabaMdhamAM vIra puruSanuM caritra kendrasthAne hoya che tethI AvI racanAone aitihAsika saMbaMdha saMdarbha che. AvI kRtimAM vIra rasanuM nirUpaNa thayuM hoya che. prastuta kayavannA kRtimAM kayavannAnA caritranuM nirUpaNa thayuM hovAthI kavizrIe prabaMdha evo zabda prayoga karyo che. 'veda bANa rasa saraghara varasaI, nemi janama kalyANika divasaI' prastuta kRtino racanA saMvata DhALa 12nI prathama kaDImAM, samasyAnI zailImAM kavizrI Alekhe che. saM. 1654, zrAvaNa vada pAMcama (neminAtha janma kalyANaka), mahimapuramAM, kula 100 kaDI (DhALa : 12, copAI : 1, duhA : 2) pramANa kayavannA saMdhinuM kavana thayuM che. prastuta kRtinA racayitA kharataragacchanA vAcaka zrI guNavinayajI che. temaNe potAnI gurvAvalIno ullekha DhALa : 12 (kaDI 1 thI 3)mAM karyo che. te anusAra kharataragacchanA kSema zAkhAnA yugapradhAna AcArya pravara 'zrI jinacaMdrasUri nA rAjyamAM vAcanAcArya zrI kSemarAja zrI pramodamANikya / - upAdhyAya*zrI jayasomamuni - upAdhyAya zrI guNavinayajI che. ->> prastuta saMdhi kAvyamAM kAvyatvano sumeLa jaLavAyo che. DhALamAM vividha dezIono vaparAza thayo che. upamA, utprekSA, vyatireka, yamaka, varNasagAI, rUpakAdi alaMkAro dvArA kRtinuM gUMthana thayuM che. 1-2. saMdhi ane prabaMdha kAvya svarUpa- juo pariziSTa vibhAga. 3. kharatara gacchanA jinacaMdrasUrijI ane mogala samrATa akabara vacce dharma viSe vArtAlApa thayo. mogala samrATe khuza thaI jainonA sarva tIrthonI rakSAnI bAheMdharI ApI. sAthe sAthe potAnA ane tAbAnA rAjyomAM amuka divasa amAri pALavAno vaTahukama karyo. jinacaMdrasUrine lAhoramAM 'yugapradhAna' padathI vibhUSita karavAmAM AvyA. temanA ziSya zrI mAnasiMhajIne (saM. 1649, phAgaNa suda bIja) AcArya pada maLyuM tyArathI temanuM nAma 'jinasiMhasUri' rAkhavAmAM AvyuM. A samaye 'zrI jayasomajI' tathA 'zrI ratnanidhAnajI'ne pAThaka pada ane 'zrI guNavinayajI'ne vAcaka pada ApavAmAM AvyuM. zrI jinacaMdrasUrie 'pauSadhavidhiprakaraNa' racyuM. (yugapradhAna jinacaMdrasUri-pR.45, le. agaracaMda nAhaTA) 4. zrI pramoda mANikyanA ziSya zrI jayasoma upadhyAyajIe saM. 1650nA vijayAdazamInA divase 'karmacaMdra prabaMdha' saMskRtamAM racyuM. tenA para saMskRta vyAkhyAna temanA ziSya zrI guNavinayajIe saM. 1655mAM racI ane te ja varSe gujarAtI padyamAM anuvAda karyo.
Page #414
--------------------------------------------------------------------------
________________ 396 upamA : 1. dharaNiramaNisiri tilaka samAna, magadhadesatihAM suguNa nidhAna (DhA.1, ka.5) jaMbudvIpanA bharatakSetramAM magadha deza saubhAgyavatI strInA lalATanA tilakanI jema zobhato. hato. 2. seThi tihAM dhanapAla, dhanada teNI parai bahadhi samRddhi guNe bharayau e (TA.4, ka.1) dhanapAla zeThanA aizvaryane kubera sAthe sarakhAvyuM che. 3. vadhivA lAgau bAla, bIja caMdra jima, mAta pitAviNa rIjIyai e (DhA.4, ka.4) bALakanI vRddhine bIjanA caMdramA sAthe sarakhAvI che.(4-4) 4. te jima dogaMduka sura bhogavai bhogavilAsa (DhA.6, ka.25) kRtapuNya ane gaNikAnA bhogone dogaMdukadevonA sukho sAthe upamita karyA che. 5. ehanauraMga pataMgajasya, vahilaui jAi (DhA.0, ka.2) gaNikAno prema raMgapataMgiyA jevo kSaNika hoya che. 6. sIhataNI paripAlinai ho, pahutau saragamajhAri(DhA.11, ka.21). siMhanI jema zUravIratAthI zuddha saMyama pALI kRtapuNya muni svargamAM gayA. 7. zrI pramodamANika gurupAdai, sohai zazadhara jimamuni thAi (DhA.12, ka.2) jema AkAzamAM caMdra zobhe, tema kharataragacchamAM pramoda mANikyamuni guru caraNamAM zobhe che. ubhekSA: 1. jihAM zrI ajita zAMtiguNa bhariyA, jANe caMda sUra avatariyA (DhA.12, ka.4) zrI ajitamuni tathA zrI zAMtimuninI tejasvItAnI tathA zUravIratAnI apastuti karIne A. ubhekSAprayojavAmAM AvI che. vyatireka : 1. tuha viNu kuNa bhavatArivA ho, pravahaNa sama AdhAra ? (DhA.11, ka.9) bhagavAna mahAvIra pravahaNa samAna bhavasAgara taravAmAM AdhArabhUta che. bhagavAna sivAya bhavasAgara koNa tarAvI zake? (11-9) ahIM vyatireka ane upamA alaMkArano ubhaya saMyojana thayo che. varNasagAI : 1. kabahuM kAma kutUhala kaI vali vilasaI vitra (TA.6, ka.12)
Page #415
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39o camaka : 1. niMbUnAmai pAmaI pANI dADha apAra (DhA.6, ka.15) jema lIMbunuM nAma sAMbhaLI mukhamAM lALa jhare che ane khAvAnuM mana thAya che, tema vasaMtasenAnA amRta jevA madhura vacano sAMbhaLI kRtapuNya tenI sAthe bhogavilAsa mANavA utsuka banyo. rUpaka : 1. paraNIya tiNi tivamUkIya ramaNIya, vidyAramaNirasiumAu e (DhA.5, ka.3). vidyArUpI strInI rasikatAnA kAraNe kRtapuyae potAnI ardhAginIne choDI mUkI. kAma sarovara (DhA.6, ka.10) : kAmarUpI sarovara jinavacana ghanaI (DhA.11, ka.2) : jinavacanarUpI vAdaLa 4. bhavadAha (DhA.11, ka.2): bhavarUpI agniA 5. zivanArI (DhA.11, ka.12): zivaramaNIrUpI nArI 3. subhASitaH 1. phula vinA surataruphalmau (DhA.3, ka.3) acAnaka lAbha thavo. varNanAtmaka zailI : 1. khaTAza paDavAthI khIra bagaDI jaze; evuM vicArI bALake saMpUrNa khIra mahAtmAnA pAtramAM ThAlavI. vahorAvatAM samaye bALakanI calita manovRttinuM varNana kavizrIe surekha rIte karyuM che. (DhA.3, ka.4-6) thAladharai lei karI, devAnai thaI rAgi; ucAu tabaima cItavai, "dhuM bIjau bhAga'. huirekhA thAlai karI, dIvaute bhAga; etalai ehanai, spehuvaidhuM bIjau bhAga'. valimani ehavau ciMtavai, amlAdika pAti; ehakhIra viNasai sahI, tau ghAluM pAti'. 2. vilAsI puruSoe kRtapuyane saMsAra rasika banAvavA karelA vividha prayAsomAM bhogonI bhAtIgaLa sRSTi che. ahIM kavinI varNAnuprAsa alaMkAramAM varNanAtmaka zailI khIlI uThI che.. (DhA.6, ka.8-15) kabahuM vanitya rasi ramAvai lei teu; kabahuM saravari vAvi talAvai kUai seu. kabahuM nATakigATaka kIjaidIjaidAna; kabahuM pAna cAvata gAvata vidha vidhatAMna. kabahuM vasaMtaikhelata melata caMgamRdaMga;
Page #416
--------------------------------------------------------------------------
________________ 398 kabahuM dhamAla jamAvata pAvata tArI taraMga. kaba hIca hIDolata Dolata mana kai raMgi; kabahuM vINA vajAvata lAvata caMdana aMgi. kabahuMjUai jUai ThAmibhamADai mitra; kabahuM kAma kutUhala kai vali vilasai vitra. kabahuM goThikarAvatadhAvata jetasusaMga; kabahuMphaure ghaure kudAvata caMcala caMga. anya divasi te khela karatAM AvyA tatva; vasaMtasenA vesA gRha vesAvADai jaF. 3. vezyAnI saMgatathI koNa du:kha nathI pAmyA, te darzAvavA kavizrI vividha daSTAMto TAMke che. jemAM viSadhara ane vezyA vacceno moTo taphAvata darzAve che. viSadhara karatAM paNa vezyA vadhu khataranAka che kAraNake sarpano viSa gAruDI vidhAthI utArI zakAya paraMtu vezyAnA DaMkhano koI IlAja nathI. (DhA.6, ka.19-24) 4. akkAnA prapaMcathI kRtapuNya vezyAvAsamAMthI bahAra dhakelAyo. te samaye akkAnI putrI vasaMtasenA, je kRtapuNyane potAno jIvanasAthI samajatI hatI; tenA acAnaka cAlyA javAthI rAsanAyikAnI palaTAyelI jIvanacaryA, jemAM tyaktA strInI jIvanazailInI jhAMkhI thAya che. (DhA.8, ka.13-16) mAtAai mAyA karI jaba e kIyau kAma; vasaMtasenA dukhi thai, pachatAvainAma. ThAmiThAmijuvarAvIyA, navi pAmIyau kaMta; bhAgya vinA kima kari caDai, gayau suramaNi kaMta. tiNa dinathI mujha sAmiNI, karai veNIya baMdha; zveta vastrapiharaina ko karai kusuma saMbaMdha. proSita patikA vratadharI, rahI etalau kAla; tuccha asaNa karatI sadA, guNa samaratI bAla." 5. saMyamanA sopAne prayANa karavA pUrve rAsanAyakanI gatividhi jema ke jinapUjana, svAmIvAtsalya nagaramAM amAri prarUpaNA, prabhudarzanArthe zibikAmAM sthAna grahaNa ane prabhu samakSa vyakta karelI manogata bhAvanA rasaprada che. (DhA.11, ka.14-18) jiNamaMdiripUjA karI ho, dei dAna udAra; sAhammIvachala kIyau ho, ghosi(ta) nagari amAri. hiva sivikAyai ArahI ho. vAjatai varatari; rAjA zreNika syu valI ho, aMteura bharapUri. Agai naTue nAcate ho, pagipagidetaudAna; caDatai bhAvai AvIyau ho, jihAM zrI jina vardhamAna. hiva sivakAthI utarI ho, dei pradakSiNAtIna;
Page #417
--------------------------------------------------------------------------
________________ 399 praNami aMjali joDinai ho, jaMpai jina guNa bhIna. mai saMsAra asAra e ho, jANyau jugataudeva; hiva bhava tarivA tAharI ho, vratadhari kariSNu seva. saMvAdAtmaka zailI : 1. yauvanavayamAM potAnI paraNettarane choDI kRtapuNyae vidyAramaNI sAthe prIta bAMdhI tyAre bhadrA zeThANIthI na khamAyuM. temaNe A vAta dhanapAla zeThane kahI. ahIM zeTha ane zeThANI vacceno saMvAda rocaka che. anaMtakALathI jIvano dhArApravAha cAra saMjJA tarapha vahe che tethI te saMskAro jIva para hAvI hoya che. zeTha tenuM jJAna zeThANIne ApI putrane kuvyasano tarapha vALavAnI asaMmati jAhera kare che. (DhA.6, ka.1-4) seThi kahai"e bhAmau tujhanai lAgau prANi! eha kusIkha suputranA kima dIjIyai ApaNi? vara vayarI paMDita jana puNimUrikha hitavAri; te jaNai upagAra karUM puNi thai apagAri. asanaparigrahamaithuna bhaya e dhyAri upAya; pUravabhava abhyAsai aNasIkhavIyA thAya. bhIti bhATakApAkhai aMdhana jANai jIva; pAchaituM pachatAvisi bholI jAvajIva" 2. vasaMtasenAne vezyAcAranI zIkha ApatI akkA (DhA.6, ka.32-35) ane tenA pratyuttaramAM vasaMtasenAno khulAso, jemAM akkAnI lobhIvRtti ane vasaMtasenAnI vezyA hovA chatAM nItimattA ema virodhI pAsAo spaSTa thAya che. (DhA.6, ka.30-39) vasaMtasenAnA jaNAvai e sagalau marma; ehanai ghara thai kADhI jaitau aha kula dharma. vacha! eka tuM chAMDi mamAMDiyuM bIjI vAta; niSpIDita alatainI pothInI AbhAta. cUsI selaDI parahI nAkhI jai kyuasAra; timajUgatau tujhanai chai hiva enau parihAra ApaNa AdaradI jai lIjai je dhanavaMta! niradhanapariharIyai iNamAMhi achai nahI bhrAMta.' mAtapratai kahai vesA "aMba aMbanI rIti; kyAre phoge thAi tiNaimujha esyaprIti? eha samaudhanadecai kuNa tumha mAta vicAri; kIdhau je upagAra namelI jai saMsAri. huM guNavaMta taNA guNa dekhI rAcuM bhAi! dhananI tRSNA manamAMhi hiraNA mujhane na kAMi"
Page #418
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathAghaTakomAM parivartana : kavizrIe prAraMbhamAM pArzva prabhu ane zrutadharone namaskAra karI maMgalAcaraNa karyuM che. tyArapachI vItarAga prarUpita cAra prakAranA dharmano (dAna, zIla, tapa ane bhAva) ullekha karyo che. A dharmanuM ArAdhana karavAthI cAra gatino cheda thAya che. (DhA.1, ka.2) 1. 2. 3. 4. 400 5. bharavADa bALake vagaDAmAM tapasvI, kRzakAyAvALA, zAMta ane kSamAzIla munirAjane dhyAna dharatA joyA. (6.1, ka.1) 6. munirAjane joI bALake vicAryuM, 'dhanya! che A munirAjane. jeo potAnuM AtmakalyANa karI rahyA che. mArA prakhara puNyano udaya thayo tethI mane saMta darzana thayA. Aje mArI saghaLI AzA pUrNa thaI. mArAthI dAna, zIla, tapa jevA anya dharmo nahIM thaI zake tethI temane vaMdana karI mAro janma saphaLa banAvuM. (6.1, ka.2-4) munirAjane joI bALakane udbhavelI manovicAraNAmAM ADakatarI rIte sAdhu darzananuM mAhAtmya darzAvyuM che. cittanI prasannatA, nirdoSa AhAra ane supAtra A traNeno sumeLa thayo. (DhA.3, ka.8) ajIrNa roganA kAraNe rAtrinA samaye bALakanuM mRtyu thayuM. te marIne deva banyo. (DhA.3, ka.11) kRtapuNyae yauvananA uMbare praveza karyo tyAre mAtA-pitAe saubhAgyavatI strIone bolAvI gIto gavaDAvyAM, dhanADhaya zreSThInI putrI sAthe vivAha karAvI svajanone saMtoSyA, garIbone ghaNuM dhana ApyuM. (DhA.5, ka.1) 10. vasaMtasenA akkAnI vArI na varI tyAre dhUtArI akkAe khATalA sahita kRtapuNyane gharamAMthI bahAra mUkAvyo. (DhA.4, 6.40) ahIM akkAe jhADu kADhavAnA bahAne kRtapuNyane vezyAvAsamAMthI bahAra kADhayo nathI. A prasaMge badhA kaviothI zrI guNavinayajI judA paDe che. 11. gaNikAnA AbhUSaNonI kiMmata eka hajAra sonaiyA hatI, jeno vyApAramAM upayoga karAyo. (21.6, 5.6) 12. rAjagRhI nagarInA sudhana zreSThInI bhAryAnuM nAma mahimA hatuM, je kUDa-kapaTano bhaMDAra hatI. tenA o. 8. 9. prastuta kRti dAna dharmano mahimA varNave che. supAtra dAna, abhaya dAna, anukaMpA dAna, kIrti dAna ane ucita dAna; A dAnanAM pAMca prakAra che. abhayadAna ane supAtradAna mokSanuM kAraNa hovAthI uttama che. A supAtra dAnanuM uttama phaLa kRtapuNyane prApta thayuM. (DhA.1, ka.3) kSAyika samakitanA svAmI, bhagavAna mahAvIranA ananya upAsaka temaja naMdA Adi ghaNI strIonA svAmI mahArAjA zreNika rAjagRhI nagarInA rAjavI che. (DhA.1, ka.6-0) rAjagRhI nagarInAM koI eka gAmaDAmAMthI eka AhIrANI, putrane laI rAjagRhI nagarImAM AvI. teno putra pazupAlananA vyavasAyamAM joDAyo. (DhA.1, ka.9)
Page #419
--------------------------------------------------------------------------
________________ 401 putranuM nAma dhanadatta hatuM. (co.1, ka.1-2) 13. jyAre dhanadattanA vivAha zreSThIonI cAra kanyAo sAthe thayAM tyAre tenA pitA sudhana zeThanuM avasAna thayuM. (co.1, ka.3) dhanadattanA lagna ane sudhana zeThanuM mRtyu A banne ghaTanA sAthe banI hoya tevuM kavi darzAve che. 14. mitranI preraNAthI dhanadatta zubha divase samudra mArge vyApAra karavA nIkaLyo. (co.1, ka.4) 15. samudramAM dhanadattanuM vahANa parvata sAthe aphaDAyuM. vahANa bhAMgI paDayuM tethI dhanadattanuM mRtyu thayuM. dhanadatta je vahANamAM hato te vahANano eka pravAsI bacI gayo. teNe A duHkhada samAcAra mahimA zeThANIne ApyA. mahimA zeThANIe pravAsIne kahyuM, ''huM tane mAlAmAla karI daIza paraMtu dhanadattanA mRtyunI vAta sadaMtara gupta rAkhaje.''(co.1, ka.6-0) kavizrIe kathAnakanA prasaMgane suvyavasthita kaDIbaddha rIte anya kavio karatAM kaMIka alaga rIte Alekhyo che. 16. mahimA zeThANI sajja thaI rAtrinA samaye devAlayamAM pahoMcI tyAM nirAMte sUtelA kRtapuNyane potAnA sevako dvArA upaDAvI mahelamAM lAvI. (co.1, ka.9) ahIM nidrAdhIna kRtapuNyane mahimA zeThANInI putravadhUo upADIne mahelamAM lAvI nathI. kavizrIe strIonI nAjukatA ane komaLatAne lakSamAM rAkhI kathApravAhamAM A prakAranA bhAvo umeryA che. 10. prAtaH kALe te jAgyo tyAre mahimA zeThANIe abhinaya karatAM kahyuM, ''putra! tuM bhale ghare Avyo. ame tArI rAha jotAM hatAM. tuM nAnapaNamAM ja khovAI gayo hato. tArI ghaNI zodha karI paraMtu koI samAcAra na maLyA. Aje dhaNAM varSo pachI tAruM Agamana thayuM che. (DhA.8, ka.2-4) kavizrIe cAre putravadhUono kRtapuNya pratyeno premabhAva, pati tarIkeno svIkAra, garaja sarI jatAM kRtapuNyane sArthamAM pahoMcADavo, tyAra pachI kRtapuNyano potAnA gharamAM praveza ItyAdi prasaMgone AlekhyAM nathI. ahIM kathAnaka apUrNa jaNAya che. saMbhava che ke kavinI sva hastalikhita pratamAM A prasaMgo AlekhAyelAM hoya. saMbhava che ke pramAdavaza lahiyA dvArA pATha rahI gayo hoya athavA khaMDita prata parathI pratilekhana thayuM hoya. A kRtinI anya prata prApta thaI nathI tethI cokkasapaNe kaMI na kahI zakAya. 18. putrae paradezathI AvelA pitA pAse bhojana mAMgyuM tyAre mAtAe lADu Apyo.(DhA.8, ka.5) 19. kRtapuNyanI patnIe bIjA lADavA bhAMgyA tyAre temAMthI ratno nIkaLyAM. teNe ratnono bheda jANavA patine pUchayuM ke, ''A ratno kyAMthI AvyA?'' kRtapuNyae uttara ApatAM kahyuM, 'leNadAranA bhayathI meM ratno lADumAM chupAvyAM hatAM.''(DhA.8, ka.11) ahIM kRtapuNya mauna nathI rahyo paraMtu patnIne prabhAvita karavA asatya vade che. 20. rAjabhaMDAramAMthI jalakAMtamaNi maMgAvatAM ghaNo samaya jAya tyAM sudhI jalataMtu hAthIne pUrepUro vIMTI
Page #420
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 le. pachI, upacAra karavAthI zuM sare? tethI rAjAe nagaramAM paDaha vagaDAvyo. (TA.9, 1.3-4) 21. kaMdoIne ucita ApI rAjAe mukta karyo. (DhA.9, ka.10) 22. yakSapUjana karavA AvanAradarzanArthIe pUrva dvArathI praveza karI, pazcima dvArethI bahAra nIkaLavuM evI vyavasthA karavAmAM AvI hatI. (DhA.10, .0) 23. kRtapuNyae mahArAjA zreNika ane mahAmaMtrI abhayakumAra pAsethI dIkSAnI anumati mAMgI (DhA.11, ka.13) 24. kayavannAmunine gaNadhara bhagavaMta pAse zikSA levA prabhu mahAvIre mokalyA. (DhA.11, ka.9) 6. kavi zrI kalyANaratnasUri kRta kayavannA zeThanI copAI (saM. 1600) prastuta copAInA racayitA tapAgacchanI ratna zAkhAnA muni zrI jJAnaratnajI - zrI haMsaratnasUri zrI kalyANaratnasUrijI che. kavinA jIvana ane kavana viSe mAhitI maLatI nathI. * prastuta kRtino racanAkALa saM.1600, Aso (suda ke vada?) dasama, ravivAra che. racanAsthaLa ane tithino ullekha thayo nathI. * prastuta kRtino copAI tarIke kavizrIe prAraMbha ke aMtamAM kyAMya ullekha karyo nathI. Ama chatAM huMDImAM "kayavannA zeThanI copAI' evuM zIrSaka AlekhAyuM che. vaLI, kAvyanA aMte "Iti kayavannA baSi sakjhAya saMpUrNa' evuM AlekhI pUrNAhuti karavAmAM AvI che. ATha DhALa ane 56 kaDImAM vistRta thayelI A racanA vAstavamAM copAI chaMdamAM racAyelI nathI. tenA cAra caraNane 'copAI" evuM nAmabhidhAna apAyuM che. A kRtine copAIna kahetAM "sakjhAya' kahevI vadhu yogya raheze. * prastuta kRtinI DhALamAM dezI ke rAgonuM nirUpaNa thayuM nathI. * prastuta kRtinA kathAnakamAM AvatA pAtromAMthI rAsanAyaka kRtapuNya, dhanya zeTha, bhadrA zeThANI ane abhayakumAra ema cAra nAmano ja ullekha jovA maLe che. saMbhava che ke kavizrIne kathAnakanA pAtronA nAmollekhamAM vividhatA jovA maLI hoya, tethI temaNe A viSayamAM mauna rahevuM vadhu pasaMda karyuM haze. * prastuta sakjhAya saMkSepamAM AlekhAyelI hovAthI kyAMka kyAMka upamA ane ubekSA jevA alaMkArono sparza thayo che. A uparAMta zabdAnuprAsa ane varNAnuprAsa alaMkArathI sajhAya suzobhita banI che. 1. zrI haMsaratnasUrijIe zrI dhanezvarasUrijI kRta "zatrujya mahAbhya' parathI "zatrujya mAhAbhyolekha' nAmano 15 sargamAM, saMskRtamAMgadha graMtha racyo. (jai.sA.sa.I., pArA-968, pR.-432)
Page #421
--------------------------------------------------------------------------
________________ 403 upamA alaMkAraH 1. dhana yauvana re mada bharimAtu hAthIu (2) pUrabahAra khIleluM yauvana sauMdarya temaja lakSmInI maherathI kRtapuNya madonmatta hAthI jevo zobhato hato. 2. suMdara suparati soha e (3) gaNikAnA nayana manohara lAvaNyane kAmadevanI patnI rati sAthe upamita karyuM che. 3. rupa amArI deva kumarI gaMga gavarI dIpatI (3) sauMdaryamAM rUpavatI gaNikA kAmadevanI patnI rati, gaMgA ane pArvatI jevI divyasvarUpA hatI. 4. sAravAi sAna karI re, anukrami kADhiu teha; jhAbakiteha dekhADi, ThAra taNu jima behore (10) kacaro vALavAnA bahAne kRtapuNyane TheTha UMcI havelImAMthI khaDakI sudhI lAvavAmAM Avyo tyAre te tUTI paDelI motInI mALAnI jema bhAMgI paDayo. 5. khADakhaNI khepuparI upADI eha (20). vRddhAe potAnA putranA mRtaka dehane dhULanI jema tuccha samajI upADIne khodelA khADAmAM nAMkhyo. 6. dinakara dIsaidIpatu, timatarUNI pare te teja apAra kiM(32) - sauMdaryavAna yuvAna strIonuM tejajhagArA mAratA sUrya sAthe tulanIya che. che. rupaiM raMbhA jisI bhAmA, bhAmini bhadraka eha; (33) bhoLI bhAminI rUpamAM raMbhA jevI divyasvarUpA hatI. ubhekSA alaMkAraH 1. rakhe! rAuliyana lIi, nahI sutA kAMi (25) 2. ThavIya mUrati yakSa jANe kayavantu hui jisu (40) 3. nija naradekhI nayana vikasyAM, jAMNe meha vUThau amI (48) acAnaka potAnA patine joIne cAre strIo harakhaghelI banI. te darzAvavA amRta vRSTinA meghanI suMdara ubhekSA kavie vyaMjita karI che. yamaka alaMkAra : 1. bhaNI gaNI guNavaMta hUyo (1) 2. dina dina vAghaI kalA sAdhaI (1) 3. nayara AkhaI bhAkhaI dAkhaI deula Avayo(40)
Page #422
--------------------------------------------------------------------------
________________ varNAnuprAsa| varNasagAI alaMkAra : 1. sukha karaNI re sarasati sAmaNi (1) 2. kahaI kavIyaNa re kayavannA pabhaNuM cari (1) 404 saMvAdAtmaka zailI : 1. vaMzavRddhinA kAraNe samasyA ubhI thaI te prasaMge pati-patnIno gharAu saMvAda rocaka che, jemAM saMsArano vyavahAra dhana vinA na cAle te sanAtana satya ujAgara thayuM che. (10-19) kayavanumani ciMtavai 'dhana, nahI kahu kima havai madana ? vaibhAva manorathasavi phalai e.' gharaNi prati kahai vAtaDI, ''garatha vinA jAi je ghaDI; te vaLI varasa pramANai jevaDI e.' ima kahI paradesa bhaNI, nAri pUchI cAlyau dhaNI; tehataNI gharaNI sApremai sahI e. kathAghaTakomAM parivartana: 1. kRtapuNya potAnI vivAhitAnA aMkuzamAM na rahyo. te mitronI sAthe nagaramAM svachaMdapaNe viharavA lAgyo. (2) kavizrIe kRtapuNyanI vairAgyadazA ke sAdhuo sAthe satsaMga karavo evo saMyamita pakSano ullekha na karatAM kRtapuNyane raMgIna svabhAvano citrita karyo che. kathA pravAhane jhaDapathI AgaLa vadhAravA kavizrIe rAsanAyakanI prathamathI ja vilAsI avasthA darzAvI che. kRtapuNya jyAre dukAnamAM beTho hato tyAre tenI dRSTi rAjamArga para svachaMdapaNe pharatI gaNikA para usl. (3) 2. 3. gaNikAnuM nAma ThekANuM jANavA kRtapuNya svayaM ubho thayo. te gaNikAnI pAchaLa pAchaLa cAlI gaNikAvAsa sudhI pahoMcyo. akkAe zAhukAra zeTha jANI tene premapUrvaka AdarabhAva Apyo.(3) kavizrIe ahIM mitro dvArA gaNikAvAsa sudhI pahoMcADayAno ullekha karyo nathI. 4. gaNikAvAsanI havelI kadamAM ghaNI moTI hatI. kRtapuNya sauthI uparanI maMjilamAM rahyo. A sthAne caMdana, agara, abIla jevA sugaMdhI padArthonI maheka prasarelI hatI. (4) 5. mAtA-pitAnI aMtima veLAe kRtapuNyane teDuM mokalyuM paraMtu niSThura hRdayano kRtapuNya na ja Avyo. (4) 6. kRtapuNyanI patnIe doDhiyA kamAvavA paradeza jatA patine bhAthAmAM cAra lADu ApyA temaja pati sukhethI sUI zake evA IrAdAthI eka jIrNakhATalo paNa sAthe Apyo. (20-21) 0. prabhAta thatAM kRtapuNya nidrAmAMthI jAgRta thayo tyAre cAre strIoe kahyuM, " A dhana yauvana tamAruM ja che. tene tame bhogavo.''(31)
Page #423
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45 ahIM akkA (vRddhA)ne badale cAre strIoe ja kRtapuNyane bhogavilAsa mANavAnuM sUcana karyuM che. kathAne jhaDapathI AgaLa vadhAravA kavi sAsu-vahunA vArtAlApane sparyA nathI. 8. je vezamAM kRtapuNyane havelImAM lAvavAmAM Avyo hato te ja vezamAM rAtrinA samaye vRddhAe devAlayamAM mUkyo. (35) 9. akkAe abaLA strIo pAse aLakhAmaNI vAta karI. (35) kavizrI kathAMzane sparza karI jhaDapathI AgaLa vadhe che. akkAe karelI apriya vAtano koI khulAso karyo nathI. che. kavi zrI guNasAgarasUri kRta kayavannA copAI (saM. 1606) dAnadharmano mahimA varNavatI A copAI kula 330 kaDI pramANa che. copAInI aMtima kaDImAM maLatA ullekha anusAra prastuta kRtinA kartA zrI guNasAgara sUrijI che. kavie aMtima kaDImAM phakta potAnA nAmano ja ullekha karyo che. gaccha ke guru paraMparA vize mauna che. * jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa pArA 896 anusAra guNasAgara sUri"vijayagacchanA che. vijayagacchanA zrI vijaya daSijI - zrI dharmadAsajI - zrI khemajI - zrI padmasAgarasUri - zrI guNasAgarasUrijI che. guNasAgara sUrijInI keTalIka racanAo prApta thAya che. 1. saMgrahaNI vicAra copAI (saM. 1605), 2. DhAlasAgara (saM. 1606), 3. kayavannA rAsa (saM. 1606), 4. zAMti jinavinati rUpa stavana athavA chaMda, 5. sthUlibhadragIta (ka. 32) ApaNI abhyAsanI kRtimAM viharatAM jaNAya che ke A kRtinI bAMdhaNI duhA ane DhALamAM thaI che. * A kRtimAM racanAkALa viSayaka ullekha nathI paraMtu bhASA ane racanA parathI jaNAya che ke A kRti 16mA saikAthI arvAcIna to nathI ja. je.gu.ka.bhA.-3mAM guNasAgara sUri kRta kayavannA rAsano racanAkALa saM. 1606 Apyo che. jai.sA.sa.I. mAM paNa te ja saMvata che tethI ahIM prastuta kRtinI racanA saMvata 1606 rAkhI che. * A kRtimAM eka vizeSatA jovA maLe che. prAraMbhathI ja pratyeka DhALanA aMte kavizrIe anukrame 'bAvIsa, trevIsa, covIsa, paccIsamI DhALa pUrNa thaI evuM AlekhyuM che. bIjI nakalamAM paNa e ja pramANe 1. saM. 1533mAM sIrohInA pratimA niSedhano vAda pracalita thayo. A matane mAnanArA potAne 'TuMDhiyA' kahetA. te matamAM saM. 1568mAM rUpajI TaSi thayA. saM. 1500mAM temAMthI nIkaLI bIjA nAmanA gRhastha bIjamatanI utpatti karI jene kavacit vijayagaccha' paNa kahevAya che. bIjI mAnyatA anusAra AcArya vijayadAna sUrine maNibhadravIre svapnamAM kahyuM, "tamArA gacchanuM kuzalapaNuM karIza. tamArI pATa para vijayazAkhA sthApajo.' (tapagaccha zramaNa vaMzavRkSa- pR.43)
Page #424
--------------------------------------------------------------------------
________________ 406 AlekhAyuM che. vaLI, A kRtimAM kathA pUrNa rIte lakhAI che tethI evuM jaNAya che ke, ApaNI abhyAsanI kRtinA prAraMbhamAM koI moTo rAsa hovo joIe. temAM avAMtara kathA rUpe kayavannA caritra lakhAyuM hoya ane temAMthI udbhUta karIne A rAsa alagathI mudrita thayo hoya. * prastuta rAsamAM keTalAka hindI zabdono prayoga thayo che. jemake- gvAhA, jutIyA, phelA, jaba, taba Adi. * kavizrIe upamA, ubhekSA, rUpaka ItyAdi alaMkArothI rAsane gUMcyo che. kavinI varNanAtmaka zailI adbhuta che. upamA alaMkAra : 1. ketakI kAMThivIdhayo, jima bhamarotimatema (28) lAkaDAne vIMdhanAro madhukara ketakInA phUlamAM sapaDAya, tema kRtapuNya gaNikAnA snehamAM bhIDAyo. 2. vezyAjihAekasI, aMtara nahIe lagAra; ekadihoina cIMkaNI ho, lUkho chai vivahAra (51). gaNikAne jIhA sAthe sarakhAvI che. jIbhane game teTalA snigdha padArtho khavaDAvavAmAM Ave chatAM te kadI cIkaNI thatI nathI, lUkhI ja rahe che tema gaNikAne game teTaluM dhana ApI mAlAmAla karo chatAM te kadI dharAtI (snehALa thatI) nathI. 3. caMdrakalA jima vAdhIyA, vadana ati abhirAma (128) cAre strIo thakI janmelA cAre putro pratidina caMdranI kaLAnI jema vRddhi pAmavA lAgyA. 4. poSai hovAhoDa syuM, bhAnu taNI priyA jema(129) cAre strIo kRtapuNyanuM poSaNa sUryanI strInI jema caDasAcaDasI pUrvaka karavA lAgI. 5. naMgare jaDANo kaMcana jema, kayavanno nRpa kumarI tema (254) kRtapuNya ane manoramAnAM abheda premane darzAvavA sonAmAM jaDelA naMganI manohara upamA TAMkI che. 6. kAma anai rati devI doe, iMdra anai iMdraNI joe (255) kayavanno nRpa kumArI prema, ANi milI e joDI jema (256) navavivAhita yugala kAmadeva ane rati temaja IMdra ane IMdrANInA nakhazikha zilA jevuM hatuM. ahIMmAlopamAnuM nirUpaNa thayuM che. che. tehano naMdana sukhamai vadhAvai, kalA karI jimacaMda (206)
Page #425
--------------------------------------------------------------------------
________________ utprekSA alaMkAra 1. 2. 3. 400 maMdira to gaNikA taNai ho, Avyo jANe nAtha! (26) kRtapuNyanA sauMdarya, ThAThamATha ane vaibhavane darzAvavA kavizrIe suMdara utprekSA prayojI che. rAkhyo raMga na chuTahI ho, jANi bAMdhyo tANi! (20) varasabAra volI gayAM, jANe ghaDI samAna ! (131) rUpaka alaMkAra : 1. guNaratne rohaNa giri (14) : guNarUpI ratna mATe rohaNa giri. 2. dharmaparohaNa (308) : dharmarUpI prarohaNa, dharmarUpI aMkuro mATe. kahevata/ rUDhiprayogo: 1. kUyAhI khAlI paDaI ho, beThAM beThAMkhAta (44) : udhama vinA lakSmI paNa naSTa thAya 2. kAga galeI kaMcananI mAla (213) : aNaghaTatuM joDANa mahArAjA zreNikanI guNavAna putrI manoramAno hAtha kaMdoI jevI nIca jJAtimAM Apavo eTale kAgaDAnI DokamAM suvarNano hAra paherAvavA samAna azobhanIya kArya gaNAya. 3. nAnhA mAM moTI Asa (233) : ati tRSNA 4. vAdaLa phATAM sUra prakAza (241) : AvaraNa dUra thatAM prakAza thavo, ajJAna dUra thatAM satya pragaTa thayo. 5. sira aDasyaIM Abhi (31) : khUba puNya-pratiSThA prApta thavI. varNanAtmaka zailI : 1. gharanI avadazA joI kRtapuNyanuM aMtara valovAyuM, te samaye rAsanAyake potAnA bhAgyane upAlaMbha Apyo. tenI aMtarvyathAmAM karUNarasa, raudrarasa ane bhayAnaka rasanI chAMTa jovA maLe che(59.2-61) vadana sadana narakA taNo ho, kayuM na lahai jana trAsa ?' ima cIMtavato nIkalyo, Avyo nija ghari cAlI; paDIyAMmaMdira dekhIyAM ho, daiva prati dai gAlI. 'dhig! dhig! e mujha jIvIyuM, dhig! dhig! mujha avatAra; mAvItrA naiM dukha dIuM ho, te jANi karatAra 2. kRtapuNyae snAna karI sughaDa vastro (ghotiyuM) paheryA. tyArabAda kuLadevInuM pUjana karyuM. pUjana bAda bhojana ArogyA. tyArapachI mukhavAsamAM pAna-sopArI khAdhAM.(69-70.1) nAhyo nirmalI nIrasuM, paherI dhotI sAra; pujyA gharanA devatA, jina nAmi jayakAra.69 bhojana kIdho bhAvasuM, ArogyAM mukhipAMna.
Page #426
--------------------------------------------------------------------------
________________ 408 uparokta varNana parathI te samayanA lokonI raheNIkaraNI, vezabhUSA ane bhojanano saMkSipta paricaya maLe che. 3. A jagatamAM dhana sarvasva che. te bhAvanI pUrti kavizrIe vRddhAnA pAtra dvArA vahuone samajAvatAM kathApravAhamAM suMdara rIte gUMthI che. (103-105) 4. apUrva ane kiMmatI vastu nirdhanane tyAM na hoya, te yuktinuM samarthana karavA kavizrI vividha daSTAMto TAMke che, je kavinA jJAnanI bahulatAdarzAve che. (218-222) ehanai gharina hovai e rayaNa, jotAM eha vaDAMnAM vayaNa. "kai tuha ghari kisAhAM teha, vastu apurava lahai eha? caMda viSaire sudhArasa vAsa, sUrya viSAre jimateja prakAsa. aMbudhimAMhi ratnono ThAma, merumaruta rANAvizrAma. grahanA thAnaka AkAza, gaja hayagaunau svarganivAsa. 5. sALA ane banevIno vArtAlApa praznottarazailImAM rocaka rIte varNavyo che. (261-200) 6. yakSapUjana aMge sAsu ane vahUo vacce thato saMvAda suMdara rIte che. ahIM cAre strIo sAsu samakSa dalIla karatI najare caDe che. (281-289) che. tapasvI ane kRzakAyAvALA munirAjane joI kRtapuNyanuM ciMtana, tenI vahorAvavAnI khaMDita manodhArA, sAdhune vahorAvavAno lAbha ItyAdi bhAvone kavizrIe suMdara rIte AlekhI jainAcAra pragaTa karyo che. (310-321) rAMdhI khIra parusai bhANai jI, suta ArogaNa heti; ApagaiparakAma karavA jI, milIu subha saMketi. mA khamaNanai pAraNaijI, sAdhupadhArayA hoi; bahutapa tapavidurbala deho jI, dekhI ciMtaisoi. "janma saphalato Aja hamAro jI, divasa saphala aryAma; e velAM dhana darasanadIdhojI, sAdhu taNo abhirAma. gvAlAmaNo mana huo kRpAlujI, sAdhAMnipratilAbhi; hosuM Aja kRtAratha adhiko jI, jai sira aDasTaiM Abhi beTho hai sanamakhi Avi jI, bahaSinai karI praNAma "tAro tAro''mukhi uccarato jI, "sAro mAharAM kAma. upadezAtmaka zailI H 1. dAnano mahimA (1-4) 2. kRtapuNya vilAsI puruSonA saMgathI sAte vyasanamAM joDAyo. te saMdarbhamAM kavizrI upadeza che ke susaMgatithI mAnava sudhare che ane kusaMgatithI bagaDe che. (20.2-22) - A kathananI pUrti mATe kavizrIe AganI saMge pANI, kapUranI saMge kasturI ane hiMganI saMge lasaNanI suvAsa naSTa thAya che ema paraspara virodhI daSTAMto AlekhyAM che.
Page #427
--------------------------------------------------------------------------
________________ 409 3. duSTanI saMgatithI sulakSaNo kulakSaNomAM parivartita thAya che. (20-25) A kathananI pUrti mATe pagarakhA, gaMgAjaLa ane kAjaLanAM dRSTAMto kavizrIe TAMkyAM che. 4. dhikkAra! che viSayavAsanAne, je caturane vihvaLa banAve che, dhairyavAnane caMcaLa banAve che ane jJAnIne khUba du:khI kare che. (34) 5. Thaga vezyAe luccAI batAvI. kRtapuNya ThagAI mATenA SaDayaMtrano bhoga banyo tyAre tenuM haiyu coTa khAI gayuM. kavizrI te prasaMge mAMsAhAra, madirApAna, bhogavilAsamAM ramaNa karatAM citta temaja vezyAgamanane narakanAM mULa kAraNo gaNe che. (58) 6. mAtA-pitAnA AzIrvAdathI yaza-pratiSThA vadhe che temaja sukhI thavAya che. (66) ahIM mAtRbhakti ane pitRbhaktino mahimA gavAyo che. bhAratanA lokasAhityomAM paNa bhUlo bhale bIjuM badhuM, mA-bApane bhUlazo nahIM' evI paMktio kavio dvArA AlekhAI che. ekabAju prAcIna sAhitya saMskArI putrothI samRddha che, to bIjI bAju AjanA keTalAka kapUto potAnA mA-bApane vRddhAzramomAM mokalavavA 'veITIMga lIsTa'nI katAramAM rAha jotAM ubhA che! che. mAtA-pitAnA avasAnathI zokAtura banelA kRtapuNyane tenI patnI dhanyAe sUrya, caMdra ane sAgara jevA prAkRtikadaSTAMtonA upadezo vaDe sAMtvanA ApI. (05-08) - sUryanI divasamAM traNa avasthA badalAya che. caMdra paNa eka pakhavADiyAmAM vadhe ane bIjA pakhavADiyAmAM ghaTe che. sAgaramAM paNa bharatI ane oTa Ave che, tema manuSyanA jIvanamAM paNa sArAMnarasAM divaso Ave che. 8. A jagata svArthamaya che, tenI siddhi karavA kavizrI vaidhanuM daSTAMta Alekhe che. (131-132) 9. cAre putravadhUonI nIDaratA ane baLavo karavAno palaTAyelo svabhAva joI vRddhA DhIlI paDI. te saMdarbhamAM kavizrI "ati sarvatra varjayate' A yukti TAMkI paurANika ane vyavahArika daSTAMto Alekhe che. ati tANavAthI doraDuM paNa tUTI jAya che. maMdAra parvatane ravaiyo banAvI ati maMthana karatAM samudramAMthI viSa pragaTa thayuM, je zaMkara bhagavAnane kaMThamAM dhAraNa karavuM paDayuM tethI 'nIlakaMTha' kahevAyA. bhale caMdanano svabhAva zItala hovAthI vizvamAM prasiddha che paraMtu A ja caMdananA vRkSo (araNi) jyAre paraspara athaDAya che, tyAre temAMthI agni jhare che. kharekhara! atirekapaNuM sarvatra tyAjya che. (291,292) saMvAdAtmaka zailI : 1. gaNikAvAsamAMthI dhana ugharAvavA AvelI dAsI ane dhanyA sAtheno saMvAda, jemAM patidharma nibhAvatI tyaktA dhanyAnI AtmakathAnuM zabdacitra kavizrIe upasAvyuM che. (30-46) 2. akkA ane anaMgasenAno saMvAda, jemAM gaNikAnI manaHsvitA ane gaNikAcAranI tAlima apAI che. (52.2-54)
Page #428
--------------------------------------------------------------------------
________________ 410 3. x in kathAghaTakomAM parivartana : 1. tejasI zeThanI putrI dhanyA sAthe kRtapuyanA vivAha thayA. (15) 2. dhanezvara zeTha ane subhadrA zeThANInuM mRtyu tIvra jvara rogathI thayuM. teo kALa karI devalokamAM gayA. (36) kRtapuNyanA mAtA-pitAne thayela roga ane mRtyu bAdanI deva gati aMge anya kavio mauna rahyA che. kavizrI A prasaMge navIna vicAro TAMke che. dhanyAe potAnA piyaranuM baceluM eka amUlya AbhUSaNa ApI, gharanI paristhitino citAra patine jaNAvavA dAsI dvArA saMdezo pAThavyo. (45-46) dAsIno saMdezo sAMbhaLI kRtapuNya bhAre du:khI thayo. (40) kRtapuNyane khaseDavA gaNikAvAsanI dAsIoe tenI sAme dhULa uDADI tarakaTa racyuM. (51) kRtapuNya dhanyAne khUba cAhato hato te joI lokoe tene Thapako ApatAM kahyuM, "have jAgRta thayo che! paraMtu jo pahelAM cetyo hota to saMtAnano vaMzavelo vRddhi pAmata. A putra nahIM paraMtu zatru che, jeNe mAvatarane jIvate mAryA che." (82-83) kRtapuNya bAra-bAra varSa sudhI vezyAvAsamAM rahyo, je te dhanyA sAthe rahyo hota to tenAM saMtAno moTAM hota. ahIM lokoe tene upAlaMbha Apyo che. vezyAvAsane kharAba gaNyo che. che. lokono upAlaMbha sAMbhaLI kRtapuNya vyAkuLa banyo tyAre dhanyAe lokonA zabdo tarapha lakSa nA ApavAnuM sUcana karyuM. (85). kRtapuNya vyApAra karavA paradeza javA taiyAra thayo tyAre dhanyAe potAnI pAse rahelI eka hajAra sonAmahora ApI dhananI jogavAI karI dIdhI. (80) ahIMdhanyAno karakasaravALo svabhAva, bacata ane saMkaTamAM upayogI thavAnI vRtti najare caDe che. 9. vRddhAe kRtapuNyane putra banAvI kahyuM, "A cAre strIo tArA bhAInI patnIo che. AjathI tuM emano svAmI che.'(118) 10. ghuTo joI putrae vicAryuM, "mArA pitAjI mArA mATe A gheTo lAvyA che." (159) 11. rAjAe secanaka hAthIne choDAvavA rAjabhaMDAramAMthI jayakAMta maNi maMgAvyuM paraMtu rAjakoSamAM upalabdha na hatuM. (194-196) 12. "kaMdoIne putrI ApatAM samAjamAM hAsyAspada thazuM," evuM mahArAjA zreNike vicAryuM. (211) Aje paNa gAmaDAomAM A prathA jIvaMta che. ghaNI komomAM para (paMjAbI, siMdhI Adi) jJAtimAM lagna karanArane mahAjana jJAti bahAra kare che temaja temane sArA prasaMgomAM samAjamAM saMmelita karatA nathI. 13. navavivAhita yugala (kRtapuNya ane manoramA) hAthI para ArUDha thayA. (250) 14. yakSa prAsAdanA gAbhArAmAM devamUrti jevI kRtapuNyanI svarUpavAna mUrti sthApavAmAM AvI. (202) ahIM kavie yakSa prAsAdanI jinAlaya jevI kalpanA karI che. vaLI, kRtapuNyanAM rUpane kAmadeva
Page #429
--------------------------------------------------------------------------
________________ 411 sAthe sarakhAve che. 15. yakSapUjana mATe AvelI strIo potAnA saMtAnone laI prathama dvArathI praveza karatI ane bIjA dvArathI pUjana karI bahAra nIkaLatI. (205) darzanArthIonI bhIDane niyaMtrita karavA suMdara Ayojana karavAmAM AvyuM hatuM. 16. nagaramAM paDaha vagaDAvyo ke, ''yakSa pUjana mATe nahIM AvanAra strInuM saMtAna avazya mRtyu pAmaze, tethI caudasanI tithinA divase pharajiyAta AvavuM. (209) ahIM yakSapUjana mATe caudasanI tithi noMdhAI che. anya koI kavie tithino ullekha karyo nathI. 10. cAre pUtravadhUoe sAsune 'AI'nuM saMbodhana karyuM che. (288) saMbhava che ke te samayamAM sAsune AtmiyatA mATe 'AI' (mAtA)nuM saMbodhana thatuM haze. 18. cAre strIoe bALakone keDamAM upADayAM ane sAsue lADunuM poTaluM potAnA mAthe lIdhuM. (295) kavizrI grAmINa jIvanazailInI jhAMkhI karAve che. vartamAnakALe gAmaDAomAM strIo potAnA bALakone keDamAM upADe che. vaLI, pAlItANAnI jAtrA karatAM tyAMnA (kAThI) koLI jAtinAM loko bALakone keDamAM upADI jAtrA karAve che. 19. yakSapUjana mATe nIkaLelI cAre strIoe mArgamAM ghaNAM svajanone joyAM tethI temanuM mana praphullita thayuM. (294) bALako nAnA hovAthI temaja sAsunA dAbanA kAraNe viziSTa prasaMgo sivAya svajano sAthe meLApa na thato hoya tethI uparoktabhAvo kathApravAhamAM jhilAyAM hoya. 20. putrone yakSanA caraNomAM namana karAvI, modakano thALa naivedha dharI, strIoe yakSadevane bALakonA kalyANanI prArthanA karI.(296) 21. abhayakumAre vRddhAne 'kiMcit' dhana ane bAkInuM dhana kRtapuNyane ApyuM.(303) kavizrIe vRddhAne maLelA dhana mATe 'kiMcit' zabda prayoga karyo che paraMtu dhananI spaSTatA karI nathI. 22. pratyeka gharekhIra khavAtI joI bharavADanA bALake mAtA pAsekhIranI mAMgaNI karI.(312) kavizrIe khIra banAvavAnA prayojana aMge koI khulAso karyo nathI. 23. mAtA thALImAM khIra pIrasI 'putranA bhalA mATe' paragharanA kAma karavA cAlI gaI. (315) mAtAnI mIThI najara bALakane na lAge te kAraNe kavizrI A pramANe Alekhe che. 24. bALakakhIrakhAvA beTho tyAre kRza kAyAvALA be tapasvI munirAja padhAryA.(316) anya sarva kavioe phakta ekaja munirAjano ullekha karyo che. 25. kRtapuNyanA saMyama jIvana vize kavizrI mauna rahyA che. munirAja kALa karI pAMcamA brahmadevalokamAM utpanna thayA. (32) rAsanAyakanI vaimAnika gati ekAda kavine choDI sarvae ekamate svIkArI che. paraMtu devalokanA sthAnamAM aikya nathI. koI prathama devaloka, koI pAMcamA devaloka to koI sarvArthasiddha
Page #430
--------------------------------------------------------------------------
________________ 412 vimAnanI gati batAve che. kavizrI lAlavijayajI rAsanAyakane carama zarIrI gaNI mokSagati noMdhe che. 8. kavi zrI lAlavijayajI kRta kayavannA sanjhAya (saM. 1680) prastuta sajhAyanA kartA tapAgacchanI vijaya zAkhAnA zrI vijayasenasUrijI -'zrI vijayadeva sUrijI-paMDita zrI kalyANa vijayajI -'paMDita zrI zubhavijayajI- "paMDita zrI lAlavijayajI che. * prastuta cauda kaDI (pratyeka kaDI 8TUMkanI) pramANa tUTaka chaMdamAM racAyelI A sakjhAyamAM ha.pra. (ka)mAM kavizrIe racanA samaya ke sthAna vize ullekha karyo nathI paraMtu A sajhAyanI prApta thayelI ha.pra. (kha), je saMvata 1808mAM punaH mudrita thayelI che, jemAM nIce pramANe ullekha thayo che. saMvata sola asII manoratha, vijaya pakSinauM sIdhuM; | vijayAnaMda sUrIsara rAjiM, usamAMpuramAMhi kIdhuM' (14) vaLI, jaina gUrjara kaviomAM sakjhAyanI racanA sAla saMvata 1680 AlekhAyela che tethI A sakjhAyanuM kavana saM.1680mAM thayuM che, evuM siddha thAya che. ha.pra. (kha)nI aMtima kaDI anusAra tapAgacchanA vijayAnaMdasUrinI paraMparAnA A lAlavijayajI che, jemaNe usmAnApUra zaheramAM A sajhAyane akSaradeha Apyo che. vaLI, ha.pra.(ka)nI aMtima kaDImAM kahyuM che. zubhavijaya paMDita paya sevI, lAlavijaya kahi prANI." (14) A zubhavijayajI ApaNI abhyAsanI kRtinA racayitA lAla vijayajInA guru che. Ama, ha.pra. (ka) ane (kha)no pATha meLavatAM tAraNa kADhI zakAya ke tapAgacchanA vijayapakSanA vijayAnaMda sUrinA ziSya zubhavijayajInA ziSya paMDita lAlavijayajI che. * bhASAkIya draSTie joIe to kavizrInI bhASAmAM kriyApadonA eka vacanamAM "u'kAranI 1. sajhAyanuM svarUpa- juo pariziSTa vibhAga. 2. aDhI hajAra sAdhuonA guru, mahAprabhAvazALI jainAcArya hatA. saMvata 1604mAM jahAMgIra bAdazAhe temanI tapazcaryAthI mugdha thaI mAMDavagaDhamAM "jahAMgIra mahAtapA' nuM birUda ApyuM hatuM. temane udayapuramAM rANA karNasiMhanI samakSa lepako sAthe zAstrArtha karyo hato. temanA upadezathI udayapuranA mahArANA jagatasiMhe varasANA tIrthamAM poSa dazamInA divase AvatA yAtrALuno kara baMdha karAvyo. (tapagaccha zramaNa vaMzavRkSa -pR.67-68) 3. vijayadevasUrijInI preraNAthI pIMcholA ane udayasAgaranA taLAvomAM mAchalA pakaDavAnI jALono niSedha karyo. guruvAre rAjyamAM amAri pALavI, bhAdaravA mAsamAM jIvahiMsA na karavI evuM rAjAe elAna karyuM. (tapagaccha zramaNa vaMzavRkSa- pR.68) 4. zubhavijayajIe 'tarkabhASA vArtika', 'kAvya kalAlatA vRtti makaraMda', "syAdvAda bhASA sUtra' para vRtti temaja 'senapraznano saMgraha' jevAM graMtho saMvata 1661 thI 1601mAM racyAM che. 5. samartha kAvyakAra lAlavijayajIe ghaNuM sAhitya sarjana karyuM che. mahAvIra svAmInuM ra0 bhava stavana (saM.1662); jJAtAdharma ogaNIsa adhyayana sakjhAya (saM.1603); naMda maNiyAra rAsa; ghI sajhAya; sudarzana sajhAya (saM. 1606); vicAra sajhAya (ka.5); bharata bAhubali sajhAya (ka.31); kayavajJASisajhAya (saM.1680).
Page #431
--------------------------------------------------------------------------
________________ pradhAnatA che. jemake chabiu, choDAviu, paraNAvau, bAMdhiu, phAviu, Aviu, kADhiu, mehaliu, jAvau, lAvau, thaIu, rahiu, karasiu, ulakhIu, janami, vahurAviu, pAmiu vagere. sajjhAyamAM kathA sAtheno sumeLa jaLavAyo che. kavizrIe A kRti khUba TUMkANamAM racelI hovAthI temAM koIpaNa prakAranA varNanonI prastuti thaI zakI nathI. te uparAMta alaMkAronI gauNatA ja rahI che. chatAM TUMkANamAM kathA nirUpaNa e prastuta kRtinI AgavI vizeSatA che. A sajjhAya saMkSipta hovA chatAM, prasaMgopAta upadezAtmaka zailIno kavizrIe prayoga avazya karyo che. jema ke 1. dAna ApyA vinA saMpatti prApta thatI nathI. bhojananA samaye atithi saMvibhAganI bhAvanA bhAvavI joIe, evuM gaMgadattanA pAtra dvArA kavi upadeze che ke- (2) judAMna na dIdhUM tu dohili ApAmI; jau AvaI munivara tau ApuM siranAmI. 413 2. saMkSipta kAvyamAM saMvAdAtmaka zailImAM kavi kharA utare che. (7-8) '" bAra varasa yUM sUtA hUtA ? sArtha uparAjI valIu;'' ''sUtA nU hutA deha bhalUM chai sArtha aneru milIu;'' gharaNi kahi ''rUM lAvyA uparAjaNa navi dekhuM?'' dhaNI kahi ''pAchali chai AviM karasyuM lekhuM; saMdeha hajI chai na miliijihAM lagisAcuM'' ''haviM ghayari padhAru tumhe dIThai amhe rAcuM.'' pati-patnIno gharelu saMvAda rocaka che, jemAM eka bAju patnInI dilanI vizALatA to bIjI bAju DhAMkapichoDo karato kRtapuNya najare caDe che. kathA ghaTakomAM parivartana 1. zrIpura gAmanI AhIrANInuM nAma gaMgA hatuM. gaMgAnA putranuM nAma gaMgadatta hatuM. (1) kavizrIe sajjhAyanA prAraMbhamAM ja kRtapuNyano pUrvabhava Alekhyo che. Arthika sthiti vaNasatAM mAtA ane putra zrIpura nagaranA koI zreSThIne tyAM AvIne rahyA. bharaNapoSaNa mATe temaNe parizramane jIvanamaMtra banAvyo. (1) 2. ahIM kavizrIe mAtA ane putranAM kAryanuM vizeSa spaSTIkaraNa karyuM nathI. saMbhava che ke kathAne jhaDapathI kahevA mATe 'AvyAM kAma karAM' evuM kahI kathApravAhamAM kavi jhaDapathI AgaLa vadhe che. 3. putrae khIranA bhojananI haTha pakaDI tyAre garIbaDI mAtAe kahyuM, ''uhanUM jamyAM thayA cha mahInA' arthAt cha mahinAthI bALake TADhuM bhojana khAdhuM che paraMtu garama bhojana jamyo nathI. (1) ahIM lAcArI, garIbI ane pApodayatAnA kAraNe gaMgAnI duHkhada manaHsvitA chatI thAya che. pADozaNoe khIra mATe khAMDa, ghI, sAkara ane dUdha premathI ApyA. (1) 4.
Page #432
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. 6. 414 o. ahIM pADozaNonI paropakAravRtti ane bhAvasabhara vijJapti najare caDe che. khIra pIrasIne mAtA kAma karavA gaI tyAre gaMgadatte ciMtavanA karI ke, 'jo koI munivara Ave to temane anna voharAvuM.' (2) gaMgadatta AhIrano putra hato. te jaina dharmathI vaMcita hato, chatAM saMvedanazIla ane RjutAne kAraNe potAnAmAMthI bIjAne ApavAnI udAra bhAvanA tenAmAM pragaTI, e karmanI laghutA darzAve che. jaina kavizrIe prasaMgopAta rIte zrAvakanI AcAra saMhitA tarapha aMgulinirdeza karyo che. gaMgadattanA bhItaranI uttama bhAvanA phalita thatAM mAsakSamaNanA tapasvI munirAja vahoravA padhAryA. (2) zuddha aMtaHkaraNa pUrvakanI bhAvanA avazya phaLe che; evuM kavizrI darzAve che. zuddha bhAvanAnA baLe caMdanabALAne bhagavAna mahAvIra svAmI maLyA, zAlibhadrano pUrvabhava saMgama bharavADane mAsakSamaNanA tapasvI munirAja maLyA, nayasArane jaMgalamAM mahAmuni maLyA! gaMgadatte khIranI thALImAM be lITI dorI khIranA traNa bhAga karyA. tyArapachI badhI khIra mahAtmAne vahorAvI dIdhI. (2) managamatI vastu kaThinatAthI prApta thayA chatAM bIjAnA paropakAra mATe harSathI ApavAnI tyAga vRtti temaja bALakanI trUTaka manovRtti ahIMdraSTigocara thAya che. 8. lUkhuMsUkuMkhAnAra gaMgadattane khIra jevuM bhAre bhojana khAvAthI atisAra (kolerA) roga thayo. (2) 9. rAjagRhI nagarInA dhanAvAha zeThanI patnI subhadrAnI kukSimAM gaMgadatta putrapaNe avataryo.(2) 10. putrajanmanI khuzAlImAM zeThe svajanone jamADayA. (3) 11. yauvananA uMbarepaga mUkatAM dhanAvAha zeThe putranA vivAha karAvyA. (3) rAsanAyakanA vivAha konI sAthe thayA te aMge kavizrI mauna seve che. 12. kRtapuNyane pitAe svayaM vezyAne tyAM mokalyo. (3) ahIM kavizrIe gaNikAne tyAM mokalAvAnuM koI kAraNa darzAvyuM nathI. 13. zeThe putranA sukha mATe bAra varasamAM sADAbAra karoDa sonAmahora vezyAvAsamAM mokalI. (3) zrI padmasAgara sUrijIe sADA soLa karoDa sonAmahorano AMka batAvyo che. jyAre lAlavijayajIe sADA bAra karoDa sonAmahorano AMkaDo Alekhyo che. = 'bharatezvara bAhubalI vRtti' - bhASAMtara (pR.90) anusAra mAtA-pitAe bhogavilAsa mATe puSkaLa dhana mokalAvyuM. tyAM nizcita aMkalekhana nathI. bRhatapagacchanA AcArya pravara zrI vijayarAjendrasUrinA ziSya zrI vijaya yatindrasUrijI kRta ' zrI kayavannA caritram' (saMskRta gadya) temAM paNa cokkasa AMkadarzAvela nathI. 14. vezyAnA snehapAzamAM DUbelA kRtapuNyane mAtA-pitAnA avasAna pachI aMtima sparzanA (agni saMskAra) karavAno moko maLyo ja nahIM. (3) mAtA-pitAnA mRta dehane Aga cAMpavAnuM kArya putra kare che. evI sAmAjika prathA ahIM najare
Page #433
--------------------------------------------------------------------------
________________ 415 caDe che. arvAcIna kALamAM paNa A ja paraMparA che paraMtu vartamAna kALe temAM thoDo pheraphAra jovA maLe che. jyAM putra nathI, tyAM saMtAna tarIke A hakkaputrIne paNa ApavAmAM Ave che. 15. rAsanAyikAe ArthikakaThaNAIomAM potAnI haiyAukalatathI carakho kAMtavAnuM zarU karyuM. (3) ahIM tenI svAbhimAnatA ane svAvalaMbanatA temaja jIvananI khaDakALa vAstavikatA najare caDe che. 16. kRtapuNyae potAnI patnIne pUchyuM, mAvitra kyAM che?"patnIe kahyuM, "paralokagayA."(4) ahIM kRtapuNyane mAtA-pitAnA avasAnanAM samAcAra patnI dvArA prApta thAya che. 10. paradeza javA kRtapuye zAhukAra pAsethI vyAje paisA lIdhA. (5) 18. rAsanAyikAe pUchayuM, "paradezathI zuM kamAIne lAvyA?'' rAsanAyake kahyuM, "dhana pAchaLa Ave che. te Avaze tyAre lekhA (hisAba) karazuM." (8) 19. putrane bhUkha lAgI tyAre pitAe kahyuM, "kothaLImAM che te laIne khA." (8) bALake svayaM kothaLImAMthI lADu laI lIdho. 20. hAthIne vIMTaLAyelo jalacara prANI coryAsI hAtha lAMbo hato. (9) 21. kaMdoInA tenI ja jJAtinI kanyA sAthe rAjAe lagna karAvyA. (10) 22. kuTuMba sahita yakSapUjana mATe AvanAra vyaktie pAMca pAMca modaka lAvavA, evI rAjAjJA thaI. (11) 23. rAjAno pharamAna thatAM vRddhAe vicAryuM, "have zuM karavuM?' (11) ahIM kavizrIe vRddhAne bephikara na batAvatAM asvastha batAvI che. kavizrIe kathAne vadhA jhaDapathI AgaLa vadhAravA sAsu-vahuo vacceno vArtAlApaTAMkyo nathI. 24. bALako yakSanI mUrtine "pitAjI! pitAjI!' kahI vaLagI paDayA tyAre vRddhAe pakaDAI javAnA bhayathI bALakone kheMcatANa karatAM tAkIda ApatAM kahyuM, "mUrtinI AzAtanA na karo." (12) 25. vRddhAne ekalAkha rUpiyA ane jIve tyAM sudhI rahevA mATe ghara ApyuM. (13) nirAdhAra vRddhA sAthe rAjAe nyAyapUrvaka InsApha karyo che. 26. kRtapuNya zeTha strIo sAthe bhogavilAsamAM divaso pasAra kare che. (13) kavizrIe strIonI saMkhyAno ullekha karyo nathI. vaLI, madanamaMjarI kaI rIte kRtapuNyanA ghare AvI teno khulAso kavizrIe kyAMya karyo nathI. ra0. kRtapuNya muni teja bhavamAM muktirUpI ramaNIne varyA. (14) kavizrI kRtapuNya munine caramazarIrI gaNI temanI siddhagati noMdhe che.
Page #434
--------------------------------------------------------------------------
________________ 416 9. kavi zrI vija(na,yazekharasUri kRta kayavannA copAI (saM.1681) vikrama saMvata 1686, jeTha mAsa, ravivAre, virATapura nAmanA nagaramAM dAnano mahimA varNavavA. racAyela 16 DhALa ane 14 duhA tathA kula 365 kaDI pramANamAM vistRta A copAInA racayitA zrI vijayazekharasUri (bIjuM nAma zrI vinayazekhara) che. * kavizrI e rAsanA aMte DhALa-16mAM potAnI guru paraMparA (ka.359-361) darzAvI che. aMcalagacchanA zrI dharmamUrtisUrijI - muni zrI kalyANasAgarasUri - munizrI kamalazekharajI - vAcanAcArya zrI satyazekharajI + vAcaka zrI vivekazekharajI ane paMDita zrI vijayazekharajI. prastuta kRtino 'copAI' tarIke kavizrIe svayaMullekha karyo che. tAsuM carita kahuM huM cupa(I)suM, catura suNI cita dei (9) prastuta kRtine kavizrIe copAI chaMdamAM gUMthI nathI paraMtu cAra caraNane ja ahIM "copAI gaNavAmAM AvI che. * prastuta rAsamAM duhA, soraThI chaMda jovA maLe che. A uparAMta kavizrIe koI koI DhALamAM ekathI vadhu dezIono prayoga karyo che. jema ke - DhALa 16,12, 8, 0mAM be dezIonuM nirUpaNa thayuM che. bAkInI DhALamAM judI judI dezIo prayojAyelI che. kyAMka navI dezIono vaparAza paNa thayo che. jema ke - tulasaDI nArI dhUtAraDI, jehanuM kRSNa bharatAra re (DhA.15); vAli re bharayauvana mAtI (DhA.12); sIla akhaMDita sevijyo (DhA.11); vimalavadana jasa yugapradhAna ke (DhA.0);mohanAMnI (DhA.14). * kavizrIe DhALamAM dezI sAthe rAgano ullekha paNa karyo che. jema ke- kedAro (DhA.3,0); dezAkhA mizra (tA.5); goDI (DhA.10); asAurI (DhA.12); malahAra(DhA.6,9,11); bhUpAla (DhA.1) prastuta kRtimAM vihAra karatA "ai" kArAMta zabdo jevA ke- valagArDa (32), tarja (18), pArla (18), vilarsa (20), sukhe (284), mujanai (280), dehare (289) Avai (290) jovA maLe che. temaja "au' kArAMta zabdo jovA maLe che. jema ke - ApaNI (ra0), kautika (55), dIdhI. (ra81), lakhyo (ra81), to (ra84). 1. gurjarezvara kumArapALa rAjAnA samayamAM (saM. 1199 thI 1229) AcArya pravara AryarakSitasUrijI pATaNa AvyA tyAre kapardI zeThe khesanA cheDAthI vaMdana karyuM tethI te gaccha aMcalagaccha nAme prasiddha thayo. A garacha pUnamiyA gacchanI eka zAkhA che. 2. AcArya kalyANasAgarasUrie "zrI zAMtinAthacaritra', "surapriya caritra', vividha chaMdomAM "jina stotro' temaja 'goDI pArzvanAthanA sahastranAmamaya jIvana'nI racanA karI che. (jai.5.I. pR.-534) 3. zrI vivekazakhara ane zrI vijayazekhara banne bhAIo hatA.. 4. zrI vijayazekharanuM sAhitya vaibhava : (aMcalagacchakA ItihAsa, pR.-186); yazobhadra copAI (saM.1643); zAMti mRgasuMdarI copAI (saM.1644); sudarzana rAsa (vi. pazcAt 1681); sAgaracaMdamuni rAsa ane araNikamuni rAsa (vi. pazcAt 1692); caMdralekhA copAI (saM. 1689); traNa mitra kathA copAI (saM. 1692); caMdarAjA copAI (saM.1694); daSidanAno rAsa(saM. 1000); naLa-damayaMtI rAsa; jJAtAdharmakathAsUtra bAlAvabodha.
Page #435
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41o rasALa zailIthI racAyela A rAsane kavizrIe upamA, ulTekSA, vyatireka, rUpaka, atizayokti vagere alaMkAro dvArA suzobhita banAvyo che. upamA: kavizrI e kAvya mahelanA jharUkhAo upara upamA alaMkAranA toraNo bAMdhyA che. 1. padamazrI kurapANI paMkaja pari, jima guNavaMta kudesai. (30) padmazrI kAdavamAM paMkaja ane duSTagAma (sthAna)mAM guNavaMta jevI hatI. 2. pANI taNAi viyogi, kAdavi jimaphAi hIyuM; ima jau mANasa logi, sAconeha sau jANIyai''(49) sUryanA tApathI taLAvanuM pANI sukAI jatAM kAdavamAM tirADa paDe che, tema garIbInA kAraNe putranI IcchA pUrI na karI zakavAthI padmazrInuM haiyuM phATI paDayuM. padmazrIne patinA mRtyunuM duHkha tenA rUMve rUMve DaMkhatuM hatuM. temAM vaLI garIbAIe ghero ghAlyo. hato. karUNatAne vadhu gherI banAvavA kavizrI e navIna upamAnuM prayojana karyuM che. 3. caturA cuMbaka loha jima, citta jAitata lAgi (98) mAdhavasenA ane kRtapuNyanI draSTi maLatAM kAmarAga utpanna thayo. jema lohacuMbakane loTuM maLe, tema gaNikAne joI kRtapuNyanuM citta tyAM ja coMTI gayuM. kavizrI gaNikAne lohacuMbaka sAthe ane kRtapuNyane loDhA sAthe upamita kare che. 4. bhADAmUla taNI parai, AvirSa soikharacI jai re (109) bhADAnI kamAInI jema kRtapuNyanA pitAe mokalAveluMdhana tarata jakharcAI jatuM. 5. vAdalanI jisI chAMhaDI, mUrikha mahilA saMgare (124) vAdaLanI chAyA jevo ja mUrNa strIno saMga asthira ane banAvaTI hoya che. 6. jima hathIAra caDAvai sarANai, upaijhAkajhamAlamorAlAla re; tima vilAsavatIyai bhakhItau, navi vIyai jAtau molamorA (134). hathiyAramAM caLakATa utpanna karavA tene sarANa upara caDhAvavAmAM Ave che. tema strIno bhoga karatA jIva jAtanuM mUlya vicArato nathI. strIne sarANa ane narane agninI upamA ApI che. che. agani uparidhariu pApaDa pAMhi, phUliraMgeteha morAlAla re; timanaranAri miliphanavimAMnai, pIDA thAtI deha (135) agni upara dharAyela pApaDa phUle che, tema nara-nArI maLatAM romAMcita thAya che, paNa te samaye dehanI pIDA bhUlI jAya che. nara ane nArIne pApaDa ane agnithI upamita karyA che. 8. jIho sIMdhoDI motI dharai, lAlA svAti nakSatraghana jogi(166) jema svAti nakSatramAM varasAdanuM pANI jhIlI chIpa motI banAve che, tema priyatamanA premathI priyatamA garbhavatI banI tyAre tenI kukSimAM uttama motIrUpI bALaka utpanna thayo.
Page #436
--------------------------------------------------------------------------
________________ 418 9. khiNa khiNakhaTake sAla jima, e dukha kima sahesi? (105) priyatamanA virahamAM priyatamAne pratyeka paLa ekavarSa jeTalI lAMbI lAge che. 10. cyAre re suMdarI caMpakavAnai, puNya lei koI nAvI re (18) cAre strIo caMpakapuSpa jevA pittavarNanI hatI. 11. jima karaNI bhUlio regavaMda, ketaki kamala bhamaro ramaI (214) jema ketakImAM lubdha evo hAthI hAthaNine bhUlI jAya ane kamaLamAM bhramara potAnI jAtane bhUlI jAya tema kRtapuNya bhogavilAsamAM sarvabhUlI gayo. 12. atithipari bhagatI karI manohAri. (281), kRtapuNyanI paraNetare bAra varSa pachI pAchA pharelA patinI atithinI jema manohara bhakti karI. arthAtpatinI paramezvaranI jema paroNAgati karI. 13. vilarkha vadana thai tisyaire, jima sUDI viNa pAMkhire (306) vRddhAnI karatUta bahAra paDatAM te jhaMkhavANI paDI gaI. pAMkha vinAnI pakSiNInI jema te DhIlI paDI gaI. (306) ubhekSA : 1. aMtapuri jANe apacharA, rANI rupiratana; cillaNAM devI Adide, raMz2arAyanuM mana (100) mahArAjA zreNikanuM aMtaHpura eTale jANe svarganI apsarAo! mahArANI celaNAnuM rUpa ratna jevuM caLakatuM hatuM. ahIM ubhekSA ane upamA ema baMne alaMkArano ubhaya prayoga thayo che. 2. sakala sulakSaNa guNaiMbhariyo, mohanavelInuM kaMdare (81) kRtapuNya sarva guNa saMpanna ane batrIsa lakSaNayukta hato. jANe moha pamADe evI manohara velanuM mULa na hoya! rUpaka : 1. karmapaDachAyo (32): padmazrIe gAma, nagara, ghara badhuM choDayuM paraMtu karmarUpI paDachAyo tenI sAthe ja rahyo. 2. puNyasamudra (68) puNyarUpI samudranI lahero uchaLI ane vasudattane upADI suMdara sthAnamAM mUkyo. 3. rAja siri (01): rAjyarUpI lakSmI abhayakumArathI dIpatI hatI. 4. mAyAbhASiNI (138): nArI mAyArUpI sApiNInuM bila che. 5. mohanIMda (143): moharUpI nIMdrA 6. nayaNAM bANa (9) magadhasenAnA nayaNarUpI bANe kRtapuNyane premamAM vIMdhI nAkhyo. che. nehasamudra (138) sneharUpI samudra
Page #437
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyatireka 1. pAhaNa taNA prAsAda je, kAlaiM Dhali kalimAMhi; paNi vikrama bali bhoja nRpa, hajI laga jasa uchAMhi (05) paththarano mahela paNa kALanI thapATa paDatAM samaya Avye kharI paDe che paNa mahAbali vikrama rAjA ane bhoja rAjAnI kIrti cIrakAlIna harSa pamADe che. 2. 419 jihAM guNa tihAM nahIM rupa chabi, puMhaci padamaNikhoDi; aho! lAvaNya kalA bharI, ehanI jevI koI na joDi (92) jyAM guNa hoya tyAM zarIranuM sauMdarya nathI hotuM, jema ke padminI strI. tenA zarIramAM kamaLa jevI sugaMdhano guNa hoya che. (jethI tenA vastra dhobI dhovA mATe laI jAya to paNa bhamarA tenI sugaMdha levA Ave che.) chatAM tenuM zarIra rUpALuM nathI hotuM ! vidhAtAe ATalI khoTa temAM mUkI che. rUpa ane kalAmAM mAdhavasenA gaNikA jevI bIjI koI jagatamAM na jaDe. ahIM lAvaNya ane kalA zabdanA zleSa dvArA mAdhava senAnA sauMdarya ane tenI hoMziyArInI avvalatA vyaMjita thaI che. 3. jora kisyuM e Agalai ? vAghaNi pAsa gAi. (211) sAsuno Akaro svabhAva ane vahuo parano dAba vyaMjita karavA suMdara vyatireka prayojelo che. gAya samAna narama cAra putravadhUo che ane vAdhaNa samAna krUra ane nirdayI sAsu che. yamaka alaMkAra : 1. kabahIM kathA kahi hasi hasI (104) varNAnuprAsa alaMkAra 1. prANa priyA prItama kAjaU (111) atizayokti alaMkAraH 1. viNa jaladhari puNye karI vAlhA, amRtanI huI vRSTi(321) cAre putravadhUo ane kRtapuNyano meLApa thatAM apAra AnaMda thayo. tyAre AkAzamAM vAdaLo na hovA chatAM amRtanI varSA jevI tRpti thaI. be haiyAM dveta maTI advaita banyA. kahevata/ rUDhiprayogo 1. lekhavidhi na soI lekhi(89) : vidhinA lekha tevA ja lakhAyA che. kRtapuNya magadhasenAnA rUpathI aMjAyo. tenA tarapha kheMcAIne gaNikAvAsamAM Avyo. tyAre tene thayuM ke, 'huM Avyo te sAruM thayuM. mArA bhAgyamAM teno yoga lakhANo che.'
Page #438
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. lUNa utAravuM(160) : balA dUra karavA pAtramAM mIThuM nAkhI mAthA upara pheravavuM. koI saubhAgyavatI bahene kRtapuNyanA mAthethI lUNa utAryuM. motIDe vadhAvavuM(160) : umaLakAthI AvakAra Apavo, priyajananA AgamanathI atyAnaMda thavo haiyAmAM zvAsa na mAvo(103) : apAradu:kha thavuM. sApa chachuMdara dAI (211) : na gaLAya ke na choDAya evI muzkela bharI paristhiti. cAre putravadhUo muMjhavaNamAM mUkANI kAraNake na to kRtapuNyane choDI zakatI hatI, na sAsunA veNa uthApI uparavaTa jaI zakatI hatI. 6. 3. 4. 5. duHkhaI ghasatI hAtha (216) : pastAvo karavo, baLApo karavo, hArI javuM. cAre strIone aDadhI rAte sAsunA kahevAthI potAnA ja hAthe kRtapuNyane sArthavAhanA ToLAmAM mUkyo paDayo tyAre duHkhathI bhAre pastAvo karavA lAgI. . aMgaNi thayuM videsa (286) : pAse hovA chatAM dUra lAgavuM. kRtapuNyano parivAra rAjagRhI nagarImAM ja hovA chatAM ThAma-ThekANAno koI patto na hovAthI tene te sthAna videza jevuM ghaNuM dUra lAgatuM hatuM. varNanAtmaka zailI 1. 420 2. 3. bhAgya vinA sAdhuno saMga na thAya. (55-50) kRtapuNyanI mahAtmAne vahorAvatI veLAnI dolAcala cittavRtti (58-60) mani zraddhAU thayuM romaMcita, devA uThiu dAna; cita ciMtai 'deu AghUM ehanai, AghU mujhani dAna' valI vimAsaU 'thoDuM dIsaiM, tRpati na etaliM hosyai; TATUM lUkhau paDasyai iNamAM, rasa ehanau tava khosyaiM athavA bhamasyai kihAM ghari ghari? ApuM pUraNa ana;' ima AlocI dIdhUM saghalUM, trihuM bhAgai karI manna na mAdhavasenAnA deha sauMdaryanuM utprekSA ane upamA alaMkAra yukta lAkSaNika varNana : aho! veNI saralI kAlau nAgI, aho! maNi rAkhaDI maNIyA lAga; nilavaTi teja tapaU sanUra, mUkha pUnama sasi jANe pUra. aNIyAlI AMji AMkhaDI, kamalataNI sAcI pAMkhaDI; nAsikA suka caMca vesara jANi, adhara viThUma daMta motinakhANi. kAnijhabUkI jhAli suraMgi, phUlI bAMha kalAcikA bhaMgi; pAna payodhara kesaralaMkI gati, jisyau gajapati nisaMka. caraNakamala karakamala udAra, kokila kaMTha jityuM zrIsvara; rupa vakhANIu trIjI DhAla, vijayazekhara pUrI thai tatakAla. tejasvI lalATa, pUnamanA caMdramAM jevuM goLamaToLa mukha, aNIyANA kAjaLa AMjelA nayana / : (94-90)
Page #439
--------------------------------------------------------------------------
________________ 421 eTale jANe kamaLanI pAMkhaDI!nAkanI nathaNI jANe zukarAjanI vAMkI cAMca! hoTha dADama jevA rAtA ane daMtapakti jANe motInI hAramALA! kAnamAM suMdara jhAlI jhabuke che. payodhara jANe be kuMbha! siMhaNa jevI malapatI cAla jANe ni:zaMka banI cAlato gajarAja! vizALa caraNa ane lAMbA karakamaLa hatA. kaMTha kokilA jevo madhura hato. saMskRta sAhityamAM 'siMha jevI kamara, kaLaza, kuMbha jevA stana, kuMbhAranAM cakra jevAM nitaMbA ane haraNa jevA netra' AvI upamAo satata prayojAyelI che. kavi tene anusaryA che. 4. vijayapura pATaNanuM prAkRtika varNana (12-13); karmaniSTha ane dharmaniSTha prajAjano (14-18); vijayasena rAjAnuM parAkrama (19-22); sthAnikanagaranAM vaibhavanuM varNana (23-25) abhuta che. prastuta varNanathI bhUtakAlIna sAmAjika, Arthika, rAjakIya ane dhArmika paristhitino aNasAra Ave che. 5. bALakanI bImArInuM sacoTa ane rasaprada kAraNa vistArapUrvaka AlekhAyuM che. (62-66) vacha cArivA gayuM pharInai, tehavi thayuM tihAMmeha; tiNi bIhakai gayA vacha, dilodisi Apa ApaNai geha astAcala gayuM dinakara tehavi, pasariumeghAghAra; dADumora kokilA bolaiM, vici vIjali kAjhaMkAra uMca-nIca bhuiM kima hIDAyaiM? paMthalahiunavijAi aMdhAre rayaNii gopuranA, dvAra ughADyAM na jAi TUkaDau AvI rahiu govAlau, sIta vAi kaSTANo; thayuM prabhAtanai AviuM, maMdira rogataNau thayuM e TANo sarasa AhAra ajIraNadoSai, thai visUcikAtAsa; sUla upano sAsa vadhiu ati, havi nyau kihAM karai vAsa? khIra khAIne vasudatta Dhora carAvavA sImamAM gayo. tyAM gAjavIja sAthe muzaLadhAra varasAda varasyo. bhaDakIne Dhoro AghAM pAchAM cAlyAM gayAM. potapotAnA ghare pahoMcADatA sUryAsta thayo. vasudattA varasAdamAM bhIMjANo. AkAzamAM vIjaLI kaDAkA karatI hatI. aMdhArAmAM UMcI nIcI bhUmimAM jhaDapathI cAlI na zakavAthI ghaNo samaya pasAra thayo. vasudatta mArga bhUlyo. rAtrinAM samaye zrIpura nagaranAM dvArA baMdha thayA. te prabhAtanA samaye nagaranI najIkamAM Avyo tyAre tene ThaMDI caDI. tenuM zarIra rogathI gherAyuM. ahIM taLapadI varNanamAM bhayaMkara ane raudra rasa prayojAyo che. kavizrIe kalAnAnAM suMdara toraNo bAMdhyAM che. 6. dhanyazeThane tyAM khoLAno khUMdanAranI khoTa hatI. prasaMgopAta kavizrI puNyanI upAdeyatAno upadeza TAMkavAnuM cUkyA nathI. ahIM kavizrI asala dharmagurU banyA che. (03). che. putra prApti mATe kalAvatI zeThANIe yojelA mithyAtva sUcaka upAya. (04-06) karai te mithyAta suta kAraNai, gotra ja gori manAvi re;
Page #440
--------------------------------------------------------------------------
________________ jANa josI naiM pUchai jai, tela siMdUra caDAvire pUjA karai phaleM karI, kesara aMgilagAvi re; caMdrao mAnaiM cAmuMDAni, dhUpa ukhevI guNa bhAvi re jAkha ne seSa manAvIyA, rudrI mAnI bahu vAra re; paNi kAMi vAta sIdhI nahIM, puNya karai hivi sAra re gorato (saubhAgyavatI strIone jamADavAnuM vrata); gautrATa (gaupUjana); jyotiSI pAse jaI bhaviSya jANavuM; hanumAnane tela, siMdUra caDAvavAM; deva-devIo samakSa naivedha mUkI temanI pUjA arcanA karavI, temanA DIle kesarano lepa karavo, cAmuMDA devIne caMdaravo caDAvavAnI mAnatA mAnavI, devI samakSa dhUpa-dIpa karavA, yakSa ane zeSanAganI pUjA karavI, rUdrANI devInI zraddhApUrvaka bhAvathI pUjA karavI, ItyAdi kArya putra prApti mATe kalavAtI zeThANIe karyA. temAM mAtRtvanI tIvra jhaMkhanA pragaTa thAya che. te samaye samAjamAM aMdhazraddhAnuM prabaLa jora haze teno paDagho prastuta kaDIomAM paDayo che. 422 8. gaNikA saMge bhogavilAsamAM DUbelA mRtapuNyanA jIvananI rojanIzInA varNanamAM sAdhu kavinI kalpanAzakti khIlI uThI che. (103-100) 9. gaNikAcAra darzAvavA vividha mAlopamA dvArA gaNikA potAnI vAtanI puSTi kare che. (118-121) " suNi sutA ! siuM navi jANai, vesi taNau AcAra re ? Adara kIjai dravyanaiM, saMpatti e saNagAra re. paMkhI na Avai taru sUrki, sArasa sarai navi jAi re; bhamarau nIrasa phUlaDe, mRga vana dAdhaiM pulAi re. bhUpanaiM bhaTa taji bhAvaThai, khUTai dhIra vacha gAi re; prIti tihAM lIjai dIjai, svAratha nai sahu thAi re. sAra grahI nai kUcau chaMDai, jima rAyaNi nIkola re;'' mAta vacana suNI sA thai, valatI bolI bola re. 10. A jagatamAM kAmavAsanAe ghaNAM kaMkAsa, duHkha, pIDA ubhAM karyAM che. tenI pUrti mATe kavizrIe zAstrokta mahApuruSonA dRSTAMto TAMkyAM che. (139-142) 11. kRtapuNyanA AgamanathI priyatamAnA hradayamAM harSanI helIo ubharANI (151-161) kavizrIe malhAra rAgamAM priyatamAnI anahada khuzIo vyakta karI che. 12. kRtapuNyane sArthamAM vaLAvIne pAchI pharelI kAMtimatInI hradayadrAvaka manovyathA karUNarasamAM AlekhAyelI che. (104-182) 13. sArthamAM pahoMcyA pachI patine maLavAnI utsuktA, pati na maLavAthI vyAkuLatA anubhavatI ane potAnA bhAgyane kosatI pativratA nArInA manobhAvonuM surekha varNana karUNarasamAM AlekhAyuM che. (219-228) 14. abhayakumAranA ratna vizenA praznanA uttaramAM kRtapuNyae ratna prAptino vRttAMta (27-285)
Page #441
--------------------------------------------------------------------------
________________ 423 jaNAvyo. ahIM kRtapuyae potAnA jIvananI kitAbane abhayakumAra samakSa khullI karI che. jemAM kavizrI samagra prasaMgane saMkSepamAM AvarI lIdho che. A varNana rasaprada ane adbhuta chaTAthI bhareluM che jemAM hAsya, karUNa, raudra, bhayAnaka, bIbhatsa, adbhuta vagere rasaprayojAyelAM che. 15. pativihoNI cAre strIonI maryAdita DhAMcAmAM DhaLAyelI jIvanazailI (311-312) vAlhA sarasa jimai navi anna, vAlhA hArazRMgAra sajyA tisyaiM. veNiguMthAvina raMgasiuM vAlhA, tajIyAM phUlanai pAna; rAtAM vastra na saridhara iM, vAlhAprItama viNa paradhAna prAcIna kALanI vidhavA ke sadhavA strInI sAdagIbharI jIvanazailI pAchaLa zIlane surakSita rAkhavAno mukhya lakSya che kAraNake vikAra janya bhojana ane suMdara vastrAbhUSaNa sahitanI vezabhUSA zIlane khaMDita kare che, te mATe strIo sAdagI pasaMda karatI hatI. 16. bhagavAna mahAvIranA samavasaraNanI bhavyatAnI cADI khAtI kaDIo rasaprada ane maulika che. jemAM devonI paramAtmA pratyenI ananya bhakti pradarzita thAya che. (320-330) ahIM zRMgAra, adbhuta ane zAMtarasanuM mizraNa che. rAya sivAratha kuladaM tilau re vIrajI, jaMbhIgrAma udyAni re; ghAtakI karmakSaya karI re vIrajI, pAmyo kevalajyAna re vIrajI. prabhupuhutA nagari Asana, guNaziluM caitya ratanare; atizaya karI saMpanna re, zrI vardhamAna sudhanna morA vIrajI! sovanakamala racai surAre vIrajI, caraNaThavaitihAM svAmire vIrajI vRkSa azoka zIlI chAMhaDI re vIrajI, varasai kusuma abhirAmare. vAjaiM gayaNe duMdubhI re vIrajI, cAmara chatraDhalaMti re; bhAmaMDalajhalakaiM bhaluMre vIrajI, bherI suNaiM sahU(hara)khAMti re. 10. paramAtmAnI amRtamaya dezanA zravaNa karI kRtapuNyanA hRdayamAM pragaTeluM manomaMthana, temAMthI khIleluM dIkSAnuM vicAra bIja, dIkSA pUrvenI kRtapuNyanI sAMsArika pharaja ItyAdi prasaMgone kavizrIe suMdara rIte upasAvyA che. (339-348) ahIM vIrarasanuM nirUpaNa che. ahIMdIkSA pUrve parivAranI anumati Avazyaka che, evuM spaSTa thAya che. 18. kRtapuNya munino saMyamAcAra vIrarasano udhota kare che. (349-354) upadezAtmaka zailI : 1. lakSmI, yauvana, AyuSya, strI ItyAdi asthira, kSaNika che. tethI catura puruSo teno bhogavaTo. karI tyAga kare che, jyAre mUDha puruSo moha pAmI temAM kheMcI mare che. (128) lakI juvaNajUyavau, vara kAMmiNi vyApAra; vilasI chaMDai catura nara, khUMcI marai gamAra
Page #442
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. puNya rAsanAyikA nirAza thayelA patine sanAtana niyama darzAvI duHkhathI virakta banI karavAnI hitazikSA Ape che. (163) jIho kAMtimatI kahi kAMminI, ''lAlA thoDuM kIjeM dukha; jIho jagavaTa cAlai iNi paraiM, lAlA punya thakI hui sukha'' 3. kRtapuNyanA dRSTAMta dvArA dAna dharmano upadeza apAyo che. (358) dAna taNAM phala ehavAM jAMNajyo, catura suvedhaka prANI re; dejyo phala lahisyuM bhalAM, kayavannA pari jANI re. 424 saMvAdAtmaka zailI : 1. devakulikAmAMthI kRtapuNyane sUra zreSThInA ghare laI AvyA bAda banAvaTI putra ane pati banAvavA mathatI vRddha sAsu ane vahuno abhinaya saraLa zailImAM rocaka rIte varNavelo che. (194-195,190 200) vRddhAe dhana mATe lAjazarama rAkhyA vinA putravadhUone ajANyA puruSa sAthe aMgata jIvana vItAvavAnI khulle khullI paravAnagI ApI. 2. potAnuM ciMtaveluM kArya pUrNa thatAM vRddhAe kRtapuNyane dharamAMthI dhakelI mUkavA mATe racelo prapaMca, te prasaMge sAsu ano vahuno saMvAda atyaMta mArmika che. (204-209) jemAM sAsunI svArthavRtti, kapaTAI, luccAI ane yuddhakhora svabhAva spaSTa thAya che. che. upArjana 3. kAMtimatIe jyAre eka pachI eka modaka bhAMgyA tyAre temAMthI ratno nIkaLyAM. te patinI caturAI para atiprasanna thaI gaI. teNe vicAryuM, 'mArgamAM coronA AtaMkathI bacavA ane ratnane surakSita rAkhavA patideve lADumAM ratno chupAvyAM che te yarthAtha che.' teNe patinI sarAhanA karatAM kahyuM, "svAmInAtha! tamArI buddhine dhanya che. tame ratnano marma na kahyo paraMtu tamArI ratnane sAcavavAnI tarakIba prazaMsanIya che. (252-255) priyatamAe priyatamanA vivekazIla kAryane biradAvyuM che. ahIM adbhuta rasanuM prayojana thayuM kathA ghaTakomAM parivartana 1. 4. vijayapuranA dhanadatta zeThanI patnInuM nAmapadmazrI hatuM. (20) 2. padmazrInI kukSimAM vasudattano jIva utpanna thayo. (28) 3. dhanadatta zeThanA mRtyu sAthe lakSmIe vidAya lIdhI tyAre kAkI, bhAbhI, vahujI kahIne bolAvanArA parivArajano nispRhI saMtanI jema te sthAna choDI cAlyAM gayAM. (33) zrIpura nagaranAM saghana zeThanA ghare padmazrI potAnA putrane laIne AvI. zeThANIe gharanAM kAmakAja mATe tene tyAM rokI rAkhI. bIjI bAju vasudatta paNa pADozInA Dhorone carAvavA lAgyo.
Page #443
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAtAnI mamatA bALakanA zaizava para zItaLatAnA caMdana chAMyaDA DhoLe che. (35-36) nagaramAM koI mahotsava hovAthI sarva nagarajanoe khIranuM bhojana ArogyuM.(38) ahIMkhIranuM bhojana mAtra gopa mitroe nahIM paraMtu samagra prajAjanoe ArogyuM. 6. pADozaNoe kahyuM, ''putranA manoratha pUrNa karavA tane khIra mATenI sAmagrI ApazuM.'' (51) mAtAe putrane samajAvatAM kahyuM, '"beTA! savAre khIra rAMdhIza. tuM bhojana karavA vahelo ghare Avaje. (52) o. 5. 8. 425 9. ajIrNa, vizUcikA (kolerA), zULa (peTamAM cUka AvavI), zvAsa (dama) jevI bhayaMkara bImArImAM vasudatta paTakAyo. (66) ahIM kavizrIe vasudattanA mRtyu mATe cAra mahArogono ullekha karyo che. anya kavioe phakta vizUcikAno ullekha karyo che. kavinuM kAlpanika varNana manohara che. saumya prakRti, bhadra pariNAma ane madhyama yoganI pariNatithI vasudatta mRtyu pAmIne manuSya bhavamAM Avyo. (6) manuSya janma pAmavAnA kAraNo darzAvI saiddhAMtika kathanano viniyoga kare che. 10. abhayakumAra sAcA zrAvaka hatA. teo vIsa vasAnI dayA pALatA hatA. (1) 11. rAjagRhI nagarInAM dhanya zeThanI kalAvatI nAmanI catura ardhAMginI hatI. (02) 12. mithyAtva sUcaka upAyothI saMtAna prApti na thaI tyAre kalAvatI zeThANIe sukRtyo AdaryAM (06) 'puNyathI pApa nAza pAme che' tevuM samajAtAM zeThANI aMdhazraddhA choDI sukRtyo tarapha vaLyA. 13. dhanadatta zeThapatnInA zubhadohado pUrNa karatA. (7) 14. pUrNa mAse, uttama divase, zubha tithie aputriNIne tyAM vAMjhIyA maheNuM TALavA eka suMdara putra avataryo. (08) 15. putrano janma thatAM saubhAgyavatI strIoe maMgaLagIto gAyAM, havelInA bAraNe toraNa baMdhAyA, temaja vAjiMtronA madhura sUro cheDAyAM. (09) te samAjamAM taLapadI rIte janmAbhiSeka ujavAto haze tenI pratichAyA ahIM paDI che. 16. dasa divasa sudhI putra janmano mahotsava ujavyA bAda bAramA divase 'kRtapuNya' evuM bALakanuM nAma pADayuM. 10. ATha varSe kRtapuNya vidyAbhyAsa mATe adhyApakane tyAM gayo. te sarva (bahoMtera) kaLAomAM pAraMgata thayo. (82) 18. kRtapuNya saMsAranI gatAgamathI ajANa hato. (83) 19. rAjagRhI nagarInA vaizramaNa zeThanI putrI kAMtimatI sAthe kRtapuNyanA vivAha thayA. (84) 20. mitro sAthe nagaramAM pharatAM svarUpavAna gaNikAne joI. (86) 21. mAdhavasenA gaNikA khATalA para beThI hatI. tenA hAthamAM darpaNa hatuM. te darpaNamAM potAnA zarIranI zobhA nihALI rahI hatI. (89) gaNikAoprAyaH potAnA sauMdaryane nikhAravAmAM vyasta hoya che. tevo bhAva ahIM samAyelo che.
Page #444
--------------------------------------------------------------------------
________________ 426 22. zeThapratidina eka hajAra AThadInAra potAnA putranA vilAsa mATekharcatA hatA.(108) 23. dAsIe ApelA ahevAla parathI mAdhavasenAe vicAryuM, 'e satI strI pativratA dharma nibhAve che. potAnI AjIvikA mATe carakho kAMte che.'(113) gaNikAnA kRtapuNyanI patnI vizenA ucca vicAro anya kavioe TAMkyA nathI. vaLI, ahIMrAsanAyikAnuM svAlaMbIpaNuM pratibiMbita thAya che. 24. gaNikAe nirdhana banelA kRtapuNyane gaNikAvAsamAMthI khaseDavA madirA pIvaDAvI.(123) 25. gaNikAvAsamAMthI bAra varSa pachI nIkaLelA kRtapuNyanA paga jhaDapathI ghara tarapha upaDayA. teNe vicAryuM, 'mane mArI patnI jarUra premathI bolAvaze.' (145) kRtapuNya potAnI patnInA vizALa dilane jANato hato. 26. Amatema joto, lokone ghara pUchato kRtapuNya potAnA ghare pahoMcyo. (14) ahIM kRtapuNyane potAnuM raheThANa aDavuM aDavuM lAgatAM teNe gaMtavya sthAne pahoMcavA mATe mArgamAM lokone pUchatAcha karI. kavizrI ghaNAM varSo pachI pAchA pharelA kRtapuNyanI bAlizatA vyaMjita kare che. 20. kRtapuNyae jarjarita makAnamAM koi dUbaLI kAyA, zyAma varNavALI strIne joI paraMtu te oLakhI zakyo nahIM. (14-148) rAsanAyikAnuM Arthika athaDAmaNone kAraNe prasannatA cAlI javAthI rUpa osarI gayuM hatuM. 28. priyatamane joI priyatamAnA batrIsa koThe dIvA jhaLahaLa thayA. tenI khuzImAM gAmajamaNa karAvyuM ane sarva svajanone mAna-pAna ApyA.(159) 29. kAMtimatIe dhanano prazna ukelavA grAmAMtare javAnuM patine kahyuM. (169) 30. kAMtimatIe dhanano praznaubho thatAM potAnA be makAnamAMthI eka makAna gIrave mUkyuM. (11) saMbhava che ke kariyAvaramAM kAMtimatI eka makAna lAvI hoya, jene aDANe mUkayuMhoya. 31. grAmAMtarejatAM patine kAMtimatIe sUvA mATe khATalo ane khAvA mATe bhAtuM ApyuM. (102) 32. potAnA patinI saMbhALa rAkhavA mATe kAMtimatIe vaNajhArAnA ToLAmAM janArA pravAsIo (sAthIdAro)ne bhalAmaNa karI. (103) 33. rAjagRhI nagarInAM sUra nAmanA zrImaMta vepArIno tAjetaramAM paraNelo navayuvAna nAnI uMmaramAM gujarI gayo.(184) 34. kRtapuNyane UMcI havelImAM najarakedInI jema rAkhavAmAM Avyo hato.(202) 35. vahuonuM mana rAkhavA vRddhAe svayaM kahyuM, ''kRtapuNyane bhAtAmAM lADu Apo.''(209) Avo bhAva anya koI kavioe darzAvyo nathI. 36. kAMtimatIne sArthavAhanA paradezathI pAchA AvyAnA samAcAra maLatAM ja te putrane laIne sArthamAM javA nIkaLI. te pUrve eka pADozIne patinA samAcAra pUchayA. jyAre pADozIe koI javAba na Apyo, tyAre teNe putrane kahyuM, ''kSemakuzaLa hoya tevuM jaNAtuM nathI.'' ema kahIM potAnA bhAgyane upAlaMbha ApavA lAgI.(222-226)
Page #445
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42o pADozIne potAnA priyatama vize khabaraaMtara pUchatI kAMtimatInA bhAva kathApravAhamAM anya koI kavioe darzAvyA nathI. 30. patine joIne kAMtimatInA romarAyakhIlI uThayAM. (231-233) 38. pakSIono kalarava thatAM kRtapuNya svayaM jAgyo tyAre te gAmanA pAdare hato. (234) 39. pravAsathI bAra varSa pachI pAchA pharelA priyatamane mITho Thapako ApatI priyatamA, jemAM patnI patine kartavyanuM smaraNa karAve che. (23-240) ahIM dalIlabAjI, dhaDAdhaDI ke jhaghaDAkhoravRtti nathI paraMtu pati-patnIno gharelu saMvAda rocaka 40. kRtapuNya potAnA vahAlasoyA, bhoLA ane mAsUma putrane hetathI bheTI paDayo. bannenI AMkhamAM harakhanAM azruubharAyAM. (242) 41. bALake bhUkha lAgatAM ghare ja lADu khAdho ane ratnane paththara samajI zALAmAM laI gayo. tyAre bIjA nizALIyAoe kahyuM, "bhAI! amane Apa. AnAthI lADu, peMDA, sukhaDI jevI mIThAIo maLaze." A sAMbhaLI mIThAInI lAlace bALaka kaMdoInI pAse pahoMcyo. (248-251) ahIM kavizrIe bALakanA hAthamAMthI kaMdoIe ratna paDAvI lIdhuM, evo ullekha karyo nathI. bALasahaja svabhAvathI bALakamIThAIpratye lalacAyo ane teNe ratnanA badalAmAM mIThAImeLavI. 42. kRtapuyapAse dhana AvatAM ja vaNijaputro, svajano ane mitro pAchAM tene maLavA AvyA. (250) 43. rAjasevako kRtapuNyane levA ghare pahoMcyA tyAre kRtapuNya hataprabha thayo. (203) 44. "yakSapUjana na karavAthI roga thaze!" evI nagaramAM udghoSaNA karAvavAmAM AvI. (290) te samaye samAjamAM deva-devIonI mAnatA, pUjA ane naivedha caDAvavAthI Apatti TaLe che, evo lokomAM jabaro vizvAsa hato. 45. pAMca lADUno bhoga yakSane caDAvyA pachI eka lADU yakSa pAse mUkI cAra lADU prasAda rUpe laI javA evo vaTahukama bahAra pADavAmAM Avyo. (292) 46. cAre putravadhUone rathamAM besADI, ghUMghaTo tANavAnI sUcanA sAsue karI. (294) 40. nava jaNane eka sAthe AvatAM joI kRtapuNyae abhayakumArane kahyuM, "A mArA parivArajano che.' (25) - vRddhAne jIvananirvAha mATe cAra lAkha sonAmahora ane eka makAna ApavAmAM AvyuM. (308) ahIMmAnavIya adhikAro ane mAnavIya garimAno Adara karyo che. 49. cAre putravadhUo yakSapUjana karavA gharethI nIkaLI tyAre zubha zakuna thayA, temanI DAbI AMkho pharakI. (320) 50. kAMtimatI, rAjakuMvarI, cAre strIo ane magadhasenA ema sAte strIo sAthe kRtapuNya pUrvanA puNyathI sukha bhogavavA lAgyo. (323-324) kavizrIe magadhasenAno pUrve ullekha karyo nathI paraMtu aMtamAM kRtapuNyanI patnI tarIke noMdha kare che. kRtapuNyano sAte strIo sAthe Atmasetu racAyo, je jIvanabhara jaLavAyo.
Page #446
--------------------------------------------------------------------------
________________ 428 51. mahArAjA zreNika, mahAmaMtrI abhayakumAra ane kRtapuNya zeTha A traNe mahAnubhavoe samavasaraNamAM mahAvIra svAmIne traNa vakhata vaMdana karI potAnA sthAne beThA. (331-332) 52. paramAtmAnI amRtamaya vANI sAMbhaLI parSadA ApoApa saMdehanuM nivAraNa karI rahI hatI. (133) ahIMparamAtmAno vacanAtizayadarzAvyo che. 53. abhayakumAra maMtrIzvare paramAtmAne prazna karyo ke, "he bhagavaMta! kRtapuNyanI kathA kaho. teNe pUrvabhavamAM evuM zuM karyuM jethI tUTaka bhogo maLyA? aDhaLaka riddhi hovA chatAM cAlI gaI ane parivArano viyoga kema thayo?'' (334-335) ahIM kRtapuNyae svayaM paramAtmAne prazna pUchayo nathI paraMtu abhayakumAranA praznanA uttara rUpe kRtapuNyano pUrvabhava bhagavAna mahAvIra dvArA kahevAyo che. 54. kRtapuNya munie aMtima samaya jANI "vipulagiri parvata' para anazana tapa karyo. (355) 55. kRtapuNya munie upazama zreNi mAMDI. upazama zreNimAM kALa karI teo saudharma nAmanA prathama devalokamAM devapaNe utpanna thayA. (356) upazama zreNimAM kALa karanAra vaimAnika devagati prApta kare che. AvA saiddhAMtika bhAvone kavizrI pragaTa kare che. 10. kavi zrI jayaraMgamuni kRta kayavannA zAhano rAsa (saM. 1021) vikrama saMvata 1921mAM racAyela 31 DhALomAM vistRta thayela, 591 kaDI pramANa A "kayavannA zAha zeTha'no rAsa che. jenA kartA kharataragacchanA zrI jayaraMgamuni che. temanuM upanAma (jetasI) jayatanI che. A rAsa vikAneranI bhUmi para racAyo che. evuM, kavizrI aMtima DhALamAM kahe che. teozrIe rAsanI aMte potAnI guruparaMparA A pramANe ApI che. kharatara gacchanA jinacaMdrasUrijInI paraMparAmAM - zrI jinabhadrasUrijI - 'upAdhyAya zrI 1. jinacaMdrasUrie "saMvega raMgazAlA' nAmano graMtha saM. 1125 mAM racyo, jenuM saMzodhana prasannacaMdrajI, guNacaMdrajI ane jinavallabhajIe karyuM. teno prathamAdarza jinadatte lakhyo. (jai.bu.I., pR.-149); temaNe "pauSadhavidhi prakaraNa' racyuM (yugapradhAna jinacaMdrasUri - pR.45, le. agaracaMda nAhaTA). paTTAvalIkAro anusAra A. jinacaMdrajIe samrATa akabarane pratibodhapamADayo hato. 2. jinabhadrasUri zAsana jJAtA ane saMgha uddhAraka prabhAvaka AcArya hatA. temaNe apavarganAmamAlA paMcavarga parihAra, nAmamAlA' nAmano koza graMtha racyo. (jai.sA.sa.I., pR.159) temaja "jinasattarI prakaraNa' (saM. 1495) nAmano pAkRta bhASAmAM graMtha racyo. temaNe aNahilapura pATaNamAM vizALa pustakAlaya sthapAvyo hato. temaNe vizeSAvazyaka jevA graMtho aneka munione bhaNAvyA hatA. paMdaramI sadInA chAhuDa gotranA kavi devadatte jinabhadrasUri dhUvau'nI racanA (saM.1576 Azare) mAtra be kaDImAM karI che, jemAM jinabhadrasUrino mitAkSarI paricaya che. 3. upAdhyAyanayaraMgajIe 'arjuna mAlA kara' ane 'paramahaMsa saMbodha caritra' (saM.1642)nI racanA karI hatI.
Page #447
--------------------------------------------------------------------------
________________ 429 nayaraMgamunijI - zrI gaNi vimalavinayajI - zrI gaNi dharamamaMdirajI - hupAdhyAya zrI puNyakalazajI -*zrI jayaraMgamunijI * kavinuM zabda prabhutva, artha gAMbhIrya, prauDha vidvatA, buddhi pratibhA ane bhASA vaibhava sthAne sthAne jhaLake che. ahIM kRtikAranI sarvatomukhI varNana zailInI sUjhane nihALIne cittamAM camatkAra thAya che. duHkhanA, tapa tyAganA, pravAsanA, lagna ke janmanA, vairAgya ke nirvedanA prasaMgone addabhuta zailImAM aneka prakAranI upamAo, suMdara alaMkArothI sajAvI che. jemAM sarjanakAranI racanArItinI kuzaLatA chatI thAya che. samagrapaNe jotAM madhyakAlIna "kayavannA caritra'nI dAnanuM mahAtmaya darzAvatI A kati sAhitya sAgaranA ziromaNi bhAvane dhAraNa karanArI dIrghakAya kRti tarIke nirvivAda kahI zakAya. upamA alaMkAra : rAsamAM prayojAyelI bharapUra upamAo jotAM evuM lAge che ke, kavizrIne upamA alaMkAra savizeSa priya haze. temAMnI keTalIka upamAo nIce pramANe che. 1. sUryabiMba spaMpUravuM, chIpa sohe jema motI re (10) pUrva dizAmAM jema sUryabiMba zobhe che ane chIpamAM motI zobhe che, tema vasumatInA garbhamAM puNyazALI jIva zobhI rahyo. 2. dina dina vAdhe caMdra jyu, caDhate caDhate vAna; (20) pratidina kRtapuNya caMdranI kaLAnI jema vRddhi pAmavA lAgyo. 3. AiprItama pAsa, bole jema sarasatI ho(23) vasumatI zeThANInI madhuravANI sarasvatI devI sAthe tulanIya che. 4. nArIne bharatAra, joDI sarakhI jaDI ho lAla; hara gaurI rAdhA kRSNa, kAma ratI paragaDI ho lAla (26) kRtapuNya ane jayazrInI sarakhesarakhI joDIne zaMkara ane pArvatI, rAdhA ane kRSNa temaja kAmadeva ane rati sAthe sarakhAvI che. ahIM suMdara mAlopamA che. 5. caDe mRga jyupAsa, bole vikasI hasI; (69) jema zikArInI jALamAM mRga phasAya, tema rAsanAyakavezyAnA saMgamAM phasAyo. 6. vezyA zuM rAto rahe ho lAla, jima bhamarovanarAji (09) jema bhamaro vanarAjImAM Azakta rahe, tema kRtapuNya gaNikAmAM lubdha rahyo. 1. upAdhyAya puNyakalaze zrI hemacaMdrAcAryajI kRta prAkRta dvayAzraya para vRti racI, je temanA gurubhAI lakSmItilakajIe saMzodhI. (pra. muMbaI, saMskRta sIrIjha, I. 1900) A lakSmItilakajIe saM. 1311mAM 10 sarganuM pratyeka buddha caritra' nAmanuM saMskRtamAM "jinalakSmI' aMkavALuM mahAkAvya racyuM. temanA guru jinaratnasUri hatA. 2. kavizrI jayaraMgajInI anya kRtio - 1. caturvidhasaMgha nAmamAlA (saM. 1000); 2. dazavaikAlika sarva adhyayana gIta (sajhAya) (saM.1000, vikAnera); 3. amarasena vayarasena copAI (saM. 1000); 4. dazavaikAlika cUlikA gIta; 5. daza zrAvakagIto
Page #448
--------------------------------------------------------------------------
________________ 430 TI, che. sAsaNI pareM sAMbhare ho beTA, tuM vase hiyaDA bAra beTA (83) kRtapuNyanA mAtA-pitA potAnA putranuM zvAsanI jemapratipaLa smaraNa karatA hatA. 8. vahUratana e tAharI beTA, suguNa satI sukalINa beTA koila kyuM kAlI hui beTA, virahiNI jUrI jUrI kSINa beTA (93) rAsanAyikAnA priyatama virahanI zokAgnimAM zarIranA hADa-mAMsa sUkAI jatAM, teno ujaLo. varNakoyala jevo zyAma banyo. 9. mAla vinA e muA jisyo re lAla, dITho na AvedAya (100) vezyAe nirdhanane nidhana samAna gaNyo che. 10. manamAnyo e mAharo relAla, bIjo nAve dAya; jima nayaNAM vicapUtaLI re lAla, timatanamanane suhAya (111) devadattAe mAtAne kahyuM, "AMkhanI madhyamAM rahelI pUtaLI (kIkI) samAna kRtapuNya mane tanA ane manathI priya che. 11. caMdra graho jyurAhu ho jI, mukha vilakhe chabI zobhatI lAla (106). mAvitranA mRtyunAM samAcAra sAMbhaLI, rAhu dvArA grasita thayelA caMdra samAna kRtapuNyanuM mukhA nisteja banyuM. 12. jima ati vUDe meha ho jI, navanavaraMgadharatI dharelAla (183) jema meghanI vRSTi thatAM vasuMdharA navapallavita bane che, tema patinA AgamanathI jayazrIno cahero khIlI uThayo. 13. e nara nirmaLa jalaAMsu, (269) kRtapuNyanI nirmaLatA jalabiMdu sAthe tulanIya che. 14. mana raMga rAto phula kyuM jAsu(269) jema jAsudanuM phula cittAkarSaka hoya che, tema kRtapuNyanuM darzana strIone mana atyaMta manamohaka hatuM. 15. nAha vihaNI nAra, rasa viNa jANe zelaDIjI (308) pati vinAnI strI rasa vinAnI zeraDI jevI tuccha ane nakAmI che. 16. traNehI traNehI zohe timamanamohatIjI, pAna sopArI kAtha; raMgarasa raMgarasa zAhe gaye ehavIjI, khIra khAMDa ghInI sAtha (394) devAMganA jevI cAre nArIo pAnamAM sopArI ane kAthAnI jema rUparaMgamAM manamohaka hatI. tathA khIramAM khAMDa ane ghInI jema zobhatI hatI. (pAnano raMga lIlo hoya che. temAM sopArI, kAtho, cUno vagere bhaLe che tyAre mukha lAla thAya che ane zobhe che temaja rUpa ane raMga jAme che.) cAre strIonI svabhAvanI madhuratA ane suMdaratA darzAvavA suMdara mAlopamAM prayojAyelI che.
Page #449
--------------------------------------------------------------------------
________________ 431 10. dekhI dhrujI teDokarI re, vAyajhakolyuM jyujhADa; (423) jema pavananA jhapATAthI vRkSa pharaphare che, tema kRtapuNyane pratyakSa joI dhUtArI vRddhA bhayathI kaMpavA lAgI. 18. nagarI rAjagRhiparisareMre hAM, guNazIla vana che sAra (438). naMdanavana sama zobhatuM re hAM, velI vRkSamAMDavA sAra (439) rAjagRhI nagarInuM guNazIla udhAna naMdanavana jevuM raLiyAmaNuM che. 19. haraNa vAnaranI pareM, bharatA lAMbI phALa; (446) prabhu padhAryAnI vadhAmaNI ApavA vanapALa haraNa ane vAnaranI jema lAMbI phALa bharato satvare mahArAjA zreNika pAse Avyo. 20. zreNika manamAM harakhIyo, jima ghana AgaLa mora; (440) jema meghane joI mayura harakhAya, tema prabhunA AgamananI vadhAmaNI sAMbhaLI mahArAjA zreNika harakhAyA. 21. bhavya jIvAMrApAtakagaliyAM, kyuM pANI meM kAgaliyAM (463) pANImAM kAgaLa ogaLI jAya che, temaprabhudarzanathI bhavya jIvonAM pApa karmo ogaLI jAya che. 22. magana huA jagatIna, tIma jyupANImeM mIna (469). jema mAchalI pANIne joI rAjI thAya, tema prabhune joI traNe lokanA jIvo prasanna thAya che. 23. kayavannomana harakhIyo, jIma ghana gAje mora (480) jema vAdaLanI garjanAthI mayura harakhAya, tema jinavANInA zravaNathI kRtapuNya pulakitA banyo. 24. tuma viNa ghara zobhe nahIM re, jima caMda vihuNI rAta re (548). jema caMdravinA rAtri zobhatI nathI, tema priyatama vinA A AvAsa zobhatuM nathI. 25. cAritra pAse ho sUvuM siMha , dhanya kayavanno sAdha (562) kRtapuNyamuni siMhanI jema zUravIrabanI zramaNAcAranuM pAlana karI rahyA hatA. ubhekSA alaMkAraH 1. dIgho mahela AvAsa, citrAmeM citarayo holAla...citrA, jANe deva vimAna, dIse e dUsaro ho lAla (20) nava vivAhita yugalane rahevA mATe ApelI suMdara AvAsa, jANe asala deva vimAna ja joI lyo! mAharonAhanagIno jANe, sugaMdho kevaDo (32)
Page #450
--------------------------------------------------------------------------
________________ 432 mArA patideva jaDelA naMganI jema maheke che. jANe sugaMdhI kevaDo na hoya! 3. gAlo rAMDa bole ghaNI re lAla, jANe phUTo Dhola (116) akkAnA mukhamAMthI varasatA apazabdo, jANe phUTelA Dholano karkaza svara na hoya! 4. pApiNI sApiNI kyuM uchale re lAla, lAguM jANe bhUta (120) DaMkhIlI sApiNInI jema vRddhA uchaLI uchaLIne taDAka-bhaDAka (lavAro) bolatI hatI, jANe koIpretAtmAno vaLagADa thayo na hoya! 5. nayaNe be AMsujharerelAla, jANe motIhAra (135) mAtA-pitAnA avasAnanA samAcAra sAMbhaLI kRtapuNyanA banne AMkhamAMthI azrunI dhArA. vahevA lAgI, jANe motInI hAramALA ja joI lyo! 6. raMgamAM mITho ruSaNo, jANe dUdhamAMhe sakhi sAkaradrAkhake! (190) priyatamanuM Agamana jayazrIne atyaMta madhuruM lAgyuM, jANe sAkaravALuM dUdha ane mIThI drAkSa nA hoya! che. DosI posI bApaDI re, jANe paDI coravADa! (423) kRtapuNyane joIDosI evI hebatAI gaI, jANe acAnaka coronI dhADa paDI na hoya! 8. munivara paDadho mAMDIyo re, jANe dharamaratanano karaMDa ho(510) mahAtmAe potAnuM pAtra bALaka samakSa dharyuM, jANe dharmaratna rUpI nidhAna na dharatAM hoya! 9. vAjAM vAje ati ghaNAM re, jANe gAje ghanaghora re (550) dIkSA mahotsavanA ati ADaMbara bharyA prasaMge vAjiMtronA nAda jANe vAdaLonA gaDagaDATa! 10. cAritra ramaNI paraNavA re, jANe caDhe vara jAna re! (551) kRtapuNya cAritra ramaNIne paraNavA utsuka banyo, jANe jAna laIne paraNavA AvelA. vararAjA! ahIM ubhekSA ane rUpakano ubhaya saMyogathayo che. vyatireka alaMkAraH 1. teoM karI tanu dIpaDo, sUraja jema savAyo re (16) navajAta zizunI tejasvItA sUryathI savAI hatI. ahIM upameyane upamAna karatAM zreSThadarzAvI suMdara vyatirekaprayojyo che. 2. traNa badatu traNa badatunAho sukha bhogavejI, tihuM bhuvane saubhAgya; (393) kRtapuNya strIo sAthe traNe datunuM sukha bhogavI rahyo hato. tenA jeTaluM saubhAgya traNe bhuvanamAM koInuM na hatuM.
Page #451
--------------------------------------------------------------------------
________________ 433 rUpaka alaMkAra : 1. caMdravadanI mRgaloyaNI, rupeMgorI raMga; kayavanno bhogI bhamara, dekhI dhare acaMbha (60) atizayokti alaMkAraH 1. IMdra caMdra paNa dekhatAM re, ANe manamAM cupa (426) kRtapuNyanA saubhAgyane joI IMdra ane caMdra paNa kSaNabhara mATe thaMbhI gayA arthAt kRtapuNyanuM saubhAgya advitIya hatuM. kahevato, rUDhiprayogo : 1. jAMgha ughADavI (44) : hAthe karIne potAnI eba ughADavI dubhAyelI jayazrIe sAsune phariyAda karatAM aMte kahyuM, "sAsujI! mArA ja patinI vAto karatAM potAnA hAthe jAMgha ughADI pADavA jevuM lajjita kArya huM kaI rIte karI zakuM? zrAvakanA bAra vratamAMthI bIjuM aNuvrata "satyavrata" che. jeno 'svadAramaMtrabheda' nAme aticAra che. temAM dArA = strI ane upalakSaNathI puruSa ekabIjAnAM avarNavAda ke guptavAta bahAra prakAzita kare to bIjA vratamAM aticAra lAge. arthAt strI ke puruSa ekabIjAnA avarNavAda na bole. jayazrI eka satI strI hatI, tethI sAsu pAse potAnA patinI phariyAda karatAM acakAya che. 2. choru kachoruhuve (90) nAdAniyata karavI bhale chorU kachorU thAya paraMtu mAtA-pitA kegurUdevatanuM avaLuM letAM nathI. 3. pANI pIne ghara pUchavuM (94) pANI pIne jJAti pUchavI, je pahelAM pUchavI joIe. zeThe vicAryuM, 'nIca mitronI saMgati karAvI, tenuM A phaLa maLyuM che. have pANI pIne ghara pUchavAthI zuM sare ?' 4. jIva che ekane juI kAyA (261) gADhasneha vRddhAe kRtapuNya para prabhutva jamAvatAM kahyuM, "vatsa! tAro ane mAro jIva eka che, mAtra khoLiyuM juduM che. 5. aMgUThAnI Aga, kadI Ave mAthA lagejI (309) pArAvAra Apatti vadhI javI. paganA aMguThe lAgelI Aga holavAya nahIM to kyAreka mAthA sudhI Aga Ave che. 6. vAla na vaMko hoya(350) : jarApaNa IjA na thavI. nasIba jyAre pAdharuM hoya tyAre koI vALa vAMko na karI zake. 7. laheNAthI deNe paDayuM(31) : naphAne badale nukazAna thavuM. kaMdoInI sarva abhilASAo dhULamAM maLI gaI. Avyo hato rAjakumArI sAthe lagna karavA.
Page #452
--------------------------------------------------------------------------
________________ 434 paraMtumAra paDavAthI tene laheNAthI deNuM paDayuM. 8. eka paMtha doI kAja (421): eka sAthe be kAma karavA pitAne joI cAre bALakoe khuza thaI kahyuM, "pitAne maLaze ane sAthe bhegAM besI bhojanA ArogazuM. Ama, ekapaMtha do kAja thaze." varNanAtmaka zailI : prastuta rAsanI pratyeka prasaMgone kavizrIe potAnA abhuta bhAvothI kalpanAnA vAstavika raMgo pUrI kRtine varNanAtmaka zailIthI adbhuta rIte maThArI che. A varNanomAM kyAMya atizayokti nathI tethI bhAvakanA hRdayane rasataraboLa karI de che. milananA dazyone zRMgAra rasathI chalakAvyA che sAthe sAthe temaNe karelA citrAtmaka varNano temanI sarjanAtmakanI pratIti karAve che. 1. vasumatI zeThANIne garbhanA prabhAve sukRtya karavAno utpanna thayela zubhadohada (12-13) trIje mArsedohalo, upaje garbhaprabhAvaeNre; corI cugalI navi suNe, tapa japa zIyala suhAve re. deva guruvAre sAsatA, dharme amAri palAve re; jinapUjA yAtrA valI, dAna mAneM sukha pAre. 2. vara-vadhUnAmahelanI bhavyatA ane divyatAmAM dhanadatta zeThanI vaibhavatA DokAya che. (20-28) dIdho mahela AvAsa, citrAmeM citarayo ho lAla..citrA, jANNadevavimAna, dIse e dUsaro ho lAla...dIse. phalamala phalake jora, dhUnonavidhUsaro ho lAla...dhUno. vicahiMDoLAkhATa, sone ratanaeN jaDI hovAla..sone. phalake hIrAlAla, motI laDa paravaDI ho lAla...motI, raMgaralI dina rAta, hiMceviMda niMdaNI holAla...hiMce. cUvA caMdana caMpala, suvAsa mahake ghaNI hovAla...suvA 3. saMsArathI aLagA rahetA patinI sAsu samakSa phariyAda karatI dubhAyelI putravadhU jayazrI; jemAM upamA, ulTekSA, aMtyAnuprAsa ane varNAnuprAsa alaMkAronI sAthe kahevatone gUMthI varNanane rasaprada banAvyuM che. (32-44). 4. bhogIjanonA saMge kRtapuNyanI dinacaryAnuM varNana, jemAM ubhekSA ane mAlopamA alaMkAra prayojAyelo che. eka sAdhu kavi dvArA bhogonuM adbhuta varNana temanA saMsArika jJAnanI bahulatA darzAve che. (53-69) 5. gaNikAvAsamAMthI putra pAcho na pharatAM mAtRhadaya kakaLI uThayuM. mAtAnI hadayadrAvaka manovyathAmAM karUNa rasa prayojAyelo che. ahIM prasaMgopAta kavizrIe mAtA dvArA putranA ucheramAM ApeluM yogadAnA vistArapUrvaka varNavyuM che. (83-98)
Page #453
--------------------------------------------------------------------------
________________ 435 6. jayazrI zukarAjanI khuzAmata karI, tene pralobhana ApI priyatama pAse saMdezo pahoMcADavAnI vinaMtI kare che, jemAM pati virahiNI strInI dayanIya sthiti, patine upAlaMbha ApatI nArInuM manocitraNa kavizrIe doryuM che. (144-158) jayazrI patine kalpavRkSa samAna mAnatI hatI paraMtu te to AkaDA ane eraMDAnA vRkSa jevo nIvaDayo. amUlya ratnane badale patthara jevo kaThora nIvaDayo. ahIM virahanI vedanamAMthI upAlaMbha pragaTayo che. o. priyatamanA AgamanathI priyatamAnA jIvananI amIrAInuM varNana kavizrIe rasika rIte vyakta karyuM che. ahIM khAsa vizeSatA e che ke saMbhoga zRMgAranI paLonuM Alekhana maryAdApUrveka karyuM che. (184 192) 8. jayazrIe paradeza jatAM patine vidAya ApatAM karelI bhalAmaNa (229-238) jayazrI patinA sukhanI kAmanA mATe dharmanuM zaraNuM svIkAre che. jema ke - deva gurune vaMdana karavA; jinadevanI stavanA karavI; tapa-japa karavA, AyaMbila, nIvI, ekAsaNA jevI tapazcaryA karavI. 'dharmena pApam kSati', 'dharmathI (puNyathI) pApa TaLe che ane tapazcaryAthI karma dUra thAya che' tevo rAsanAyikAno bhAva kavizrI vyaMjita kare che. 9. animeSa nayane havelInI zobhA nihALato rAsanAyaka (253-255); cAre strIonuM lAkSaNika varNana (256-250). A varNanamAM utprekSA ane yamaka alaMkAra sAthe adbhuta ane zRMgAra rasano ubhaya prayoga jovA maLe che. vaLI, te samayanA makAnonI bAMdhaNI, gharanI sajAvaTa, strIono zRMgAra ane te samayanA AbhUSaNo chatAM thAya che. cAre nArI caupakheM re, nArI beThI maMco; kayavano have jAgIyo re, dekhe teha prapaMco; dekhe teha prapaMca vilAso, e kuNa khyAla vinoda tamAso; mahoTAM maMdira mahela mevAso, cihuM dizi jove Aso pAso. raMgaraMgIlAM mAlIyAM re, citrAmAMrI cholo; jANe vidhAtAyeM racyAM re, motI jAmara jolo; motI jAmara vela tejAlI, vica vica proi lAlapravAlI; jaba jabajAbakhajUbarasAlI, bhalA bhalA goMkha bhalI citrazAlI. sakharAbAMdhyA caMdravA re, makhamalarA paMcaraMgo; nava navabhAteM jAtarA re, pAtharaNAM atiraMgo; pAtharaNA ati caMgA jhalake, jarabApha jAjama kasabI jhalake; lAMbI phUlanI mAlA lalake, dhUpa dhANAnI salIyAM calake. caMdravadanI mRgalocanI re, bhara yauvanameM jeho; nAsAdipa zIkhA jIsI re, sovana varaNI deho; sovanavaraNI deha re sArI, ciMhuM dizi nirakhe cAre nArI;
Page #454
--------------------------------------------------------------------------
________________ 436 rUpe rUDI devakumArI, mAnavaNI jIma AgeM hArI. pAye neura raNajhaNe re, kAne kuMDala sAro; nakavesara zIra rAkhaDI re, hiyaDe navasarahAro; hiyaDe navasara hAra re sohe, mohanagArI manaDuMmohe; raMga raMgIlo cittaDu cohe, mukha dIThA e duHkha vichohe. 10. zreNika rAjAnI putrI sAthe kRtapuNyanA praNayanuM taLapadI rIte ujavAyeluM lagnotsava. (386 391) A lagnavidhimAM hastameLApa, gaThabaMdhana, cothA pherAmAM varanI pAchaLa kanyAnuM rahevuM, "saptapadinA cAra pherA, kariyAvara, jAna jamADavI ityAdi rivAjo te samayanI lagnaprathAnI jANakArI pUrI pADe che. 11. yakSanI mUrti joI cAre putronI ceSTAmAM utpanna thayelo pitRprema. (415-421) ahIM adbhuta ane hAsyarasanuM nirUpaNa thayuM che. 12. bhaktithI prerAIne devatAo dvArA racAyelA samavasaraNanI zobhA. (436-439) 13. bhagavAna mahAvIranA darzana karavA jatAM mahArAjA zreNika ane parivArajano. (449-461) 14. mahArAjA zreNike pAMca abhigama sAcavI, jinezvara bhagavAnane traNavAra pradakSiNA daI vaMdana karyA. (460) pAMca abhigama : 1. sacitano tyAga; 2. acitano viveka; 3. uttarAsaMga; 4. aMjalikaraNa; 5. ekAgratA. Agama graMthomAM gautama svAmI, udakapeDhAla, skandhaka parivrAjaka, devAnaMdA brAhmaNI, jamAlI, sudarzana zeTha, zivarAja RSi, RRSibhadraputra, zaMkha zrAvaka, udAyana rAjA, kArtika zeTha, kRSNa mahArAjA, arjunamALI, meghakumAra, thAvaccAputra, naMdamaNiyAra, AnaMda zrAvaka, kUNika rAjA, zreNika rAjA Adie pAMca abhigama sAcavI bhagavAnane traNavAra vaMdanA karI che. kavizrI A paraMparAne anusaryA che. 15. paramAtmAnI dharmanA navanIta samI dezanA; jemAM samakitanI mahattA, deva-guru-dharmanI zuddha zraddhA, zrAvakAcAra, zramaNAcAra, manuSyabhavanI durlabhatA, IndriyonI paravazatAthI thatA nukazAna, AyuSyanI kSaNabhaMguratA, cAra kaSAyonuM nivAraNa ane dAnAdi cAra dharmanI pAlanA ItyAdi viSayonuM suMdara jJAna ApyuM. (401-485) 16. mahAtmAne joI pulakita banelA bALakanI pariNati tathA khIra vahorAvatI veLAnI truTita pariNAma dhArA (510-520) ane dAna vahorAvyA pachInI vidhimAM samyak dAnadharmanI vidhividhAna ujAgara thaI che. (521-524) 10. kRtapuNya munino zramaNAcAra, jemAM zramaNa dharmanI AcArasaMhitA pragaTa thaI che. (563-500) 1. saptapadi : juo pariziSTa vibhAga.
Page #455
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43o upadezAtmaka zailI : 1. saMsArI jIvane bhogonuM ke tene yogya kAryanuM zikSaNa ApavuM paDatuM nathI, te saMdarbhamAM dhanadatta zeTha haMsa (gati), bhramara (rasalaMpaTa), mora (pIMchAne raMga) ane cora (corI) jevAM sacoTa daSTAMto zeThANIne ApyAM, je svAbhAvika ja hoya che. jene zIkhavavA paDatAM nathI. (48) kuNazikhave gati haMsa, bhamara bhogI bhalo?...sAsu, mora pIMcha citrAma, cora corI kalA?''...sAsu. 2. "jevo saMga tevo raMga.' kRtapuNya vezyAnA saMgathI yogI maTI vAnara jevo caMcaLa ane bhogI banyo. mIThuM dUdha ane kAMjI lIMbunA saMgathI viNase che. kasturI ane kapUranI sugaMdha lasaNanAM saMgathI durgadhamAM pheravAya che. gaMgAnuM mIThuM jaLa dariyAnA saMgathI khAruM bane che. caMdra paNa kuraMganI sobatathI kalaMkita bane che, tema vyasanI mitronA saMgathI kRtapuNya vyasanomAM Asakta banyo. (65-66) viNase mITho dUdha, bihuM kAMjI taNuM; kastUrI kapUra, lasaNa parimala haze. gaMgA jala lUNa saMge, sahI khAro huve; kuraMga raMgI caMdra, kalaMkI jana cave. 3. vezyAno sneha, jugArInuM dhana, vAdaLu AvavAthI AkAzanI kAMti, pAchalI rAtri, aputrIyAnuM ghara naSTa thatAM vAra lAgatI nathI. (131) vezyA neha zUAra dhana, kAtI aMbara chAra; pAchala pahora ati ghara, jAtAMna lAge vAra 4. hAthInA dAMta, kezarI siMhanI kezarA, sarpano maNi, satI strInA stana ane kRpaNanuM dhana; ATalI vastu meLavavI hoya to te vastuno nAza thAya tyAre ja maLe arthAt A badhAM ja parAkramI che. kezarA, maNi. vagerenI jema satI ziyaLa sAcave che. (19) saraNAi suhaDAho jI, kezara kezabhuyaMgamaNi caDaze hAtha mUA ho jI, satIya payodhara kRpaNa dhanA 5. "konA nasIbanuM koNa khAya!" juo karmano vicAra. kuzaLa uMdara athAga mahenata karI dara banAve ane temAM rahe che bhoriMga (sApa) ! baLada cAro lAve che ane ghoDo cAro care che, tema eka upArjana kareluM dhana bIjAnA bhAge bhogavavAnuM lalATe lakhAyuM! (262) kaNakhATI kobhogave re, juvo karmavicAro! juvo karama vicArare, caMgA uMdarakhaNI khaNI mare suraMgA; bhogave pesI bhoga bhuyaMgAre, maila kare vahI care turaMgA 6. A jagatamAM satya sauthI zreSTha che. satya bolanAra niHzaMka hoya che. satyaniSThanI vANI sadA phaLe che. satkArya karanAra niSkalaMka hoya che. satyathI ja maMtra-taMtraphaLe che. (303) sAca vaDuM saMsAramAM re, sAce bIkana zaMkare; phure sAcavAcajatI satI re, dhanya! sAca kAmanikalaMkore che. dAnathI devatA rIjhe che, dAnathI saMpatti vadhe che ane vaibhava prApta thAya che. A jagatamAM dAna zreSTha
Page #456
--------------------------------------------------------------------------
________________ 438 dharma che. dAnavIrano yaza cotaraphaprasare che ane lokapriya bane che. (420) dAneM tuThe devatAre, dAneMdolata hoya; dAna vaDuM saMsAramAM re, jazagAve sahukoyA 8. bhagavAne kahyuM, "samaya mAtrano pramAda na kara. jIvanamAM je ghaDI jAya che te pAchI AvatI nathI. AzravanuM phaLa azubha che. te narakamAM dhakele che jyAre saMvaranuM phaLa zreSTha che je bhavapAra utAre che. kavizrI Azrava ane saMvaranuM saiddhAMtika phaLa ujAgara kare che. (539-540) vIra kahe "devANupriyA! re, mA pratibaMdha kareha re; jIvItamAM jAye ghaDI re, pAchI nAve teha re azubha phala AzravataNAre, naraka taNAdAtAra re; sakharAM phala saMvara taNAM re, pAmIje bhavapAra re" saMvAdAtmaka zailI TUMkA TUMkA ane sacoTa saMvAdo, pAtrocitta ane prasaMgocitta bhASA, layAtmaka vAkyaracanA A kRtine jIvaMta banAve che. 1. patino ciMtita cahero joI jayazrI pati pAse AvI. te prasaMge pati-patnIno saMvAda vistArapUrvaka Alekhyo che, jemAM gRhastha mATe dhananI AvazyaktA, karajathI thatA geralAbha ItyAdi mudAono ullekha thayo che. ahIM saMvAda sAthe upadezAtmaka zailIno upayoga thayo che. (200-221) 2. garajALu sAsue kRtapuNyane gharanI bahAra kADhavAnuM pharamAna karyuM tyAre lAcAra vahuoe sAsune samajAvavAno karelo prayatna. (265, 201-282) 3. paradeza gayelA patinA lAMbA samaya sudhI samAcAra na maLatAM jayazrI viddhAna joSI pAse joza jovaDAvavA pahoMcI gaI. (298-315) jayazrI patinI khabara meLavavA utsuka hatI tethI jyotirvida samakSa svayaM potAnA mukhethI ja jyotiSa zAstranAM maMDANa karAve che. ahIM kavizrI jayazrIne viddhAna batAve che. A varNanamAM jayazrInI viTaMbaNA, virahavyathAdaSTigocara thAya che. te samaye samAjamAM loko sArA-mAThAM prasaMge joSI pAse jatAM haze. arvAcIna kALamAM paNa loko lagnaprasaMge, janmakuMDalI kaDhAvavI, zubha mAMgalika prasaMge, muhUrta kaDhAvavA loko joSI pAse jAya che. kathAghaTakomAM parivartana : 1. vasumatIe rAtrinA samaye nidrAmAM caMdranuM svapna joyuM. dhanadatta zeThe svapnanuM uttama phaLa darzAvyuM. (11) 2. dhanadatta zeThe sImaMtano prasaMgadhAmadhUmapUrvaka ujavyo. (14) Aje paNa hiMdu samAjamAM khoLo bharavAnI vidhi bhAre ADaMbarapUrvaka ujavAya che. 3. jyAre graha ucca rAzimAM pravezyA, zubha lagna veLAnI ghaDI AvI, puSya nakSatra ane caMdrano yoga.
Page #457
--------------------------------------------------------------------------
________________ 439 thayo tevA zubha muhUrtamAM vasumatIe navajAta zizune janma Apyo. (16) kavizrI jyotiSazAstranA jANakAra hoya evuM pratIta thAya che. 4. kRtapuNyanuM lAlanapAlana pAMca pAMcadhAvamAtAo dvArA thayuM. (21) rAsanAyaka garbhazrImaMta zreSThIno putra hovAthI dhAvamAtA hovI ucita che. 1. dUdha pIvaDAvanArI; 2. vastrAbhUSaNapaherAvanArI; 3. snAna karAvanArI;4. ramADanArI; 5.khoLAmAM lenArI. 5. kRtapuNya ATha varSano thayo tyAre zALAmAM abhyAsa karavA gayo. (21) zAstranA mate ATha varSanI vaye buddhi paripakva thAya che tethI vidyAbhyAsano A kALa yogya che. sAgaradatta nAmanA dhanavAna zreSThInI putrIne tyAM dhanadatta zeThe mAMguM mUkyuM. (25) dhanadatta zreSThI karoDapati ane samAjamAM sAro vaga dharAvatA hovAthI potAnA samovaDiyAne tyAM mAMguM mUke te ucita che. ItihAsavida kahe che ke, bhagavAna mahAvIranA samayamAM suMdara kanyA meLavavA rAjAo sAmethI rAjakumAra mATe mAMgAM mokalAvatAM hatAM, jema ke sudarzanAnuM citrapaTa joI mahArAjA zreNike ane mRgAvatInuM citrapaTa joI udAyana rAjAe ceDA rAjA pAse mAMguM mUkyuM hatuM. che. sAgaradatta zeThe potAnI putrI jayazrIne ghaNo kariyAvara karI sAsare vaLAvI. (25) 8. jayazrI strInI ucosaTha kaLAomAM pAraMgata hatI. (26) vivAhita kRtapuNya brAhmaNa paMDito pAse dhArmika zAstrano abhyAsa karavA lAgyo tethI tene vairAgyabhAva utpanna thayo. (30-31) ahIM kavizrI "jJAnasya phalama virati' e kathanane sArthaka karI kRtapuNyanA vairAgyanuM kAraNa batAve che. 10. zeThANInI haTha AgaLa lAcAra banelA dhanadatta zeThe saMsAranI gatividhi zIkhavADavA putrane vyasanI puruSonA hAthamAM soMpyo. (50-51) 11. laMpaTapuruSo kRtapuNyane devadattAnAmanI gaNikA pAse lAvyA. (60) ahIM kRtapuNya svayaM gaNikA pAse Avyo nathI ke teNe rAjamArga para jatAM gaNikAne joI nathI. kRtapuNya vairAgI hovAthI svayaM gaNikA pAse na Ave te mata ja vadhu yogya lAge che. 12. mAtA-pitAe kRtapuNyanA sukha mATe prativarSa eka karoDa sonAmahoro mokalI. (06) 13. zeTha-zeThANIe bAramAM varSe putrane ghare pAcho bolAvavAdAsI dvArA nimaMtraNa pAThavyuM. (07) 14. dAsIe samAcAra ApyAM ke, "kRtapuNyane vezyAe bhoLavyo che tethI ghare AvavAnI koI vAtA karI nathI."(81) 15. kRtapuNyae nagarazeThane dhanadatta zeThanA gharanuM saranAmuM pUchayuM. (132) ahIMlajjAvaza kRtapuNyae nagarazeThane potAnI oLakhANa ApI nahIM hoya. 16. kRtapuNyane mAtA-pitAnA mRtyunA samAcAra nagarazeThe ApyA. nagarazeThe kahyuM, "dhanadatta zeThano putra kupAtara pAkyo tethI vezyAe tenuM ghaNuM dhanakhAdhuM."(133-135) 1. strInI cosaTha kaLA: juo pariziSTa vibhAga.
Page #458
--------------------------------------------------------------------------
________________ 440 potAnA ja avaguNa nagara zeThanA mukhethI sAMbhaLI kRtapuNya zaramiMdo banyo. vaLI, gaNikA. pAse javAmAM eka jAtanI sAmAjika zarama lekhAtI hatI. 10. kRtapuNyae gharanA dvAre ubhA rahIne kAna mAMDayA. teNe potAnI patnInA veNa sAMbhaLyA. jayazrI te samaye zukarAja dvArA potAnA priyatamane saMdezo mokalI rahI hatI. (142-143) 18. gharanI DelImAM ubhelA patine oLakhI na zakavAthI jayazrIe parapuruSa samajI pITha pheravI letAM kahyuM, "bhAI tuM tArA sthAne cAlyo jA. ahIM parapuruSanuM koI kAma nathI. A satI strInuM ghara che. huM phakta mArA patine AdhIna thAuM chuM. mane potAnI banAvavAno prayatna karanAra mRtyune zaraNa thaze. mArA mATe pati sivAya anya puruSo bAMdhava samAna che. huM parapuruSa sAthe ekAMtamAM vArtAlApa karatI nathI. mArI naNadIno vIro e ja mAro bharathAra che. mAre asatya bolavAnI AkhaDI che.' (100-180) dhanyA pativratA ane zIlavatI nArI hatI. zIlanuM jatana karavuM e tenuM parama kartavya hatuM. ahIMkhAnadAnInuM khamIra ane satI strInA zIlano divya raNako pragaTa thayo che. vaLI, dhanyAe patinuM nAma na letAM 'naNadIno vIro' evuM saMbodhana karyuM che. sItAe rAmane AryaputranuM ane rAdhAe kRSNane jazodAnaMdana jevA saMbodhana karyA che. prAcIna kALamAM strIo potAnA patinuM nAma kadI na letI. ahIM vrajano prabhAva jovA maLe che. 19. gaNikAnI putrI devadattAno mAtA sAthe jhaghaDo thatAM ghara choDI pUchaparacha karatI kRtapuNyanA ghare rahevA AvI. (195) ahIM kavie devadattAne paNa pativratA citrita karI che. teNe eka ja patino svIkAra karyo. ahIMgaNikAno mAtA sAthe kayA viSayamAM jhaghaDo thayo eno ullekha jovA maLato nathI. 20. jayazrI ane devadattAne sagI bahenonI jema AtmIyatApUrvaka rahevAnI zIkhAmaNa ApI kRtapuNyae dezAvara javA prayANa karyuM. (218) 21. nANAMnI bhIDa paDatAM jayazrIe potAnA ghareNAM utArI ApyAM. strInA ghareNAM veMcavAthI samAjamAM AbarU jAya ane gharanI pAyamAlI thAya, evuMrAsanAyaka kahe che. (219,221) kavizrInA samayamAM ApattinA samaye strInAM ghareNAM vaTAvI dhana meLavanAra nIMdanIya lekhAto hato. sonuM e dhana che paraMtu teno ApasthitimAM na chUTake ja upayoga thato hato. 22. dhanapati nAmanA sArthavAhe nagaramAM udghoSaNA karAvI ke, "jene dhana kamAvavAnI IcchA hoya te mArI sAthe paradezamAM Ave. (224) ahIM koI pADozInI preraNAthI kRtapu paradezamAM javA taiyAra thayo nathI. potAnI dhana kamAvavAnI abhilASA hatI ane temAM sArthavAhanI hAkala paDI tethI rAsanAyaka paradeza javA. nIkaLyo 23. zubha muhUrta joI rAsanAyaka sArthamAM Avyo tyAre rAsanAyikA jayazrI tene vaLAvavA AvI. (226). te samayamAM paradeza jatAM pUrvamuhUrta joIprayANa thatuM haze. atyAre paNa e paraMparA che.
Page #459
--------------------------------------------------------------------------
________________ 441 24. sAsue vahuone kahyuM, "raDazo nahIM. jo rAjavIne khabara paDaze to ApaNuM dhana AMcakI leze. ApaNI yaza, kirtI ane pratiSThA dhULamAM maLI jaze mATe zoka karazo nahIM. ApaNe koI rUpALo navayuvaka gharamAM lAvazuM. tenA dvArA saMtAna prApta thaze, tenAthI ApaNo vaMza akhaMDa raheze." (24-249) 25. vRddhAe jUThThANuM calAvatAM kahyuM, "meM kuLa devatAnuM smaraNa karI tenI pAsethI uttama putra mAMgyo. kuLadevatAe prasanna thaItane ahIM mokalI Apyo. tuM amane jIvathI vadhu priya che.' (261-262) te samayanA loko kuLadevatA-devI pratye akhUTa zraddhA rAkhatA haze. enA kAraNe ja sarvae vRddhAnI vAtane ekamate svIkArI lIdhI. koIe zaMkAna karI. 26. kRtapune mahelamAM lAvyA pachI vRddhAe khaDakInA dvArA baMdha karAvyA. koI mahemAna ke sAdhu yatine AvavA na detI. aMdarathI ja tene jAkAro ApatI. sau koI bhaDakIne cAlyAM jatAM. vRddhA nA koIne pANI pAnI kena annano dANo ApatI. (268-268) AvuM karavA pAchaLano vRddhAno Azaya e hato ke, potAnA gharanI vAta kyAMya bahAra na jAya ane dhana surakSita rahe. ahIM vRddhAno tumAkhI, kaMkAsiyo, rUAbadAra ane lobhI svabhAva pradarzita thAya che. A prakAranuM varNana anyatra nathI. 20. jayazrIe dakSiNA rUpe joSInA caraNe zrIphaLa ane phUla dharyA. (298) jema maMdiromAM bhagavAnane zrIphaLa dharAya che, tema bhAgyavidda samajI rAsanAyikAe dakSiNA peTe joSInA caraNe zrIphaLa dharyuM che. 28. joSIe zubha samAcAra ApatAM kahyuM, "Aje ja tane tAro pati maLaze." tyAM to dhanyAnuM DAbuM aMga pharakyuM. tene zubha zakuna gaNI paMDitane AzIrvacano ApatAM kahyuM, "paMDitajI! tamArA suvacano phaLe ane mArA patideva mane maLe to tamArI amRta bharelI jIbhane huM sone maDhAvIza. tame AyuSyamAna thAo, evI duA ApuM chuM. (312-315) kavizrIe kathApravAhane rocaka banAvavA prasaMge prasaMge kalpanAnA toraNo bAMdhyA che. AvA svAbhAvikabhAvothI kAvyamUlyavAna banyuM che. 29. jayazrI ane devadattA banne patine maLavA sArthamAM pahoMcI. (310) kavizrI e banne patnIo pratye samAna daSTikoNa keLavI bannene pati pratye anurAgavALI. darzAvI che. 30. pravAsathI pAchA pharelAM kRtapuNyane haSTapuSTa ane svaccha vastromAM joI cAlAka jayazrIne bhAre Azcarya thayuM. te manomana vicAravA lAgI ke, "hAtha-paga melAM nathI, zarIra para raja nathI, dehanuM nUra jhaLake che, vastro paNa bagalAnI pAMkha jevA korAM che, jANe koI raMgamahelamAM rahI khIra-khAMDanuM bhojana na ArogyuM hoya! vaLI, bhojana bAda tAjAM nAgaravelanAM pAna khAdhAM hoya tevAM dAMta ane hoThalAla che; evuM lAge che ke jANe mAro sAhebo paragoThamAM gayo ja nathI! (328-330) kRtapuNyanI patnIno Avo vicAra svAbhAvika hato kAraNake pravAsInA ekapaNa cihna tyAM maujudana hatA. kavizrIe A prasaMge upamA ane ubhekSA alaMkAraprayojyAM che.
Page #460
--------------------------------------------------------------------------
________________ 442 31. kRtapuNya ghare Avyo tyAre tenA putranI uMmara agiyAra varSanI hatI. (336) kRtapuNya paradeza gayo te pUrve jayazrIne garbha rahyo. te bAra varSa paradezamAM rahyo. nava mAsA garbhanA lekhatAM putranI uMmara agiyAra varSanI darzAvI che te ekamate yogya che. 32. jayazrIe bhojana pIrasI patine jamavA besADayA, tyAre sau prathama thALImAM lADu bhAMgIne mUkyo tyAre temAMthI lAla raMganuM jayakAMta maNi nIkaLyuM. (340) jayakAMta maNino raMgalAla hato; evuM jayaraMgamuni sivAya anya koI kavie darzAvyuM nathI. 33. secanaka hastine choDAvavA catura ane vivekI joSIo AvyA, vidyAvaMta ane kalAvaMta jogIo AvyA, teo amUlya auSadhI lAvyA. siddha yogIoe maMtra-taMtrano nusakho karyo. zUravIroe baLapUrvaka kheMcIne secanaka hastine magaranA mukhamAMthI mukta karavAno prayatna karyo. koIe devIdevatAonI AkhaDI paNa mAnI. AvA upAyo karavA chatAM koI kAmayAba na thayo. (355-350) secanaka hastine choDAvavAnA vividha prayAso aMge anya sarva kavio prAya: mauna che. ahIM kavinI kalpanAtmaka varNanazailI khIlI uThI che. 34. kaMdoInA jalakAMta maNi dvArA secanaka hasti mukta thayo tyAre rAjAnI mUMjhavaNa vadhI gaI. kaMdoIne rAjakuMvarI ApavAthI nAmozI thAya ane jo kaMdoInA vivAha na karAve to vacanabhaMgadoSa lAge. (09) ahIMte samayanA prajAvatsala rAjavIonI vacanabaddhatA ane nyAyapriyatA chatI thAya che. 35. mahArAjA zreNike potAnI kanyAne dAyajAmAM hAthI, ghoDA ane hajAra gAma ApyA. (390) te samaye kanyAne daheja ApavuM paDatuM hatuM. prAcIna kALamAM ThAkuromAM A prathA vadhu pracalita hatI. gharabAra, khetIvADI veMcIne paNa daheja ApavuM paDatuM hatuM. vartamAna kALe dahejadAhamAM asaMkhya kanyAo homAya che. ekavIsamI sadImAM paNa jo ekAda kanyA janme to mA-bApanAM jIva addhara thaI jAya che. jIvanabharanI kamANI khatama thaI jAya che. prAcInakALamAM A prathA vakarI hatI tethI ja janmatAnI sAthe kanyAne dUdhapItI karavAmAM AvatI hatI. 36. abhayakumAre paDaha vagaDAvyo ke, "yakSanA maMdiramAM yakSa devapratyakSa thayA che tethI temanI arcanA karo. yakSadevane naivedha caDAvo jethI roga dUra thAya."(402-403) kavizrIe anya kavionI jema lADu, lApasI ItyAdinaivedyanI vividha vastuono ullekhanA karatAM 'laI bhoga' evo zabdaprayoga karyo che. pratyeka kavionA samayamAM devI-devatAonI naivedhanI vastuomAM bhinnatA jovA maLe che. samaya jatAM lADu, lApasIne ThekANe khAjA, sATA, sakkariyA, peMDA, zrIphaLa jevI vastuo naivedyamAM vaparAtI thaI. naivedhamAM apAtI vastuonI pracuratAne lakSamAM rAkhI kavizrIe teno ullekha karyo na hoya. 30. yakSa pratimAnA deha para pacaraMgI aMgarakho, kAnamAM kuMDaLa ane vakSasthaLa para hAra zobhato hato. (40) kavizrIe yakSamUrtinI vezabhUSAnAM lAkSaNika varNana dvArA jemAM te samayanAM zreSThIonA paheravezanI mahitI ApI che.
Page #461
--------------------------------------------------------------------------
________________ 443 38. bALaka garamakhIramAM ghUMkana paDe tema caturAIpUrvaka phUMka mArI ThAravA lAgyo. (504) 39. mahAtmAe khIra vahoratI vakhate 'nA' na kahI temaja'aMtarAya thaze tevuM paNa na kahyuM. (520) bharavADa bALakanA bhAva UMcakAya ane karmonI jaMjIra tUTe e mATe ja jANe tapasvI mahAtmA nA AvyA hoya! evo bhAvapradarzita karavA uparokta vicAro kavizrI kAvyapravAhamAM vahetAM mUke che. 40. mahAtmAne bhAvapUrvaka vahorAvI bALaka gharanA dvAra sudhI vaLAvavA gayo. temane vaMdana karI pAcho vaLyo. (pa24) kavizrI zrAvakAcAranI sAthe sAdhune vahorAvavAnI vidhino ADakatarI rIte ullekha kare che. 41. bALakedAna ApI gupta rAkhyuM. (526) attaranI zIzIne vAraMvAra kholavAthI tenI sugaMdha naSTa thAya che, tema dAna ApIne vAraMvAra prazaMsA ke garva karavAthI tenuM phaLa niSphaLa bane che, evo bhAva vyakta thayo che. 42. mAtA ane pADozaNa strIone bALaka dvArA apAyelA supAtra dAnanI koI prakAra jANa thatAM temaNe sukRtyanI khUba anumodanA karI. jenA prabhAve cAre pADozaNo bIjA bhAvamAM rAsanAyakanI patnIo banI. (30) teono kaI rIte supAtradAnanI jANa thaI, te aMge koI khulAso thayo nathI. 43. dIkSA levA jatAM mumukSu kRtapuNya ane tenI strIonI zibikAne eka hajAra puruSoe upADI. (552) 44. sarvae svahaste lonca karyo tyAra pachI bhagavAna mahAvIre dIkSAno pATha bhaNAvyo. (558) zrI jJAtAsUtramAM prabhu mahAvIra pAse dIkSita thayelA pratyeka mumukSue prathama svahaste loca karyo tyAra pachI prabhue temane saMyamanuM anudAna ApyuM. kavizrI zAstrokta paraMparAne anusaryA che. 45. kRtapuNya muni apramatta bhAve sAdhanA karatAM cauda pUrvadhara ane zrutakevaLI banyA. (558) 46. kRtapuNya munie alpa AyuSya jANI, coryAsI lAkha jIvAyonine khamAvI anazana vrata svIkAryo. teo kALa karI sarvArthasiddha vimAnamAM ekAvatArIpaNe utpanna thayA. tyAMnuM AyuSya pUrNa karI mahAvideha kSetramAM manuSya bhava prApta karaze. tyAM AThe karmanuM dahana karI zivasukha prApta karaze. (500-pa09) 11. kavi zrI dIptivijayajI kRta kayavannA rAsa (saM. 1935) * vikramIya saMvata 1735, Aso suda pAMcamanA divase, anurAdhA nakSatramAM, budhavAra, siroDI gAmamAM dIptivijayajIe prastuta rAsa DhALa:13, duhA:18, copAIH2 ema kula 420 kaDIomAM racyo che. prAyaH dareka DhALanI dezIo judI judI che. vaLI, keTalIka navIna dezIono prayoga (DhA. 8,12) jovA maLe che, je je.gu.ka.bhA-8mAM aMkita nathI. A kRtine saMskRta zloko, kAvya, ukta, soraThI, chaMdano prayoga karI kavizrIe suMdara rIte maThArI che.
Page #462
--------------------------------------------------------------------------
________________ 444 * dharmasaMgrahanA racayitA tapagacchIya zrI vijayamAnasUrijI (vi.saM. 1000 thI 1000)nA samudAyanA zrI vijayadAnasUrijI - upAdhyAya zrI rAjavimalajI - upAdhyAya zrI munivijayajI - upAdhyAya zrI devavijayajI - paMDita zrI mAnavijayajI - paMDita zrI dIptivijayajI prastuta rAsanA racayitA che * navarasamAM gUMthAyelo A rAsa 'dAna kulakanI vRtti' parathI A racAyo che; evuM kavizrIe kaDI 40ramAM jaNAvyuM che. "vRtti kulakanI jANIuM sAbhatihAMthI lIu adhikArato' * prastuta kRtimAM vihAra karatAM koIka jagyAe 'na' nA sthAne 'Na' zabdano prayoga thayo che. jemAM ke- jaNaNI (33), jiNadatta (129) A kRtimAM saMskRta samAsa prayojAyelo jovA maLe che. pAyasa-madhukara-muni-sAli-anagAradAtA-devakula-bhae. vaLI, koIka sthaLe prAkRta zabdaprayoga paNa thayo che; uMbara(122), ramaNI (130) prastuta rAsamAM 'thAM', "thArAM' jevAM mAravADI bhASAnA zabdo paNa jovA maLe che. saMbhava che ke kavizrI potAnA saMyama kALamAM mAravADa prAMtamAM vadhu vicaryA hoya, jeno prabhAva temanI zailImAM jovA maLe che. * prastuta kRtine upamA, ubhekSA, atizayokti ItyAdi alaMkAro, kahevato temaja varNanAtmaka, upadezAtmaka, saMvAdAtmaka zailIthI zaNagArI che. upamA alaMkAraH 1. ati unhI jANI vaDa vIra, ThAra pheMka deInaI khIra; tie avasari madhukaranI pari, phirato Avyo muni maMdiraIM. (28). bhramaranI jema anekagharomAM pharatAM pharatAM munirAja bALakanA ghare AvyA. zrI dazavaikAlika sUtra'mAM munine "madhukara'nI upamA ApI che. tevI ja upamA ahIM kavizrIe AlekhI che. A upamA dvArA kavizrI zramaNAcArapragaTa kare che. 2. apacharasyo avatAra, cittamaI cahuTI kumarane. (51) madanamaMjarInuM devAMganA jevuM sauMdarya kRtapuNyanA cittamAM coMTI gayuM. 1.zrI vijayadAnasUrijIe 'kumatimatakudAla' graMthane jalazaraNa karAvyo. temaNe sAta bolanI AjJA bahAra pADI. 2. zrI mAnavijayajIe potAnA ziSya devavijayajI mATe "dharma parIkSA graMthanI racanA karI hatI. (jai.sA.saM.I., pArA965, pR.-432) 3. zrI dIptivijayajIe saM. 1049, Aso suda pUnamanA divase traNa khaMDa, 27 DhALa ane 098 kaDI pramANa "maMgalakalaza rAsa' racyo che. kavizrIe "kayavannA zeThano rAsa' ane "maMgalakalaza rAsa' A banne kRtio dAna dharmanA prabhAva para racelI che. A sivAya temanI anyaracanAo aMgeno ullekha prApta thayo nathI.
Page #463
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3. 4. 445 niradhana nara sarpa sArikho, rAkhyo abhaDAvaU jI geha (83) nirdhana manuSya sarpa sAthe tulanIya che. kayavanno rahiM nija maMdireM, te nArInuM ciMtana kare; vaMdhyAcalane jima gajarAja, devagiri naIM jimadevarAja. (249) krIDA karavA mATe hAthI viMdhyAcala parvatane ane Indra devagiri parvatane satata jhaMkhe che, tema kRtapuNya apAra sukhanI vacce AlIzAna mahelamAM rahevA chatAM satata cAra strIone jhaMkhI rahyo hato. utprekSA alaMkAra 1. jananI eka tehanaI achaeN, valI vahUara che cyAra; kiM jANuM vidyAdharI, kiM raMbhA taNo avatAra. (130) jinadatta zeThanI bhAryAonA sauMdarya mATe kavizrIe manohara utprekSA prayojI che. atizayokti alaMkAra : 1. Aja AMgaNi surataruphalyo, viNa siMcI nAgaravelyo re; viNa vAdala ghana varasIu, Aja hUI raMga relyo re. (100) kRtapuNyane acAnaka dvAra para ubhelo joIne dhanavatInI khuzInI koI sImA na rahI, tyAre tenA mukhamAMthI zabdo sarI paDayAM. "Aje to mArA AMgaNAmAM kalpavRkSa ugyuM che, siMcyA vinA ja nAgaravela navapallavita thaI che. are! vAdaLa vinA ja muzaLadhAra varasAda varasyo che. Aje to khuzI ja khuzI che.'' kahevata/ rUDhiprayogo 1. deva thavuM (133) : mRtyu thavuM 2. lahiNuM letAM deNuM hoI (260) : lAbha karavA jatAM nukazAna thavuM. 2. rAMka hAtha rayaNa kima raheM (268) : nirdhanane tyAM kiMmatI vastu na Take 3. TAlyo na Tale vidhino lekha(269) : vidhinA lekhamAM koI mekha na mArI zake. 4. dAMtane jIbha bhalAmaNa kisI ? (280) : jIgarajAna mitrane bhalAmaNa kevI ? varNanAtmaka zailI : 1. madanamaMjarI gaNikAe kRtapuNyane premarasanA mahAsAgaramAM DUbavA mATe mUkelo prastAva, jemAM grISma, varSA ane ziziraRtu anusAra bhogopabhoganuM suMdara varNana prayojyuM che. A varNanathI te samayanA lokonI jIvanazailI, bhojana sAmagrI ane krIDA karavAnA sAdhanonI vigatavAra mAhitI maLe che. A varNana 'bAramAsA kAvya' samakakSa che. bAramAsA kAvyamAM priyatamA RRtu anusAra paradeza gayelA priyatamane bhogonuM AmaMtraNa Ape che, tema ahIM madanamaMjarI kRtapuNyane bhogonuM nimaMtraNa Ape
Page #464
--------------------------------------------------------------------------
________________ 446 che. (55-60) prIujI! padhAro ho ki prema dharI ghaNo, maMdiramAMhe re nAha sanehI tuma dIThaI re mana tana ulameM, suguNa sanehI re sAha salUNA. puraSa bhamara ho bhamatA atighaNA, AviM amadarabAra; paNi tujha sarikho jagamAM ko nahIM, sobhAgI siradAra. nita nita nava navaraMgarasa khelII, lIjai nara bhava lAha; tumasyuM avihaDaprIti karavA bhaNI, mAhare maneM adhiko umAha. unAleMre piu aMbara saghaNo, navAgohanI polI; karilAnAM sAhiba sAlaNAM, jimaNyevRtaIMjhabolI. varasAlore sAro valI vAlamA, daha disiMharIyA(lI) re aMkUra; gagana te gAjI ho varasaImehulIu, bhojana nUra kapUra. bhara re sIyAlo Avyo sAhibA, ramaNyuMraMganI reli; sogaDha() ramaNye jimaNyuM sukhaDAM, aMgitela phUlela.' 2. madanamaMjarI ane akkAno vArtAlApa, jemAM kRtapuNyanA sukha mATe mAvitroe gaNikAvAsamAM mokalAvelI aDhaLaka saMpattino citAra darzAvyo che. anya kavioe sonAmahorono AMka aMkita karyo che paraMtu dIptivijayajIe vividha vastuonI nAmAvalI ApI che. kavizrInI kuzaLa varNanAtmaka zailInA darzana thAya che. ahIM zRMgArarasano prayoga thayo che. (07-82) beTI naIM akkA kahiM, "niradhana huuM kayavanna; e IhAMthI kADhayo, rakhe! karo yatanna." be kara joDI re vinavuM, bolaI maMjarI nAri; e naranaIM kADhavAtaNe, vayaNemAma mAri. eNimanamohayuM re mAharu, dIdhAghoDAjI hAthIA, dIdhA aratha bhaMDAra; dIdhAM dhAna jI mokalAM, mugatA phalanA rehAra. dIdhI vela sonA taNI, kuMDala kone jaDAva; caraNe jhAMjhara jhimakatA, cUDalo moTojI dAva. sovana vIMTI hIre jaDI, sonArUpAnAMthAla; eNi ghari bhariure, ApaNuM dIdhA bahulAjI mAla." akkA kahiM, "suNa chokaraDI ! niradhana huo kumAra; dalidrI naIM navirAkhII, e vezyAno vivahAra. 3. paradeza javA pUrva pati patnIno saMvAda, jemAM te kALanI samAjavyavasthA daSTigocara thAya che. dhanavaMtI pitRgRhethI amUlya alaMkAra ane eka makAna kariyAvaramAM lAvI hatI. A vastune aDANe mUkI ucApata dvArA keTalA rUpiyA maLyA te vyApArArthe paradezamAM vaparAyA. (115-118) ahIM strInuM ghareNuM gIrave mUkyAno ullekha che. prAcIna kALamAM kaTokaTInA samayamAM strIonA dAgInA, khetara, vADI, makAna zAhukAra pAse gIrave mUkI dhana meLavAtuM haze. Aje paNa kheDA
Page #465
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 gAmomAM sarapaMca ke zAhukAra pAse vastuo aDANe mUkavAnI prathA kAyama che. 4. rAsanAyikA eka tarapha paradeza jatA patinA dIrgha AyuSya ane pragatinI kAmanA kare che, to bIjI tarapha patnI pratyenA kartavyanuM bhAna karAve che. (121-124) 5. putra vinAnA gharanI avadazAnuM varNana kavizrIe saMskRta zloko TAMkI karyuM che. (135-130) 6. rUpavatI sAsue putravadhUone puruSa veza dhAraNa karavAnuM kahyuM, jethI rAtrinA aMdhakAramAM koI temane oLakhe nahIM. ahIM vIrarasanuM prayojana thayuM che. (138-139) to . rUpavatI zeThANInA mahelanuM lAkSaNika varNana, jemAM zRMgAra ane adbhuta rasa prayojAyo che. (163-160) 8. 183) Alasa moDI jAma, uThayo ulasI rI; tihAM dekhe AvAsa, nArI raMbha jisI rI. caMdaruA pacaraMga, sovanakhATa banI rI; maNimaU jaDita jaDAva, vici vici motI cUnI rI. kastUrI dhanasAra, parimala mahakI rahyorI; caMbelI rAya veli, caMpaka mahamahyorI. ajaba banyA citrAMma, nava nava bhAMti likhirI; kastUrI mahakAya manamAM huu sukhI rI. cittamAMhiM ciMtaI ema, 'kiM huM amara huu rI ?' kiM e IMdrajaMjAla ? kiM e supanabhayo rI ? cAre strIonI 5ti bhaktimAM bhAratIya nArInAM pati pratyenAM kartavyanA darzana thAya che. (106 9. bAra varSa sudhI jenI sAthe pati jevo vyavahAra karyo, tene sAsunI tAkIda (sUcanA)thI dUra karavAno samaya AvatAM strIonI manovicAraNA, jemAM lAcArI, RNAnuMbaMdha ane paropakAranI bhAvanAnI sAthe bhayAnakarasanI chAMTa jovA maLe che. (199-205) 10. viraha vedanAnI vyathA anubhavatI cAre strIo svayaMne upAlaMbha Ape che, jemAM karUNa, bhayaMkara ane raudra rasano prayoga thayo che. (213-215) "pANI pAMpiNa heTha, AyAnuM acarija kisyuM? jANata sAco neha, jo lohI Avata loyaNe. jo cIrIye cAMma, lohI tihAM ja nIkalaI; jo khodIyaI daza vAma, pANI kaThina ja pema vina. vajrasarIkhA re hIyA, dukhaha taNA karaMDa; vichaDatAM sajana thakI, kima na huu sata khaMDa. 11. sArthapati dvArA patinA samAcAra na maLatAM nirAza banelI dhanavatIe saMpUrNa rAtri vilApamAM
Page #466
--------------------------------------------------------------------------
________________ 448 gALI. te prasaMge kavizrI vistArapUrvaka duSkarmonI hAramALA varNave che, jemAM pApakarmathI AghA rahevAno upadeza chUpAyelo che. vaLI, rAsanAyikA patinA kSemakuzaLatAnI kAmanA karatI jovA maLe che. ahIM karUNa rasanuM nirUpaNa thayuM che. (222-229) 12. yakSa prAsAdanI alaukika suMdaratA, yakSa mUrtino taLapadI paheraveza ane zRMgAra; jemAM te jamAnAnA zreSThIono paheraveza ane maMdironA bAMdhakAmonI jANakArI prApta thAya che. (28-294) abhayakumArakAmadhenu jevI ISTa sAdhanArI buddhinA kAraNe jaina samAjamAM chavAI gayA. upadezAtmaka zailI : 1. bALaka, yAcaka, cora, rAjA, yamarAja, agni ane pAradhI A sAtane gharanI paristhitinuM bhAnA na hoya. (23) 2. A jagatamAM zakti anusAra koIne sahAya karavI athavA koInA para upakAra karavo te zreSTha che. (24). 3. dAnano mahimA gAtAM prasaMgopAta kavizrI kRtapuNya, bhagavAna badaSabhadeva, mUladeva kumAra ane vikramarAjAnA daSTAMto TAMke che. (149-152) 4. jevuM sthAna sevIe tevuM phaLa prApta thAya, tenA saMdarbhamAM saMskRta zloka dvArA kavizrI siMha ane ziyALanAM daSTAMto ApI kathananI pramANatA darzAve che. (161-162) 5. je guNono bhaMDAra che, te uttama manuSya che. je guNIjanonA guNane oLakhato nathI, te mUDha (gamAra) kahevAya che. A kathananI pUrti mATe kavizrIe bhramara ane sarovaranA daSTAMta saMskRta zlokamAM TAMkyAM che. ahIM bhramarane uttama ane sarovarane mUDhamAM khapAvyA che. (196-190) 6. gaNikAputrI kRtapuNyanI patnI sAthe rahIne dharmiSTha banI gaI. kharekhara! jevo saMga tevo raMga (330) 7. gaNikAne dAna, zIla ane bhAva tattvano upadeza ApatI vanavatI prasaMgopAta zIlanI mahattA darzAvavA zUrapALa rAjAnI rANI zIlAmatI ane caMdanabALAnAM dRSTAMta Ape che. (340-345) 8. bhagavAna mahAvIranI dezanA (353-394), jemAM zrAvakanA 21 guNo (358-360); AtmAnI gati, AtmAno parivAra, AtmanA zatruno paricaya (300-393); je lalita vistarA graMtha'nI smRti karAve che. jemAM siddharSigaNie AtmAnA zatru ane mitrano suMdara paricaya karAvyo che. saMvAdAtmaka zailI : 1. gaMgA ane pADozaNa vacce putranA rudana aMge thayelo vArtAlApa (10-23) 1. mUladevakumAranI kathA: juo pariziSTa vibhAga. 2. zUrapALa rAjAnI rANI zIlamatInI kathA : juo pariziSTa vibhAga.
Page #467
--------------------------------------------------------------------------
________________ 449 2. sALA banevIno vArtAlApa, jemAM kRtapuyanI vItakakathA ane abhayakumAranI buddhinI prazaMsAne kavizrIe AgavI zailImAM gUMthI che. (206-280) kathAghaTakomAM parivartana : 1. jyAre gaMgAnA pati govAla vaNikanuM avasAna thayuM tyAre teno putra gaMgadatta mAtra ATha varSano hato. (13) 2. gaMgA zrIpati nAmanA zAhukArane tyAM khAMDavA, pIsavA temaja gharanA anya kAmo karatI. (14) 3. sarvaparvonA zaNagAra samAna paryuSaNa mahAparvano uttama tahevAra Avyo. (15) A parvamAM jaina dharmanA loko dhanano sadyaya karatA. mahAvIra jayaMtInA divase pAraNAno caDhAvo laI prabhune potAnA ghare lAvatA. AvA saparamAM divase lokoe khIranuM bhojana banyuM hatuM. nagarajano khIranuM bhojana jamatAM hatAM, te joIne gaMgadane mAtA pAsethI khIra mAMgI. (15-10) kavizrI jaina sAdhu hovAthI temaNe jainonA zreSTha tahevAra evA paryuSaNa mahAparvano ullekhA karyo che. vaLI, paryuSaNa parvanA ATha divasamAM "mahAvIra jayaMti'no pAMcamo divasa hoya che. te divase jaina zrAvako potAnA ISTadevano janmotsava raMgecaMge manAve che. prAcIna kALamAM paryuSaNa mahAparvano utsava atyaMta dhAmadhUmathI ujavAto haze tenuM pratibiMba A paMktiomAM dazyamAnA thAya che. 4. pADozaNoe ghI, dUdha, sAkara ane cokhA ApyA tyAre gaMgAe temane caraNa sparza karI kahyuM, "baheno ! tame mArA putranI IcchA pUrNa karI che. huM tamAro upakArakayA zabdomAM varNavuM?" (26) gaMgAe pADozaNo pratye traNAtmaka bhAva vyakta karI temano AbhAra vyakta karyo che. anya koI kavie AvA bhAvo gUMthyA nathI. ahIM kavizrInI maulika vicArasaraNI daSTigocara thAya 5. thALImAM dUdhanI banAvelI khIra pIrasI gaMgA zrIpati zeThanA ghare kAma karavA gaI. (20) 6. bhikSA mAMganAra sAdhu dvArA dharmano lAbha thavo' evA ArzIvAda ApatAM mAsakSamaNanA tapasvI munirAja gharamAM pravezyA. (29) che. munirAjane khIra vahorAvI gaMgadatta ucca bhAvanA bhAvavA lAgyo. 'Aje mArA mATe suMdara prabhAtA ugyuM che, mAruM saubhAgyakhIlyuM che, tethI mAruM maMgaLa ane kalyANa thaze." (31) bALakedAna ApIne chAnuM rAkhyuM temaja zubha bhAvomAM vRddhi karI. 8. mAtAe thALI khAlI joI hAMDalImAM rahelI khIra thALImAM ThAlavI. tyAra pachI dALa-bhAta paNa, jamavA ApyA. bhAre AhAra levAthI bALakane ajIrNaroga thayo. (33-34) 9. bALake mAtAne na kahyuM ke, "meM mahAtmAne anna vahorAvyuM che.' dAna ApIne bALake pragaTa nA karatAM gupta rAkhyuM. (33) zrAvakedAna ApI ahaMkAra na karavo temaja dAna gupta rAkhavuM joIe tevo zAstrokta upadeza ahIMchupAyo che.
Page #468
--------------------------------------------------------------------------
________________ 450 10. bALaka mRtyu pAmI dhanAvAha zeThanI bhAryA sumitrA zeThANInI kukSimAM avataryo. mAtAe suMdara svapna joyuM. (38-39) kavizrIe phakta "suMdara svapna" joyuM, eTaloja ullekha kare che. svapnanI spaSTatA aMge kavizrI mauna che. 11. sumitrA zeThANIne jAtrA karavAnA, sAdharmika bhakti karavAnA ane jinapUjA karavAnA zubha dohada utpanna thayA. (40) puNyazALI AtmA garbhamAM AvatA zubha bhAvo thAya che. jema ke - sunaMdA rANIne abhaya kumArano AtmA garbhamAM AvatAM jinAlayamAM jina stavanA karavAno dohada utpanna thayo jyAre pApI AbhA garbhamAM Ave tyAre naThArAM bhAvo thAya che. jema ke - cellaNA rANInAM garbhamAM koNikano AtmA AvatAM potAnA ja patinuM kALajAnuM mAMsa khAvAno dohada utpanna thayo. 12. kRtapuNya svarUpavAna ane saumya prakRtino hovAthI sarvano priya banyo. (42) 13. kRtapuyanA vivAha soLa varSanI uMmare koI vepArInI dhanavatI nAmanI kanyA sAthe thayA. (43 44). 14. kRtapuNyanI zAstrajJatAe tene yogI jevo ni:spRhI banAvyo tyAre mAtA-pitAe vicAra karyo ke, rakhe! putra dIkSA laIle." (45-46) 15. rAjanartakI madanamaMjarI pAse saMsAranI sarva kaLA zIkhavA kRtapuNyane mUkavo joIe, evuM mAvitra vicAratA hatA. (49) 16. kRtapuya eka divasa jaMgalanA raste jaI rahyo hato, tyAM tenI najara eka strI para paDI. (50) 10. "rakhe! kRtapuNya mAtA-pitAnA avasAnanA samAcAra sAMbhaLI cAlyo jAya," evuM vicArI akkAe kRtapuNyane mAtA-pitAnA dehavilayanA samAcArathI avagata na karyo. (68) 18. dhanavatIe gaNikAvAsamAMthI AvelI dAsIne hAtha joDI dIna vacane vinaMtI karatAM kahyuM, "huM tamArI pAsethI eTaluM ja mAMgu chuM ke mArA patine ahIM mUko." (60) 19. dhanavatIe potAnA ghareNAM (lagnano cUDo) vecI AbhUSaNanI suMDalIne rUnI pUNIthI DhAMkI ApI tyAre te joIne akkAe vicAryuM, "have tenA ghare dhana rahyuM nathI. jo ene ahIMthI kADhIzuM to (bIjA koI zrImaMtane pakaDatAM) navanidhithaze. (04-06) 20. madanamaMjarI krIDA karavA bahAra gaI tyAre akkA kRtapuyanA AvAsamAM AvI. teNe mIThAM vacano bolI kRtapuNyane jagADayo. tyArapachI navA caMdaravA bAMdhavA ane navo khATalo DhALavAnA bahAne tene nIcenI maMjile mokalyo. (94-95) ahIMmadanamaMjarInI gerahAjarImAM kRtapuNyane gharanI bahAra dhakelAyo. 21. akkAe dAsIne kahyuM, "jo tuM game tema karIne kRtapuNyane havelImAMthI dUra khaseDIza to huM tane bakSisa ApIza." (96) 22. dAsIe kRtapuyane vadhu pramANamAM caMdrahAsa madirApIvaDAvI parAdhIna banAvyo. tyArapachI kacaro vALavAnA bahAne havelImAMthI bahAra kADhI dvAra baMdha karI dIdhA. (90-98)
Page #469
--------------------------------------------------------------------------
________________ 451 23. vanavatIe bAraNe ubhelA patine rUpa (aNasAra) parathI oLakhyA, tyAre te ghUMghaTa tANI UbhI thaI. 105) 24. mAtA-pitAnA nidhananA samAcAra patnInA mukhethI sAMbhaLI kRtapuNya bhAMgI paDayo. "huM kevo kujAta ke mAtA-pitAnI sevA na karI zakyo." (108) 25. kRtapuNyane maLavA sagAMvahAlAM temaja mahAjananAM ghaNAM loko AvyAM. teNe cAra divasa mAtApitAnA mRtyuno zokapALyo. (111-112) ahIM besaNAmAM laukike khAsa sagAsaMbaMdhIo dilAso devA ekatra thayA che, je rUDhicustatA batAve che. 26. jinadatta zreSThInA mRtadehane svayaM tenI mAtAe ja jamInamAM dATyo. (129) 20. jinadatta zreSThInI mAtA rUpavatI buddhizALI, nirbhaya, vyavahArakuzaLa ane potAno svArtha. sAdhavAmAM pravINa hatI. (130) anya kavio rUpavatIne rUAbadAra svabhAvanI ane putravadhUo upara dAba karanArI darzAvI che, jyAre zrI dIptivijayajI tene kaIka judI ja citrita kare che. 28. kanakAvatI, guNasuMdarI, rUpasuMdarI ane bhAgyavatI A cAra jinadattanI patnIo hatI. (132) cAra putravadhUonAM nAma anya koI kavie TAMkyAM nathI. te samaye samAjamAM bahupatnItva prathAne mAnyatA maLI haze, tethI ja mahArAjA zreNikanI trevIsa patnIo hatI ane kRtapuNyanI sAtapatnIo hatI. 29. rUpavatI zeThANIe potAnI putravadhUone sUcanA karI ke, "tamAro pati svargavAsI thayo che paraMtu tame cUDo bhAMgI ke gaLAno hAratoDI vidhavAno daraveza na paherazo. (133) ahIM sAsu prakhara sudhAraka nathI banyA paraMtu dhananI surakSA hetu prapaMca racavA sohAgaNanuM nATakakarAve che. 30. cAre strIo pati samajIne nahIM paraMtu dhananI surakSAnA svArtha khAtara kRtapuNyane upADIne ghare lAvI. (142) 31. kRtapuNyane vArAMganAnA ghara karatAM jinadatta zeThanA ghare apAra sukha hatuM. (161) 32. kRtapuNyae strIone pUchayuM, "huM kaI nagarImAM chuM? A zuM che? mane satya kaho." strIoe vAtane TALatAM kahyuM, "enI kathA ghaNI lAMbI che. hamaNAM kahevAya tevI nathI."(103-105) 33. cAre strIoe upakAra karavAnA bahAne suvarNanA sikkA (TaMka) ApavAnuM TALyuM, kAraNake tema karatAM sAsune jANa thAya, to vikhavAda ubho thAya. (208) te samaye vyavahAramAM TaMkanuM calaNa hatuM, tevuM ahIM spaSTa thAya che. 34. sArthanA paDAvamAM sUtelA kRtapuNyae prabhAte potAnI samakSa dhanavatIne ubhelI joI. tyAre teNe vicAryuM, "mAre patnI samakSa koI gupta vAta karavI nathI." (234) prasaMgopAta "strIone gupta vAta karavI nahIM,' evA nItizAstranA kathanane kathApravAhamAM gUMthavA kavizrI e kRtapuNyanA vicAromAM vaLAMka Apyo che.
Page #470
--------------------------------------------------------------------------
________________ 452 35. lADukadamAM ghInA ghaDA (mATalA) jeTalA moTA hatA. (243) ahIM kavizrI e cothA ArAnA bhAvonI kalpanA karI hoya tevuM jaNAya che. bhagavAnA mahAvIra cothA ArAnA cheDe thayA hatA. te samaye sAta hAthanuM zarIra ane baso varSamAM UNuM AyuSya hatuM. te samaye dina dina pratye AhAranI IcchA thatI tyAre puruSa batrIsa kavala ane strI ayAvIsa kavalano AhAra karatA. divasamAM ekavAra AhAra karatAM hovAthI AhAranI mAtrA vadhu hoya tenA kAraNe lADunuM kada saMbhava che ke moTuM batAvAyuM hoya. 36. jaLacara prANI coryAsI hAtha lAMbo hato. (254) 30. rAjakanyAnuM nAma manoramA hatuM. (269) 38. kaMdoIne tenI ja jJAtinI kanyA sAthe paraNAvI rAjAe eka gAma garAsamAM Apyo. (ra03) 39. abhayakumAre yakSa prAsAda jhaDapathI banAvavApAMcaso suthAra (zilpI) teDAvyA. (288) yakSaprAsAdanuM kArya eka mAsamAM jhaDapathI pUrNa thAya tevo Azaya vyakta karavA kavizrIe pAMcaso suthArano ullekha karyo che. 40. sAte strIo haLImaLIne rahevA lAgI. temanA saMge gaNikApaNa dharmiSTha banI gaI. (336) 41. kRtapuNya muni AyuSya pUrNa karI pAMcamA devalokamAM devapaNe utpanna thayA. (400) 12. kavi zrI malayacaMdrajI kRta kayavannA copAI (saM. 1869) * pUrNimA gacchanA zrI munizekharasUrijI (saM. 1530)nI pATe zrI sAdhuratanasUrijI thayA. temanA ziSya te zrI malayacaMdrajI, jemaNe 106 kaDI pramANa "kayavannA copAI'nI racanA karI che. * kavizrIe copAInI racanA saMvata TAMkI nathI paraMtu je.gu.ka.bhA.-3, pR.-118mAM kayavannA copAIno racanA saM.1869 noMdhelo che. vaLI, A pratanI pupikAmAM saM.1869, mAgasara vada amAsanA divase saMDAu gAmano ullekha che. jo ke puSyikAmAM zrI jasarAjajI svAmInA ziSya nathujI svAmIe abhyAsa mATe A kRti punaH lakhI che, evo ullekha spaSTa che. AthI kahI zakAya ke mULa racanAnI sAthe ja A kRtinuM pratilekhana thayuM hovuM joIe. * prastuta kRti copAI chaMdamAM racAI che. temAM duhA, DhALa AdinuM Ayojana nathI. * 106 kaDI pramANa racAyelI copAInA aMte pUnama gaccha sAdhu ratanasurI sIsa, mela (malaya) caMdra' evuM TAMkela che. Ama, zrI sAdhu ratanasUrijI ane zrI malayacaMdrajI banne vacce guru ane ziSyano saMbaMdha che. temanI baMnnenI kRtinI kaDIomAM ghaNI sAmyatA che. zrI sAdhu ratanasUrijIno rAsa 110 kaDI pramANa che, jyAre zrI malayacaMdrajInI copAI 106 kaDI pramANa vistarI che. zrI malayacaMdrajIe potAnA gurunI kRtimAMthI preraNA meLavI phakta thoDA zabdonA pheraphAra sAthe A copAInuM Alekhana karyuM che. * A copAImAM alaMkAra AdinuM pramANa nahIMvata che. ekAda be sthaLe upamA, ubhekSA, rUpaka, varNasagAI jevA alaMkAro jovA maLe che.
Page #471
--------------------------------------------------------------------------
________________ 453 upamA alaMkAraH 1. paraloke govAlo pahuta, nirAdhAra nArI gaMgadatta; zrIpUri vyavahAriyA AvAsa, Avi vituM kare timadAsa. (4) govAla AhIranAM mRtyu bAda nirAdhAra banelI gaMgA AhIrANI potAnA putra gaMgadattane laI zrIpuranagaramAM AvI. ahIM te potAnI udarapUrti mATe sevakanI jema vaitaruM karavA lAgI. ubhekSA alaMkAra : 1. jovana AvyuM jANe amara, pANIgrahaNa karAvyuM kumara (14) yauvana vayamAM kRtapuNyanuM rUpa soLe kaLAe evuM khIlyuM, jANe kAmadevano avatAra! varNasagAI alaMkAra : 1. AvaMtA jakhya juhArIvA joI. (89) 2. aracakraneM ArAmI eka (20) rUpaka alaMkAra : 1. virahaDAli (20) : viraharUpI DALI kathAghaTakomAM parivartana : 1. paryuSaNa parva pUrNa thatAM pAraNAnAM divase lokonA gharomAM khIra bharelI thALI joI gaMgadane mAtA pAse khIra khAvAnI haTha karI. (5) zrI dIptivijayajI ane malayacaMdrajIe khIra banavAnuM kAraNa darzAvatAM paryuSaNa parva'nuM kathana karyuM che. zrI dIptivijayajIe paryuSaNa parvamAM "mahAvIra janmavAMcana'nA divasano ullekhA karyo che, jyAre malayacaMdrajIe paryuSaNa parva pachI pAraNAnA divasano ullekha karyo che. banne kavioe potAnI manokalpanA anusAra je divasa aMkita karyo che, te yogya gaNI zakAya. kAraNake jaino mahAvIra janmavAMcanane mahAparva samajI potAnA ISTa devanI janmatithine miSTa bhojana dvArA ujave che, to paryuSaNa parvanI samApti thatAM upavAsa ItyAdithI nivRtta thayelA tapasvIo pAraNAmAM khIranuM pauSTika bhojana jame che. 2. thALImAM khIra pIrasI gaMgAdaSTidoSa na thAya te kAraNe tyAMthI jatI rahI. (8) anya kavioe mAtA khIra pIrasI gharakAma mATe jatI rahI evo ullekha karyo che, jyAre ahIM kavizrI gaMgA bALakane jamADavA kema ubhI na rahI tenuM sacoTa kAraNa darzAvyuM che. jyAre managamatuM bhojana harakhapUrvaka bALaka jamato hoya tyAre mAtAnI mIThI daSTi tenA para paDe to te daSTi viSamAM pariNita thAya che, tethI mAtA tyAMthI khasI gaI.
Page #472
--------------------------------------------------------------------------
________________ 454 3. gaMgadatta koIka kAraNathI zubha dhyAnamAM mRtyu pAmyo. (11) kavizrIe 'kiNahI kAraNa AlekhI gaMgadattanA mRtyunuM sacoTa kAraNa batAvyuM nathI paraMtu gaMgadatta sukRtyanI anumodanA karato zubhabhAvamAM mRtyu pAmyo. kRtapuNyanI mAtAnuM nAma subhadrA hatuM. (12) rAsanAyakane dhananI jarUra paDatAM nAyikAe piyara ane sAsarAnuM ema banne makAna gIrave mUkyAM. (33-34) sArthamAM rahelA pravAsIo koI bhUmi upara to koI guNa (kothaLA) upara sUtA hatA. te sthAnamAM khATalA upara eka tejasvI puruSa sUto hato. tene joIne vRddhAe kahyuM, "A koI bhAgyazALI puruSa che." (41) cAre strIoe khATalo upADatAM pahelAM (avAja na thAya te hetuthI) potAnA paganI mojaDIo utArI nAkhI. (42) akRtya haMmezA guptapaNe ja thAya che. tenA anusaMdhAnamAM kavizrIe yogya bhAvo nirUpaNa karyA che. vRddhAe svayaM potAnA mRtaka putrane khADo khodI dATI dIdho hato ane have jo kRtapuNyanuM uparANuM laI kaMIka kahevA jAya to vRddhA kRtapuNyane jhera ApI mArI nAkhe evo bhaya hato. Ama, kRtapuNyane sadaMtara gumAvavAnA bhayathI strIo mauna banI gaI. (51-52) ahIM vRddhAnI tamoguNI vRtti, Adhipatya, svArthI vicArazailI jovA maLe che. 9. cAre strIoe paropakAra karavAnA bahAnA heThaLa cAra cAra maNanAM moTAM lADavA banAvI temAM ratno mUkyAM. A lADavA parasAsunI najarana paDe te rIte tenuM jatana karyuM. (54) cAre strIoe kRtapuNyamAM AtmIyatA ane patibhAva ThAlavI dIdho hato. tethI temanI tIvra kartavyabhAvanA parizuddha banI hatI. temane potAnA svadharma aMgenI sabhAnatAnuM pUrepUruMbhAna hatuM. 10. kaMdoIe bIDuM jhaDapyuM tyAre mahArAjA zreNike kahyuM, "hAthIne maravA do." (04) mahArAja zreNika potAnI putrIne kaMdoI jevI nIca jJAtimAM ApavA bilakula IcchatA na hatA, tevuM A paMkti dvArA spaSTa thAya che. 13. kavi zrI phatehacaMda kRta kayavannA coDhALiyuM (saM. 1881) AcAryazrI IndrabhANajInA rAjyamAM temanA ziSya zrI phatehacaMdajIe puNyano mahimA varNavavA cAraDhALa ane cAra duhA ema kula 103 kaDI pramANa A"kayavannAcoDhALiyA'nI racanA vi.saM. 1881, poSa vada agiyArasanA divase karI che. (DhA.4, ka.20) * kavizrI gaccha ane guruparaMparA saMbaMdhI mauna che. kavizrInA jIvana ane kavana vize mAhitI upalabdha nathI. 1. coDhALiyuM juo pariziSTa vibhAga,
Page #473
--------------------------------------------------------------------------
________________ 455 * prastuta kRtimAM prathama DhALamAM dezIno prayoga thayo nathI. pAchaLanI traNa DhALamAM judI judI dezIo che. saMbhava che ke lahiyA dvArA dezI lakhavAnI rahI gaI hoya. DhALa : 2 ane 3mAM navI dezIno prayoga che, je je.gU.ka.bhA.-8mAM aMkita nathI. * prastuta kRtimAM kAvya gauNa banyuM che paraMtu kathAnakane vadhu rasika banAvavA umerelA keTalAka varNano e A coDhALiyAnI vizeSatA che. upamA alaMkAra : 1. rAMNI celaNA nRpa paTarANI, apacharaneM aNuhAra (DhA.1, ka.1) mahArANI cellaNAnAM anupama sauMdaryane svargalokanI devAMganAo sAthe upamita karyuM che. ubhekSA alaMkAra : 1. dhavalA vattha pagapaMkhajyu, cokhA cIraneM hIra; jANe rahyo raMgamahalameM, khAdhAkhAMDaneM khIra (DhA.3, ka.4) kRtapuNyanA bagalA jevA dhoLAM vastro joI rAsanAyikAe vicAryuM, 'mAro priyatama jANe. koI raMgamahelamAM na rahyo hoya!" kahevata/ rUDhiprayogo : 1. neNa phiralyAMthI (DhA.1, ka.4) : AMkha pheravI levI, avagaNanA karavI. 2. aNaghaDa bhAThogale lagAyo (DhA.1, ka.5): keLavAyA vinAnA mUrkhane javAbadArI soMpavI. 3. kAkha dikhAvo(DhA.2, ka.5): AdhAra uDADI devo. 4. garaja sarI koDa lAkha (DhA.2, ka.5) svArtha pUro thavo. varNanAtmaka zailI : 1. kRtapuNyane havelImAMthI dUra karavAno Adeza Apyo tyAre cAre vahuomAM sAsu pratye udbhavelo Akroza kavizrIe suMdara rIte Alekhyo che. (DhA.2, ka.2-8) pyAra vahu mila sAmaThI, kare Aloca vicAra ho. svA. sAsu huI svAnANI, viracI kare vigADa' vahuyara hilamilane kahe, "prItama kema choDAya? ho. svA. bAre varasanI prItaDI, jIva rahyo raMga lAya pahilI pote meM kIyo, sabala anyAya akAja ho. svA. ghara gharaNI karI rAkhIyo, kIdhI na kularI lAja jAye parArthe ghara vasyo, garaja sarI koDa lAkha ho. svA, kAma sarayo dukha visarayA, hiMve kAM dikhAvo kAkha?
Page #474
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. 1. 2. 3. 4. 5. kathAghaTakomAM parivartanaH 6. o. 8. 456 lAja rahI lakhamI rahI, beTA huA cyAra ho svA karatAra tumeM(s) e dIyo, bhAga vaDe bharatAra hive to INameM choDatAM, navarNe kAMI vAta'' ho svA nehU na chUTe jIvatAM, bhInI sAte dhAta khAMNA pINA paharaNA, kAjala tilaka taMbola ho. svA INa viNa sahu alakhAMmaNA, INa viNa nahIM ko mola kRtapuNyanI mUrtine joI bALakonI acarajabharI ceSTA(DhA.4, ka.9-12) tehave bAlaka khelatAM re, cyAre nAnhA bAla; murti pAse AvIyA re, harakhyA neNa nihAla. bole bAlaka bolaDA re, maNa maNa miThA bola; " phUM beThA IhAM AyaneM re ? jayUM koI beTho niTola.'' eka kahe'bAbo mahAro re,'' bIjAneMdheM gAla; eka besekholiM AyaneMre, eka khAMceM leI bAla. eka kahai''bhelA besaneM re, jImasyAM bAbA re sAtha;'' eka kahai ''jImaNa na deu re,'' deve mukha ADo hAtha. dhanAvAha zeThanI patnInuM nAma bhadrA hatuM. (DhA.1, ka.2) kRtapuNyavidhApAThako pAse`bahoMtera kaLAo zIkhyo. (DhA.1, ka.4) vaNajhArAnI ToLImAM hajAro mANaso hatA. (DhA.1, ka.13) jahAja bhAMgI paDavAthI zrImaMta zeThano ekano eka putra mRtyu pAmyo. (DhA.1, ka.15) kRtapuNya bAra varSe vezyAvAsamAMthI nIkaLI potAnA ghare Avyo, tyArapachI eka mAsa rahI punaH paradeza javA nIkaLyo. (DhA.1, ka.12) kavizrI kRtapuNyanA sukhamAM aMtarAya darzAvavA alpa samaya noMdhe che. keTalAka kavioe eka mAsane badale cha mAsanI avadhi AlekhI che. A kRtimAM vRddhA mATe 'akka' zabdano prayoga thayo che. (DhA.1, ka.15) savAre sArtha paradeza cAlyo gayo tyAre jayazrI khATalo levA devaLamAM AvI paraMtu teNe khATalo na joyo. (DhA.1, ka.20) anya koI kavie bIje divase jayazrIne khATalo levA devaLamAM AvI evuM noMdhyuM nathI. kavino A vicAra yogya che kAraNake pravAsI pravAsamAM potAnI sAthe khATalo laI jato nathI. kRtapuNya bAra varSa sudhI paradezathI pAcho na pharyo tyAre jayazrI joSI pAse joza jovaDAvavA pahoMcI gaI. (DhA.2, ka.15) 9. kRtapuNyane dhUrta vRddhAe prapaMca racI punaH sArthamAM mUkyo. te prabhAte jAgRta thayo tyAre potAnI 1. puruSanI bahoMtera kaLAo : juo pariziSTa vibhAga
Page #475
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45o sAthe thayelI chetarapIMDIno tene khyAla Avyo paraMtu dhana vinA tenA paga ghara tarapha vaLyA nahIM. (du.3, ka.3) ahIM kRtapuNya svayaM prabhAte jAgRta thayo che. jayazrIe tene jagADayo nathI. 10. "corane khabara na paDe, kUtaro cora samajI bhase nahIM te mATe mUlyavAna ratno modakamAM kRtapuyae mUkyAM che, tevuM vicArI jayazrI patinI caturAIpara abhibhUta thaI gaI. (DhA.3, ka.15) 11. khIranI thALImAM be rekhAo dorIne mahAtmAne dAna ApatAM be vAra saddhi prApta thaI ane be vAra temAM aMtarAya paDI. (DhA.4, ka.23) 12. caraNasittarI, karaNasittarI ane pAMca mahAvratanuM zuddhapaNe pAlana karI kRtapuNya muni sarvArtha - siddha vimAnamAM devapaNe utpanna thayA. tyAMnuM AyuSya pUrNa karI mahAvideha kSetramAM manuSyapaNe utpanna thaI zivapurInA zAzvatA sukho pAmaze. (DhA.4, ka.25) 14. kavi zrI gaMgArAmajI kRta kayavannA copAI (saM.1921) A aprakAzita kRtinI racanA vikrama saMvata 1921, bhAdaravA mAsamAM thaI che. te samaye bhAratamAM aMgrajonuM varcasva hatuM; evuM kavizrIe 29mI DhALamAM AlekhyuM che. hAMsInagaraeN rAja aMgarejI, chatra phIraeN tasu tejI re; saMvata 19 sai IkavIseMjI, bhAdrava mAsa kahejI re." (10) * 29 duhA ane 29 DhALa pramANa A kRtino 'copAI' tarIke kavizrIe ullekha karyo che paraMtu copAi chaMdamAM A kRtinuM baMdhAraNa thayuM nathI. zrI kevanAM caupAI bhAkhI re, DhALa unatIsai sakhI re" (DhA.29, ka.18) * prastuta kRtinA kartAe potAno ati saMkSipta paricaya Apyo che. gaccha ke potAnA guru bhAIo (ziSyo)no paryApta paricaya kAvyamAM jovA maLato nathI. "zrI zrI rAjarUpa guNadhArI, karamacaMda hItakArI re; gaMgArAma e sumata vIcArI, racanA graMtha sudhArI re." (DhA.29, ka.16) uparokta paMktio uparathI spaSTa thAya che ke prastuta kRtinA racayitA zrI gaMgArAmajI che, jeo zrI karamacaMdajI muninA ziSya che. * gaMgArAmajI kayA gacchanA che te cokkasa kahI zakAtuM nathI paraMtu temanI kRtimAM DhALa 1, 2 ane 3nA aMte temaNe jaitasI' evo ullekha karyo che. "jaitasI' upanAmano prayoga jayaraMga muni mATe thayo che. zrI jayaraMga muni kharataragacchanA che. tethI zrI gaMgArAmajI muni paNa kharataragacchanA zrI jayaraMgamuninA ziSya hovA joIe. temaNe potAnA gurubhAIe racelI "kayavannA zeThano rAsa' (saM.1021) A kRtino AdhAra laI potAnI racanA sudhArIne lakhI che; evuM aMtima DhALamAM jaNAve che.
Page #476
--------------------------------------------------------------------------
________________ 458 vaLI, ApaNA abhyAsanI kRti ane zrI jayaraMgamuninI kRtinuM avalokana karatAM A banne kRtionI kaDIo prAyaH samAna ane thoDA zabdonA pheraphAra sAthe AlekhAyelI che. nIce noMdhelI kaDIo zrI jayaraMgamuninI kaDIne maLatI Ave che. zrI gaMgArAmajI duhA : 1, kaDI 1 thI 5; DhALa : 1, kaDI 1 thI 13 (8,9 varjIne); duhA H 2, kaDI 1 thI 4; DhALa : 2, kaDI 1 thI 8 (5 thI varjIne); duhA : 3, kaDI 1 thI 2; DhALa : 3, kaDI 1 thI 15 (2,3 kaDI kramAMkamAM phera); duhA : 4, kaDI 1 thI 3; duhA : 5, kaDI 1; DhALa : 6, kaDI 1 thI 15 (13 varjIne);DhALa che, kaDI 1 thI 18 (1, 6-10, 11.1, 15.1, 18.1 samAna); DhALa : 8, kaDI 2-3 varjIne bAkInI samAna; duhA : 11, kaDI kramAMkamAM pheraphAra; DhALa : 11, kaDI 1-9; duhA : 12, kaDI 1 (2-13 varjIne); DhALa : 12, kaDI 1-19; DhALa : 13, kaDI 1-10 (5,9 varjIne);duhA : 14; DhALa : 14; duhA 15; DhALa : 15, duhA : 18 samAna che. * saMkSepamAM zrI jayaraMgamuninI kRtimAM DhALa 31 che jyAre zrI gaMgArAmajInI kRtimAM DhALa 29 che. A kRti zrI jayaraMgamunijInI kRti parathI pAchaLathI lakhAyelI che. * A kRtimAM pratyeka DhALamAM judI judI dezIono vaparAza thayo che, je zrI jayaraMgamunijIe upayogamAM lIdhelI dezIo karatAM judI ane navI che. dezI kramAMka 1,2,4,5,6,7,10,11,12,13,14, 16,18,20,21,22,23,24,26,20,28,29 ATalI DhALamAM navI dezIonuM (jai.gu.kra.bhA.- 8 nI dezImAM noMdhAyelI nathI) nirUpaNa thayuM che. 3,8,9,17,19,25 DhALamAM prayojAyelI dezI banne kavionI kRtimAM sAmyatA dharAve che. pracalita dezIonA rAga (jai.gu.da.bhA.-8 anusAra) pUryA che. * A pratanI vizeSatA e che ke gaMgArAmajI rAjasthAna prAMtanA hovA joIe athavA rAjasthAnamAM vadhu vicaryA haze tethI temanI kRtimAM vraja mizrita hindI zabdo vIkharAyelA motI samAna ahIM tahIM jovA maLe che. jemAMnAM keTalAMka zabdo noMdhyA che - lIkhA, piyA, terI, javAnI, mere bedaradI, burA, bIca, sakhI, sAMsA, suna, tamAsA, cAcA, khata, bAhara, banIyA, do, aba, cAro, dopahara Adi. * prastuta kRtimAM vihAra karatAM noMdha laI zakAya ke- 'Na'nI jagyAe 'na'; "ma'nI jagyAe 'va' ane "ba'nI jagyAe 'va' zabda prayoga thayo che. jemake - rIsAnI = rIsANI; jAneM = jANe; kIna = kINa; vakhAMnI = vakhANI; sunI = suNI; ghanAM = ghaNAM; kUna = kUNa; gunavaMtI = guNavaMtI; saguna = suguNa; vaina = vaiNa; tAMbeM = tANe, rAgInI = rAgINI; saravana = saravaNa; paDosana = paDosaNa; Abharana = AbharaNa; vIna = vINa; senika = zreNika; ajAna = ajANa; pana = paNa; vijogana = vijogaNa; matalava = matalaba; sava = saba; kuvAra= kumAra; vInameM = vInave; vola = bole; veTI beTI; vanuM = bane; ava = aba; vAhara= bAhara. prastuta kRtimAM "ra' no repha (1) paNa thayo che. jema ke - sukhakarNa = sukhakaraNa; praNo = paraNI;
Page #477
--------------------------------------------------------------------------
________________ 459 praNavo = paraNavo; praNAI = paraNAI A uparAMta kumra =kumara; bharma= bharama; catra = catura; aMtra= aMtara Adi. ai mATe 'ya' zabdaprayoga thayo che. yasI = aisI, vairAvaNa = airAvaNa. * 15 kaDInI navamI DhALa nava rasamAM gUMthAyelI che. kaDI - 1 karUNarasa; kaDI - 2 bhayAnaka rasa; kaDI - 3thIpa raudrarasa; kaDI -6 bibhatsarasa; kaDI - othI10 vIrarasa; kaDI - 11 zAMtarasa; kaDI - 12 hAsyarasa; kaDI - 13 abhutarasa; kaDI - 14 zRMgArarasa. upamA : 1. suraguru sama (du.1, ka.3) 2. sUrabIMba jima apUrave (DhA.1, ka.5) 3. jyoM caMdAkI prIta cakorI, phITuTata nAMhI dara(DhA.4, ka.12) 4. nagarI rAjagarI bhalI, suranagarI samasohere (DhA.1, ka.1) 5. teja karI tanazIpato, suraja jema savAyo(DhA.1, ka.11) 6. dina dina vAghe caMdra jyu, caDhate caDhate vAna (du.2, ka.2) che. vahUyara viNa gharavAsa, zUno raNa jANIye (DhA.2, ka.4) 8. kulavaMtI guNavaMtI, zIleMsItA satI ho; haragaurI rAdhA kRSNa, rAmaratI paragaDI ho. (DhA.2, ka.4) 9. jyoM caMdA kI prIta cakora, phIra TuTata nAMhI (DhA.4, ka.12) 10. jima nayaNAM vicapUtalI telAla, tima tama manane suhAya (DhA.0, ka.0) 11. sobhAgI sira seharo, rupe devakumAra (du.2, ka4) 12. pana kuMpAtharanIvaDo, kAMca sarIkho pANa (DhA.8, ka.11) 13. mukhato kumalaNo re, caMdra jurAha grahI (DhA.9, ka.5) 14. meMrahuM udAsI re, cakorI caMda vinA (DhA.9, 1.5) varNanAtmaka zailI : 1. paradeza jatAM patine vidAya ApatI rAsanAyikA (jayazrI); jemAM patine bhalAmaNa ane satI strInI patinAM viyogamAM jIvavAnI jIvanazailInAM darzana thAya che. (DhA.13, ka.1-8) jaladi Aiyo vAlahA, matarahajai ho bahutAM pradesaka; Avata jAtA suMghaNA, mukajo ho nija kusala saMdesaka. cora cugalaThagamAMNasA, mata kijo hopIyA vIsavAsa; kharacakhANameM mata saMkaje, jima sAhai retImahI paMcAsaka. kusaleM vegA Avajo, dhanakhATI ho mana karI vIcAraka;
Page #478
--------------------------------------------------------------------------
________________ 460 theM mujha jIvana AtamAM, manamohana ho sAcA bharatAraka. deva gurudharama sAsatA, nIta kIjo ho cIta nI saraidhAraka; kadi na mujha vIsArajo, mata bhulo ho rAkho mana sAraka. kAgala lIkhI jo mokalo, dekho ho kAgajano lekhaka; kIsa vIdha premaprakAsIyo, tava jANyuM ho jIvana phala dekhaka. valI avadhAro vinatI, patI bhagatI ho meM to chuMnAraka; jImanarI velAM thayAM, meM jImuM hodopaharAM dhAraka. jeha desI Aya hAthameM, tada pAcheM ho khAsuM meM pAnaka; covA caMdana caracaneM, mevAneM ho nAnAMpakavAnaka, meha taNI pre tAharI, meM dekhuM ho pIyAjI kI vATaka; ghara suMno thAre vInAM, kaba Avai ho vAlama dhanakhATaka. 2. sAsu samakSa potAno baLApo ThAlavatI cAra putravadhUo; jemAM kRtapuNyae karelA avismaraNIya upakAro, strIono kRtapuNya pratyeno anahada prema ane niSThA pragaTa thayAM che. vizALa havelImAM sukhanA kAmaNa adRzya thaI gayAM hatAM. cAre vahuo apAra ciMtAmAM DUbI gaI hatI. aMte hAma ekaThI karI sAsunA cittAkAzamAM atItanI ghaTanAo upasAvavAno joradAra prayatna cAre vahuoe karyo. (DhA.15, ka.1-7) va(hu)yara hIla mIla vInave, ''prItama kema chaMDAya ? sAsujI bArA varasanI prItaDI, jIva raho raMgalAya. sAsujI vahu pahalI poteM teM kIyo, sabala anyAya akAja sA gharagharaNI kari rAkhIyA, ta(tu)ja saba kulakI lAja sA jAya prayAsuM ghara vasyo, garabha(ja) sarI aba lAkha ? kAma saro dukha vIsaro, avakuMdoSo kAya sA lAja rahI lakhamI rahI, beTA huvA cAra sA karatAra tuTho e dIyo, bhAga vaDobharatAra sA iNa vINa e ghara kAramo, suno jANe masANa sA iNa vINa saba alakhAmaNo, guNa vINa lAla kabANa sA khAvaNa pIvaNa paharaNAM, kAjala tIlaka taMbola sA iNa vINa to sAjai nahIM, lAge vISa sama tola sA iNa bhava dhaNI e mAharo, so bolo eka bola sA the sAco kara jANajyo, kahai vAjaMte Dhola'' sA 3. sAsu vahuno yakSapUjana karavA javA saMbaMdhIno saMvAda, jemAM ekabAju anubhavI sAsune abhayakumAra dvArA navI ApattinI AzaMkA che to bIjI bAju rAjAjJA na mAnavAthI ane yakSa pUjana na karavAthI yakSa saMtAnone bharakhI jaze evI duvidhA cAre strIone koThe rahelI che. aMte uparavaTa thaI vahuo yakSapUjana mATe cAlI nIkaLI tyAre bhAvi (niyati)nA garbhamAM zuM lakhAyeluM che te jovA Dhacupacu
Page #479
--------------------------------------------------------------------------
________________ mane paNa aNagamatI vAta paDatI mUkI sAsue paga upADayo. (du.23, ka.1-6) kahai sAsu''suMnarI vahu! tuma nahIM jANo vAta; abhayakuMvara budhivaMta hai, karade dInaseM rAta. nAM koi devI devatA, nAM sevakanonAMma; meM to kadI na dekhIyAM, ehavA pUjA kAMma. koiyaka chala kelavI, maMtrI abhayakumAra; khoya desI ghara mAharo, vahucara muDha gamAra'' "saba jaga pujana jAya chai, pragaTa bhayau jagadeva; mhArA mhArA putane, ruTha jAya tatakheva. thArA kucha bigaDeM nahIM, marana kAja thayo ghATa; hama to pujana jAvasyA, thArI na mAMnI vAta'' kahe sAsu vahuyA teM, ''meM cAlUM tuma sAtha; nAM jAnUM kyA hoyagI, milaNa vidhAtA hAtha !'' 461 kathAghaTakomAM parivartanaH putra potAnA pitAne 'cAcA' (kAkA)nuM saMbodhana kare che. (DhA.24, ka.1) 1. 2. bALake khIra khAvAnI haTha pakaDI tyAre mAtAe ghaNI rIte tene samajAvyo paraMtu bALaka Tasano masa na thayo tyAre mAtAe gussAmAM bALakanA gAla para tamAco mAryo (DhA.26, ka.6) cAra pADozaNoe dAnanI prazaMsA karI tethI bIjA bhavamAM cAre strIo thaI, je kRtapuNyanI patnIo banI. jyAre pAMcamI pADozaNa dAna ApIne vasavaso karavA lAgI tethI te vezyAnA ghare dAsI (vezyAputrI) banI. (DhA.25, ka.12) dAnanI anumodanA karanAra ane dAna ApIne kheda karanAra anukrame uccagotra ane nIca gotra karma bAMdhe che; tevuM jaina siddhAtonuM nirUpaNa ahIM thayuM che. vaLI, vezyAputrIno A bhavano AtmIya setu TheTha pUrvabhavathI hato, evuM kavi gaMgArAmajI sivAya koIe darzAvyuM nathI. zrAvaNa mAsanI trIjanA divase laukika tahevAra hato. zeThanA gharamAM purI, pApaDI, khIranuM jamaNa banyuM hatuM. zeTha jamavA beThA. te joIne bALakane khIra khAvAnI IcchA thaI. (DhA.28, ka.3) ahIM zrAvaNa mAsanA trIjanA divase koI AcAryanI dIkSA tithi athavA AcArya padavInI tithi hovI joIe jethI zeThanA ghare khuzAlImAM khIranuM bhojana banyuM hovuM joIe. bAkInuM zrI jayaraMgamuninI jema jANavuM. 3. 4.
Page #480
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15. kavi zrI vijayadharmadhuraMdharasUri kRta kayavannA sajjhAya prastuta prakAzita sajjhAyanA racayitA zrI nemisUrijInA samudAyanA zrI vijayaamRtasUrijInA vidvAna ziSya zrI vijayadharmadhuraMdharasUrijI che. AcAryapravara dharmadhuraMdharasUrijIe ''IndudUta' para TIkA racI che. kula cha kaDI pramANa A sajjhAyamAM kavi guru paricaya ke racanA saMvata saMbaMdhI mauna che paraMtu 'svAdhyAya ratnAvalI khaMDa- 1'pR.-51 upara, racanA saM. 2005, Aso suda- 11 mudrita che. AgavI vizeSatA che. 462 atyaMta saMkSipta zailImAM kRtapuNya zeThanuM saMpUrNa kathAnaka suMdara rIte gUMthAyeluM che, je A kRtinI TUMkANathI lakhAyela hovAthI prastuta kRtimAM upamA Adi alaMkAro nathI. varNAnuprAsa, zabdAnuprAsa ane aMtyAnuprAsa alaMkArathI A sajjhAya kavizrIe maThArI che. 16. ajJAta kavi zrI kRta kayavannA sajjhAya eka DhALa, eka copAI ane cAra duhAmAM gUMthAyelI A sajjhAya ekAvana kaDImAM AlekhAyelI che. DhALamAM dezIno prayoga thayo nathI. prastuta sajjhAyanI bhASA 15mI sadIthI jUnI hoya tevuM jaNAtuM nathI. A sajjhAya saraLa pravAhI bhASAmAM ati saMkSepamAM racAI hovAthI varNano ane alaMkAronI prAya: gauNatA rahI che. upamA alaMkAraH 1. 1. 2. 3. 4. 5. kathAghaTakomAM parivartana: abhisAgara nAmanA dhanavAna zeThanA putranuM nAma kRtapuNya hatuM. (DhA.1, 6.2) kRtapuNyanI paraNetara pUNI kAMtine ghara calAvatI hatI. (DhA.1, ka.5) mAtA-pitAnA mRtyunA samAcAra patnI dvArA sAMbhaLIne kRtapuNyanuM mana keTalAka divasa sudhI udAsa, khinna rahyuM. (DhA.1, ka.14) sArthanA AvavAnA samAcAra maLatAM ja banne strIo tyAM pahoMcI gaI. (DhA.1, ka.31) kRtapuNyanI patnIe thelI halAvI to temAM lADu joyA. temAMthI teNe eka modaka putrane khAvA mATe Apyo. (DhA.1, ka.33) 1.jai.sA.sa.I. pA-940, pR.-426 cyAri kalakalatra jisI dekhiI raMbha (20) madhura svabhAvavALI cAre strIone raMbhA jevI svarUpavAna kahI che.
Page #481
--------------------------------------------------------------------------
________________ 463 6. mahArAjA zreNike abhayakumArane teDAvIne kahyuM, "abhayakumAra!have samasyAno ukela kaI rIte karIe? jo bolelAM vacana na pALIe to A bhava ane parabhava banne eLe jAya ane vacanA pAlana karatAM nIca jJAtinA kaMdoInA hAthamAM rAjakanyAno hAtha ApatAM nAmozI thAya. (TA.1, ka.36) mahArAjA zreNikanI viTaMbaNAnI sAthe sAthe temanI satyaniSThA ane vacanabaddhatA najare caDe che. yakSa maMdira cArabAraNAvALuM hatuM. (DhA.1,ka.44) eka strI zveta vastra paridhAna karI, hAthamAM saubhAgyanA kaMkaNa paheryA vinA ja maMdiramAM AvI. yakSamUrtine joItenI AMkhamAMthI azru vahevA lAgyAM. (DhA.1, 6.46) gaNikAnI putrIe prathamathI ja kRtapuNyane pati tarIke svIkArI lIdho hato. patinA mRtyunAM samAcAra sAMbhaLI, yakSa banelA patinuM pUjana karavA te AvI. te samaye teNe vidhavAno svAMga sajyo hato. AgaMtuka strIno paricaya kavizrI kaDI 40 mAM Ape che. 9. abhayakumAre pUchayuM, "kRtapuNya! A vidhavA nArI zA mATe raDe che?" kRtapuNyae kahyuM, "mahAmaMtrI!meM enI sAthe bAra varSamAM bArakaroDa sonAmahoro bhogavI che." (DhA.1, ka.40) ajJAta kavie gaNikA putrI ane kRtapuNyano meLApa kAvyanA aMte cAra strInA meLApa prasaMge ja karAvyo che. arthAt te pUrve kRtapuNya be patnIono (paraNetara ane rAjakuMvarI) pati hato, tyArapachI pAMca patnIo maLatAM kula sAta patnIono svAmI banyo. khAsa noMdhavA jevI vAta e che ke rAjAnA aMtaHpuramAM ke zreSThIone tyAM eka karatAM vadhu strIo hoya evI paraMparAno samAje sahaja svIkAra karyo hato. aneka patnItvano e jamAno hato. 10. ajJAta kRta dAnakulaka bAlavabodha * prastuta bAlAvabodhanA kartAno ullekha thayo nathI. A bAlAvabodhanA zabdo jotAM jaNAya che ke soLamI sadIthI arvAcIna nathI. * prastuta kRtimAM "ai' kArAMta zabdono bharapUra prayoga thayo che. jemake sAvace, milarca, sakune, virSa, teTale, strIce, khorle, de, nesArla, turma Adi. upamA : 1. tumhakusaleM cho todhana DIlanA meMgalanI parighaNUI milarsTa. rAsanAyikAe patinI ciMtA haLavI karavA dilAso ApatAM kahyuM, "zarIra para jamA thato 1. bAlAvabodha : juo pariziSTa vibhAga
Page #482
--------------------------------------------------------------------------
________________ 464 mela svayaM banI jAya che, tenA mATe prayatna karavo paDato nathI; tema bhAgyamAM haze to paiso svayaM maLI jaze. ahIM paiso puNyane AdhIna che' evo bhAvaprakAzita thayo che, temaja upamAmAM navInatA prayojAyelI che. 2. Ima ATha bhAryA sahita IMdranI paraI kayavanno sukha bhogavaE chaE vAMbha vAMbha uchaLatA bhoga sAgaranA mojAo para nAyaka mahephila mANI rahyo hato. tethI IndranA divya sukho sAthe tenA sukhane sarakhAvyuM che. saMvAdAtmaka zailI : 1. ketalAika mAsa ghari rahiu. priyAne kaheM, "dhana nahIM vyApAra kyuM karuM? ghari nirvAha kima thAi? ihAM pATa(ra)kI cAkarI vANotrI thAi nahIM, nAnhau kAma hAthe lAgA(ga)OM nahIM." priyA kahai "jo svAmI ! tuheM kusaleM cho to dhana DIlanA meMyalanI pari ghaNUMi milaspe." bhartAra kahai, "huM paradeza jai, dhana upArjI AvuM.' strI dukhadharavA lAgI. kahai"svAmI ! mujha thakI kima kehavarAi? tumhajAo paNi vahilA padhArajyo." che. kathAghaTakomAM parivartana : 1. dhanAvAha zeThe kRtapuNyane saMsAranI kaLA zIkhavADavA, tene ADI vAtomAM caDAvavA tenA yuvAno vayanA mitrone bolAvyA. 2. ghara sApha karavAnA bahAnA heThaLa kRtapuNyane gharanI bahAra besADI akkAe kamADa baMdha karAvyA. ghaNI vAra sudhI bahAra beThA pachI kRtapuyae manamAM vicAryuM, "gaNikA nIca jJAtinI kharI tethI teno svabhAva paNa evo ja (lobhI ane svArthI) hoya.' vezyAvAsamAMthI ghaNAM varSe bahAra nIkaLyA bAda potAnA ghara tarapha javAno mArga bhUlAI javAthI kRtapuNyazerIyA-zerI pharato rahyo. aMte lokone pUchI pUchIne te potAnA ghare pahoMcyo. 4. dhavAnAhazeThanuM gharadhasI paDayuM hatuM ane khaDakInuM lAkaDuM saDI javAthI paDavAnI aNI para hatuM. 5. kRtapuye gharanI bArImAMthI joyuM ke, bocI pakaDI, nIcuM mukha rAkhI, zRMgAra vinAnI koI strI carakho calAvatI hatI. te ja samaye strInuM DAbuM aMga pharakyuM. 6. kRtapuNyanI ardhAginIe kahyuM, "svAmInAtha! raDazo nahIM, nasIba pAse koInuM jora cAle che kharuM?" je thavAnuM hoya te thaIne ja rahe che," evA niyativAdanA bhAvone zAstrajJa rAsanAyikAe pragaTa karyA che, jemAM teno pati pratyeno atUTa lagAvadhyAna kheMce che. bAra bAra mAsa sudhI pativratA strIne choDIne gaNikA pAse rahevAnI karelI bhUla kRtapuNyane khaTakatI hatI tethI tenuM mana khinna rahetuM hatuM. te samaye patnIe kahyuM, "svAmInAtha! temAM tamAro koI vAMka nathI. mArA karmono ja doSa che." potAnA karmo ja potAne naDe che,' A karma siddhAMtane vyakta karavA temaja nimitta nirdoSa che
Page #483
--------------------------------------------------------------------------
________________ 465 8. tevA bhAvo pragaTa karavA kavizrI uparokta kathana rAsanAyikAnA saMvAda dvArA upadeze che. kRtapuNyae priyAne kahyuM, "dhana vinA vyApAra kaI rIte thAya ? dhana vinA ghara saMsAra kaI rIte cAle? sevakanI jema pArakAnI sevA karavAnuM kArya mArAthI thaze nahIM. vaLI, A rAjyamAM badanAmInA kAraNe koI nAnuM sarakhuM paNa kAma mane Apaze nahIM.'' sukhazIlatAmAM ucharelA kRtapuNyamAM vyApAranI AvaDatano abhAva, vezyAgamananAM vyasane gumAvelI pratiSThA ane dhananI jarUriyAtanA kAraNe kRtapuNyane nagara choDI deza-dezAvara javAnI nobata AvI. 9. paradeza javA pUrve zubha zakuna joI. saMdhyAnA samaye rAsanAyaka-rAsanAyikA sArthamAM AvyA. 10. kRtapuNyane tUTelA khATalA para sUvaDAvI rAsanAyikApatine praNAma karI ghare pAchI pharI. ahIM rAsanAyikAno vinayabhAva pradarzita thayo che. te samayamAM patine 'paramezvara'no darajjo ApavAmAM Avato hato, teno paDagho ahIM paDe che. 11. putranA mRtyu bAda dhananI surakSA mATe koI navayuvakane zodhI lAvavAnI sAsunI yojanAthI vahuo avAk banI gaI. ''A azobhanIya kArya kaI rIte thAya ?'' putravadhUonA A praznathI sAsu ukaLI uThI. teNe cetavaNI ApatAM kahyuM, ''khabaradAra ! jo koIe vadhu pUchaparacha karI che, to khADo khodI aMdara gALI daIza.'' ahIM sAsunI niSThuratA ane rAkSasIvRtti chatI thAya che, jemAM bhayAnaka ane raudra rasa che. 12. sAsue kRtapuNyane putravat mAnI potAnA ja putranAM zayanakhaMDanA DholiyA para suvaDAvyo. 13. prAtaHkALe kRtapuNya jAgRta thayo tyAre tene bhoLavavA cAre strIoe sAsu dvArA upajAvI kADhelI vAto kahI. 14. strIoe sAsu samakSa dalIla karatAM kahyuM, ''AI ! zA mATe tene choDI daIe ? jo kadAcita sneha karyo hoya to AjIvana paryaMta tene pALavo joIe.'' sAsue vaLatAM kahyuM, '"mArA putranuM upArjana kareluM dhana zuM eka vaTemArgukhAya (bhogave) ? mATe tene bahAra kADho to ja huM ahIM rahIza.'' ahIM ekabAju strIono komaLa ane premALa svabhAva vyaMjita thayo che to bIjIbAju vRddhAnI akkaDatA ane ADoDAIvALo svabhAva pragaTa thAya che. vaLI, sAsu mATe AlekhAyelAM 'mAtA', 'AI' jevA saMbodhano AtmIyatA darzAve che. 15. cAre strIo kRtapuNyane sArthamAM mUkI raDatAM hRdaye pAchI pharI te samaye vRddhA harakhAtI hatI. potAnuM kArya sAMgopAMga pAra paDavAthI vRddhA khuza hatI. 16. kRtapuNyanA putrae pATI sApha karavA kaMdoIne tyAMthI pANI lIdhuM. pATImAM ghUMTatAM ghUMTatAM bALakanA komaLa hAthamAMthI ratna pANInA kuMDamAM paDayo. kuMDAnuM pANI be bhAgamAM vaheMcAI gayuM ane ratna pAtranA madhya bhAgamAM rahyuM. 10. kRtapuNyane teDAvI rAjAe pUchayuM, 'zeThajI! tamArI pAse AvAM keTalAM ratno che.'' kRtapuNyae kahyuM, "cAra ratno hatAM. temAMthI eka ratna tamArI pAse che.'' tyArapachI kRtapuNyae potAnI
Page #484
--------------------------------------------------------------------------
________________ 466 pAse rahelA bAkInA traNa ratno rAjAne batAvyAM. eka sarakhA traNa ratno joI kaMdoI pAse raheluM ratna kRtapuNyanuM ja che, evI khAtarI rAjAne thaI. 18. rAjAe putrIne kariyAvaramAM ghaNAM ratno ApyAM. 19. kRtapuNyane cAra vahuo ane cAra putranA meLApano prazna pajavato hato. teNe abhayakumArane kahyuM, mArA parivArane oLakhI kADhIza paraMtu teo kaI zerImAM, kayA mahollAmAM ke kaI poLamAM rahe che tenI jANa mane nathI." 20. yakSapUjana karavA AvanArA pratyeka svarUpavAna mAtA-putrane joI abhayakumAra tarata ja kRtapuNyane pUchatA ke, "AtamArI patnI ane putra che?' ahIM abhayakumAranI kAryasiddhi mATe cAMpatI bAja najaradazyamAna thAya che. 21. je divase akkAe kRtapuNyane nirdhana samajI vezyAvAsamAMthI bahAra khaseDayo hato, te divasathI akkAnI putrI satI strInI jema ekapativratApaNuMpALatI hatI. 22. kRtapuNyanI nagaramAM cAre tarapha prasiddhi prasarI. te sAMbhaLI gaNikA putrI tyAM AvI caDI. teNe kahyuM, "svAmInAtha! tame mane kema vIsarI gayA." kRtapuNyae abhayakumArane kahI tene dhanA sahitamAnapUrvaka potAnA ghare teDAvI. 23. eka vepArIe zrImaMta kRtapuNyane potAnI eka svarUpavAna kanyA ApI. Ama, kRtapuNyanI kula ATha patnIo thaI. ahIMajJAta kavi sivAya bAkInA kavioe sAta patnIno ullekha karyo che. 24. je pADozI strIoe tenI anumodanA karI hatI, te kRtapuNyanI patnIo banI ane patnIonA aMdaroaMdaranA pati viyoganA zrApathI aMtarAya paDI. 25. kRtapuNyae saMyama laI ekAvatArI pada prApta karyuM. 18. ajJAta kavizrInI kathA - ajJAta kathAkAre A kathA bharaphesaranI vRtti ane sukatAvalI nAmanA graMthanA AdhAre AlekhI che. * prastuta aprakAzita gadya kRtinA racanAkAre maMgalAcaraNarUpe ISTadevane praNAma karI be paMktinuM kAvya AlekhyuM che. jeno artha A pramANe che - vezyAe dravya vinA kayavannAno tiraskAra karyo. vaLI, vaziSTamunie dravya vinA rAmacaMdrajIne page na lagADayA, tyAre rAmacaMdrajIne samajAyuM ke - "vizvamAM sau koI zrImaMtano Adara kare che ane nirdhanane sarva tiraskRta kare che mATe dhana meLavavAnI yukti ajamAvavI joIe.' dhananI mahattA darzAvavA kathAkAre kRtapuNyanI kathA savistAra Alekhe che.
Page #485
--------------------------------------------------------------------------
________________ 460 upamA : 1. kevanno sukha samAyeMdogaMdaganI paravatra chaI. kRtapuNya dogaMdukadevanI jema potAnA kuTuMba sAthe vIMTaLAIne rahyo. kahevata : 1. mITho karavo lAbhalevo, paDAvI levo. kaMdoIe bALaka pAsethI ratna laImITho karyo. varNanAtmaka: 1. navakhaMDAmahelanI zobhAnuM varNana devabhavana jevuM adbhuta che. upadezAtmaka: 1. rAjA matalaba (svArtha)nA goThIyA hoya che, yogI satyanA mitra hoya che, vezyA dhananI kulavadhU hoya che ane dhana vezyAno kaMta (svAmI) hoya che. arthAt vezyAdhanane ja sarvasva gaNe che. 2. A jagatamAM sahu koI svArthanA sagA che. 3. jIvanamAM dhana Avazyaka che paraMtudhanadharmathI ja maLe che. kathAghaTakomAM parivartana : 1. rAjagRhI nagarInA dhanasAra zreSThInI jIvana saMginI sukamaLA zeThANIe garbhAdhAna avasthAmAM kevaDAnuM vRkSa joyuM tethI navajAta zizunuM nAma "kRtapuNya (kayavannA)' pADayuM. kRtapuNyanA nAmAbhidhAnanA saMdarbhamAM A prakAranI navIna abhivyakti anya koI racanAkAre karI nathI. hA! mAtAne garbhanA prabhAve sukRtya (puNya) karavAnAM koDa jAgyAM tethI kRtapuNya nAma pADayuM, evuM kavizrI dIptivijayajI jarUra Alekhe che. vaLI, prAkRtamAM kevaDAne "kevaIya' kahevAya che. zeThANIe svapnamAM "kevaDA'nA vRkSane joyo tethI tenA AdhAre "kayavannA nAma rAkhyuM che. 2. kRtapuNyane pAMca varSanI vaye abhyAsa mATe guru pAse mokalavAmAM Avyo. 3. yauvana vaye kRtapuNyanA lagna gaMgadatta zeThanI putrI ravaMkA sAthe thayA paraMtu kRtapuNya potAnI dhaNiyANI sAthe na rahetAM guru pAse ja rahyo. dhanasAra zeThe vicAryuM, "mArA gharamAM dhananI ochapa nathI. mAro eka ja putra che. jo e vairAgyamAM DUbelo raheze to mAruM aDhaLaka dhana zuM kAmanuM? tethI tene sAta vyasanomAM parovI gurunI saMgatathI choDAvuM."
Page #486
--------------------------------------------------------------------------
________________ 468 8. gati potAno vaMzavelo akhaMDa rahe te hetu mohavaza dhanasAra zeTha svayaM putrane avaLe mArge caDAvavA taiyAra thayA. ahIM zeThANIno abhiprAya racanAkAre darzAvyo nathI. dhanasAra zeThe sAta vyasanI (jugAra, mAMsabhakSaNa, zarAba, vezyAgamana, zikAra, corI ane parastrIgamana) puruSone teDAvyA. vyasanI puruSoe kRtapuNyane saMsAra rasika banAvavA zeTha pAsethI eka mAsanI avadhi mAMgI. eka mAsamAM kRtapuNyano vairAgyano raMgachUTI gayo. have te potAnI patnI pratye anurAgI banyo. ekavAra kRtapuNya potAnI patnI sAthe mahelanA jharUkhAmAM beTho hato tyAre rAjamArga parathI pasAra thatI svarUpavAna gaNikAne teNe joI. gaNikA pratye tene kAmarAga jAgyo. teNe vicAryuM, "huM gaNikA sAthe viSayasukho bhogavI AnaMda karuM. mArA gharamAM dhananI koI kamI nathI. jyAre dhananI jarUra paDaze tyAre gharethI maMgAvI laIza." kRtapuNya strIrasika banyo tyAre gaNikAno bheTo thayo. tene gaNikAmAM Asakta banavA mATeno vegazrImaMtAInA kAraNe maLyo. gaNikAnuM nAma gulAbasuMdarI hatuM. 9. kRtapuNyanA mAtA-pitAe putrane ghare pAcho bolAvavAdAsI dvArA be vAra saMdezA mokalAvyA. 10. jyAre dAsI kRtapuNyanA mAtA-pitAnA mRtyunA samAcAra ApavA gaI te samaye kRtapuNyae dAsIne kahyuM, "mArI patnIne jaIne kaheje ke, mRtyu pAmelA mAtA-pitA pAchA nahIM Ave paraMtu mArA bharaNapoSaNa mATe eka kroDa sonaiyA mokalAve." ahIM vezyAnA sahavAsamAM gaLADUba kRtapuNyane mAtA-pitAnA mRtyuno aMzamAtra zoka thayo nathI. ahIMrAsanAyaka aMtima saMskAra karavA jeTalo vivekapaNa keLavI zakyo nathI. 11. akkAe nirdhana kRtapuNyane gaNikAvAsamAMthI bahAra kADhavAnI sUcanA potAnI putrI gulAba suMdarIne karI tyAre teNe thoDI AnAkAnI pachI tarata ja kahyuM, "mAtAjI! tamane game te karo." ahIM gulAbasuMdarIne kRtapuNya pratye uparachallo sneha hato, evuM ajJAta kavi darzAve che, tethI ja temaNe kRtapuNyanI cha patnIono ullekha kathAmAM karyo che. gulAbasuMdarIne patnI tarIke lekhI nathI. 'vezyA kadI koInI na thAya tevA bhAvo pradarzita karavA kathAkAre kathAghaTakamAM pheraphAra karyo hovo joIe. 12. akkAe ja kacaro vALavAnA bahAne kRtapuNyane siMhadvAra sudhI pahoMcADI kamADa baMdha karyA. kRtapuNya pAcho vezyAvAsamAM na Ave te mATe ahIM nokaronuM kArya svayaM dhUtArI akkAe ja karyuM che. 13. dhanasAra zeThanuM ghara paDI jatAM kRtapuNyanI patnI eka nAnakaDI oraDImAM rahetI hatI. 14. kRpuSyae paradeza jaI dhana kamAvavAnI IcchA patnI samakSa karI tyAre patnIe kahyuM, "svAmInAtha! tame kyAM paradeza jazo? tame ahIM ja raho. huM kAMtavAnuM, pIsavAnuM ane khAMDavAnuM kArya karI ghara saMsAra calAvIza. tame jarA paNa ciMtA na karazo."
Page #487
--------------------------------------------------------------------------
________________ 469 15. kRtapuNyae potAnA pADozI caMdrajaza nAmanA zeThane kahyuM, ''tame jyAre dezAvara jAo, tyAre mane kahejo. huM paNa tamArI sAthe AvIza!'' saMsAranI gatividhithI ajANa kRtapuNyae pADozI sAthe paradeza javAnuM svIkAryuM kAraNake 'ekathI bhalA be.' 16. caMdrajaza zeThe kahyuM, ''huM kAle savAre paradeza jaIza, jo tamAre paradeza AvavuM hoya to nagaranI bahAra baladevanuM devaLa che tyAM AvIne sUI jajo.'' 17. somadhvaja nAmano 99 kroDa sonaiyAno dhaNI paradezamAM mRtyu pAmyo. tenA mRtyunA vAvaDa patra dvArA maLyA. te patra somadhvajanI mAtAe vAMcyo. 18. somadhvajanI mAtAe dhananI surakSA mATe prapaMca racyo. temaNe putravadhUo samakSa prathamathI ja khulAso karyo hato ke, '"A nagaramAMthI koI rUpALo puruSa ApaNA mahelamAM lAvazuM. te puruSa sAthe saMsAra sukho bhogavI putra prApta karajo. tyAra pachI ApaNe tene je sthAnethI lAvazuM te sthAne pAchA mUkI AvazuM.'' A sAMbhaLIne cAre putravadhUo rAjI rAjI thaI gaI. 19. baladevanA devaLamAM rUparUpanA aMbAra samA kRtapuNyane joIne cAre putravadhUoe sAsune kahyuM, '"sAsujI! tame kaho to A puruSane laI jaIe?'' sAsue kahyuM, ''tamane game to tene laI cAlo.'' ahIM putravadhUonI hAMsalathI kArya saMpanna thayuM che. ahIM vahuono sAsu pratyeno ahobhAva ane vinaya pragaTa thayo che. ahIM sAsuno vahuo pratyeno dAba jovA maLato nathI. temanI vacce samajUtI ane sneha che paraMtu saMbaMdhomAM kaDavAza ke niyaMtraNa nathI. 20. kRtapuNyane mahelamAM lAvyA. prabhAta thatAM te jAgRta thayo tyAre temanI AjubAju goThavAyelI strIoe pUchayuM, ''svAmInAtha ! tame pUrva bhavamAM kayA puNyo karyAM hatAM, jethI tame ahIM utpanna thayA?'' ahIM kathAkAra devalokanI paraMparAne anusAre che. upapAta zaiyAmAM utpanna thayelA devane te sthAnanI devIo ziSTAcAra anusAra uparokta prazna pUche che. 21. vRddhAe kahyuM, ''ame kuladevatAnI ArAdhanA karI hatI tethI temaNe tane ahIM mokalyo che.'' 22. cAreputravadhUoe kRtapuNya jevA ja rUpALA cAra bALakone janma Apyo. 23. pratyekaratnanI kiMmata savA kroDanI hatI. cAre ratnanI kiMmata pAMca karoDa thaI. prAyaH sarva kavio ratnanI cokkasa kiMmata aMge mauna che. 24. baLadevanA devaLamAM kRtapuNyane mUkavA AvelI strIoe nisAso nAkhI kahyuM, ''A akkAnuM mRtyu kema thatuM nathI ?'' A prasaMge sAsu pratye vahuono bhArobhAra tiraskAra, apriyatA ane aNagamo pradarzita thayo che. 25. kRtapuNyanI patnIe baladevanA devaLamAM potAnA patine joI caraNa sparza karyA. tyAra pachI ghuMghaTa tANI kahyuM, "prANanAtha! huM meghanI jema tamArI vATa joI rahI hatI. tamArA AgamanathI motIDe
Page #488
--------------------------------------------------------------------------
________________ 400 megha varasyo che.' 26. baladevanA devaLamAM khATalA para ADA paDelA kRtapuNyae vicAryuM, 'ghara choDaye bAra varSa thaI gayA. mArI patnI mArI vATa jotI haze. ghaNuM dhana kamAIne patideva Avaze tevI AzAmAM jIvatI. haze paraMtu huM to abhAgI ane daridra chuM. dhana vinA huM ghare pAcho kaI rIte jAuM? ahIM kathAkAre caritranAyakane parivAralakSI batAvyo che. 20. kRtapuNyanI patnIe zaiyA saMkelatA lADunI cAra kothaLIo joI. 28. lADumAMthI nIkaLeluM ratna sapheda varNanuM hatuM. 29. kRpuSyae eka ratna vaTAvI garIbAI dUra karI. have pUrvanI jema gharamAM puna: riddhi siddhi prApta thaI. lakSmIdevInI mahera thatAM loko tene AdarabhAva ApavA lAgyA. 30. secanaka hAthI devAdhiSTa hato. 31. rAjAe ratna vize kaMdoIne vAraMvAra pUchayuM paraMtu kaMdoIe eka ja uttara Apyo ke, "A ratna mAruM ja che." chevaTe rAjAne krodha Avyo tyAre kaMdoIne UMco bAMdhI khabhA paramAramarAvyo. ratnanA sAcA hakkadAranI khoja mATe mahArAjA zreNike prathama pUchaparacha ane tyAra pachI jarUra paDatAM chevaTe daMDanIti apanAvI. sAma (mIThAM vacano), daMDa (pIDita karIne), bheda (phUTa paDAvI) ane upapradAna (yathAyogya nIti ene abhimata kAMIka thoDuM avazya ApavuM) A cAranItino prayoga nyAya mATe thayo che. 32. mahAmaMtrI abhayakumAre sevakone sUcanA karI ke, "yakSa pUjana mATe AvanAra vyaktimAMthI je koI yakSa mUrtine joI kahe ke, A mArA pitA che athavA A mArA pati che. temane mArI pAse lAvajo.' 33. sevakoe vRddhAne pakaDI mAramAryo. tene gharamAMthI bahAra kADhI nAMkhI. te bhIkhArInI jema nagaramAM rakhaDI potAnuM peTabharavA lAgI. ahIM vRddhAne jIvana nirvAha mATe phUTI koDI apAI nathI. somadhvaja zeThanI badhI ja milakata kRtapuNya zeThane sahaja maLI gaI. kRtapuNyanA saubhAgyanI sarAhanA karavA Avo kathAMza prayojAyelo che. 34. kRtapuNyanA parivAramAM cha strIo ane cha putro hatA. kathAkAra ahIMcha putrano ullekha kare che, te navInatA che. kRtapuNyanI paraNettara (prathama patnI) eka putra ane cAra strIonA cAra putro hatA. tyAra pachI rAjakumArInA lagna thatAM teno paNa putro thayo hovo joIe. Ama, kula cha putrano ullekha kavizrIe A pramANe karyo hovo joIe. 35. kayavannA zeThanA gharamAM 99 kroDa sonaiyA thayA. avya koI kavie Avo ullekha darzAvyo nathI. 36. cha putrone gharano kArabhAra soMpI, strIonI rajA laI kRtapuNyae dIkSA aMgIkAra karI. 30. mahArAjA zreNika jAti, kuLa, nIti, nyAya, udAratA, dhIraja, gaMbhIratA vagere guNothI saMpanna hatA.
Page #489
--------------------------------------------------------------------------
________________ 401 prakaraNa : 5 kRtapuNya kathAnaka H tulanAtmaka adhyayana pU. rAjazekharasUrijI dvArA AlekhAyelA prastuta kRtapuNya - kayavannA kathAnA mULamAM paravartI manISIoe keTalAMka parivartano karyAM che. kathA kahenAra badalAya tenI sAthe svAbhAvika rIte ja ahIM tahIM pheraphAro jovA maLe che. A pheraphAro mULasvarUpane vadhu rocaka banAvavA ke kathAghaTakane satarka banAvavAnA AzayathI thayA hoya che. A parivartanonI pAchaLa kartAonI mAnasa chabI jovA maLe che. lekhaka e jamAnAnuM saMtAna che tethI potAnI AsapAsanA jamAnAnAM vAtAvaraNane AtmasAta karIne kathAnakamAM pheraphAra kare che. pratyeka kavinA samayanI sAmAjika, dhArmika ane vaicArika praNAlikAonuM pratibiMba kathAmAM jhIlAyuM che. ahIM koI graMthakAronI kSati zodhavAno ke eka karatAM bIjA graMthakArane zreSTha batAvavAno bilakula Azaya nathI. ahIM mAtra tulanAtmaka abhyAsanI dRSTie parivartano zodhavAno prayAsa karyo che. maMgalAcaraNa zubha kAryonAM zrI gaNeza karavA pUrve madhyakAlIna kavioe maMgalAcaraNane prAthamika sthAna ApyuM che. maMgalAcaraNamAM vinaya ane namratAno bhAva che. 'vidyA vinayena zobhate' e bhAvane anusarI mahAna kAryanA zubhAraMbha pUrve pratyeka kavioe potAnA vighnanAzaka ArAdhyanI acUka stavanA karI che. pratyeka kRtikAranI maMgalAcaraNanI paddhatipotAnI AsthA anusAra anokhI che. kavizrI padmavijayajIe prAraMbhamAM kavionI mAtA zAradA ane potAnA sadgurunI stavanA karI che. 'guruviNa vATa na jANiI, hIyA majhi ajJAna na vAraI; jasu viNa kAja na koI saraI, suguru eka jaga taraNa tAraNa''(5) kavizrI sAdhuratanasUrijIe kAvyanA prAraMbhamAM jaina dharmanA saMsthApaka jinezvara deva tathA vAndevI sarasvatI mAtAne bhAvapUrvaka namaskAra karyA che. * kavizrI RRSabhadAsa Adha tIrthaMkara, marUdevA mAtA ane nAbhirAyanA naMdana zrI RSabhadeva bhagavAnanuM nAmasmaraNa kare che. kavizrI guNavinayajIe jainonA trevIsamAM tIrthaMkara zrI pArzvanAthajinanA caraNomAM namaskAra karI potAnA gacchanAyaka bahusUtrI zrI jinacaMdrasUrijInuM nAmasmaraNa karI 'kayavannA saMdhi'no zubhAraMbha kare che. kavizrIe A kRtinuM kavana mahimapuramAM karyuM che. saMbhava che ke mahimapuranA jinAlayamAM pArzvaprabhu mULanAyaka tarIke hovA joIe tethI kavizrI pArzvaprabhune vaMdana kare che. kavizrI kalyANaratnasUri 'sukhakaraNI re sarasati sAmaNi mani dharI' (1) evuM TAMkI brahmAputrI
Page #490
--------------------------------------------------------------------------
________________ 402 sarasvatInuM ciMtana kare che. * kavizrI guNasAgarasUri mArU rAganA duhAmAM cAra prakAranA dharmamAMthI prathama dAnadharmano mahimA gAyo. che. kavizrIe alaga rIte maMgalAcaraNa na karatAM dAna dharmano mAhAbhya darzAvatI kathAnA prAraMbha sAthe maMgalAcaraNane vaNI lIdhuM che. * kavizrI lAlavijayajIe bUTaka chaMdamAM 'Adi jinavara dhyAuM' ema kahI AdinAtha bhagavAnanuM dhyAnA dharyuM che. * kavizrI vijayazekharasUrie prAraMbhamAM A avasarpiNI kALanA pAMca prabhAvaka tIrthakarone jItyA che. zrI AdinAtha, zrI zAMtinAtha, zrI neminAtha, zrI pArzvanAtha ane zrI mahAvIra svAmIne vaMdana karI zrutadevI mAtA sarasvatIne praNAma karyA che. * kavizrI jayaraMgamunie prAraMbhamAM zuddha mane arihaMta devanI bhakti karI sarasvatI devInuM nAmasmaraNa ane sadgurunA caraNe namaskAra karyA che. * kavizrI dIptivijayajIe kavizrI kalyANaratnasUrijInI jema brahmAputrI, haMsavAhinI mAtA. sarasvatInI stuti karI che. * kavizrI malayacaMdrajIe carama tIrthaMkara zAsanapati zramaNa bhagavAna mahAvIra svAmIne ane zrutadevI sarasvatIne vaMdana karI kavana kare che. kavizrI phatehacaMdajIe potAnA ArAdhyadeva tarIke pArthaprabhune stavyA che. ajJAta kavizrIe alagathI maMgalAcaraNa na karatAM sukRtanA karanArA kayavannAnA caritrane saubhAgyazALI gaNI kRtine padha ane gadhamAM gUMthe che. * ajJAta kavizrI kRta kayavannAzeThanI kathA (gadya)mAM ISTadevane namaskAra karyA che. * kavizrI vijayadharmadhuraMdharasUri, kavizrI depAlanI prakAzita kRtio ati saMkSepamAM hovAthI alagathI maMgalAcaraNane avakAza nathI ApyuM. temaNe ajJAta kavizrInI jema ja kRtapuNyane saubhAgyazALI gaNI tenuM nAma smaraNa ja maMgaLa gayuM che. Ama, pratyeka kavioe kAvyanA prAraMbhamAM potAnA ISTadevane stavI namaskArabhAva pradarzita karyo che. ISTadevanI stuti karanAro ahamabhAvanuM visarjana karI pUjyatA pragaTa kare che tyAre kalama aviratapaNe cAlavA mAMDe che. kathA prayojana : kRtapuNya kathAnakanA racayitA madhyakAlIna kaviono kathA prayojanano hetu ekasamAna che. jinezvara prarUpita dAna, zIla, tapa ane bhAva A cAra prakAranA dharmamAMthI dAnadharmanuM mahAbhya darzAvavA kavioe
Page #491
--------------------------------------------------------------------------
________________ 43 potAnA kAvyamAM kathAvastu tarIke kRtapuNyanuM caritra gUMthyu che. * kavizrI padmasAgarasUrijIe 'dAna taNaI adhikArI suNo, bhaviyaNa harakhI citta' (5) kahI dAnanI mahattA darzAvavA 'kayavannA catuSpadI'nuM kavana karyuM che. kavizrI ratanasUrijIe dAnano mahimA varNavI tenu prAmaNa darzAvavA zAlibhadranuM aitihAsika dRSTAMta TAMkyuM che. dAna jagatamAM sarva zreSTha che. durgati nivAraka, sukha - saMpatti dAyaka, manavaMchita phaladAyaka che. dAnathI ja saMskArI patnI ane putro prApta thAya che. dAna ApavAthI zatrutAnuM visarjana ane maitrInuM prasAraNa thAya che. dAnathI ja zAlibhadrane apAra sukha maLyuM. kharekhara! dAnanI tole koI na Ave. dAna ApavAthI ja kayavannAne apAra sukha prApta thayuM. kavizrI depAlajIe 'kayavannA vivAhalu'mAM kRtapuNyanA jIvanano eka mahattvano prasaMga TAMke che. jemAM rAjagRhI nagarInA mahAmaMtrI abhayakumAranI autapAtikI buddhinA camatkAra jovA maLe che. yukti pUrvaka abhayakumAra mahAmaMtrI kRtapuNyane potAnA parivAra sAthe meLApa karAve che. ahIM dAnano mahimA gauNa che paraMtu pUrvabhavamAM ApelA supAtradAnanA kAraNe ja lakhalUTa saMpatti ane parivArano sumeLa thayo. kavizrI RRSabhadAsajIe puNya - sukRtyano mahimA aMtima maMgalAcaraNamAM gAyo che. (151) pracura puNyathI kayavannAnA kuLamAM cAra putro janmyA. puNyanI mahattA darzAvatAM kavi kahe che : prabaLa puNyanA kAraNe eka vyakti beThAM beThAM bIjAnuM dhana bhogave che jyAre bIjo vyakti (pApodayamAM) potAnuM meLaveluM dhana paNa khoI nAMkhe che. vaLI, eka vyaktine khUba mahenata karavA chatAM phUTI koDI maLatI nathI jyAre koI bIjo sahajapaNe dhana prApta kare che. mATe kahyuM che ke, 'ApyA vinA kadI maLatuM nathI ane ApeluM kadI phogaTa jatuM nathI.' caritranAyaka koIpaNa jAtanA udyama karyA vinA bIjAnI lakSmI bhogavI rahyo hato. Ama, ahIM paNa puNya (supAtradAna, sukRtya)no mahimA ja gavAyo che. * kavizrI guNavinayajIe dAna dharmane mukhyatA ApI che. dAna dharmamAM paNa 'abhaya supAtra tihAM ziva kAraNa' (5) ema kahI supAtradAnanAM saMdarbhamAM kayavannA caritranuM Alekhana kare che. * kavizrI kalyANaratnasUrijIe dAnano prabhAva to varNavyo che paraMtu enAthI AgaLa vadhI dAna ApatAM pariNAmonI zuddhatA ane akhaMDatA para bhAra mUke che. supAtra dAnanA phaLasvarUpe kRtapuNyane sAMprata bhavamAM riddhi siddhi maLI paraMtu sukhamAM vacce vacce ubhI thayelI aMtarAyanuM mukhya kAraNa truTaka bhAvadhArA hatuM. kavizrI A kathAnaka dvArA dAna ApavAnI vidhi ane bhAvonI sthiratA upadeze che. kavizrI guNasAgarasUrijIe cAra gAthAomAM vizadatAthI dAnano mahimA gAyo che. dAna ApavAthI daridratA palAyana thAya che. dAna vinA bhoga na maLe. dAnathI apakIrti, parAbhava ane vyAdhi nAza pAme che. dAnathI nirbhayatA ane zrImaMtAI prApta thAya che. lakSmIno sadavyaya thAya che ane anartho viphaLa thAya che. supAtra dAna ApatAM bhUmitala para kIrti - yaza vadhe che. eka janmamAM ApeluM supAtra dAna janmojanma puNya baMdhAve che.
Page #492
--------------------------------------------------------------------------
________________ uparokta kathananI pUrti mATe kRtapuNyanuM kathAnaka kavizrI Alekhe che. kavizrI lAlavijayajIe dAnano mahimA varNavyo nathI paraMtu 'laTakAlI mugati teNaI pAmI, te tu dAna prabhAvi' (14); evuM kahI ADakatarI rIte kAvyanA aMte dAnane ja prAthamikatA Ape che. 404 kavizrI vijayazekharasUrijIe paraMparAgata dAnano mahAtmya darzAvI vikrama rAjA, bhoja rAjA, zAlibhadra jevAM aitihAsika puruSonAM nAma purAvA rUpe TAMke che. kavizrI jayaraMgamunijIe 'kayavannA copAI kahuM, dAna dharama dIpAya' (2) aMtamAM kavizrI dAnadharmanI zreSThatA TAMke che ke, 'nahIM koI dAnane tole jI, dAna taNAM phaLa dIse cAvAM, dina dina adhika dise vAjAMjI'(16) kavizrI dIptivijayajIe dAnano mahimA gAtAM (5-6) kahyuM che - dAnathI ja sukha-saMpatti, yaza ane riddhi-siddhi prApta thAya che. vaLI, dAnathI ja zivaramaNInA sukha maLe che. Ama, 'eka paMtha do kAja' kahevata TAMkI bhautika ane AdhyAtmika sukhanuM kAraNa dAna che, evuM darzAve che. kavizrI malayacaMdrajIe anya kavionI jema ja dAnano mahimA (2) gAyo che. kavizrI sAdhu ratanasUrijIe 'mukti ramaNI te pAmeM dakSa, dAMna prabhAteM IsuM pratyakSa' (106) kahI dAna dharmanoprabhAva ujAgara karyo che. kavizrI phatehacaMdajIe 'dAMnataNA phala dAkhIyA re, kayavanne sobhAga' (DhA.4, ka.26) TAMkI dAnane ja mukhyatA ApI che. * kavizrI gaMgArAmajIe (3-4) gautamasvAmInI labdhi, abhayakumAranI buddhi, zAlibhadranI saMpatti ane kayavannAnAM saubhAgyanuM smaraNa karyuM che. temaNe dAna aMge anya kavionI jema koI vizeSa paMktio TAMkI nathI. paraMtu kayavannAnA saubhAgyane ujAgara karavA A kathAnaka cUMTayuM che. A saubhAgya aMte to supAtradAnanA prabhAve ja prApta thayuM hovAthI parokSa rIte kavizrI dAnadharmane ja pradhAnatA Ape che. 'saubhAgya hojo kRtapuNya taNuM' evuM AlekhI kavizrI vijayadhuraMdharasUrijI paNa gaMgArAmajInA pagalAMne anusare che. 'turmDi jou karama vicAra' evuM AlekhI ajJAta kavizrIe jainadharmano karma siddhAMta ujAgara karyo che. tethI anya kaviothI teo judA paDe che. dAnakulaka bAlAvabodhamAM supAtradAnano mahimA gAvA A kathAnaka ajJAta lekhake gadhamAM AlekhyuM che. * 'dravya vinA lokamAM Adara na maLe' A kathananI pUrti karavA ajJAta lekhake kRtapuNyanuM kathAnaka darzAvyuM che. aMte dhana paNa sukRtya (puNya)thI ja prApta thAya che. zeraDImAM jema sarvatra sAkara hoya che, tema prastuta kRtiomAM savargadAna-dharmanA mahAtmyanuM kathana che.
Page #493
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAma : vastu ke vyaktine oLakhavAmAM nAma mahattvano bhAga bhajave che. mAtA-pitA mAtA-pitA ane (vartamAnabhavanA) putra (pUrvabhavanA) dhanAvAha zeTha bhadrA zeThANI dhanAvAha zeTha sumitrA zeThANI .. 4. ra. 3. 4. 4. to . 8. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. kavinuM nAma padmasAgara ratanasUri depAla ane dharmadhuraMdhara SabhadAsa guruvinA kalyANaratna guNasAgara lAlavijayajI vijayazekhara jayaraMga dIptivijaya malayacaMdra phatehacaMda gaMgArAmajI ajJAta (sajjhAya) ajJAta (bAlAvabodha) ajJAta (kathA) dhanadatta zeTha subhadrA zeThANI dhanapAla zeTha bhadra zeThANI dhanya zeTha bhadrA zeThANI ghanezvara zeTha subhadrA zeThANI dhanAvAha zeTha subhadrA zeThANI dhanyazeTha dhanadatta zeTha vasumatI zeThANI dhanAvAha zeTha sumitrA zeThANI govAla - gaMgAde putra gaMgadatta gaMgAdharano putra gaMgadatta vijayapuranA kalAvatI zeThANI | dhanadatta zeTha ane padmazrIno putra vasudatta dhanAvAha zeTha bhadrA zeThANI dhanadatta zeTha vasumatI zeThANI abhisAgara zeTha dhanAvAha zeTha govAla - gaMgAno putra gaMgadatta subhadrA zeThANI dhanasAra zeTha sukamalA zeThANI gopAlaka dhanAvAha zeTha zrIpura gAmanA subhadrA zeThANI govAla-gaMgAdeno putra gaMgadatta zAlIgrAmanI koI vRddhA zrIpura gAmanA govAla-gaMgAdeno putra gaMgadatta sasarA tejasI zeTha vaizramaNa zeTha sAgaradatta sAgaradatta sAgaradatta gaMdhadatta paraNettara (prathama) suhAsaNi sohAsaNi dhanyA kAMtimatI jayazrI dhanavatI sohAsaNi jayazrI jayazrI ravaMkA vezyAputrI ane akkA madanamaMjarI vasaMtasenA anaMgasenA madanamaMjarI mAdhavasenA madanamaMjarI madanamaMjarI bavijJApurana vezyA gulAbasuMdarI cAra strI kanakAvatI guNasuMdarI rUpasuMdarI ane bhAgyavaMtI cAra strIno cAra strIna prathama pati | sAsu-sasarA kuberadatta dhanadatta jinadatta pUra zeTha jinadatta sudhana zeTha mahimA zeThA dhanadatta zeTha viNA zeThANI putra | rAjakumArI lIlAvatI manoramA manoramA lIlAvatI samavasaraNa sthaLa ane gati devaloka mokSa devaloka devaloka, tyAMthI cyavI mahAvideha jaI siddha thaze devaloka devaloka vaibhAragiri pAMcamuM brahmadevaloka mokSa jaMbhakaudyAna sudharmA devaloka guNazIla udyAna sarvArthasiddha vimAna vaibhAragiri parvata pAMcamA brahmadevalokathI cyavI mahAvideha thaI mokSa mokSa sarvArthasiddha vimAnathI cyavI mahAvideha thaI mokSa guNazIla udyAna mokSa ekAvatArI mahAvideha thaI mokSa guNazIla udyAna sarvArthasiddha vimAna hoa
Page #494
--------------------------------------------------------------------------
________________ * kayavannA caritramAM caritra nAyakanuM nAma 'kRtapuNya - kayavanno' pratyeka kavioe eka samAna ja AlekhyuM che. A kathAnakamAM AvatA anya pAtronA nAmamAM thoDo pheraphAra jovA maLe che. jo ke magadha deza, rAjagRhI nagarI, mahArAjA zreNika, rANI cellaNA (kavizrI guNasAgarajIe DhA.1, ka.4mAM cellaNAne badale sunaMdAno ullekha karyo che), mahAmaMtrI abhayakumAra, sArthavAha (kavizrI gaMgArAmajIe sArthavAhanuM nAma dhanapati TAMkyuM che) secanaka hastI, kaMdoIno ullekha pratyeka kRtimAM ekarUpa che. uparanA koThA parathI jaNAya che ke, kavizrI sAdhuratanasUri ane kavizrI dIptivijayajIe '(dAna) kulakanI vRtti' parathI potAnI kRtinuM Alekhana karyuM che. temanI kRtimAM zeThANInuM nAma sumitrA che ane rAsanAyikAnuM nAma anukrame sohAsaNi (saubhAgyavatI) ane dhanavatI (saubhAgyavatI) che. Ama, banne kRtiomAM nAmanA saMdarbhe zabdabheda che paraMtu arthabheda nathI. dIptivijayajIe cAre strIonAM nAma uparAMta pUrva patinuM nAma jinadatta ane rAjakanyAnuM nAma manoramA TAMkyuM che. 406 kavizrI jayaraMgamuni ane kavizrI gaMgArAmajIe kRtinA AlekhanamAM yatIndravijayajI kRta 'kayavannA caritram'no AdhAra rAkhyo che. evuM kRtinA pAtronA nAmollekha parathI jaNAya che. pratyeka nAmamAM sAmyatA che. kavizrI vijayazekharajInI kRtimAM phakta dhanya zeTha sivAya pratyeka nAmamAM judApaNuM jovA maLe che. ajJAta kavizrI (kathA)nI kRtimAM nAmollekhamAM dharakhama pheraphAra che. A kathA 'sukatAvalI'nA AdhAre lakhAyelI che. te sivAyanA sarva kavioe potAnI kRtinuM Alekhana 'Avazyaka sUtranI vRtti' ane 'bharahesaranI vRtti'nA AdhAre karyuM che tethI temanI kRtiomAM nAmanA saMdarbhamAM ghaNI sAmyatA jovA maLe che. zeThanA nAma aMge zabdabheda che paNa te nahIMvat che. jemake - dhanAvAha, dhanya, dhanezvara, dhanadatta ane dhanapALa. evI ja rIte zeThANInuM nAma bhadrA ke subhadrA aMkita thayuM che. * punarjanma H caritra nAyakanI gati aMge bhinnatA jovA maLe che. jemake kavizrI ratanasUrijI, kavizrI lAlavijayajI, kavizrI malayacaMdrajI ane kavizrI gaMgArAmajI kRtapuNyane mokSagAmI (paMcamagati) darzAve che. te sivAyanA sarva kavio temanI devagati noMdhe che. hA! devagatimAM paNa utpatti sthAna aMge kavio ekamata nathI. koI kavie sudharmA devaloka, koIe brahmadevaloka, to koIe sarvArthasiddha vimAnanI gati AlekhI che paraMtu caritranAyakane vaimAnika gatino paravAno maLyo emAM sarva kavio potAnI ekamate sAkha pUrAve che. zAstrakAro kahe che, ''nirdhana hovA chatAM dAnavIra hoya, samartha hovA chatAM kSamAzIla hoya, yuvAna hovA chatAM kaSTasahiSNu hoya, jJAnI hovA chatAM mauna rAkhanAro hoya, sukhasAmagrI hovA chatAM IcchAvinAno ane dayAvAna hoya tevo manuSya svarge- zreSTha gatimAM jAya che.'' prastuta kathAnakamAM kayavannAkumAranA cAra bhavano ullekha thayo che. kayavannakumAra pUrve govALanA bhavamAM tapasvI sAdhune nirdoSa AhAra vahorAvI bIjA bhavamAM saubhAgyanA svAmI banyA. te ja bhavamAM munipaNuM aMgikAra karI saMyamanuM zuddha pAlana karI devalokamAM devapaNe avataryA. tyAMthI cyavI mahAvideha kSetramAM =
Page #495
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4oo manuSyapaNe janmI, saMyamalaI, dIkSA aMgIkAra karI mokSe jaze. ahIM punarjanmano ghaTakoza prayojAyelo che. jemAM bhUtakALano dora cheka vartamAnakALa sudhI laMbAyelo che. pUrvabhavamAM cAra pADozaNoe raDatA bALakane khIranI sAmagrI ApI hatI. te cAre strIo supAtra dAnanI anumodanA karI bIjAbhavamAM caritranAyakanI patnIo banI ane eka pADozaNane mahAtmAne khIra vahorAvI te na gamyuM tethI te gaNikA putrI banI. punarjanmano ghaTakoza e karmavAda sAthe saMkaLAyelo che. sArA-narasAM karmanuM phaLa bIjA janmamAM paNa bhogavavuM paDe che. AtmAnI amaratA, karmano niyama Adi satyo tIrthakaronA kevaLajJAna ane kevaLadarzanathI maLelAM satyo che. AvI DhagalAbaMdha kathAo madhyakAlIna sAhityamAM maujuda che. zrI kaSabhadeva prabhunA dasa bhavo, zrI neminAtha prabhunA nava bhavo ane zrI mahAvIra svAmInA satyAvIsa bhavo punarjanmanA sacoTadaSTAMto che. zAmaLa kRta 'mAdhavAnanI kathAmAM pUrvabhavamAM mAdhava ane kAmakaMdalAnI praNayaceSTAne kAraNe kopita IMdra temane zApa ApatAM kahe che ke, "praNayano viyoga tamAre sahana karavo paDaze. bIjA bhavamAM temanuM milana thAya che paraMtu bannene ekabIjAnA viyoge jIvavuM paDe che. bhagavAna mahAvIre pUrve vAsudevanA bhavamAM zizupAlanA kAnamAM ghagaghagatuM sIsuM reDAvyuM. tenA phaLa svarUpe satyAvIsamA bhAvamAM bharavADe kAnamAM zULo bhoMkI. Ama, pUrvajanmanA mAThAM karmanuM phaLa bIjA janmomAM prApta thAya che tevI ja rIte sukRtyunuM phaLa bIjA bhavamAM sAruM maLe che. satkarmono jIvane moTo sahAro che. jema ke - pUrve hAthInA bhavamAM sasalAnI dayA pALanAra AtmA mahArAjA zreNikano putra medhakumAra banyo. "dhannA-zAlibhadra rAsa'mAM pUrvabhavamAM bharavADa bALake sAdhune harSapUrvaka khIra vahoMrAvI puNya upArjana karyuM. tenA pratApe gobhadra zeThane tyAM putrapaNe avataryo, je zAlibhadranA nAmathI vikhyAta pAmyo. dhanyakumAra ane zAlibhadrae muni paryAyamAM AkaruM tapa karyuM tethI devalokamAM gayA. tyAMthI cyavI trIjA bhave mokSa prApta karyo. "zIlopadeza bAlAvabodha'mAM naMdiSaNa pUrvabhavamAM koI yajJamAM brahmabhojana karAvatA brAhmaNanA dAsa hatA. teo vadheluM anna sAdhune dAna karatA. tenA phaLa svarUpe bIjA bhavamAM mahArAjA zreNikanA putra naMdiSaNa tarIke avataryA. "sugaMdha dazamI'nI nAyikA pUrvabhavamAM rAjarANI hatI. munine kaDavI jhUMbaDInuM zAka khavaDAvyuM. tethI bIjA bhavamAM durgadhArUpe janmI. te bhavamAM teNe sugaMdha dazamInuM vrata karyuM, jenA prabhAve trIjA bhavamAM sugaMdhA banI. Ama, "vAraMvAra punarjanmano ghaTakoza astitvanA uccavikAsa mATe ane karmanI sajAnA rUpamAM hoya che. tevI upaniSadanI vANIno pratidhvani jaina kathAomAM jhIlAyo che. jAtismaraNa jJAnaH A jJAna pUrvabhavanI smRtirUpa che. Avo ghaTakAMzamadhyakAlIna kathAomAM jovA maLe che. meghakumArane bhagavAna mahAvIranA pUrvabhavanA kathanathI uhApoha thatAM jAtismaraNa jJAna thayuM.
Page #496
--------------------------------------------------------------------------
________________ 478 guNavarmArAsa'mAM guNavarmAne jinadevanI mUrti jotAM mUcha Ave che. mUrchA vaLatAM pote pUrvabhavamAM dhanavAhazeThano putradhanadatta hato tevuM yAda Ave che. A ja kRtimAM dhanavatIne ziyALano avAja sAMbhaLI pUrvabhavanI smRti thAya che. pUrvabhavamAM te ziyALavI hatI tevuM smaraNa thAya che. mAdhavAnala'nI kathAmAM kAmakaMdalA nartakInA stana para beThelA bhramarane mAdhava phUlano daDo mArI uDADe che tethI kAmakaMDalAne pUrvabhavano pati mAdhava hovAnI smRti thAya che. kuzaLalAbha kRta "mAdhavAnala kAmakaMdalA'mAM nRtya karatI kAmakaMdalAnI kaMcUkImAM bhamaro bharAtAM mAdhavane pUrvabhavanI smRti thAya che kAraNake pUrvabhavamAM jayaMtI apsarAe tene bhamaro banAvI kaMcUkImAM dabAvI rAkhyo hato. "vetALapaccIsI - 2'nI cothI kathAmAM be strIonAM hAsyanuM kAraNa rAjA pUche che. te strIo kahe che. ke, "tame je gaNikA rAkhI che. te tamArI AgalA janmanI mAtA che. tame enA nRtyane joI rAjI thatA hatA tethI amane hasavuM AvyuM. AgaLanA bIjA bhavamAM ame traNe baheno hatI. nitya zivapUjA karatI hatI. temAMnI eka ke pUrvabhavamAM mAtA hatI teNe te veLA vyabhicAra karyo hovAthI A janme gaNikA banI che. ahIM zivakRpAthI strIone pUrvabhavanuM jJAna prApta hatuM. haMsAvalI' jUthanI kathAomAM citra dvArA nAyikAne pUrvabhavanuM jJAna thayuM. kavizrI guNavinayajI kRta 'kayavannA saMdhi'mAM jijJAsu kRtapuNyane paramAtmAnA mukhethI potAnA pUrvabhavano vRttAMta sAMbhaLI jAtismaraNa jJAna thayuM. (DhA.11, 1.8) Ama, madhyakAlIna kathAomAM jAtismaraNano ghaTakAMza jJAnAvaraNIya karmano kSayopazama, ekAgratA ane UMDANapUrvakanA ciMtanathI udbhavyo che. * kayavannA - kRtapuNya nAma kaI rIte paDayuM tenA saMdarbhamAM keTalAka kavio potAnA judAM judAM maMtavyo raju kare che. kavizrI padmasAgarajI : "jima jima vAdhai bAlaka deha, tima tima vAdhai adhika saneha; lakSaNa achai sahI kRtapunna, nAMma divarAvihaM tiNi kaivanna." (11) snehALa svabhAva ane suMdara lakSaNa joI bALakanuM nAma "kayavanno' paDayuM. kavizrI guNavinayajI bhadrA zeThANIne garbha rahetAM nagarajanoe kahyuM ke, "tamArI kukSimAM koI puNyAtmAnuM avataraNa thayuM che. tethI prajAjanonI sAkSImAM navajAta zizunuM nAma "kRtapuNya' pADavAmAM AvyuM. kavizrI dIptivijayajI mAtAne puNyazALI garbhanA prabhAve sukRtya karaNInI abhilASA jAgI tethI bALakanuM nAma "kRtapuNya' pADayuM. (ka.40-42) ajJAta lekhaka mAtAe svapnamAM kevaDAnuM vRkSa joyuM, tethI putranuM nAma "kayavanno' pADayuM. kRtapuNya e saMskRta nAma che. kevaDAne prAkRtamAM "kevaIya' kahevAya che. tenA parathI apabhraMzamAM kayavanno' nAma thayuM che. suMdara, dekhAvaDo, mAsuma cahero, snehALa svabhAva, garbhamAM AvatAM mAtAne sukRtya karavAnI uccA
Page #497
--------------------------------------------------------------------------
________________ 49 bhAvanA thavI e prabaLa puNyanI nizAnI che tethI caritranAyakanuM lakSaNopeta guNasaMpanna nAma 'kayavanno - kRtapuNya' paDayuM, te yogya ja che. nAma pAchaLanI AvI utprekSAo AkarSaka che. * janmamahotsavaH bhagavAna RSabhadevathI janma mahotsava ujavavAnI prathA Aja paryaMta paraMparAgata che. pratyeka racanAkAre prastuta caritranAyakanA A ghaTakAMzane ochAvattA aMze sparza karyo che. kavizrI padmasAgara : 'janama mahochava karyA aneka'(10) kavizrI RRSabhadAsa : 'janama huo jeNi vAra re, uchava tava ghaNA, toraNa hAthA bAraNaIM e (55), nATikA hoI tAMma re, dAna dII ghaNuM, sajana pokha kIdho sahI e (56)' kavizrI guNavinayajI : 'janama mahotjhava pitA karaI harakhita hUMau e' (3) kavizrI lAlavijayajI H 'subha divasI janamiu, utkava mahotjhava kidha' (3) : kavizrI vijayazekhara : 'milIya sohAsaNi ati ghaNI, dhavala maMgala gAyai gIta re; toraNa bAMdhyAM valI bAraNai, vAjiMtra vAji surIta re (79). karIyA mahochava daza dinai, bAramiM dini dIdhuMnAma re.(80)' kavizrI jayaraMgamuni H kavizrIe kAvyamAM pratyeka prasaMgane kramabaddha rIte AlekhyA che. jema ke - garbhavatI vasumatI zeThANIno trIje mAse utpanna thayelo dohada, garbhanA prabhAve vasumatI zeThANI dvArA thatAM dhArmika kAryo, dhAmadhUmapUrvaka ujavAyelo agharaNIno prasaMga, zubha lagna veLAe putrano janma - jemAM kavinI jyotiSa vidyAnI prakharatA chatI thaI che. tyAra pachI janmotsavano prasaMga vizadatAthI varNavyo che. (ka.3-14) kavizrI phatehacaMda : 'subha velAM suta janamyAM uchava, nAMma kayavanno deveM' (DhA.1, ka.3) kavizrI gaMgArAmajI : kavizrI saMpUrNatayA jayaraMgamunine anusaryA hovAthI parivartita ghaTakAMzonuM ahIM punarAvartana karyuM nathI. A sivAya kavizrI depAlajI, kavizrI kalyANaratnajI, kavizrI guNasAgarajI, kavizrI dIptivijayajI, kavizrI malayaMdrajI,kavizrI vijayadharmadhuraMdharajI tathA ajJAta kavizrI ane lekhaka janma mahotsavanA kathAghaTakAMza vize mauna che. kavizrI vijayazekhara ane kavizrI RRSabhadAse TUMkANamAM taLapadI rIte janmotsavanI khuzAlIno prasaMga varNavyo che. kavizrI jayaraMgamuni A prasaMgane khUba vistArathI varNave che tethI svAbhAvika ja temAM koI navo vikAsa jovA maLe che. samAja darzana : te samaye khoLo bharavAno mahotsava (agharaNI) raMgecaMge samAjamAM ujavAto haze, evuM pratIta thAya che. Aje paNa agharaNIno prasaMga hiMdu samAjamAM khUba ADaMbarapUrvaka ujavAya che. ahIM noMdha levA jevI eka bAbata che ke bALakanuM nAmakaraNa mA-bApe ja karyuM che. phaIbAe bALakanuM nAma ApyuM nathI tethI siddha thAya che ke, prAcIna kALamAM samAjamAM mAvitro ja potAnA ja bALakanuM nAma ApatA hatA. vartamAna kALe nAmakaraNa vidhimAM phaIbAnuM calaNa saMbhavataH pAchaLathI pravezyuM hovuM joIe. vaLI, kavizrI jayaraMgamunie bArame divase nAmakaraNanI vidhi thaI evuM darzAve che.
Page #498
--------------------------------------------------------------------------
________________ 480 munidevasUrijI kRta "maMgalakalaza' kathAnakamAM (50-51) bALakanA janma pachI chaThThI jAgaraNamAM bAramA divase putranuM nAma maMgalakalaza rAkhyuM. A prAcIna paraMparA Aje paNa yathAvat che. kayavannA kathA'nA racanAkAro putra janmotsavane ochAvattA aMze Alekhe che paraMtu putrInA janmotsavanA prasaMgane sparzatA ja nathI. saMbhava che ke, te samaye samAjamAM putrIno janmotsava ujavAto na hoya. zAstrakAro kahe che ke, "putrI janme tyAre zoka, moTI thatAM kone ApavI tenI moTI ciMtA ane paraNyA pachI sukhI. thaze ke kema tenI moTI ciMtA kanyAnA mAvatarane hoya che. A kAraNe ja putrInA janmotsava pratye samAjamAM upekSA sevAtI hovI joIe. * vidyAbhyAsaH kavizrI padmasAgara, kavizrI lAlavijayajI, kavizrI depAla, kavizrI dIptivijayajI, kavizrI vijayadharmadhuraMdharajI, kavizrI guNasAgara ane ajJAta kavizrI A ghaTakAMzane sparzatA nathI. kavizrI ratanasUri bhaNyo gusyo jANe abhirAma' (18) kavizrI kaSabhadAsaH "bhaNatonesAlaI, paDhI guNI paMDita huvo e (62) kavizrI guNavinaya kRtapuNya tIvra buddhizALI hovAthI vidyAguru pAsethI rAta divasa zAstrano abhyAsa karI jhaDapathI ghaNI vidyA zIkhyo. (DhA.4, ka.5) kavizrI kalyANaratna: "kalA sAdhaI' evuM kahI vizeSa spaSTatA karatA nathI. kavizrI vijayazekharaH kRtapuNya ATha varSano thayo tyAre vidyAbhyAsa mATe paMDita pAse mokalavAmAM Avyo. teNe sarva vidyAnuM sArI rIte paThana karyuM. (82) kavizrI jayaraMgamuni : ATha varSano thayo tyAre mAvitrae tene zALAmAM bhaNavA mATe mokalyo. te sarva kaLA zIkhyo. tene vidyA pratye khUba prema hato. te bhaNI gaNI paMDita thayo. yauvana vayamAM paNa vidhAsuMdarI pratye AsaktA rahyo. (21-22) kavizrI gaMgArAmajI kavizrI jayaraMgamunine anusare che. kavizrI malayacaMdraH "bhaNyo gaNyo' eTaluM ja TAMke che. kavizrI phatehacaMda, ajJAta lekhaka (bAlA. ane kathA): kRtapuNya bahoMtera kaLAmAM pravINa banyo. Ama, sarva kavioe kRtapuNyanI paMDitAI jaNAvI che. kavizrI phatehacaMdajI ane ajJAtA racanAkAra kRtapuNyane bahoMtera kaLAmAM pAraMgata darzAvI Agama paraMparAne anusare che. AgamomAM rAjakumAro ane zreSThIputro 02 kaLAmAM temaja rAjakanyAo ane zreSThIputrIo 64 kaLAmAM pravINa hatI; evA DhagalAbaMdha daSTAMto jovA maLe che. bhagavAna badaSabhadeve putra ane putrI vacce samAnA daSTikoNa keLavyo hato. temaNe bhArata Adi rAjakumArone 02 kaLAnuM jJAna zIkhavyuM temaja potAnI putrIo brAhmI ane suMdarIne 64 kaLAmAM niSNAMta banAvI. A uparAMta brAhmIne akSarajJAna ane suMdarIne aMkajJAnA (gaNita)nI adhiSThAtrI banAvI hatI. kavizrI jayaraMgamunie Agama paraMparAne anusaratAM jayazrIne 64 kaLAmAM pravINa batAvI che. (ka.26)
Page #499
--------------------------------------------------------------------------
________________ 481 prAgaitihAsika kALamAM putra ke putrIne yogya keLavaNI ApavI e gRhasthanuM parama kartavya lekhAtuM hatuM. te kALe strIone paNa vidhAno yoga mAnya hato. kanyAone ucca zikSaNa ApI hoMziyAra banAvAtI, jethI temanA jIvananA utAra-caDhAvamAM te svayaM samasyAno ukela karI zake ane pratikULatAmAM ApaghAta jevA nabaLA vicAro na lAve. vaLI, potAnA zIlanuM rakSaNa kare ane pratiSThAne kyAMya AMca na Ave tevuM jIvana jIvI zake. samaya jatAM keTalIka jJAtiomAM strI zikSaNa para pratibaMdha mUkAyo. saMbhava che ke videzIonA AkramaNo, zIla khaMDanano bhaya, puruSa pradhAna samAja strIne potAnA dAbamAM rAkhavA Icchato hoya, "strIne gharakAma ja karavuM che to bhaNavAthI zo phAyado ?' evA vaDIla varganA saMkucita abhiprAyo; AvA aneka kAraNothI strIne zikSaNathI vaMcita rAkhavAmAM AvatI hatI. jyotirAva phUle, dayAnaMda sarasvatI, gAMdhIjI ane vartamAna vaDApradhAna narendra modI jevA samAja sudhArakoe strI zikSaNanI jhuMbeza upADI che. tenA pariNAme Aje pachAta vargamAM paNa strIne zikSaNa ApavAmAM Ave che. * caritranAyakanA lagna : caritranAyakanAlagna zreSThI putrI sAthe thayA temAM sarvakavio saMmata che. kavizrI padmasAgara : kRtapuyae yauvananA uMbare praveza karyo tyAre pitAe potAnuM kartavya nibhAvavA putra mATe yogya jIvanasAthInI zodha AraMbhI. jema pitAne putranA yogya jIvanasAthInI zodhanI ciMtA thaI tema dhanya zeThane paNa potAnI guNavAna putrI mATe yogya varanI pasaMdagI aMge ciMtA thaI. prasaMgopAta kavizrI yogya varanAM sAta guNo varNave che. ahIMlagna mATe pAtra pasaMdagImAM kasoTI vara mATe thayelI che. kavizrI ratanasUri 'jovana Ave jANe amara, pANIgrahaNa karAvyo kumara' (18) kavibadaSabhadAsajI kRtapuNya bhaNI gaNIne paMDita thayo tyAre tenA lagna thayA. lagna karIne sohAsaNinAmanI kanyAne potAnA ghare lAvyo. (63) kavizrI guNavinayajI : rAtadivasa caritranAyaka vidhAsuMdarInA saMgamAM rahevA lAgyo tyAre mAtA-pitAne yogya vaya thatAM putrane paraNAvavAnAM koDa jAgyAM. zubha muhUrta, maMgaLa divase, saubhAgyavatI strIo pAsethI lagnanAM gIto khuzIthI gavaDAvyAM. mAtA-pitAe AnaMdapUrvaka sarva manoratho pUrNa karyA. zubha lagna veLAe zreSThIvaryanI kanyA sAthe kRtapuNyanA lagna thayA. lagna nimitte yAcakone ghaNuM dhana ApavAmAM AvyuM. (DhA.5, ka.1-2) Aje kacchI samAjamAM lagna bAda vara pakSa ane kanyA pakSanA vaDIlo pratyeka saMsthAone potAnI zakti anusAra anudAna kare che, jene khoLA bharavAnI vidhi' kahevAya che. A vidhi pAchaLa daMpatinA praNaya jIvananI maMgala kAmanA ane dAnanuM pIThabaLa mukhya che. kavizrI kalyANaratnasUri "pitAIparaNAvyauM, ulaTadharI, kulavaMtI re kanyA kaIvannaIvarI' (2) kavizrI guNasAgarasUri H tejasI nAmanA dhanADhaya zeThanI putrI dhanyA sAthe ati utsAhapUrvaka kRtapuNyanA lagna thayA. (10)
Page #500
--------------------------------------------------------------------------
________________ 482 kavizrI lAlavijayajI: "yauvanabhariAviu, bApiM te paraNAviu(3) kavizrI vijayazekharajI : "yovanabhari java AvIyo, vedhaka vacana lahi (vi)rAga re; bolai sohAmaNUM sahajisiuM, bAMdhI sAraMgI valI pAgare.dhanaseTha avasara joi nai, vaizramaNa seTha suvikhyAta re; kAMtimatI tasya kanyakA, kariu vIvAha mani bhAta re' (83-84) kavizrI jayaraMgamuni prasaMgopAta kavizrIe potAnI varNanazailImAM nIcenI bAbato umerI che.(ka.23-29) vasumatI zeThANIe yauvana vayamAM pravezatAM putrane vivAha karI gharasaMsAranA doraDe bAMdhavAnI vAta patine karI. prasaMgopAta kavi putravadhUnA AgamananA lAbha zeThANInA mukhethI kahe che. putravadhU vinAnuM ghara sUnAM raNa samAna bheMkAra bhAse che arthAt putravadhUnA AgamanathI sUnuM mahela guMjI uThaze. vahunitya sAsunA caraNe namana karaze. tyAre sAsu tene zubhAziSa Apaze. putranA lagna thatAM gharamAM pautranI padharAmaNI thaze. pautranA AgamanathI vaMzavRddhi thaze. navavivAhita yugalanA nivAsa sthAnanuM varNana AkarSaka ane adbhuta che, jemAM te samayanI makAnanI bAMdhaNI ane sajAvaTano khyAla Ave che. zeThe vivAha prasaMge svajano ane nagarajanone vividha tAjAM ane svAdiSTa pakavAno jamADayAM. (29) kavizrI dIptivijayajI kRtapuNyanA vivAha soLa varSa thayA che. (43-44) mULa kathAmAM caritranAyakanA lagnanI vaya maryAdA batAvavAmAM AvI nathI tethI anumAna karI zakAya ke 200 varSa pUrve kavizrInA samayamAM samAjamAM yuvakanI lagnanI vaya maryAdA soLa varSanI hovI joIe. AjanA saMvidhAna pramANe ekavIsa varSano yuvaka ane aDhAra varSanI yuvatI vivAha yogya gaNAya che. kavizrI malayacaMdrajI : "jovana AvyuM jANe amara, pANIgrahaNa karAvyuM kumara; sukulaNI sohAsaNi tAsa, paraNyA pUMThena pohotI Asa' (14) kavizrI phatehacaMdajIH "jovana vayameM AveM, sAgara kanyA jayazrI nAmeM' (DhA.1, ka.4) kavizrI gaMgArAmajIH kavizrI jayaraMgamuninI jema vasumatIe potAnA pati dhanadatta zeTha pAse jaI putranA lagnano prastAva mUkayo tyAre zeThe jezIne teDAvI lagna prasaMge joSa jovaDAvyo. tyAra pachI sAgaradatta zeThanI devIsvarUpA jayazrI nAmanI putrI sAthe vivAha karAvyA. tyArapachI zayanakhaMDanuM alaukika varNana karyuM che. (DhA.2, ka.3-8) kavizrI vijayadharmadhuraMdhara sUri kRti atyaMta TUMkANamAM ApI che tethI nAnA-nAnA kathAMzono ahIM samAviSTa thaI zakyo nathI. ajJAta kavizrI (sakjhAya) 'jovana bharI kanyA paraNAviu' kahI kathApravAhamAM AgaLa vadhe che. ajJAta lekhaka (bAlavabodha): "pitAI moTA vyavahAriyAnI putri rUpavaMtI, catura, susIla paraNAvi.' evuM Alekhe che. ajJAta lekhaka (kathA) : "ehave pitAI gaMdhadattanI putrI ravaMDA nAme pAMNI grahaNa karAvI."
Page #501
--------------------------------------------------------------------------
________________ 483 A kathAprasaMganuM tAraNa kADhatAM kahI zakAya ke kavizrI vijayadharmadhuraMdharasUri ane kavizrI depAla sivAya dareka kavi kRtapuNyanA zreSThIputrI sAthenA vivAhane ekamate svIkAre che. kavizrI depAla ane kavizrI vijayadharmadhuraMdharasUrinI sakjhAya ati saMkSepamAM hovAthI temaNe A kathAMzane sparza karyo nathI. bIjuM kavizrI jayaraMga ane kavizrI gaMgArAmajIe A prasaMgane khUba vistArathI AlekhI kRtine vadhu rasaprada banAvI che. prAgaitihAsika yugamAM vaivAhika paraMparAnuM avalokana karIe to jaNAya che ke bhagavAnA badaSabhadevanA samayamAM mA-bApa potAnA putra-putrIne ajANyA kuLamAM ApavAnuM ucita na lakhatA hoya tethI sagA bhAI-bahenanAM lagna thatAM hatAM. yuvarAja bASabhe potAnI bahena sumaMgalA sAthe vivAha karyA hatA. puSpaketue potAnA putra-putrInA vivAha karAvyAM hatAM. (Avazyaka cUrNi-2, pR. 108). dhIme dhIme A prathA lupta thaI gaI. bhagavAna mahAvIranA samayamAM sagA bhAI-bahena nahIM paraMtu mAmA-phaInA dIkarA-dIkarIo sAthe vivAha thatA hatA. jemake - priyadarzanAnA vivAha rAjakumAra jamAlI sAthe thayA hatA. dhIre dhIre A prathA paNa adazya thaI gaI. sagAmAM sagapaNa na thatAM nokhI aTaka vALA yuvaka-yuvatI sAthe vivAha thavA lAgyA. sAMprata kALamAM A prathA mojuda che. prAcIna kALamAM vivAha aMge kanyAo svayaM nirNaya levA saMpUrNapaNe svataMtra hatI paraMtu mAtApitAnI pasaMdagIne prAthamikatA apAtI hatI. ceDA rAjAnI sAta putrIomAMthI pAMca putrIoe pArivArika pasaMdagIne saharSa sahamati ApI hatI. kRSNa mahArAjAe gharasaMsAra IrachatI potAnI kanyAone yogya muratIyAo sAthe vivAha karAvyA hatA. kanyAnA apaharaNanA chUTAchavAyA banAvo paNa jovA maLe che. udAyana rAjA dvArA vAsavadattA, rAjA caMDapradhAna dvArA suvarNaguTikA dAsI, mahArAjA kRSNa dvArA rukamaNi ane mahArAjA zreNika dvArA celaNA apahata thayA che. ApaNA abhyAsanI kRti "kayavannA rAsa'mAM rAsanAyikA banyA ane mahArAjA zreNikanI putrI manoramAnA vivAha vaDIlonI saMmatithI thayA che. ahIM mAvitroe paNa potAnA saMtAnone ucca kuLa (barobariyA)mAM ApavAno pUrepUro Agraha rAkhyo che. potAnA saMtAnone anyAya na thAya ane potAnA kuLane kalaMka na lAge te hetuthI mahArAjA zreNike kaMdoI jevI nIca jJAtimAM potAnI tanayAne ApavAmAM khacakATa anubhavyo che. bIjIbAju kRtapuNyanA vivAha mATe mAvitroe rUpa sAthe susaMskArI ane khAnadAna kuLanI kanyAnI ja pasaMdagI karI che. Ama, putrIne paraNAvavAmAM ke putravadhUne lAvavAmAM kulIna pAtra upara pasaMdagIno kaLazaDhoLAyo che. kavizrI jayaraMgamuninI kRtimAM putravadhUo dvArA vaDIlono vinaya karavAnuM valaNa darzAvyuM che, je namratAnuM sUcaka che. draupadI nitya potAnI sAsu kuMtAjIne praNAma karatI hatI. zrIkRSNa nitya mAtA devakI ane pitA vasudevane namana karatA hatA. mahAmaMtrI abhayakumAra pratidina naMdA Adi mAtAone tathA pitA zreNikane praNAma karavA jatA hatA. mahArAjA vikrama prabhAte mAtAnA caraNanI pUjA karI pachI rAjyanA bIjAM kAryo karatAM hatAM. zreSThIo potAnI putrIne lagnaprasaMge mobhA anusAra kariyAvara karatAM hatAM. sAgaradatta zeThe ane
Page #502
--------------------------------------------------------------------------
________________ 484 mahArAjA zreNike potAnI putrInAM lagna kRtapuNya sAthe karyA tyAre khuzIthI ghaNo kariyAvara Apyo. vaLI, ajJAta kathAkAra Alekhe che ke, kayavannA zeThane tyAM '99 kroDa' sonaiyA AvyAM. evI ja rIte jaMbukumAranA ATha kanyAo sAthe vivAha thayA tyAre strIone dahejamAM'99 kroDa' sonaiyA maLyAM hatAM. * lagnavarNanaH prastuta caritramAM kavizrI gaMgArAmajIe (DhA.21, ka.1-5) lagna varNana zabdazaH kavizrI jayaraMgamuninuM (DhA.21, ka.1-10) svIkAryuM che. A uparAMta kavizrI RSabhadAsa ane kavizrI ratanasUrijI paNa A ghaTakAMzamAM potAnA samayanI rasama umere che. je nIce TAMkI che. ahIM paraMparAgata kathAvastunuM punarAvartana karyuM nathI. rAjakuMvarI (manoramA) ane kayavannA zAhanA lagnanI vidhi darzAvI che, je hiMdu dharma pramANe che. vara-kanyA lagnanI corImAM beThAM, hastameLApa thayo, cheDA cheDI baMdhANI, saubhAgyavatI strIoe lagnanAM maMgaLa gIto gAyAM, Dhola ane zaraNAInA maMgaLa sUro cheDAyAM, jAnaiyAo ekitrata thayAM, nagaramAM AnaMda vartAyo, agnidevanI sAkSIe vara-kanyAe cAra pherA pharyA (kavizrI RSabhadAsa - 225). cothA phere vara AgaLa ane kanyA tenI pAchaLa hatI. vara-vadhUe kaMsAra khAdho (kavizrI RSabhadAsa - 225). kumudinI ane caMdranI jema sarakhe sarakhI joDI maLI. rAjAe putrIne ghaNo kariyAvara Apyo. eka hajAra gAma garAsamAM ApyAM. vara pacaraMgI vAghAmAM zobhI rahyo hato. kanyAnA hAthamAM saubhAgyano cUDo ane gaLAmAM motIno hAra zobhato hato. lagnamAM AvelA mahemAnonI bhojana dvArA bhakti karavAmAM AvI. bhojanamAM zIkhaMDa ane sAlapakI (UMcI jAtanAM cokhA) pIrasAyAM. rAjAe potAnI dhIyAne dAyajAmAM ghaNAM hAthI-ghoDA ApyAM temaja eka hajAra gAma bheTamAM ApyAM. rAjAe potAnI putrIne ghaNo kariyAvara karyo. lagnaprasaMge paherAmaNI karavAmAM AvI (kavizrI ratanasUri - 100). kavizrI RSabhadAsa (220) paherAmaNImAM nava kroDa sonaiyAno kharca thayo tevuM noMdhe che. jUnavANI lAgatI A lagnaprathA ane paherAmaNInI prathA 'kuMvarabAInuM mAmeruM' A kAvyamAM paNa jovA maLe che. vartamAnakALe paNa hiMdu samAjamAM lagnavidhipUrvavat che. kavizrI jayaraMgamuninI kRtimAM lagnaprasaMge AvelA mahemAnone jamADavAno rivAja chato thAya che. kavizrIe bhojana sAmagrInI spaSTatA karI nathI paraMtu hiMdu samAjamAM pUrve lagnaprasaMge thALI-vATakA ane pANIno loTo gharethI laI javAmAM Avato hato. (tyAre gharamAM naLa na hatA. strIo taLAva ke kUvAmAMthI pANI bharIne lAvatI hatI.) lAMbI sAphasUpha karelI zerImAM moda baMdhAtI. tyAM jamaNavAra thato. jamaNavAramAM varSothI cAlI AvatuM menu dALa-bhAta, vAla ane bhIMDAnuM zAka temaja lADu (buMdInA lADu) mokhare rahetAM. divasanA lagna hoya to, emAM 20 thI 25 lADukhAvAno vikrama toDanArA khAdheluM pacAvavA taLAvamAM UMcA sthaLethI bhUsako mArI eka-be kalAka pANImAM tarI lADu pacAvatA (athavA jeTaluM ghI pIdheluM hoya teTalI chAza pItA). sAMjanA bhojanamAM cUramuM pIrasAto. temAM naLamAMthI pANI cAlyuM jAya ema khAssI mAtrAmAM jamanAro jyAM sudhI 'hAMu' na kahe tyAM sudhI cUramAmAM khADo karI vAvaDI dvArA zuddha ghI reDavAmAM AvatuM. e yugamAM badhu sastuM hatuM. gharamAM gAya-bheMsanAM dujhANAM hatAM. mANasonA mana moTAM hatAM. lagna karanArI kanyA ane bhAvi vararAjA hastameLApa
Page #503
--------------------------------------------------------------------------
________________ 485 pahelAM maLI na zakatAM. e jamAnAmAM benDa-vAjA na hatAM paraMtu Dhola ane trAMsAvALAno ja dabadabo hato. lagnamAM jAnaDiyuM ane mAMDavIyuM sAmasAme phaTANAM ApatI ane lagna gIto gAtI. Aje lagna gItonuM sthAna gAyaka maMDaLIo, philmanA gItoe ane nRtyae lIdhuM che. vairAgya avasthAH * kavizrI padmasAgarajI : sAdhusaMgatithI kRtapuNyamAM vairAgyabuddhi utpanna thaI tethI bharayauvanavayamaM te viSayothI virakta rahyo. potAnI paraNettarano saMga te Icchato na hato. kavizrI ratanasUri : 'sukalINI suhAsaNi tAsa, paraNyA pachI na puhatI Asa.' (19) kavizrI RRSabhadAsa : 'vairAgI kuMvara sahI, navI nIhAlI nArI, kAmabhoga vilAsaI nahI, sUkha...'(63) kRtapuNyanA vairAgyane darzAvI tenI paraNettaranI vyAkuLatA batAvatA kavizrIe jinAlayano suMdara prasaMga kalpanA zakti anusAra maThAryo che. je anya kRtiomAM na hovAthI navInatA pUre che. jinAlayamAM gayelI sohAsaNie nagaranI strIono vArtAlApa sAMbhaLyo. A strIo sohAsaNinA saubhAgyanI prazaMsA karI rahI hatI. sohAsaNine sAsu-sasarAnI prazaMsA sAMbhaLavI gamI paraMtu saMsAranI gatividhithI ajANa potAnA patinI prazaMsA sAMbhaLI te udAsInatAmAM sarI paDI. teNe pratyuttaramAM sacoTa javAba ApatAM strIone kahyuM, "zAlmali vRkSa / bhale suMdara hoya paraMtu tenAthI zuM nIpaje ?'' (ka.65) nAyikAne lagna pachI sukhano sUraja ugaze evI dhAraNA hatI paraMtu te dhAraNA ThagArI nIvaDI. pahADa jevaDAdu:khamAMthI Akrozano janma thayo che. kavizrI guNavinayajI : 'paraNIya tiNi hiva mUkIya ramaNIya, vidhA ramaNi rasiu mahyau e.' (DhA.5, ka.3) kavizrI kalyANaratnasUrijI : 'dhana yauvana re mada bhari mAtu hAthIu; te kima rahai re ghara gharaNInuM nAthIu ? nAthIu te gharaha gharaNI taruNI tANyau navi rahai;'(2) kavizrI guNasAgarajI : 'sAdhu taNo saMjogathI, sAdhu taNA pare soi; viSayA vimukha sadA rahai ho, dharma parAyaNa hoi' (16) kavizrI lAlavijayajI : 'yauvanabhari Aviu, bApi te paraNAviu, vezyA ghari mehaliu' (3) kavizrI vijayazekharasUri : kRtapuNyanA vairAgya aMge spaSTatA karI nathI. kavizrI jayaraMgamuni : brAhmaNa paMDito pAsethI dhArmika abhyAsa meLavatAM kRtapuNyone viSayo pratye dhikkAra vachUTayo tethI te vidyAmAM mazagUla rahevA lAgyo. tenA manamAM aMzamAtra vikAra na hato. e joIne jayazrIe eka divasa sAsune phariyAda karI. (ka.30-31) prasaMgopAta DhALa-3, sAraMga rAgamAM, 13 kaDImAM nAyikAnI dalIlomAM kRtapuNyanI yogI jevI nirmohI dazA ujAgara thaI che. jemAM urmila ane majabUta manobaLa dharAvatI jayazrInI karuNa hRdayavyathA vyakta thaI che. 'hUI ciMtA jora, ke kAlI koyalI ane jAMkhara thaI jUrI jUrI, huM rata khejaDI.' nAyikA virahanI agnimAM zekAIne koyala jevI zyAma raMganI banI che. koDa bharI kanyA khejaDI ane jhAMkharAnAM vRkSa jevI
Page #504
--------------------------------------------------------------------------
________________ 486 nisteja banI gaI che. ahIM nAyikA pratIkAtmaka vedhaka vANIthI aparaMpAra vedanA vyakta kare che. A paMktiomAM kavizrIe du:khiyArI strInI lAkSaNikatA darzAvI karUNa rasane vadhu ghero banAvyo che. viSAdanI paLonA Alekhana para kavizrInI pakaDa sajjaDa che. kavizrI dIptivijayajI : nirAgapaNAneM bhADaeN re, bhoga sohAmaNA, pApa jANI navi bhogave che. mAvitra manamAMhiM ciMtaIre, rakhe dIkhyAlIIM, jimatima karighari rAkhIIM e.' (ka.45-46) "jJAnasya klama virati' e bhAvane ujAgara karI kavizrI rAmanAyakanA vairAgyane uMcAI sudhI pahoMcADI dIkSArthI avasthA jevI manaHsvitA TAMke che. kavizrI malayacaMdrajI paraNyA pUMThenapohotI Asa." (14) kavizrI phatehacaMdrajI : "aDaghaDabhATho galaeNlagAyo.' (DhA.1, ka.5) kavizrInI alpazabdamAM nAyakanI eba darzAvavAnI kSamatA prazaMsanIya che. kavizrI gaMgArAmajI kavizrI jayaraMgamuninI jema ja darzAve che. kavizrI dharmadhuraMdharajI "vairAgI munino rAgI' (1) kahI kathApravAhamAM AgaLa vadhe che. ajJAta kavizrI (sakjhAya) 'navijhAlaI gharabhAra' (3) kahI rAsanAyakane saMsArathI alipta darzAve che. ajJAta bAlAvabodhaH "sAdhunI sevAno Adara ghaNao, viSaIna vAMchaI' kahI nAyakane niHspRhI batAve che. ajJAta kathA "kevannAne strI mAthe rAga nathI. kevanno to guru pAse rahe." kavizrI jayaraMgamuni sivAya dareke vairAgyanA ghaTakozane saMkSepamAM Alekhyo che. kavizrI jayaraMgamuni caritranAyakanI nirveda avasthA vizadatAthI pragaTa kare che. kAvyagata bhAvanI rasikatAne pragaTa karavAmAM kavi sakSama rahyA che. gaNikA AvAsamAM bAra varSa : kRtapUNyanI vairAgya bhAvanA osarI gaI ane gaNikAvAsamAM mojamastIno silasilo satata bAra varSa cAlyo te kathA ghaTakanA saMdarbhamAM sarva kRtikAra samAna che. kRtapuNyane saMsAra rasika banAvavA mAvitroe svayaM durAcArI, vaMThela yuvAnonI saMgata karAvI. Avo ghaTakAMza "IlAtIputra' ane 'dhammilakumAra'nI kathAmAM paNa jovA maLe che. IlAtIputranI vairAgyamaya manodazA, vyApAra tarapha durlakSya, viSayo tarapha udAsInatA joI IbhyA zreSThIe potAnA virAgI putrane saMsAra rasika banAvavA vyabhicArI mitronA hAthamAM soMpyo. temane kahyuM, mArA putrane koIpaNa bhoge strIviSayAdimAM pravINa banAvo." IlAtIputra mitronA saMgathI laMkhikA nAmanI naTakanyA pratye AkarSAyo. vIravijaya gaNivarya kRta "dhammilakumAra rAsa'mAM surendradatta zreSThI ane subhadrA zeThANIno putra dhammilakumAra, jenA lagna yazomatI nAmanI kanyA sAthe thayA hatA paraMtu nAyake dhArmika pustakone hAthathI chUTAM
Page #505
--------------------------------------------------------------------------
________________ 487 mUkyAM nahIM. tene vyavasAya Adi pravRttio nirarthaka lAgatI hatI. patnIne mohajALa samAna gaNato hato. tevA samaye subhadrA I zeThANIe potAnA patine kahyuM, ''ApaNo putra saMsAranA AcAra-vicAra, rUDhi-rivAjo, nItivyavahAra jANato nathI. tethI tene jugAriyAnI jamAtamAM rAkho.'' putranA mohe mAtAe potAnA hAthe kumArane jugAriyAnI ToLImAM premathI mokalyo. eka divasa mitronI sAthe dhammilakumAra vasaMtatilakA gaNikAnA ghare pahoMcyo. tenA mIThA AvakArathI te vIMdhANo. (khaM.1, DhA.1-4) 'sthUlibhadra' paNa ekavAra kozAnA rUpalAvaNyamAM mugdha banI bAra varSa gaNikAvAsamAM rahyA hatA. bhavitavyatAnA jore prapaMcathI thayelA pitAnA mRtyue teo sAvadhAna thayA ! gaNikA: jaina kathAomAM gaNikAno ghaTakAMza ghaNA sthAne jovA maLe che. sAtamI ane AThamI sadImAM jaina dharmanA anuyAyI banavA banavA mATe prathama zarata e hatI ke, sAte vyasanono tyAga kare. temAM parastrIgamana ane vezyAgamana baMne niSiddha hatA. upAsaka-dazAMgamAM 'asatIjaNa poSaNa' zrAvakane mATe niSiddha karma lekhAtu hatuM tethI vezyAgamana aneparastrIgamana karanArano samAjamAM koI mAnamaratabo na hato. kavizrI guNasAgarajI 'kayavannA copAI' (DhA.2)mAM Alekhe che ke, vezyAgamananA kAraNe nagarajanoe nAyakanI niMdA karI. badanAmInA kAraNe nAyakanuM mana laghutAgraMthie gherAyuM. have, nagaramAM koI vyavasAya nahIM maLe tethI nAyake paradeza javAno vicAra karyo. prAcIna kALamAM gaNikAo samAjanuM eka Avazyaka aMga manAtI hatI. teo rAjA, zrImaMto, videzI mahemAno ane janasamudAyanuM nRtya dvArA manoraMjana karatI hatI. teo rati zAstranA AcAryAnA rUpamAM svIkRta gaNAtI hatI. teo viduSI, kalAsaMpanna ane madhura gAyikAo hatI. vaLI, AgamomAM evo ullekha paNa jovA maLe che ke, kRSNa vAsudevanI dvArikA nagarImAM anaMgasenA pramukha aneka gaNikAo hatI. svayaM RSabhadeve nIlAMjanAnuM nRtya jotI vakhate tenA acAnaka mRtyuthI pratibodhita thavAnI kathA digaMbara paraMparAmAM sunizcita che. gaNikAone mAMgalika paNa mAnavAmAM AvI che. bhagavAna RSabhadevanI dIkSA samaye dvAra para pArayozitAone dravya mATe UbhI rAkhI hatI. gaNikAo dvArA jinamaMdira ane pUjApaTTaka banAvaDAvyAnA purAvA mathurAnA abhilekha dvArA maLe che. jaina sAhityamAM caMpA gaNikAno ullekha vadhu pramANamAM maLe che. te 64 kaLAomAM pravINa ane ananya rUpavAna hatI. te eka rAtrinA eka hajAra suvarNamahora letI hatI. (Adi purANa parva - 1, zloka - 86) anya eka gaNikA citrakaLAmAM eTalI pravINa hatI ke tene tyAM sAmAnya nAgarikane pahoMcavAnuM kaThina hatuM. kalAnA rasiyAo ja tyAM jaI zakatA hatA. teonI ruci pramANe te teonuM svAgata karatI hatI. (nAyadhammakahA) okhA nAmanI gaNikA cAra veda tathA ane lipionI jANakAra hatI. (bRhatkalpabhASya) A gaNikAno jaina dharma sAthe ghaNo saMbaMdha rahyo che kAraNake tene tyAM javA AvavAvALA loko moTe bhAge zeTha zAhUkAro hatA. jeo moTebhAge jaina hatA. vasaMtasenA ane cArudattanI kathA jagaprasiddha che. (jJAtAdharmakathA) pUrvanA kALamAM gaNikAonI madadathI rAjAoe potAnA Icchita kArya paNa karyA che. jema ke -
Page #506
--------------------------------------------------------------------------
________________ 488 abhayakumArane pakaDavA caMDapradyotana rAjAe gaNikAno sahAro lIdho hato ane koNika rAjAe mAgadhikA vezyA dvArA kuLavALuka munine bhraSTa karI vizAlAnagarI jItI lIdhI hatI. (juo 'rAsa rasALa' - kavi RSabhadAsa kRta zreNika rAsa, co. 18, kaDI 1683, pR. 303) Agamika vyAkhyAomAM prApta ullekhathI jaNAya che ke, vezyAo ane gaNikAonI potAnI maulika maryAdAo hatI, jenuM ullaMghana teo karatI na hatI. kAnhaDa kaThiyArA ane sthUlibhadranuM kathAnaka tenA pramANa che. ApaNI abhyAsanI kRti 'kayavannA kathA'mAM jyArathI gaNikAputrIe kRtapuNya sAthe gAMdharva vivAha karyA, tyArathI teNe kRtapuNya sivAya anya puruSa sAthe saMbaMdha bAMdhyo na hato. keTalIka gaNikAo mAtra eka ja puruSane potAnuM sarvasva arpaNa karatI hatI. pATalIputranI gaNikA 'kozA' bAra varSa sudhI mahAmaMtrI zakaDAlanA putra sthUlibhadra sAthe rahI. teNe svapnamAM paNa anya koI puruSane pati rUpe prApta karavAno vicAra karyo na hato. kozAnI rUpa nItaratI kAmaNagArI kAyA rathAdhyakSa rAjakumAra suketunI lobhI najaramAM vasI gaI. te kozA para atyaMta Azakta hato. te game tema karI tene meLavavA mAMgato hato. jyAre ene khabara paDI ke kozAe sthUlibhadrane varaNa karI lIdhuM che. tyAre teNe sphUlibhadrane prabhAvahIna karavA mahAmaMtrI zakaDAlanI hatyA karAvI dIdhI. A prasaMgathI sthUlibhadra eTalA virakta banyA ke vanamAM jaI tapa karavA lAgyA. A ghaTanA kozA mATe vajrapAta samI sAbita thaI. tema chatAM enI cAritrika dRDhatA para koI asara na paDI. eNe sthUlibhadra sivAya bIjA koIno vicAra na ja karyo. *ujjainI nagarInI devadattAe paNa mUladevanI sAthe zrAvaka dharma svIkAra karyo hato. (zrI uttarAdhyayana sUtra- 2, pR. 26) gaNikA pAchaLa vyaya thayelA dhanano AMka : gaNikAe kRtapuNyanA gharanuM badhuM dhana dhIme dhIme useDI lIdhuM tevuM sarva racanAkAro svIkAre che. kavizrI ratanasUrijI, kavizrI lAlavijayajI, kavizrI RSabhadAsajI, kavizrI jayaraMgamunijI, kavizrI phatehacaMdajIe dhananuM pramANa darzAvatAM 'bAra kroDa' sonAmahorano AMka TAMkyo che. sthUlibhadranA pitA zakaDAla maMtrIe kozAne tyAM rahelA putranA sukha pAchaLa bAra varSamAM bAra kroDa sonAmahoro ThAlavI hatI. kavizrI guNavinayajI, kavizrI guNasAgarajI, kavizrI vijayadharmadhuraMdharajI, ajJAta kavizrIe dhanano AMka darzAvyo nathI. kavizrI vijayazekharajI pratidina '1008 dInAra'no ullekha kare che. evo ja ullekha 'dhammila kumAra rAsa'mAM thayo che. nAyakanI mAtA (subhadrA) putranA sukha mATe haMmezAM vasaMtasenA vezyAne tyAM ATha hajAra dInAra mokalAvatI hatI. (vIravijayajI kRta dhammilakumAra rAsa - khaM.1, DhA.4, ka.10) kavizrI gaMgArAmajIe 'eka varSamAM kroDa dhana' TAMkI, bAra varSamAM bAra kroDa sonaiyA aMkita karyA che. ajJAta lekhake (bAlAvabodha) 'haMmezAM navuM navuM dhana mokalyuM', evuM kahI dhananA pramANano koI nizcita khulAso karyo nathI. kavizrI padmasAgarajI 'sADhI soLa kroDa' sonAmahorano ullekha kare che. temano AMka sauthI vadhu che.
Page #507
--------------------------------------------------------------------------
________________ 489 Ama, kRtapuNyanA gharanuM dhana vezyAvAsamAM AvyuM te saMbaMdhamAM sarvaracanAkAro ekamata che paraMtu dhanano AMka ochA-vatto noMdhAyelo che. bhagavAna mahAvIranA samayamAM sonAmahoronuM calaNa hatuM. tevuM A ghaTakAMza parathI jaNAya che paraMtu kavizrI vijayazekharanA samayamAM vinimaya sAdhana tarIke calaNI nANAMrUpe dInAra (suvarNano sikkA)nuM calaNa haze. vartamAnakALe noTo ane sikkAoe calaNamAM sthAna jamAvyuM che. * zakuna-apazakuna : kavizrI jayaraMgamuni rAsanAyikA jayazrInuM DAbuM aMga pharakyuM ane paradeza gayelA priyatama bAra varSe pAchA pharyA. A ja rAsamAM (DhA.16) rAsanAyikA bAra varSathI paradeza gayelA patinA koI khabara aMtara na maLatAM jozI pAse joSa jovaDAvavA jAya che tyAre jozIe joSa joI kahyuM, "tamAro priyatama tamane zIdhra maLaze.' jozInA AvA veNa sAMbhaLyA ane tarata ja rAsanAyikAnuM DAbuM aMga pharakyuM. te ja samaye nagaranA pAdare bAra varSa pachI pAchA pharelA sArthavAhanA zubha samAcAra maLyA. banne strIo prasanna vadane sArthamAM potAnA patine maLavA cAlI tyAre rastAmAM zubha zakuna thayA. rAsanAyaka paradeza dhana kamAvavA gayo tyAre gharethI nIkaLatAM pahelAM teNe zubha muharta joI prayANa karyu. (ka.226) ajJAta lekhaka (bAlAvabodha) kRtapuNyanI patnI nIcuM mukha karI takalI kAMtatI hatI. te samaye tenuM DAbuM aMga pharakyuM ane patinuM Agamana thayuM. ajJAta lekhaka (kathA) : lokamukhethI potAnA ja avarNavAda sAMbhaLato caritranAyaka nisAso nAMkhato ghare pahoMcyo tyAre nAyikAnI DAbI AMkha pharakI ane piyumilanano avasara sAMpaDayo. kavi jayaraMgamuninI kRtimAM zakuna, joSa jovaDAvavuM ane strInA DAbA aMga (AMkha)nuM pharakavuM AvA traNa ghaTakAMzapragaTa thayA che. jenI sAthe nAyikAnuM virahabharyuM ane pratIkSAbharyuM hadaya joDAyeluM che. madhyakALanI loka vArtAomAM zakuna-apazakunanI mAnyatA jovA maLe che. 'ensAIklopiDiyA rilijiyana ethiksa'mAM jene aMdhazraddhA kahevAmAM Ave che. te zakunavidhA vArtAnA vaLAMka mATe prayojAtI kathAyukti che. zakuna - apazakuna graho ane nakSatronI sthitinI gaNatarInA AdhAre jyotiSa zAstra anusAra che. jemAM bhaviSya nirdezananI vidhAno saMketa chupAyelo che. tenI prAcInatA vaidika sAhityamAM jovA maLe che. prANI AdhArita zakuna zAstramAM gAya, kUtarA, vAMdarA, mora, ghoDA, baLada, popaTa vagere para zakuna jovAya che. pravAse jatAM gAya sAme maLe to zubha gaNAya. gAyanI AsapAsa mAkhI baNabaNatI hoya, kUtarA pharatA hoya to varasAda AvavAno saMketa che. jo gAya rAtre avAja kare to sArI nizAnI nathI paraMtu baLada gAMgare to zubha gaNAya. kUtaruM vyakti AgaLa bhInuM cUseluM hADakuM laI Ave to zubha gaNAya. jenAthI vyaktine kAmamAM saphaLatA maLe. jo kUtaruM dakSiNa-pUrvanI dizAmAM Ubho rahI sUryanI sAme bhase to corI ke Agano saMketo che. kUtaro bUTa suMdhe to samajavuM ke pravAsa saphaLa thaze. pravAse javAnI taiyArI thatI hoya ane kAgaDo pUrva dizAmAMthI Avato hoya to pravAsa lAbhakAraka nIvaDe che. gharane chApare kAgaDo bole to mahemAna Ave. divasanI zarUAtamAM uttara-pUrvanI dizAmAM kAgaDo uDato dekhAya to samajavuM ke koI kAyadAnI cuMgalamAM phasAze. jo
Page #508
--------------------------------------------------------------------------
________________ 490 kAgaDo UMTa ke gadheDA para beThelo jovA maLe to zubha gaNAya. pravAsanA prAraMbhamAM uttaramAMthI ghoDo Avato dekhAya to pravAsa zubha thAya. e ja rIte gadheDAnuM samajavuM. yahUdI kathAonI jema ApaNI kathAomAM paNa prathama vyakti maLe tene AdhAre zakuna-apazakuna gaNAyA che. je maMgaLa-amaMgaLa AzaMkAonuM sUcaka che. 'madanamohanA'mAM mohanAne rajasvalA strI, vairAgI, vidhavA, kapALamAM tilaka vagarano brAhmaNa, chUTA kezavALI strI, bAyalo puruSa, mocI, cora, khoLa, tela, kapAsiyA vagerenAM apazakuna thAya che. jyAre maMtroccAra karato brAhmaNa, phUla chAba sAthenI mAlaNa, panihArI, kuMvArI kanyAnA hAthamAM pUjAno thALa, akhvANuM, nAgaravelanAM pAna, nRtyAMganAno nAda, gIta gAtI gorInAM zubha zakuna thAya che. 'sadayavatsa caritra'mAM nAyakane ThUMThAnA apazakuna thAya che. udayabhAnu kRta 'vikrama caritra'mAM lIlAvatInI zodha mATe vikrama rAjA prasthAna kare che tyAre temane akSata pUratI, thALa sAthe AvatI saubhAgyavatI strI, phUlachAba sAthe AvatI mAlaNa, keDe putra teDelI strI, hAthIno samUha, vezyA, pUjana sAmagrI sAthenAM brAhmaNanAM zakuna thAya che. vaLI, vikrama rAjA vana praveza kare che tyAre dakSiNa dizA tarapha uDatI cIbarI, DAbI bAjuthI saMbhaLAto gadheDAno avAja, DAbI bAjuthI doDI jatuM kUtaruM vagerenA zubha zakuno thAya che. madhyakAlIna kavioe chIMka, lohI, darpaNatUTavuM, phikko cAMda, pakSIonuM amuka rIte bolavuM, caraka paDavI, bilADInuM ADe utaravuM Adi kriyAne apazakunanAM pratIko mAnyA che. 'dhammila kumAra rAsa', 'vasaMtavilAsa phAgu', 'paMcAkhyAna', vikramakumAra caritra rAsa', 'ajAkumAra rAsa', ' zreNika ane abhayakumAra rAsa' jevI ghaNI kathAomAM zakuna - apazakunanAM cihno jovA maLe che. vartamAna kALe joza jovaDAvavAnI prathA paraMparAgata che. ApaNuM koI paNa kAma, zubha muhUrta ke coghaDIyuM nakkI karyA vinA thatuM nathI. makAna bAMdhavuM hoya ke temAM rahevA javAnuM hoya, saMtAna avatare tyAre nAma pADavAnuM hoya, lagna nakkI karavAnA hoya, nokarImAM joDAvavAnuM hoya, pravAsa karavAno hoya A badhAmAM buddhi ke tarkane koraNe mUkIne basa paraMparA ke vidhividhAnane ja zaraNe jaIe chIe. pariNAme eka sAthe, amuka cokkasa divasomAM seMkaDo lagna yojAya che. pradhAnamaMDaLanI sogaMdhavidhimAM paNa A ja tAsIro thAya che. vartamAna kALe lagnaprasaMge jAnanI basa upaDe te pahelAM paiDAM nIce nALiyera mUkI basa AgaLa haMkAravAmAM Ave che. nALiyeranA kAcalA uDI jAya che ane Ama zakunavidhi sAthe jAna upaDe che. zubha muhUrtamAM kArya karavAthI kArya pUrNarUpe saMpanna thavAnI zakyatA vadhu hoya che. evI RRSi-maharSi, munio ane jyotiSI salAha Ape che. mAnava aMganuM sphuraNa e paNa zakuna - apazakunanI mAnyatA sAthe saMkaLAyeluM che. puruSonA jamaNA aMgonuM sphuraNa zubha, DAbA aMgonuM sphuraNa azubha ane strIonA jamaNA aMganuM sphuraNa azubha ane DAbA aMganuM sphuraNa zubha manAyuM che. sAmAnya rIte A viSaya madhyakAlIna kathA sAhityamAM priyapAtrathI milana ane virahanI AgAhI rUpe prayojAyeluM che. 'mRgAvatI caritra'mAM rAjAnuM jamaNuM aMga pharake che tethI pakSI dvArA apahRta thayelI mRgAvatI sAthe rAjAnuM milana thAya che. 'zakuMtala rAsa'mAM zakuMtalAnuM jamaNuM netra pharake che tethI duSyaMtathI vikhUTA paDavAno avasara Avyo. A ja rAsamAM duSyaMtano jamaNo hAtha pharakyo tyAre tenuM (rAjAnuM) zakuMtalA sAthe milana thayuM. 'jibhUtavAhananI kathA'mAM nAyikAnuM jamaNuM netra pharakyuM tethI priya pAtrathI viraha thayo. 'kAmAvatInI kathA'mAM zobhAvatI rAjadarabAra jovA nIkaLe che te samaye tenuM jamaNuM netra pharake che tathA rAjA vIrasena pAsethI rezamapaTa vecI meLaveluM dhana laI AvatA karuNa kuMvaranuM DAbuM netra pharake che. Ama,
Page #509
--------------------------------------------------------------------------
________________ 491 lokajIvananA vahemo, mAnyatAo, zraddhA-azraddhAo kathA sAhityamAM kathAvastu tarIke prayojAyelI che. * najara lAgavI : 'kRtapuNya caritra'mAM pUrvabhavamAM mAtA potAnA putrane AnaMdapUrvaka khIra khAto ane pramANathI vadhu AhAra karato joI manomana bolI uThe che ke, 'mArA putrae ghaNAM divase peTa bharIne khAdhuM che.' mAtAnI AvI dRSTi putra mATe viSarUpa banI ane te ja rAtrie bALakanuM mRtyu thayuM. A ghaTanAne sarva kavioe mAnya karI che. zAlibhadranA pUrvabhavanI kathA kRtapuNyanA pUrvabhava sAthe ghaNI sAmyatA dharAve che. saMgama bharavADanA bhavamAM pADozaNoe ApelI khIranI sAmagrIthI mAtAe khIra banAvI. A khIra thALImAM ThArI mAtA gharakAma mATe cAlI gaI. te pAchI AvI tyAre bALaka jIbha vaDe thALI cATato hato. A joIne mAtAe vicAryuM, 'zuM pIraselI badhI khIra saMgama khAI gayo! chatAM hajI e dharAyo nathI.' mAnI najara lAgI, khIra viSamaya banI gaI. teja rAtrie bALakanuM akALe mRtyu thayuM. kavizrI RRSabhadAsajIe vRddhA dvArA kRtapuNyane havelImAMthI heThe na utaravA devAnA saMdarbhamAM 'najara lAgavAno' ghaTakAMza kathApravAhamAM umeryo che. (154) saMbhava che ke kavinA samayamAM A ghaTakAMza lokasamudAyamAM vadhu phAlyo hoya, tevo saMketa ahIM jovA maLe che. Aje paNa koInI najara na lAge te mATe nAnA bALakanA kapALe ke gAla para kALuM TIluM karavAmAM Ave che. 1. A aMdhazraddhA nathI paNa koIka samaye banatI ghaTanA che. tevA keTalAka dRSTAMto nIce prastuta che. kharataragacchanA jinaprabhAcArya nAmanA caityavAsI AcArye caityavAsa choDavAno nirNaya karyo. temaNe amuka sAdhuone abhyAsa mATe ghArAnagarI mokalyAM. tyAMthI rUdrapallI bAju vihAra karyo. rastAmAM eka zrAvaka je vyaMtara deva dvArA pIDita hato. teNe potAnI vedanAnuM varNana karyuM. sUrijIe vicAra karyo ke, 'A vyaMtara deva maMtra-taMtrathI asAdhya che.' tyAre temaNe ' gaNadhara saptatikA' nAmano graMtha banAvI tene TippaNInA svarUpe lakhI zrAvakane ApatAM kahyuM, "A TippaNI upara dRSTi sthira karajo.' zrAvake te pramANe karyuM. graMthanA prabhAve vyaMtara tenA zarIramAM pravezI na zakyo ane te cAlyo gayo. 2. jinadattasUri vikramapuramAM AvyA. te samaye tyAM bhUta-pretano upadrava ghaNo hato. vyaMtara dvArA maMdiranA baMdha kabATone potAnA hAthe kholyAM. upadrava nivAraNa mATe 'sAta smaraNa'no niyamita pATha karavAnuM sarvane kahyuM. tema karatAM upadrava zAMta thayo. sUrijInA vyAkhyAnamAM navI zrAvikAonuM rUpa dhAraNa karIne jogaNIo chetaravA mATe AvI hatI. AcAryajIne jANa thatAM temaNe potAnI dRSTi vaDe jogaNIone sthaMbhita karI dIdhI. 3. kSitipratiSThita nagaramAM yajJadeva brAhmaNe, 'je vAdamAM mane jIte teno huM ziSya thAuM' evI pratijJA karI. nAnA sAdhue yajJadeva brAhmaNa sAthe vAda karI tene parAjita karyo. have yajJadeve temanI pAse dIkSA lIdhI. jAtiguNane lIdhe te brAhmaNa sAdhue malinatArUpa pariSahanI niMdA karI, jugupsA karI. eka divasa upavAsanAM pAraNe bhikSA mATe pharatAM pharatAM potAnI strInA ghare AvyA. strIe snehavaza pati upara dRSTi vaDe kAmaNa karyuM. have, sAdhunuM zarIra kSINa thatuM gayuM. aMte temaNe anazana karyo. teo kALadharma pAmI devalokamAM gayA. have, strIne khUba pastAvo thayo. teNe paNa cAritra lIdhuM. tapa karI te svarge gaI. yajJadevano jIva jugupsA karavAthI
Page #510
--------------------------------------------------------------------------
________________ 492 dhanAvAha zeThane ghera 'cilAtI' nAmanI dAsInI kukSie putra rUpe janmyo ane tenI strIno jIva devalokathI cyavI. te jazeThane ghera zeThanI strI bhadrAnI kukSie putrIrUpe thayo. tenuM nAma susamA' pADayuM. (cilAtI putrano pUrvabhava) 4. mathurAnAM zaMkha rAjAe dIkSA lIdhI. teo bhikSArthe nIkaLyAM. somadeva purohitane mArga pUchayo. sAdhunA dveSI evA somadatta purohite temane vyaMtarathI adhiSThita thayelo agni jevo tapelo mArga batAvyo. muni batAvelA mArge AgaLa vadhyA. temanA saMyamanA prabhAve daSTi paDatAM ja vyaMtara tyAMthI nAsI gayo. agni zItala thaI gaI. purohitane pArAvAra pazcAtApa thayo. teNe paNa dIkSA lIdhI. saMyamanuM pAlana karI mRtyu pAmI te deva thayo. devabhavamAMthI cyavI purohitano jIva cAMDAla kuLamAM utpanna thayo. samaya jatAM dIkSA laI harikezI muninA nAme prasiddha thayA. 5. "vikrama caritra'mAM dhanyazeThanI patnI ratnamaMjarInI pavitra daSTithI sUkAyelAM vano navapallavitA banI jatAM. A uparAMta sarpanuM puSpanI mALAmAM, AganuM pANImAM parivartana thaI jatuM. siMha upara daSTipaDatAM te ziyALa jevo namAlo banI jato. ativRSTi, anAvRSTi, uMdaro, tIDo, popaTo, baLavo, zatrurAjA jevA upadravo. ApoApazamI jatAM. (sarga-11, zloka-323, 324, pR.-258) - uparokta ghaTakAMza pAchaLa ApaNuM karma, puNya-pApa, nasIba, AvaradA, aMgenI mAnyatAonuM pIThabaLa raheluM che. * dAsI mAraphate teDuMH "mAtA-pitA vRddhAvasthAne kinAre pahoMcyAM. temano jIva dIkarAmAM bharAyelo hato. te veLAe dAsI dvArA kRtapuNyane ghare pAcho teDAvyo." evuM kavizrI kalyANaratna, kavizrI lAlavijayajI, kavizrI guNasAgara, kavizrI gaMgArAmajI, kavizrI jayaraMgamuni, ajJAta lekhaka(kathA, bAlA.) svIkAre che. jyAre kavizrI ratanasUrijI, kavizrI depAlajI, kavizrI guNavinayajI, kavizrI vijayazekharajI kavizrI kaSabhadAsa, kavizrI dIptivijayajI, kavizrI malacaMdrajI, kavizrI phatehacaMdajI, kavizrI dharmadhuraMdharajI ane ajJAta kavizrI A prasaMgane sparzatA nathI. "mAtA-pitAnA mRtyu bAda gaNikAvAsamAMthI dhana vasUlI mATe dAsI kRtapuNyanI patnI pAse AvI," tevuM Alekhe che. kathApravAhane jhaDapathI AgaLa vadhAravA temaNe A ghaTakAMzane mahattva na ApyuM hoya, tevuM banI zake. kavizrI jayaraMgamunie A prasaMge zeThANIno valopAta (DhA.6, ka.1-16) vistArapUrvaka varNave che. jemAM mAtA-pitAe putranI bALapaNamAM karelI sAra-saMbhALa darzAvI, upAlaMbha ApI mAtA putrane potAnI pharajanuM smaraNa karAve che. te prasaMge kavizrInI keTalIka paMktio asarakAraka che. 'sAsa taNI pare sAMbhare, tilabhara jIva rahe nahIM beTA, kima jAve jamavAra beTA!, kuNa kaheze muja mAyaDI beTA!, tuM putra bhojana same beTA, hIyaDe bese Aya, tuM muja aMdhA lAkaDI beTA!, huM DosI tuja tAtaDo beTA, nayaNa gamAyAM roya." tyAra pachI mAtA putrane saMbodhana karatAM kahe che, "beTA! ziyALAnI rAtamAM tuM mAtAthI saheja paNa aLago thato na hato ane Aje mAtAne choDI vezyAvAsamAM rahyo? tAre lalATe kalaMka caDayuM. meM tane pALI poSI moTo karyo, tArAM maLa-mUtra dhoyAM. teM mAvitra sAthe ThagAI karI che. tArI ratana jevI guNiyala ane sauMdaryavAna patnI tArA virahamAM jhUrI jhUrIne koyala jevI zyAma varNanI banI gaI che."
Page #511
--------------------------------------------------------------------------
________________ 493 uparokta paMktio karuNarasa dvArA pAThakanA hRdayanA tArane jhaNajhaNAvI mUke, tevI saMvedanazIla che. prasAdika bhASAmAM pracalita A vastuvarNanamAM karuNarasa pragaTa karavAmAM kavizrInI kAbeliyata prakAzita thaI che. ahIM jaNAya che ke rAsanAyikA eTale sahanazIlatAnI pArAzIzI ! putranI pAchA pharavAnI AzA niSphaLa jatAM mAtA karaNarasamAMthI upazamarasamAM praveza kare che. mAtA pArAvAra pastAvo karI svadoSadarzana karatAM kahe che, "nIcano saMga karAvIyo beTA, to phala lAgAM eha beTA. jo vihaDe peTa ja ApaNuM beTA to kaliu ghaNa hoya beTA." (5-96) arthAta meM ja peTa coLIne pIDA ubhI karI che. meM ja nIcano saMga karAvyo tenuM phaLa mane ja bhAre paDayuM. huM pApINI chuM ke AvuM duHkha jovAne hajI jIvatI chuM. kharekhara!du:khI jIvone mAMgyuM mota paNa maLatuM nathI. (98) aMte mAtAno valopAta zamI jatAM te rAgamAMthI virAgamAM praveze che. * kRtapuNyanA mAtA-pitAnA mRtyunuM kAraNaH zrI sUtrakRtAMga' prAkRtamAM bAja ane tetaranA udAharaNa dvArA mRtyunI vAta samajAvavAmAM AvI che. eka ja jhapATAmAM bAja jevI rIte tetarane mArI nAkhe che, tevI ja rIte AyuSya kSINa thatAM mRtyu jIvanalIlA saMkelI le che. kavizrI guNasAgara ane ajJAta racanAkAra caritranAyakanA mAvitranuM Thosa kAraNa darzAve che jyAre anya kavio vRddhAvasthAne kAraNe zeTha-zeThANIe sadAne mATe AMkha mIMcI lIdhI, evuM Alekhe che. kavizrI guNasAgarajI mRtyunuM kAraNa tIvra jvara rogadarzAve che. saMbhava che ke temanA samayamAM (340 varSa pUrve) gAmamAM jvara roge tAMDava macAvyo haze ane mANasonuM TapoTapa mRtyu thatuM haze tethI A prakAranI kalpanA kavizrI guNasAgarajIe kathApravAhamAM vahetI mUkI che. ajJAta lekhakanuM kAraNa svAbhAvika ane yogya jaNAya che kAraNake je mAtA-pitAno ekano eka dIkaro, vRddhAvasthAnI samI sAMje sadhiyAro na Ape to te mAtA-pitAne AghAta lAgyA vinA na rahe. AvA tIvra AghAtanA kAraNe vRddha mAtA-pitAnuM mRtyu thayuM hatuM. * nirdhana kRtapuNyane khaseDavA akkAe racelo peMtaroH kavizrI padmasAgara : lobhI akkAe kRtapuNyane chetarI, gharasApha karavAnA bahAnA heThaLa mukhya dvAra sudhI pahoMcADI gharanA bAraNAM aDakAvI dIdhAM. (ka.83-89) kavizrI ratanasUri : akkAe zikhAmaNa ApatAM potAnI putrIne kahyuM, "mAkhaNamAMthI ghI banAvI sacavAya che, paNa chAsa pheMkI devAmAM Ave che. ApaNA kuLanI rIta che ke, dhanavAna sAthe prIta karavI joIe. vezyA kadI rUpamAM lubdhana bane, jenI pAse dhana hoya tene Adara Ape che. sUkA kamaLamAM nAgapharato nathI, sUkA sarovaramAM sArasa pakSI rahetuM nathI, dagdha vanamAM mRgalA caratA nathI, muzkelImAM rAjA paNa pagapALA cAle che. bAkhaDa Dhorane koNa gharamAM bAMdhe che? beTI ! sAra vastuno saMgraha karI asArane tuccha samajI pheMkI de." gaNikA putrI mAnavA taiyAra nA thaI tyAre pATa, DholiyA, bhUmi dhovAnA bahAnA heThaLa kRtapuyane nIce tageDI mUkyo. tyArapachI sAvaraNIthI jhA kADhI dAsI dhULa uDADavA lAgI. raja joIne kRtapuNya pAchaLa haTI gayo tyAre dAsIe kaTAkSamAM kahyuM,
Page #512
--------------------------------------------------------------------------
________________ 494 "rajano jo ATalo Dara lAgato hoya to ahIM zA mATe Avyo che mUDha ?' (26-33) kavizrI kaSabhadAsa akkAe jANyuM ke, potAnI putrI nirdhanano saMga choDaze nahIM, tyAre te svayaM sAtamA mALe gaI. 'Dholiyo dhovo che" evuM kahI, kRtapuNyane chaThThA mALe lAvI. tyAM dAsI jhADu kADhI raja uDADavA lAgI tethI te pAMcame mALe Avyo. ahIM dAsI pAtharaNA jhATakatI hatI. tenI dhULa uDatAM te cothe mALe Avyo. ahIM bhIMto dhovAtI hatI tethI te trIje mALe Avyo. tyAM dhokAthI vastro dhovAtAM hatAM tethI bIje mALe Avyo. ahIM kapaDAnuM prakSAlana thatuM hatuM tethI pANInAM chAMTAM uDayAM. tyAre te tyAMthI utarI nIce Avyo. teNe paherelAM suMdara vastro joI akkAe kahyuM, "Avo, tamane snAna karAvuM, ahIM beso." te snAna karato hato tyAre dAsIe akkAnI AjJAthI jANI joIne dhULa uDADI. kRtapuNyae gussAmAM kahyuM, "are! bhUMDI zuM kare che? huM ubho chuM te dekhAtuM nathI ?' dAsI kahyuM, "rajathI ATalA bhayabhIta bano cho, to A bhUmi upara zuM ubhA cho ?" have kRtapuNyane samajAyuM ke, potAne dhakelavA akkAe racelo ApeMtaro che. (115-120) pratyeka maMjilethI nAyakane nIce utAravAnA avanavA taLapadI ojAronI manokalpanA kavizrIe rocaka rIte AlekhI che. kavizrI guNavinarAjIH IzunuM daSTAMta ApI akkA sAra vastuno saMgraha ane kUcA (tuccha vastu)no tyAga karavAnuM kahe che paraMtu vezyApatrI guNAnurAgI che, dhananI nahIM. putrIno daDha nizcaya jANI akkAe rAtrinA samaye UMghatA kRtapuNyane khATalA sahita gharanI bahAra mUkAvyo. (38-40) kavizrI kalyANaratnasUri: "sAravaNaI sAnaI karI re, anukrami kADhiuteha' (10) kavizrI guNasAgarajIH "suNi putrI ! ehanaI gharathI kADhIo ho, naSTAnaI sira lAta." sevakoe dhULa uDADI kRtapuNyane ghara bahAra karyo. (44-46) kavizrI lAlavijayajI: "rajapuMjI kADhau apamAnyuMghari jAya' (4) kavizrI vijayazekharajI : akkAe kapaTa karI, madirApAna karAvI, kacaro vALavAnA bahAne gharanI bahAra laI gaI. (123) kavizrI jayaraMgamuni akkA ane putrIno vivAda saMvAdAtmaka zailImAM rasaprada rIte AlekhAyo che. akkAe putrIne samajAvatAM kahyuM, "jema hajAma nitya navI navI hajAmata kare che, tema vezyA nitya navAM-navAMne ThagIne paisA kaDhAve che." vezyAputrIe kahyuM, "jema paToLe paDelI bhAta na bhUMsAya, tema tenI sAtheno sneha visarAya tema nathI. jema AMkhanI vacce rahelI pUtaLI ramya che, tema kRtapuNyanuM tana-mana zobhe che. jema bhIMta para cUno lAge, tema mane premano majIThiyo raMga lAgyo che. velaDI sadA vRkSane vaLagI rahe ane kAgaLamAM karela citrAmaNanI jema amAro prema sthira, aDola che. e mArA kaMta che. tenA vinA mArA prANa nahIM Take. eka divasa paNa jo te mArAthI dUra rahe to mane UMdha AvatI nathI. huM A jIvataramAM mArA kaMtane nahIM choDuM." A. sAMbhaLI krodhita akkA kRtapuNyane olaMbhA ApI elaphela bolI babaDATa karavA lAgI. (120-123) kavizrI dIptivijayajI : madanamaMjarIe potAnI mAtA samakSa kRtapuNyanA gharanuM AveluM dhana vigatavAra varNavyuM. "mAtA ! kRtapuyae mAruM mana corI lIdhuM che. teNe hAthI-ghoDA, dhana-ghAnya, muktAphalano hAra,
Page #513
--------------------------------------------------------------------------
________________ 495 sonAnI vela, kAnanAM kuMDalo, paganAM nepura, hAthanAM kaMgaNa, sonAnI ratnajaDIta vIMTI, sonA-rUpAnAM thALa ApI ghara bharI dIdhuM che. mArI bALapaNathI enI sAthe prIti che. e mane jIvathI vadhu vahAlo che. tenA vinAnI eka ghaDInI kalpanA na thAya. A bhave e ja mAro laMta che. te jJAnI, dAnI, dayALu ane guNano bhaMDAra che." mAbeTI vacce A bAbate caDabhaDa cha mAsa sudhI cAlyo. akkAputrIe macaka na ApI. ekavAra madanamaMjarI krIDA karavA bahAra gaI tyAre moko joIne akkA kRtapuNyanA AvAse gaI. te samaye kRtapuNya ADo paDayo hato. akkAe tene uThADatAM kahyuM, "uTho zeTha! caMdaravA pharIthI bAMdhavA che, navo Dholiyo DhALavo che tethI bIjI maMjile jAo." tyAra pachI akkAe dAsIne kahyuM ke, "tene game tema karIne ahIMthI kADha. huM tame bhAre InAma ApIza.' dAsIe caMdrahAsa madirAnuM pAna karAvI haDadhUta karatAM kRtapuNyane kahyuM, "mUrNa! ahIMthI pare thA." ema kahI gharanA daravAjA baMdha karyA. bhoLo kRtapuNya oTalA upara beTho hato. tyAM dAsIe jANI joIne tenA para dhULa khaMkherI tyAre kRtapuNyane samajAyuM ke have ahIM rahevuM ThIka nathI. kavizrI malayacaMdrajI: "mUDha! raja lAgavAthI bhayabhIta bane che to, tuM ahIM zA mATe beTho che?'' kRtapuNya zAnamAM samajI gayo ke, "vezyAe mane baratarapha karavA A prapaMca racyo che." (25-26) kavizrI phatehacaMdajI : akkAe AkarA veNa bolI, kRtapuNyane bahAra kADhayo. (11) kavizrI gaMgArAmajI DhA., ka.1-19mAM kavizrI jayaraMgamunijI jevA ja bhAvo vyakta kare che. kavizrI dharmadhUraMdharajI "kanakavaze vaza rahe vezyA, nirdhana jANI dura karyo." (3) ajJAta kavizrI (sakjhAya) akkAe putrIne Thapako ApatAM kahyuM, "tuM akulIna thaI gaI che. tuM vezyAcAra bhUlI gaIche." (6) ajJAta lekhaka (bAlA.) "ene have kADho, bIjA dhanavAna puruSane lAvo." vezyAputrIe kahyuM, "evA puruSane cheha devo yogya nathI." akkAe kahyuM, "eno khapa nathI." ghara vALavAnA bahAne kRtapuNyane gharanI bahAra kADhI dAsIe kamADa baMdha karyA. akkA ane gaNikAputrIno saMvAda pratyeka kavioe ochAvattA aMze Alekhyo che. jemAM gaNikAcAra' kunehapUrvaka pragaTa thayo che. banne pakSe saMyamita mijAjathI vAmbANo chUTe che chatAM gaNikAputrI nItidharmanA kAraNe eka AMgaLI UMcI rahe che. te ThaMDA kaleje mAtAne khaMtapUrvaka bhAvapalaTo karAvavA. prayatnazIla rahe che paraMtu sAvaja evI akkA sAma, dAma, bheda ajamAvI nAyakane vezyAvAsamAMthI khaseDe che. ghara vALavAnA bahAnA heThaLa mojIlA nAyakane vezyAvAsamAMthI dUra karAyo tevuM kavizrI vijayazekhara ane kavizrI dIptivijayajI sivAya sarva kavio Alekhe che. jyAre A banne kavioe kathApravAhamAM "caMdrahAsa madirAno ullekha karyo che. Avo ghaTakAMza kavizrI. 28SabhadAsakRta "rohiNeya rAsa' (pra.118, 9. DaoN. bhAnubena zAha) ane "abhayakumAra rAsa' (rAsarasALa - DhA.0, ka.101, pR.302, le. DaoN. bhAnubena zAha) mAM jovA maLe che. rohaNa zeTha banIne AvelA rohiNeya kumArane pakaDavA mATe mahAmaMtrI abhayakumAre temane AmaMtraNa ApI mahelamAM bolAvyAM. tyArapachI svAdiSTa, khubudAra bhojana jamADI ugra prakAranI "caMdrahAsa madirA'nuM
Page #514
--------------------------------------------------------------------------
________________ 496 bharapUra pAna karAvyuM. rohiNeya cora madirAno vyasanI to hato ja tethI jarUratathI vadhu pramANamAM madirA DhIMcI gayo. caMDapradhotana rAjAe mahAmaMtrI abhayakumArane pakaDavA mATe gaNikAone zrAvikA banI mokalAvI hatI. DhoMgI gaNikAe zrAvikAonA AcAra-vicAra koI sAdhvIjI pAsethI zIkhI lIdhA. abhayakumAra temanA AcAra-vicArathI khUba ja prabhAvita thayA. temaNe sAdharmika bhaktinA bahAne te DhoMgI zrAvikAone potAne tyAM bhojana mATe bolAvyAM. ApasamAM dharmanI carcA thaI. DhoMgI zrAvikAnI vairAgya sabhara vAtothI mahAmaMtrI digmUDha banyA. tyArapachI kapaTI zrAvikAe abhayakumArane potAne tyAM jamavA teDAvyA. te samaye temane pakaDIne avaMtI nagarImAM laI javA 'caMdrahAsa madirA' Agraha karIne pIvaDAvavAmAM AvI. kavi Agama paraMparAne anusare che. * vezyAvAsamAMthI pAchA pharelA patino satkAra 'bAra varSa vezyAvAsamAMthI pAchA pharelA patine joI caritranAyikAe uSmAbharyo AvakAra Apyo', evuM sarva kRtikAro ekamate svIkArI Alekhe che. nAyikAno prema bInazaratI ane vaLataranI apekSA vinAno hato tethI nAyikA umaLakAbhera svAgata karavA tatpara banI. nAyikAnI haMsadRSTithI prema dIrghajIvI nIvaDayo. kaliyuganI dhanyAe kRtapuNyanI jIvanazailI AgaLa dharI chUTAcheDA mATe korTanuM zaraNuM zodhyuM hota! kavizrI padmasAgarajI ane kavizrI guNasAgarajI 'jalabhAjana' arthAt 'nALacAvALo loTo' caraNa prakSAlana mATe nAyikA lAvI, tevuM kathApravAhamAM gUMthe che. khADA-khaiyA, caTTAna, paththara AvavA chatAM jharaNuM aviratapaNe vahyA kare che, tema nAyikAe duHkhanI jhaDIonI bAdabAkI karI khumArIpUrvaka patidharma bajAvyo. zAstrakAro kahe che ''patinA caraNanuM pANI je choDI de che te adhama strI gaNAya che.'' (zrI vikramacaritra, sarga-11, zloka-305, pR.25) prAcIna kALamAM puruSa varganA paga pakhALavAno rivAja hato. nAvamAM besatAM pahelA nAvike rAmacaMdrajInA paga pakhALyAM hatAM. mULA zeThANInA ghare AvelI vasumatI (caMdanabALA) pitA dhanAvAha zeThanA paga pakhALavA pANIno loTo lAvI hatI. sudAmA jyAre dvArikA nagarImAM AvyA tyAre mahArANI rUkSmaNI jhArImAM pANI lAvI ane kRSNa mahArAjAe svayaM potAnA mitranAM caraNa dhoyAM ane potAnA khesa vaDe lUchayAM hatAM. kavizrI jayaraMgamunijI ane kavizrI dIptivijayajI 'carakho' (reMTiyo) kAMtatI caritra nAyikA darzAve che. ahIM nAyikAnI haiyA ukalatathI svAvalaMbI jIvana jIvavAnI AgavI sUjha dekhAya che. nAyikAe kaparA kALamAM koInI pAse hAtha lAMbo karyo nathI temaja sAsaruM choDI pitAnA ghare gaI nathI. te samaye pitRka saMpattimAM kanyAno adhikAra hovA chatAM potAnI buddhigamyatAthI, mahenatathI dhanopArjana karI, svamAnapUrvaka jIvana jIvavAmAM nAyikAne vadhu rasa hato. ekavAra lagnagraMthithI joDAI gayA pachI patnI AjIvana zvasUragRhe ja rahe che. pitRgRhethI DolImAM besIne patigRhe sIdhAvelI kanyAne arthI ja zvasUragRhethI nIkaLe che, evI bhUtakALanI praNAlikA najare caDe
Page #515
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4co che. Aje e divaso mAtra bhUtakALa banI gayA che. A reMTiyo jeNe mAnavajAtanA vikAsamAM mahattvano bhAga bhajavyo che. A carakhA sAthe AjhAdIno bhavya ItihAsa ane gAMdhIjIno svarojagArano vicAra joDAyelo che. gAMdhIjIe reMTiyA dvArA krAMtinI zarUAta karI hatI. Aje teno avAja yAMtrikInA vegavAna pravAhamAM taNAI gayo che. pariNAme svAvalaMbI jIvananI kalpanA yaMtra heThaLa kacarAI gaI che. AvanArA dAyakAmAM bhArata zikSita berojagAronI samasyAthI pIDAto haze to temAM navAI nathI. kavizrI vijayazekhara : kAMtimatIe ubhA thaI kahyuM, "padhAro piyu! AjathI A ghara sanAtha banyuM che." nAyakanA AvatAM nAyikA sanAthatAno anubhava kare che kAraNake tenuM jIvatara sAsu-sasarAnA svargavAsa pachI ekalavAyuM banyuM hatuM. adhyAtmanA kSetre anAthI munine prApta karI mahArAjA zreNika dharmanI sAcI samajaNa prApta karI sanAtha banyA hatA. jema aNadhAryo megha varase tema aNadhAryA priyatamanuM Agamana thatAM sarakhe sarakhI vayanI sakhIoe utsavanAM gIto gAyAM. dvAra para kaMkunA thApA karyA, toraNo bAMdhyAM, lUNa utAryA, motIDe vadhAvyAM, caMdananI AMgI racI vividha prakAranI bhakti karI. tyAra pachI snAna, daMtamaMjana, ArAma karavA mATe zavyA ApI. bhojananI veLA thatAM sugaMdhI bhAta AdivyaMjano pIrasyAM. (DhA.6, ka.155-161) kavizrI jayaraMgamuni kavie A prasaMgane A vistArathI varNavyo che. nAyikA zukarAjanI khuzAmata karI potAnA priyatamane saMdezo pAThavatAM kahe che, "he zukarAja!DhIlA karyA vinA tuM piyu pAse jA. mAro ATalo saMdezo pahoMcADaje. huM patinA virahamAM jhUrInUrIne rukSa banI gaI chuM. meM tela. taMbola, madharAM bhojana ane krIDA karavAnuM choDI dIdhuM che. aMgamardana ane vilepanano sa che. pati vinA zarIrano zRMgAra aMgArA jevo dAhaka lAge che. viraha vedanAthI mAruM haiyuM karavatanI jema kapAya che. rasakasavALAM bhojano mane viSatulya bhAse che. sukhakArI zaiyA para poDhe tyAre niMdrA veraNa banI jAya che. piyunA premanuM smaraNa karatI karatI duHkhapUrvaka (bhAgye ja) kyAreka AMkha miMcAya che. he zukarAja! vaLI, tuM mAro ATalo saMdezo piyune cokkasa kaheje. tame kuLanI lAja-maryAdAno bhaMga karyo che. A mArga apanAvatAM laheNAmAMthI daheNuM thayuM. (sAruM karavA jatAM khoTu thayuM.) tame guNI hovA chatAM guNane tyajI avaguNa grahaNa karyo che. tame mAthe kalaMka caDhAvyuM che. loko ToNAM mAre che. svAmI ! meM tamane kalapataru jevA gaNyA hatA paraMtu tame to AMkaDA ane eraMDAnA vRkSa jevAM tuccha nIvaDayAM. meM amUlakha ratna samajI tamArI sAthe vivAha karyA paraMtu tame to patthara jevA nirdayI nIvaDayAM. zaMkha samAna tame kAMca jevA kAM siddha thayA? haMsA jANe kAgaDo thayo! sonuM jANe sIsuM banyuM! vezyA sAthe prIta bAMdhI pUrvajonI kIrtine jabaro dhabbo lagADayo. che. hekiratAra!kaMta vihoNI keTalIya nArIo duHkhI haze paraMtu e sarvamAM huM mokhare chuM. (sauthI vadhu duHkhI chuM.) khera! have kone doSita TharAvavA, jyAM ApaNuM bhAgya jakhUTayuM hoya! have kevo aphasosa ? kharekhara! bhAgyamAM je hoya te ja maLe che. he kiratAra! mArA vAlamanA virahano aMta kyAre Avaze? vAlamane mArA AziSa kahejo. te dIrdhAyu bane. teo manamAM kAMI roSa na rAkhe. jema bhaluM thAya tema kare. zakarAja! mArA
Page #516
--------------------------------------------------------------------------
________________ 498 pritamano saMdezo lAvaje. huM dvAra para ubhI sadA vATa jotI rahIza. teo kuzaLatAthI jaldI pAchA phare. huM satI ziromaNi sItA jevI nirmaLa chuM.'' (DhA.8, ka.144-158, 100-172) A varNana pAThakonI AMkho bhInI karAva che. A pramANe kahI rahI tyAM nAyikAnuM DAbu aMga pharakyuM. teNe vicAryuM, 'Aje mane mArA piyuno bheTo thaze.' te kAMtavA beThI tyAM koI puruSane dvArA para joyo. ' parapuruSane khaDakI para joI nAyikAe satI strInI jema paDakAra karatAM kahyuM, ''A satI strInuM ghara che. ahIM parapuruSanuM kAma nathI. hAthInAM dAMta, kezarI siMhanI kezarA, sarpano maNi, strInA stana ane kRpaNanuM dhana meLavavuM azakya che. (kezarA, maNi vagerenI jema satI ziyaLa sAcave che.) mArA mATe mArA pati sivAya anya sarva puruSa varga 'bhAI' samAna che. huM parapuruSa sAthe vArtAlApa karatI nathI. mArA sagI naNadIno vIro e ja mAro bharatAra che. mAre asatya bolavAnI AkhaDI che.'' prabhAvita thayelA nAyake nAyikAnI zuddha bhAvanA joI tArIpha karatAM kahyuM, ''dhanya che satI tane! te zIlanuM jatana karyuM che. tethI tAruM nAma caMdranI jema gaganamAM UMcuM caDayuM che.'' jema megha varasatAM dharatI navapallavita thAya che, tema patine joI nAyikAnuM tana ane mana AnaMdathI khIlI uThayuM. (ka.15-183) DhA.10mAM nAyikAnA haiyAmAM harSanI helIo caDI. potAnI sakhIo samakSa vistArathI khuzInI abhivyakti kare che. patinA AgamananI khuzAlImAM thayelI gharanI sajAvaTa taLapadI rIte AlekhAyelI che. nAyikA pAse mAkhaNa jevuM mulAyama hradaya hatuM. saune premanA tAMtaNe joDI rAkhavAnI gajabanAka saMvedanazIlatA hatI. enuM radiyuM paNa cokhkhuM caNAka hatuM. bhUla karanAra pratye paNa kevo sadbhAva! mahAnAyikA dhanyAnA jIvananI anokhI UMcAI dharAvatI A kSaNa hatI. patinI badhI duSTatA ane kartavya virodhI harakatone vizALa hRdaye mApha karI dIdhAM. te lAgaNIzIla banI saMbaMdhonuM AyakhuM TakAvI rAkhanArI bhAratIya nArI hatI. kavizrI padmasAgarajI, kavizrI ratanasUrijI, kavizrI lAlavijayajI, kavizrI RSabhadAsajI, kavizrI malayacaMdrajI, kavizrI phatehacaMdajI ane ajJAta lekhako A prasaMgane saMkSepamAM Alekhe che. kavizrI jayaraMgamunijIe caritranAyikAnuM prabhAvazALI sattva, patine joIne nAyikAnI bevaDAyelI khuzI ItyAdi prasaMgone khUba vistArathI varNavyA che. temAM zIla pAlanano kathAMza pragaTa thayo che. A AlekhanamAM kavie rasavattAne osaravA dIdhI nathI. puruSa jAti taraphathI nAyikAne thayelo anyAya puruSa pradhAna samAjanI durgaMdha kahevAya. caritranAyakanuM vyApArArthe paradezagamana : * kavizrI padmasAgarajI : nAyikAe nAyakane sAMtvanA ApatAM mIThAzabharI vANImAM kahyuM, '"kaMta! dhananI ciMtA na karazo. thoDuMhaze to paNa ApaNe banne vaheMcI khAzuM. sukha-duHkha parabhavanAM lakhelAM karma che. (120-121) . kavizrI ratanasUri : be jIvI nAyikAe kaMtane pUchayuM, '"dhana kema karI meLavazuM?'' sArthapati dhanAvAha zeThanA mitra hatAM. temaNe nAyakane kahyuM, '"tuM mArI sAthe Avaze to be, traNa, cAra ema bAre varSe bAra gaNAM dhana kamAze!'' nAyikAe pravAsamAM jatA nAyakane kothaDo bharI cokhA, vIsa-trIsa lADu ApyA. nAyake pADozaNone
Page #517
--------------------------------------------------------------------------
________________ 499 gharanuM dhyAna rAkhavAnI bhalAmaNa karI. vAMsaNImAM dhana bharyuM ane sUvA mATe khATalo laI jyAM vahANa lAMgaryAM hatAM tyAM Avyo. (38-44) kavizrI RRSabhadAsajI : nAyikAe kahyuM, ''ApaNe be mAMthI traNa thaIzuM tethI peTa bharavAno koI upAya ajamAvo.'' nAyake kahyuM, '"meM kadI vyApAra karyo nathI. mane kAMI sUjhatuM nathI.'' have nAyikAe kahyuM, '"tame sArthapati sAthe paradeza jAo. e tamArA pitAnA mitra hovAthI tamArI dekharekha karaze.'' banne reMNAkanA AvAso aDANe mUkI dhanane vAMsaNImAM bharI, cokhA, dALa, loTa ane lADu kothaLImAM bharI nAyikA potAnA patine mUkavA / sArthamAM gaI. teNe sArthapatine bhalAmaNa ApatAM kahyuM, ''A tamAro bhatrIjo vyApAramAM abudha che. e janmathI ja sukha-sAhyabImAM ucharyA che. tame emanA para hetadRSTi rAkhajo.'' sArthapatie kahyuM, "bahena! e mArA putra samAna che. huM Dabala-cobala dhana kamAvI ApIza. tame lagIre ciMtA na karazo.'' nAyikA AzvAsanajanaka veNa sAMbhaLI AnaMdita thaI gaI. te patine sArthamAM mUkI nirAza vadane pAchI pharI. 'bAra varSe pAchA pharelA patino punaH viyoga thayo. meM jarUra pApakarmo karyAM haze, tenuM A phaLa che.' Ama nAyikA karmavAdane vAgoLatI khinna hradaye ghare pahoMcI. gharanA kAmakAjamAM tenuM citta parovAyuM nahIM. (136-143) kavizrI guNavinayajI : 'dravya hovaI tau huM hivaI, mAMDuM vivahAra.' sArthanA samAcAra sAMbhaLI nAyaka vyApArArthe paradeza javA nIkaLyo. eka sUnA devaLanI samIpamAM khATalo DhALI sUI gayo. (DhA.7, 6.6) kavizrI kalyANaratnajI : 'dhana vinA manoratha kyAMthI pUrNa thaze?' evuM vicArI nAyake kahyuM, dhana vinA eka ghaDI varasa jeTalI lAMbI lAge che. arthAt gRhasthIne ghara vinA eka ghaDI paNa cAle nahIM tethI nAyake paradeza jaI vepAra karavAno manasUbo ghaDayo. (18-19) kavizrI guNasAgarajI H gAmanA lokoe nAyakane upAlaMbha ApatAM kahyuM, ''have ThekANe Avyo che. pahelAM jo sudharyo hota to? A putra nathI paNa zatru che. tenI ciMtAmAM mAvatara paraloka sidhAvI gayA.'' lokonA kaTAkSa yukta mArmika zabdo sAMbhaLI nAyaka atyaMta kheda anubhavavA lAgyo. tyAre nAyikAe kahyuM, 'prANezvara! tame lokonA veNa tarapha dhyAna na Apo. loko to game tema bole.'' nAyake kahyuM, ''priye! huM paradeza jai ghaNuM kamAIne AvIza.'' nAyikAe vyApAra mATe potAnI pAse rahelA eka hajAra sonaiyA ApatAM kahyuM, ''hAthInAM paga nIce sasalAM samAI jAya, tema moTAnA gharakharcamAMthI nAnAnuM AkhuM ghara cAle che.'' nAyake kahyuM, ''ATalA dhanathI zuM thAya? huM karoDo sonAmahoro kamAIza tyAre ApaNI abhilASAo pUrNa thaze.'' nAyaka have rokyo rokAya ema na hato tyAre nAyikAe rAjIkhuzIthI kahyuM, ''tame paradezamAM kSema-kuzaLa rahejo. kuLadevatA tamArI AzA pUrNa kare.'' tevA samaye sArthavAhanA samAcAra maLyA. nAyaka sArthavAha sAthe pravAsamAM joDAyo tyAre nAyikAe bhAtAmAM lADu ApyAM. (DhA.2, ka.1-6) parastrIgamana ke vezyAgamananA kAraNe nAyake potAnI pratiSThA gumAvI hatI. tenI melI maMtharAvaTI nI dhajA nagaramAM pharakI rahI hatI, tethI nagaramAM tene koI kAmadhaMdho maLavo muzkela hato. A kAraNe nAyaka dokaDA kamAvavA paradeza javA ravAno thayo. mahAnAyikAne moTAIno moha na hato. te pratyeka saMjogone khUba haLavAzathI ane svasthatApUrvaka letI. te bhItarathI mAyALu svabhAvanI hatI.
Page #518
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5oo kavizrI lAlavijayajI nAyikAne sArA divaso rahetAM teNe kahyuM, "kaMta !dhana vinA zuM karazuM?'' nAyake vyAje dhana laI sAthe sAthe paradeza javAno vicAra karyo. kavizrI vijayazekharajI parivAra vadhatAM dhananI AvazyaktA paDatAM nAyikAe kahyuM, "nirdhana zaba samAna che. koI teno Adara karato nathI. lakSmIthI sarva guNa vase che. lakSmI jatAM guNa paNa vidAya le che." nAyikAe potAne dAyajAmAM maLelo eka AvAsa gIravI mUkyo. temAMthI prApta thayeluM dhana patine vyApAra mATe ApyuM. gharanI bahAra pAdaramAM sArthano utAro hato tyAM nAyakane laIne nAyikA AvI. teNe devaLamAM khATalo DhALyo. nAyaka tenA para sUto. tyAra pachI nAyikA azrubhInI AMkhe bhAgyane kosatI pAchI vaLI. (165-105) kavizrI jayaraMgamunijI kRtapuNyane Abe be mAsa thayAM hatAM. tyAM jayazrIne AdhAna rahyo. eka divasa patine udAsa joI jayazrIe pUchayuM, "nAtha! sadAya hasato cahero Aje murajhAyelo kema dekhAya che? zuM koI navI ciMtA ubhI thaI che? zuM tame mArAthI rIsAyA cho ? tame nahIM bolo ? kahyuM, "he padamaNI nArI! tuM to mArA hadayamAM vase che. jema puSpamAM bhramaranuM mana mohita thAya che tema tArA rUpaguNamAM mAruM mana mohita thayuM che. mane sauthI moTI ciMtA dhananI che. mAruM kuLa UMcu che. pUrve AvatAM-jatAM mahemAno amArA ghare rokAtAM hatAM. dhana vinA koI kArya (sarabharA) na thAya. vaLI, dhana vinA gharanI Ijjata paNa na rahe. dhana vinA yAcakane dAna na devAya. dAna vinA yAcaka prazaMsA paNa na kare. dhanathI ja devatA prasanna thAya che. dhanathI kIrti vadhe che. dhanathI dAna ane dAnathI daulata vadhe che. rUpiyAthI rAjavI mAne che. rUpiyAthI ja dharma karma thAya che. dokaDAthI snAtrapUjA,jinapUjA thAya che. dokaDAthI ja bhAryA rIjhe che. dokaDAthI ja vyApAra ane jamaNavAra thAya che. huM karaja karavA Icchato nathI. kAraNake karaja karavAthI UMgha harAma bane che. karaja karanArane loko gALo Ape che. nArI patithI zobhe che, dharatI meghathI zobhe che tema puruSa dhanathI zobhe che. Aje dhanano durvyaya karatAM dhana khUTayuM che. gharamAM dhananI khoTa paDI che, vyApAra cAlato nathI, peTa bharavuM muzkela banyuM che tethI huM paradeza jaI dhana khATI AvIza. tame banne strIo gharamAM bahenonI jema rUDI rIte haLImaLIne rahejo." patinA nizcala veNa sAMbhaLI nAyikAe potAnAM ghareNAM utArI patinA hAthamAM mUkyAM. tyAre patie kahyuM, "strInAM ghareNAM veMcatA samAjamAM lAja jAya ane khuvArI thAya. huM paradeza jaI ghaNuM ghana khATI AvIza. tArA bharose A gharanI zobhA che." tevA TANe dhanapati nAmanA sArthavAhe nagaramAM udghoSaNA karI ke, "jene vepAra karavA paradeza javuM hoya te mArI sAthe Ave. paradezamAM dhanADhaya vepArIo che tethI ghaNuM dhanA hAtha caDaze." zubha zakuna joI jayazrI potAnA patine vaLAvavA sArthanA paDAvamAM gaI. teNe devaLamAM khATalo DhALayo. tyAre kayavannA zAha tenA para beTho. jayazrIe paradeza jatA kaMtane bhalAmaNa karatAM kahyuM, "tame sukhe sidhAvo. tamArI murAda pUrNa thAo. tame dhana khATI jaldI pAchAM pharajo. paradezamAM kAyama vasavATa na karajo. paradezathI AvatAM jatAM pravAsIo sAthe tamArI kuzaLatAno saMdezo mokalAvajo. cora, cADI-cugalI karanArA ane dhUrta lokono paradezamAM vizvAsa na karazo. khAvA-pIvAmAM saMkoca na karazo. nitya deva-gurunuM smaraNa karajo. zAzvatA jina dharmamAM aDola zraddhA rAkhajo. vacce mane paNa yAda karajo. tame mArA prANa cho. tame mArA jIvana cho. te ghaDI, te divasa ane te mAsa dhanya haze, je divase huM pratyakSa nayanothI tamane nihALIza. mArI eka vinaMtIne avadhAro. huM pativratA nArI tamAruM eThuM jamanArI chuM. havethI du:khI mane ekalI jamIza. tame hetathI
Page #519
--------------------------------------------------------------------------
________________ 501 AvIne tamArA hAthe taMbola-pAna banAvIne Apazo tyAre khAIza. mUA, caMdana Adi sugaMdhI padArthono AjathI tyAga karuM chuM. mevA, mIThAI ane vigaIno niyama karuM chuM. prabhAte uThIne deva-gurune vaMdana karIza. jinAlayamAM jinastuti ane dIvo karIza. parva tithie tapa-japa, AyaMbila, nIvI, ekAsaNI karIza. dharmathI ja priyano saMga thAya che. pArvatI zaMkarane, rati kAmadevane, rUkSmaNI kRSNane, cakavI cakvAne ane sItA rAmane yAda kare che; tema huM sadA tamAruM smaraNa karIza. huM meghanI jema dvAra para ubhI ubhI sadA tamArI vATa jotI rahIza." banne strIo nisAso nAMkhatI, vAraMvAra pAchuM vaLI vaLIne patine jotI ghara tarapha pAchI pharI. (du.13, DhA.13, ka.1-16) uparokta ghaTakozamAM dharmanI upayogitA, patinA sukhanI kAmanA ane pati pratyeno athAga prema darzAvavA kavizrIe paurANikadaSTAMtono Azaro lIdho che. kavizrI dIptivijayajI: cha mAsa pachI dhanavatInI goda bharANI. tyAre nAyake kahyuM, "suMdarI ! huM paradeza javA mAMguM chuM. mane kaIMka dhana Apa, jemAMthI kariyANuM lAvI zakAya." nAyikAe eka amUlya AbhUSaNa ane dahejamAM maLeluM makAna gIrave mUkyuM. nAyikAe kothaLImAM lADu bharyA.nAyake pravAsamAM javA yogya vezapahoryo. keDamAM paisAnI thelI bAMdhI, khATalo laI nAyikA nAyaka sAthe vaNajhArAnI ToLImAM AvI. nAyikAe nAyakane kahyuM, "vAlama! vahelA ghare padhArajo, tamAruM jatana karajo, rakhe! mane bhUlI jatA. tame dIrdhAyu thAo. uMbaranA vRkSanI jema khUba phaLajo (dhana kamAjo). tamArA manoratha pUrNa thAya. tame jyAre pAchA maLazo tyAre mAruM mana AnaMdita thaze. tame dUradezAvaramAM hazo paNa tamArI dareka vAtone huM hadayamAM rAkhIza. mAro AtmA tamArI pAse ja haze. (112-124) kavizrI malayacaMdrajIH nAyikAe kahyuM, "anAja kaI rIte meLavazuM. tame koI vyavasAya Adaro. sAthe sAthe dezAvaramAM pharo. ApaNA banne makAno ane mAruM ghareNuM vyAje mUkI paisA meLavo." sohAmaNIe pravAsamAM jatA nAyakane kothaLImAM cokhA, 20-30 lADu bharIne ApyAM. vaLI, dhana vAMsaNImAM bharyuM. kavizrI phatehacaMdaH eka mAsa gharanuM sukha bhogavIne nAyaka paradeza cAlyo. sArthanA paDAvamAM hajAro mANaso hatA. anekaThekANe taMbu tANelA hatAM. devaLamAM palaMgaDhALI, bichAnuM pAtharI nAyakalAMbo thayo. (13-14). ajJAta lekhaka (bAlA.) : nAyaka keTaloka samaya grahavAsamAM rahyo. tyArapachI teNe nAyikAne kahyuM, "mArI pAse dhana nathI. huM zuM vyApAra karuM? gharanuM saMcAlana kaI rIte thaze?" nAyikAe udAra mane kahyuM, "svAmI! tame kuzaLa cho to ghaNuM dhana maLaze. dhana e to zarIranA mela samAna che. sAruM zakuna joInAyaka sArthamAM joDAyo. ajJAta kathAkAra : paDozamAM rahetAM caMdrajaza zeTha sAthe nAyaka paradezamAM gayo. nAyaka sArthanA paDAvamAM baladevanA daherAmAM khATalo DhALI sUto. - A prasaMgane pratyeka kavioe potAnI mati kalpanA vaDe vistRta karyo che. kavizrI ratanasUrijI, kavizrI kalyANaratnajI, ajJAta racanAkAre (sajhAya, bAlA., kathA) vyApAra mATe dhananI jogavAI karavA hetuthI makAna ItyAdi gIravI mUkavAnI vAta karI nathI. kavizrI guNasAgarajIe nAyikA pAse rahelA eka hajAra sonaiyAno vyApAramAM upayoga karyo; kavizrI lAlavijayajIe vyAje dhana meLavyuM; kavizrI
Page #520
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa02 4. dItivijayajIe eka makAna, ane amUlya AbhUSaNa aDANe mUkyAnuM AlekhyuM che; kavizrI jayaraMgamunie A prasaMgane upasAvavA nAyakanA pUrvajonI khAnadAnI, dhananI kiMmata, karajathI thatAM geralAbha vistArathI varNavyA che. vaLI, paradeza jatA bhoLA priyatamane bhalAmaNa ApatI nAyikAno saMvAda rocaka che, jemAM nAyaka pratyeno nAyikano prema ane hoMziyArI chatI thAya che. A varNana parathI te samayanuM samAja darzana thAya che. 1. te samAjamAM strInAM ghareNAM veMcanArane loko napAvaTa samajI dhikkAratA haze. 2. pativratA satI strI patinA viyogamAM sAdagIbharyuM jIvana jIvatI haze. svajanonA viyogamAM temanA zreyA ke kalyANanI kAmanA mATe ane sadAcAranI khevanA mATe satI strIo bAdhA ke AkhaDI rAkhatI hatI. nAyikAe svecchAe nAyaka pAcho na phare tyAM sudhI mukhavAsa, mevA-mIThAI ane vigaIno tyAga karyo che. (kavizrI jayaraMgamuni) ahIMtapathI duSkRtya, vipatti ane aMtarAya dUra thAya che, tevo bhAva pragaTa thayo che. 3. tAra, Teliphona jevA sAdhanonuM saMzodhana thayuM na hovAthI videza gayelA potAnA svajanonA samAcAra avarajavara karatA musApharo dvArA ja maLatA hatA. sUvA mATe khATalAno upayoga thato hato. te samaye vIjaLInI zodha thaI na hatI. vaLI, sApa, vIMchI jevA jherI prANIono upadrava vadhu pramANamAM haze. temanAthI bacavA loko khATalAno upayoga karatA haze. 5. pravAsamAM jema atyAre thepalA, sUkA nAstA, biskiTa, cAnA pekeTa laI javAmAM Ave che, tema prAcIna kALamAM lADu, dALa-cokhA (khIcaDI), loTa laI javAnI prathA hatI. lADu ane khIcaDI pauSTika AhAra che, te lAMbA samaya sudhI sudhA vedanIyane rokI zake che. Aje je che, evuM beMkanuM suAyojita mALakhuM prAcIna kALamAM astitvamAM AvyuM na hatuM. e jamAnAmAM zAhukArI prathA calaNI hatI. koIpaNa vyaktine potAno vyavasAya ke anya koI kAma mATenANAnI jarUra paDe tyAre zAhukAra pAse potAnI saMpatti giro mUkIne nANA meLave ane badalAmAM nANAnI mULa rakama nA cUkavAya tyAM sudhI vyAja bharato rahe. e jamAnAmAM khuda rAjA-mahArAjAone paNa sainyanA rakharakhAva mATe zAhukAro pAse jhoLI phelAvavI paDatI hatI. dilhInA bAdazAha zAhajahAMe tAjamahela ane lAla killA jevI ImArata pAchaLa aDhaLaka kharca karI nAMkhyA pachI tijorI khAlI karI nAMkhI hatI. chevaTe rAja calAvavA mATe amadAvAdanA zAMtilAla jhaverI pAsethI lona levI paDI hovAnuM ItihAsamAM paNa noMdhAyeluM che. badalAtA samaya sAthe khAnagI dhoraNe cAlatI A zAhukArI vyavasthAnuM paddhatisaranuM gaThana thayuM ane temAM zista ane nIti-niyamanuM tattva umerAyuM. pachI e vyavasthA benka tarIke sAMprata kALe oLakhAya che. che. prAcIna kALamAM karaja karavuM nAmozIbharyuM lekhAtuM hatuM. samAjamAM tevo vyakti nimna koTino lekhAto hato. Aje jUno krama hacamacI gayo che. sAmAjika mUlyo badalAI gayAM che. vartamAna kALe mobho - STATUs khoTo vajUda batADavA loko devuM karatAM acakAtAM nathI. devuM karIne paNa amanacamanathI rahevuM phezana thaI gaI che. koIne phasAvI paisA paDAvavA ane hAtha UMcA karI devA e
Page #521
--------------------------------------------------------------------------
________________ 503 keTalAka beImAna lokono janmasiddha hakka banI gayo che tethI Aje garIbo ke madhyama varga to ThIka zrImaMta vargamAM paNa koI koIne Arthika sahAya karavA koI taiyAra nathI. lokono ekabIjA pratyeno bharoso uThI gayo che. pramANikatA, nyAya-nIti ghasAtI jAya che. dharma pratyenI AsthA gAyaba thatI jAya. che. phabI lokone puya-pApanI vAto vAhiyAta lAge che. sAdagI, saMtoSanuM sthAna bhapako ane navI navI anahada AkAMkSAoe chInavI lIdhuM che tethI samAjanI Arthika sthiti pratidina kathaLatI jAya che. paropakAranI bhAvanA bhUMsAtI jAya che. 8. pratyeka yugamAM dhanavAnone ja lokacAhanA maLI che. paragAmathI vyApArArthe AvelA athavA koI kAma mATe nagaramAM AvelI ajANI vyaktine paNa atithi samajI ghare laI jaI tenuM bhAvabhInuM satkAra karavAmAM AvatuM hatuM arthAt prAcInakALamAM lokomAM atithi devo bhavaH'nI bhAvanA pracUra pramANamAM jovA maLe che. pUNiyA zrAvakanI sAdharmika bhakti jagavikhyAta che. rAjakumAra zreNika benAtaTa nagaramAM dhanAvAha zeThanA hATe gayA tyAre ajANyA hovA chatAM zeTha temane potAnA AvAse laI gayA. tyAM zeThANI ane temanI putrI sunaMdAe prasannatApUrvaka AgaMtukanI bhakti karI. samaya jatAM A sunaMdA sAthe rAjakumAra zreNikanA vivAha thayA. (kavi badaSabhadAsa kRta - zreNika rAsa) 10. paradezamAM vyApAra karavA IcchatA vyaktio sArthavAhanI poLamAM joDAtA. ekaladokala jatA na hatA. 11. paradezagamana karatAM jaLamArge vAhana tarIke jahAjano upayoga thato hato. 12. sArA ke mAThAM prasaMgomAM sau prathama pADozI madadarUpa thatAM hoya che. A bhAvano paDagho kavizrI ratana ' sUrijInI kRtimAM jhIlAyo che tethI caritranAyaka paradeza javA pUrve gharanuM dhyAna rAkhavAnI bhalAmaNa pADozIne kare che. 13. pravAsamAM jatI veLAe eka lAMbI, sAMkaLI thelImAM dhana bharavAmAM AvatuM, jene vAMsaNI kahevAmAM AvatI. A vAMsaNI kammare bAMdhavAmAM AvatI hatI. 14. bhojana bAda mukhavAsamAM nAgaravelanAM pAna khAvAnI prathA hatI. dvApara yugathI ApaNAM dezamAM bhojana pachI tAMbUlapatra khAvAnI prathA hatI te Aje paNa pracalita che. nAgavallInA pAnanuM dareka zubha kAryamAM ane prasaMgomAM bhAvanAtmaka mahatva raheluM che. A parNa pavitra gaNAya che tethI dhArmika, sAmAjika ke Arthika koI paNa kAryanI pUrtimAM teno upayoga thAya che. vivAha prasaMge nAgaravelanA pAnane siMhAsana banAvIne tenA para gaNezajI athavA sopArI sthApita karavAmAM Ave che. kuMvArI kanyA jAnanuM svAgata karavA sAmaiyuM laI sAme jAya che tyAre kaLaza para nAgaravelanAM pAna ane nALiyera sthApita karavAmAM Ave che. nAgaravelanA pAna mukhane suvAsita karI bhojanane pacAvavAmAM pAcanazakti pradAna kare che. teno vadhu mAtrAmAM upayoga karavAthI kensara thAya che. nAgaravelanA pAnamAM kelziyama sArA pramANamAM raheluM che. temAM kAtho, cUno, variyALI, laviMga, gulakaMda, sopArI, nArIyeLa, elacI, dhANAdALa jevAM khAdya padArthonAkhavAmAM Ave che, je pAcana zaktine taMdurasta rAkhavA mATe rAmabANanuM kAma kare che. eka samaya evo hato ke pAnamAM kasturI, sonA-cAMdInA varakhano upayoga kevaLa zrImaMto ja karatAM
Page #522
--------------------------------------------------------------------------
________________ 504 hatAM. sAmAnya mANaso kastUrI ane laviMga-elacIno upayoga mukhavAsamAM karatAM hatAM. gaNikAo tAMbUlano chUTathI upayoga karatI kAraNake kAthAthI hoTha lAla rahetAM hatAM. A hoTha AkarSaNanuM kAraNa rahetAM hatAM. * caritranAyakanuM apaharaNa (jIvanano bIjo tabakko): kavizrI padmasAgarajI navayuvakane ghare lAvyA pachI pADozIone zaMkA na paDe te hetuthI vRddhA (sAsu)e ThAvakAM thatAM lokone vadhAmaNI ApI. lokoe kahyuM, "zenI vadhAmaNI Apo cho? ame mUDha kaMI jANatA nathI." vRddhAe kahyuM, "mAro putra !je varSothI paradezamAM hato te ghaNA samaya pachI ghare pAcho Avyo che." vRddhAnI vAtane lokoe saharSa svIkArI lIdhI. koIe vaLato prazna paNa na karyo. kharekhara! rAmanuM svapna bharatane phalita thayuM. dhana koI bIjAnuM ane tene bhogavanAra koI bIjo. kRtapuNya cAre strIo sAthe svargIya sukho bhogavI rahyo hato. prasaMgopAta kavizrIe DhA.3mAM cAre strIonuM lAkSaNika zRMgAra varNana kare che. hAthamAM kaMgaNa, mastake veNI, gheravALo ghUgharIyALo ghAgharo, kastUrI Adi sugaMdhI padArthonuM vilepana, navaraMgI cUMdaDI, navI navI bhAtanI cUDI (baMgaDI)o, pagamAM rUmajhuma rumajhuma vAgatA jhAMjhara. A varNana te samayanI strIonI vezabhUSA ane AbhUSaNonI cADI khAya che. devanI jema viSayarasamAM jhIlatAM cAre strIone eka eka putra janmyo. tyArapachI pASANa jevA kaThora hadayanI vRddhAe putravadhUone bolAvI. 'teDaNa te mani dhUrjati' (15) "eha chaMDivA karau hiva saMca' (158). AvA veNa sAMbhaLI strIonA mAthe jANe vajapAta thayo hoya evuM du:kha thayuM. strIonuM asahya du:khA darzAvavA kavizrI AgaLa Alekhe che. "nitibhari nIMdramAMhi ujakaI, pragaTI vAta kahI navi sakaI' (162) strIo potAnI aMgata vAta koIne kahI zakatI na hatI ane mUMgA rahevAthI kALajuM kapAI jatuM hatuM. teo UMghamAMthI jhabakIne jAgI jatI, divasa ane rAta manamAMthI seMso jato na hato. (16ra/163) AvuM TAMkI kavizrI cAre strIono raghavATa, sAsuno kaDakadAba ane svArthI manovRtti pragaTa kare che. kavizrI ratanasUrijI eka vyApArIno putra vahANamAM jatAM mArgamAM mRtyu pAmyo. tenA samAcAra pArevAe patra dvArA ApyA. tyAre vRddhA samayane pArakhI cAre putravadhUone kahyuM, "royAM lau baddhi rAu leI jAya, kaMkaNa bhAMjaNi na dIe sahI." (45-46) pagapALA sainika jevo cAre amadAoe veza paheryo. keDamAM kaTArI ane hAthamAM talavAra lIdhI. "A kuNa sUto nara kesarI ? upADI leInIsarI"(48) "putra ahAru e tuma dhaNI'' (50). sAsunI AjJA thatAM cAre strIo sarabharAmAM goThavAI gaI. eke dAtaNa ane pANI ApyuM. bIjIe caMdananuM vilepana karI aMga lUchavA vastra ApyuM. trIjI strIe mevA, mIThAI ane lADu ApyA. cothI strIe laviMga, sopArI ane nAgaravelanuM pAna mukhavAsa tarIke ApyuM. (53) saMpattinAM cAra vArasadAra maLatAM sAsune saNako upaDayo. teNe kahyuM, ""kahuM te karo, e nara ahIMthI kADho paro." (55) cAre strIono mAMhomAMha vArtAlApa rasika che. ""A vRddhA DoLA phALIne ApaNA upara najara rAkhe che tethI jo sAme kAMI bolazuM to gALo deze. e ApaNA priyatamane adhavacce ja kADhIne raheze. priyatamane lADu atipriya hovAthI eka maNanI jagyAe traNa maNanAM lADu banAvIe." pachI te strIoe sAsuthI chAnAM pratyeka lADumAM ratna mUkyAM. khATalA para jIrNa vastra pAtharIne, kRtapuNyane bharauMghamAM upADI sArthamAM mUkI AvI. (56-59)
Page #523
--------------------------------------------------------------------------
________________ 505 kavizrI kaSabhadAsajI : koI karoDapati zeThanuM mRtyu thatAM tenA sthAne caMdrabiMba jevA saumya ane rUpALA kRtapuNyane havelImAM lAvavAmAM Avyo. prasaMgopAta kavi nAyakanA bhAgyane biradAvatAM kahe che, "eka paradhanA baIThAM vilasaI, eka potAnAM khoya; ekanara ralatAM na milaI koDI, eka sahajiM ridhi hoya; udhama viNa pAmyo kaIvanno, paralakSamI khAI' (150-151) kRtapuNya havelImAMthI nIce utaravAno prayatna karato tyAre cAre strIo premathI hAtha jhAlI tene besADI detI ane vRddhA mIThA svare kahetI, "putra! tuM anupama svarUpavAna che. tethI tane koI duSTanI najara lAgaze. tuM zA mATe havelImAMthI nIce utaravA mAMge che. zuM tArI pAsethI koIe kAMImAMgyuM che? (tuM zuM levA jAyA che?)'' Ama kahI nAyakane najarakedamAM rAkhavAmAM Avyo. vRddhAne bhaya hato ke, "rakhe ! kRtapuNya nagarano rAjamArga nihALI ghara choDI cAlyo jAya.' sAsue kRtapuNyane khaseDavAno prastAva vahuo samakSa mUkyo tyAre temaNe kahyuM, "sAsujI! sau prathama tame ja aNachAjatuM karavAnuM kahyuM ane have zuM devakumAra jevA tene tyajI daIe ? A vAta yogya nathI." vRddhAe UMcA svare kahyuM, "tame zuM jANo ? kAma pUrNa thaI gayuM che, pachI parapuruSano paga ApaNAM gharamAM nA joIe. bAra varSa sudhI A gharamAM rahI teNe khUba mojazokha karyA che. have tene jaldIthI kADho. enuM je che te ene parata karo." cAre strIo zuM karavuM evI avaDhavamAM hatI. aMte temaNe vicAryuM 'ApaNe tenI sAthe jaI nahIM zakIe paraMtu tene rakhaDato mUkavo pAlave ema nathI." Ama vicArI temaNe lADumAM amUlakha ratna mUkI tene avasthApinI gADha niMdrAmAM poDhADI, rAtrinA bIjA pahore sArthamAM mUkI AvI. (152-165) ahIM kRtapuNyane havelImAMthI nIce na utaravA devAnAM kAraNamAM 'najara lAgavAno' ghaTakAMza kathA. pravAhamAM gUMthAyo che, je anya koI kavie Alekhyo nathI tethI kavi aSabhadAsajI anya kavio karatAM judA paDe che. kavizrI guNavinayajI sughanazeTha ane mahimAzeThANInA yuvAna putra dhanadattanA vivAha cAra zreSThI kanyAo sAthe thayA. te ja arasAmAM zeThanuM mRtyu thayuM. mitranI preraNAthI zreSThIputra vyApAra karavA jalamArge pravAsamAM nIkaLyo. te paradezamAMthI ghaNuM dhana kamAIne pAcho pharato hato tyAM parvata sAthe jahAja aphaDAyuM ane bhAMgI paDayuM. dhanadattanuM mRtyu thayuM. A jahAjanA musApharomAMthI eka puruSa ugarI Avyo. teNe mahimA zeThANIne putranA mRtyunAM samAcAra ApyAM. mahimA zeThANIe te puruSane cetavaNI ApatAM kahyuM, "A samAcAra gupta rAkhazo, koIne na kahezo. badalAmAM tamane huM ghaNuM dhana ApIza.' dhananI surakSA mATe sUnA devaLamAM sUtelAM kRtapuNyane potAnA guptacaro dvArA upaDAvI zeThANI mahelamAM lAvI. sUryodaya thatAM kRtapuNya jAgyo tyAre mahimA zeThANIe tene gaLe lagADI kRtrima abhinaya karatAM kahyuM, "tuM bALapaNamAM khovAI gayo hato. tArI deza-videzamAM khoja karAvI paraMtu na tuM maLyo, kena tArA samAcAra maLyA. (DhA.1, ka.1-3) mahimA zeThANIe guptacaro dvArA kRtapuNyanI uThAMtarInuM kArya karAvyuM. ahIM strIonI nAjukatAne lakSamAM rAkhI kavizrIe A prakAranI yukti kathApravAhamAM TAMkI hovI joIe kavizrI kalyANaratnajI dhana kAraNi dhasamasa karI, uThI akkA eha, dhana rakhavAlivA kAraNi, ANunara koI sAra, tihasuM bhoga bhalA karuM, tumho navalIya nAri.' (25-28) nagaramAM aneka puruSone jotI vRddhA kRtapuNya
Page #524
--------------------------------------------------------------------------
________________ 506 pAse AvI. tene upADI mahelamAM lAvI. prAta:kALe teNe kRtapuNyane kahyuM, "A dhana, yauvana (yuvAna strIo) tAruM ja che. tuM teno upabhoga kara." (30-31) cAre strIo sAthe upabhoga karatAM manamohaka, rUpALA cAra putro thayAM. tyAre vRddhAra samakSa aLakhAmaNI vAta karI ke, "je vezamAM tene ahIM lAvyAM hatAM, te ja vezamAM tene rAtrinAM AvIza." cAre strIoe snehavaza udAra banIne cAra moTA lADavA banAvI temAM cAra ratno mUkyAM. bAra varSe pAchA pharelA sArthamAM kRtapuyane pUrvanI avasthAmAM ja mUkavAmAM Avyo. (32-30) kavizrI guNasAgara : rAjagRhI nagarInA dhanadatta zeTha ane vINA zeThANIno putra jinadatta bharayuvAnImAM mRtyu pAmyo. dhananI surakSA mATe jinadattanA mRtyune DhAMkI devAmAM Avyo. tene bhUmimAM dATI dIdho.) prasaMgopAta kavizrI dhanano mahimA varNave che. 'dhana mAtA chaI, dhana pitA, dhana bhrAtA, dhana putra, dhanA bharatAra, karatAra kahyo, dhana viNa koDika sUta. mANasa mUno dukha to, mAsa cha mAsA joga, dhanaregayAMno dukha to, kimahinavi bujhAya." (28-30) vRddhAe kRtapUNyane bheTI paDatAM kahyuM, "tuM ATalA divasa kyAM hato? tuM mAro putra che. huM tArI mAtA chuM. koIka pApIe tAruM apaharaNa karyuM hatuM. A cAre tArA bhAInI vahuo ane saghaLI saMpatti tArI ja che. lakSmI samudranI hovA chatAM samudramAM na gaI, tAre tyAM ja AvI che. AjathI A saghaLo ghara parivAra tAro che. tuM na thaI anyatra kyAMya jaIza nahIM.'kRtapuNyae vicAryuM, 'je bhAgyamAM lakhyuM hoyate thAya." cAre sulakSaNI strIo patinI caDasAcaDasIpUrvaka bhakti karatI hatI. ema karatAM bAra varSa ghaDInI jema pasAra thaI gayAM. jema roga caDato hoya tyAre vaidhanI AturatA hoya paraMtu roganAbUda thaI gayA pachI vaidha vairI bane che. svArtha hoya tyAM sudhI moTApaNa nAnAne mAna Ape che paraMtu svArtha saryo eTale moTA paNa nAnAnI avagaNanA kare che. nIca vRddhAe strIone teDAvI kahyuM, "tamAruM kArya pUrNa thayuM che. have tene cheha Apo.' prasaMgopAta kavi cAMDAlanuM svarUpa darzAve che. pAMca prakAranA cAMDAla che. (1) jUThI sAkSI bharanAra; (2) lAMbA samaya sudhI krodha rAkhanAra; (3) vizvAsaghAtI; (4) upakArI upara apakAra karanAra; (5) jAtithI caMDAla. kavizrI lAlavijayajI : kavizrIe saMkSepamAM sakjhAya AlekhI hovAthI koI vizeSa varNana jovA maLatuM nathI. kavizrI vijayazekharajIH sura nAmanA zreSThInuM avasAna thatAM tenI tAjetaramAM paraNelI patnIo vidhavA banI. aDhaLaka dhanane khAlasA thatAM bacAvavA sAsue kulAcAra viruddha prastAva mUkyo. ajJAMkita vahuoe mAnya karyo. bAra varSamAM cAra pautranI prApti thatAM sAsue kahyuM, "have tene gharamAM zA mATe rAkhyo che? e nirlajja, tuccha, niSpharane have hetathI kADho. jema uMdara gharano khUNo khode tema eNe mArA dIkarAnuM dhana lUMTI khADAmAM utAryo che. have tene zuM khavaDAvuM ke jethI te marI jAya? DUbane ALa ApuM ke jhera ApuM?" vahaoe roSa karatAM kahyuM, "mAtAjI! ATalo samaya rAkhIne have zA mATe kADho cho ? enI kAyA komaLa che. amane dasa divasamAM ja tenI pratye prIti thaI gaI hatI tethI bAra varSa pachI tene 'jAo' ema kaI rIte kahevAya? A rIte karazuM to mANasone prema nahIM rahe. emanA thakI amane sukha che." sAsue kahyuM, "jo tamane enA pratye ATalo anurAgache to tene mUkI AvatAM pahelAM bhAtuM Apo ane roSa choDo.' cAre catura strIoe vicAraNAM karI ke, "DokarI ! cAMDAlaNI che. ApaNe virodha karazuM to, te moTe moTethI gALo bolaze. enI pAse ApaNuM baLa nahIM cAle. kharekhara! vAghaNa pAse gAyanuM zuM gajuM?' evuM
Page #525
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 vicArI hiMmata karI strIoe modaka banAvI temAM ratna mUkyAM. sArtha bheLo karavA pUrve kRtapuNyane rAtajAgo karAvavAmAM Avyo. madharAte cAre strIo nAyakane sArthamAM mUkI AvI. (184-215) kavizrI jayaraMgamuni : koI dhanADhaya zeTha paradezamAM vahANamAM akasmAtathI mRtyu pAmyA. temanA duHkhada samAcAra yAtrike ApyA tyAre zeThANIe paMthIne bolato baMdha karI dIdho ane sIsakatI putravadhUone kalpAMta na karavAnI salAha ApI. koI tejasvI puruSanI zodhamAM pAMce strIo sArthanA paDAvamAM AvI. vRddhA pratyeka puruSane cakAsIne nihALI rahI hatI. prasaMgopAta kavi sArthamAM sUtelA musApharonuM varNana kare che. koI DhaMgadhaDA vinAnAM, koI kadamAM moTAM hatAM. ekapaNa puruSa sulakSaNavaMta na jaNAyo. Akhare puNya temane devaLamAM kheMcI gayuM. tyAM rUDo-rUpALo kRtapuNya mAMcI para sUto hato. tene hetathI uThADavAno prayatna karyo paraMtu nAyaka gADhaniMdrAmAM poDhelo hovAthI jagyo nahIM. tyAre te ja sthitimAM cAre strIo khATalo upADI mahelamAM lAvI. tyArapachI zayanakhaMDanA DholiyA para poDhADayo. have cAre strIo nAyakanI cAre paDakhe ubhI rahI. vRddhA mAMcI para beThI hatI. kRtapuNyaprAtaHkALe jAgyo. te cAre bAju vismayabharI najare jovA lAgyo. prasaMgopAta kavi mahelanI sajAvaTanuM lAkSaNika citra khaDuM kare che. UMco mahela, vizALa AvAsa, raMgaberaMgI citrAmaNa jANe devabhavananI zobhA ! zayanakhaMDamAM jhUmmaro hatAM, jemAM motInI saro laTakatI hatI. A saromAM vacce lAla raMganA paravALA parovelAM hatAM, je suMdaratAmAM vadhAro karatAM hatAM. mahelanA gokhalAo para suMdara citrAmaNa karelI jALIo hatI. chata para makhamalano paMcaraMgI caMdaravo bAMdhelo hato. navI navI bhAtanAM suMdara cAkarA ane pAtharaNAM pAtharelAM hatAM. jarabAphanI jAjama kalAkArIgarI (kasaba)thI jhaLakatI hatI. lAMbI phUlanI mALA laTakatI hatI. vividha prakAranA sugaMdhI dhUpanI mahekathI oraDo maghamaghI rahyo hato. (251-255) A varNana zrImaMtonA AvAsonI bAMdhaNI ane gRhanI sajAvaTanI paddhati ujAgara kare che. tyArapachI strIonuM lAkSaNika varNana te samayanA AbhUSaNonI mAhitI Ape che. rUpamAM devakumArI jevI cAre strIonI zobhA pAse bhalabhalI mAnunIo paNa hArI jatI. temanA pagamAM nUpura raNajhaNatAM hatAM. kAnamAM suMdara kuMDaLo paherelAM hatAM. nAkamAM nakavesara ane mastake TIko hato. gaLAmAM navasaro hAra paherelo hato. temanA rUpane joI bhalabhalAnuM cittaDuM temAM coMTI jatuM. temanuM mukha darzana thatAM duHkha bhUlAI jatuM.(256-250) vRddhAe kRtrima abhinaya karatAM mIThAM zabdo dvArA kahyuM, "beTA! bhAgyathI tArI bheTa thaI che. A strIo sAthe bhoga bhogavo. pahero, oDho, khAvo-pIvo. A gharano tuM mobhI che. bIjA badhAM tArA dAsa-sevaka che. meM kuLadevatA pAse putranI mAMgaNI karI hatI. kuLadevatAe prasanna thaI tane ahIM mokalyo che. tuM mane mArA jIva jevo pyAro che. tane joIne huM apUrva sukha pAmI chuM.'' kRtapuNya madhurA veNa sAMbhaLI harakhAyo. prasaMgopAta kavizrI karmanI gati darzAve che. 'kono khATalo ane koNa bhogave? kuzaLa uMdaro jamIna khodI khodIne dara banAve ane pelA bhujaMga (sApa) te dara para kabajo kare che. baLada cAro vahana kare che ane ghoDo te cAro care che, tema koIe ekaThuM kareluM dhana caritranAyaka bhogavI rahyo hato. (262) bAra varSa thayAM. cAra bALakonA kilakilATathI ghara gUMjI uThayuM. tyAre vRddhAe tamAzo mAMDatAM kahyuM, ''bhavaiyAnI jema tamane koI lAjazarama nathI. zuM joIne patinI jema tene vaLago cho ?'' vRddhA mananI melI ane atizaya lobhI hatI. koIne loTI pANI paNa pIvaDAvatI na hatI. te svayaM paNa na khAtI ane na koI bhUkhyAne roTalo khavaDAvatI. te eka paisAno kharca na karatI. gharanA daravAje sadA AMgaLiyo detI, jethI koI atithi Ave ja nahIM. koIvAra bhUlecUke koI Ave to khaDakIno jhAMpo kholyA vinA ja aMdarathI tADUkI uThatI, jethI
Page #526
--------------------------------------------------------------------------
________________ 508 AgaMtuka bahArathI ja kaMTALIne cAlyA jatAM. jogI, yati nirAzavadane pAchAM pharatAM. vRddhAnI lobhI manovRtti mammaNa zeThanI yAda apAve che. vRddhAnI atizaya lobhavRttinuM lAkSaNika varNana varNana anya koI kavie AlekhyuM nathI. vRddhAnA khaDakInA daravAjA baMdha rAkhavA pAchaLanuM kAraNa e hoI zake ke potAno putra mRtyu pAmyo che ane koI anyane putra banAvI gharamAM rAkhyo che; e vAta rAjAnA kAne pahoMce to meLaveluM dhana khovAno vAro Ave, je vRddhAne lagIre pAlave ema na hatuM. cAre strIo sAsunA nirNayane badalavA prayAsa kare che. te saMvAda rocaka che. "sAsujI! enI sAthe bAra varSanI prItaDI che. jIvane have prema raMga lAgyo che. pahelAM tame ja anyAya ane akArya karavAnI preraNA karI hatI ane have jyAre gharadhaNIe gharanI lAja rAkhI, potAnA kuLanI maryAdAne eka kore mUkI 5 banAvyA tyAre zuM tene kADhI mUkIe ? zuM tame du:khanAM divaso visarI gayAM? have zA mATe emane Thago cho ? cAra bALakothI kuLanI lAja ane lakSmI surakSita rahI che. paramezvara prasanna thayo tethI bharatAra vaDe saubhAgya prApta thayuM. have ene choDavo e vAta nahIM bane. jIvatAjIva tenI sAtheno prema nahIM chUTe. enA vinA A ghara masANa jevuM sUnuM ane nirasa lAge che. jema bANa vinAnuM dhanuSya nirarthaka che, tema nAyaka vinAnuM jIvana nakAmuM che. khAvuM, ravuM, kAjaLa, tilaka, taMbola badhuM ja enA vinA aLakhAmaNuM lAge che. so vAtanI eka vAta, A bhavamAM to e ja amAro kaMta che." sAsune kRtapuNya AMkhanA kaNAnI jema satata khUMcato hato. sAsu vahu vacce zabda yuddha zarU thayuM. ahIM samaya anusAra strIonI makkamatA, nItimattA ane priyatama pratyeno prema najare caDe che. sAsue krodhathI dhUMApUMA thatAM kahyuM, "vahujI! tamArI hadamAM raho. nahIMtara beghara karIza. A dhana, A ghara mAruM che. e koNa ane huM koNa ? saMnyAsIne strI sAthe kevo saMbaMdha ? nirdhana thaIne gharadhaNI banI beTho che. vividha bhoga-sukho bhogavI rahelA chelachabIlAne jaldI bahAra kADho, evo huM hukama karuM chuM." DAkaNanI jema DoLA kADhI karkazAe kolAhala mAMDayo. e koI rIte zAMta na rahI. vahuone dhamakAvavAmAM te zaramAtI na hatI. prasaMgopAta kavi eka ukti umere che. "sabaLA jIte nabaLA nyAya karAvavA jAya.' aMte cAre strIoe lADunI vacce jalakAMta maNi mUkI tene kothaLImAM mUkyA. lADunI kothaLI. nAyakanA mathALe mUkI. sAsue tAkIda ApatAM punaH kahyuM, "nakAmo radI mAla have huM A gharamAM eka kSaNa paNa nahIM rAkhuM." (DhA.14-15) kavizrI dIptivijayajI kavizrI jayaraMgamuninI jema ja mahelanuM lAkSaNika varNana, devAMganA jevI strIonuM varNana, khAna-pAnanuM varNana temanI kRtimAM jovA maLe che. je te samayanA vastro, khAna-pAna ane makAnanI bhavyatA darzAvI zrImaMtAI pragaTa kare che. zeThane tyAM anAjanA koThAro bharelAM hatAM. akharoTa, badAma, cAroLI Adi sUkA mevAonA mATalAM bharelAM hatAM. peMDA, lApasI, lADu, ghevara jevAM pakavAno puSkaLa pramANamAM hatAM. domadoma sAhebI hovAthI nAyakane vArAMganAnAM ghara karatAM aparaMpAra sukha hatuM. (156-160) mahelanI zobhA, bhogonI sRSTimAM bhAminIo sAthe viharato nAyaka, A varNana paraMparAgata chatAM rasika che. uparokta varNanamAM zeThanA gharanI zrImaMtAItemaja khAnapAnanA padArthonI sUcidarzAvelI che. kavizrI malayacaMdrajIH vRddhAe nAyakane 'ghaNuM lAMbu jIvo' evAM AzIrvAda ApyAM. nAyake vicAryuM, 'paradezamAM vyApAra karavA jatAM aneka takalIpho ane muzkelIo ubhI thAta paraMtu ahIM to duHkhanI sImA ja pUrNa thaI gaI
Page #527
--------------------------------------------------------------------------
________________ 509 che arthAt acAnaka sukhano sUryodaya thayo che. ahIM strIo gharanuM sarva kArya ApameLe karatI hatI. gharamAM koI nokara-cAkara na hato. patine modaka atizaya priya hovAthI paropakAranI bhAvanAthI cAra maNanA moTA lADavA vacce ratna mUkI nAyakane vaNajhArAnI poThamAM jatAM pUrvaApyAM. (51-56) jamAnAnI khAdhela anubhavI vRddhAe gharamAM koInokara-cAkara rAkhyo na hato kAraNake gharanI vAto haMmezAM nokara-cAkaro dvArA ja bahAra jatI hoya che. putranA mRtyunI ane navA AgaMtukane lAvyAnI bhUlecUke paNa khabara na paDe te mATe catura vRddhAe karelI goThavaNa tenI vicakSaNatA jAhera kare che. kavizrI phatehagaMdajI kuLano nAza thato joI cabarAka vRddhA chAtI kaThaNa karI ajugatuM kArya karavA taiyAra thaI. teNe cAre strIone hathoTI ApatAM kahyuM, "kAma paDayAM akArya karaNo, kahyo vaDerAM Age" ema kahIM cAre strIo sAthe devaLamAM pahoMcI. cAre strIoe potAnA khabhA parakhATalo upADayo. (18) vaNajhArAnI vastI cAlI jatAM jayazrI khATalo levA devaLamAM pahoMcI paraMtu tyAM khATalo na hato. AvI vAta anya koI kavioe kathApravAhamAM noMdhI nathI. vAtsavamAM pravAsamAM khATalo na laI javAya. khATalo to devaLamAM ja paDayo rahe; evuM darzAvavA kavizrIe jayazrIne khATalo levA devaLamAM mokalI che. kavizrI pratyeka prasaMganI nakhazIkha noMdhale che. jayazrIe zubha muhUrtamAM putrane janma Apyo. yogya vayano thatAM vidyApAThaka pAse abhyAsa karavA lAgyo. bAra varSe bhAgoLe sAthe pAcho pharyo tyAre bALakanI uMmara agiyAra varSanI hatI. "kADho gharathI bAra." AvA sAsunA veNa sAMbhaLI cAre vahuonuM kALajuM vIMdhAI gayuM. "have kAM kAMkha batAvo cho ?" A vAkyamAM vRddhAnI svArthI manovRtti ane strIono nAyakapratyeno anurAga chato thAyA che. jayazrI patinA samAcAra meLavavA joSI pAse joza jovaDAvavA phaLa-phUlano thALa laI AvI. teNe kahyuM, "bAra varSathI paradeza gayelA prItama pAchAM pharyA nathI. nathI koI khata ke nathI koI samAcAra tethI ghaNI ciMtA thAya che. sAcuM bhaviSya jANatAM Icchita kArya saphaLa thAya che." jozIe kahyuM, "tane Aje ja tArA pati maLaze." A sAMbhaLI banne strIo bhAgoLe pahoMcI. tyAM ghaNAM taMbu jotAM temanuM haiyuM pulakita banyuM. ahIM sAthe AvyAnA samAcAra koIe ApyAM nathI paraMtu jozInA kahevAthI banne strIo sAthenA paDAvamAM pahoMcI che. priyapAtranI dhIraja khUTatAM ane jozInA veNane amITa lakIra samajI nAyikA gAmane pAdare pahoMcI gaI. kavizrI gaMgArAmajI: sArthanA paDAvamAM sUtelA lokonuM varNana (DhA.14, ka.1-4); havelInuM varNana (ka.8-12); cAra strIonuM lAkSaNika varNana (ka.12-13); temano zRMgAra (ka.14-15); vRddhAnI zreSTha abhinaya kSamatA (ka.22-23); vRddhAnI ApabaDAI ane Apakhuda saramukhatyAranI Teva (ka.31-33); taLapadI bhASAmAM vahuono saMvAda (DhA.15, ka.1-8) ( A saMvAda kavizrI phatehacaMdajInI DhA.2, ka.1-9 samAna che.) rasika che. kavizrI vijayadharmadhuraMdharajI : ati saMkSepamAM mAtra eTaluM ja kahe che ke, "sArthavAhanA sArthanI sAthe, artha kamAvA saMcarato, e janayaramAM guptapaNe, cAra priyA ghara rahI ramato. (4) ajJAta sakjhAyaH ahIM mAtA mATe "mADI' zabdano prayoga thayo che. jyAM mahAjana bese te corA parapAMce strIo AvI. cauTAmAM pharatI pharatI vaNajhArAnI poLa sudhI pahoMcI. cAre vahuoe khATalAmAM sUtelA kRtapuNyane
Page #528
--------------------------------------------------------------------------
________________ 510 upADayo. sAsu mora (AgaLa) thaI. tene sAta mALanI havelInA zayanakhaMDamAM poDhADayo. prasaMgopAta kavizrIe sArAM karmathI dharma ane kukarmathI karma baMdhAya che; evo karmavAdano siddhAMta kathApravAhamAM gUMthAyo che. ajJAta kavine prasaMgavistAravAmAM rasa nathI. ajJAta bAlAvabodha : sAsue kahyuM, "puruSa eka zodhI ANasUM.'' vahuoe (bibhatsa vicArano sAmano karatAM) kahyuM, "mAtA! A vAta kema bane ?'' sAsue (chaLI uThatAM) tADUkIne kahyuM, ''vadhu bolazo to tamane paNa khADo khoDI daphanAvI daIza.'' bhayabhIta, garIbaDI cAre strIo mauna rahI. DozInI dhAkathI teo kaMpavA lAgI. nagaranI bahAra chAvaNImAMthI nAyakane lAvyA pachI mahelano ThAThamATha joI nAyakane devalokano AbhAsa thayo. cAre strIo bAra varSa rAkhI rAtrinA samaye uMghamAM jUnA vastro paherAvI sArthamAM mUkI AvI. saMvedanazIla cAre strIoe lADumAM savAkroDanI kiMmatanA ratno mUkyAM. ajJAta kathA H somadhvaja zeThano putra paradezamAM mRtyu pAmyo tyAre tenI jagyAe koI rUpALA yuvakane navakhaMDA mahelamAM lAvavAmAM Avyo. cAre strIonI gRhiNI jevI adA, vRddhAnI devatA dvArA prApta putranI upajAvI kADhelI vAta yathAvat che. cAre bALako kayavannA jevA dekhAvaDA ane rUpavaMta hatAM. teo pAMca varSanA samajaNA thayA hovAthI pitAne oLakhatA hatA. bAra varSa pachI sAsue kayavannAne ghara bahAra karavAno aphara nirNaya lIdho tyAre na chUTake cAre strIoe kahyuM, ''tamane ThIka lAge tema karo.'' nAyakane baLadevanA devaLamAM mUkIne AvatAM cAre strIo codhAra AsuM sAratI pAchI pharI. ahIM premamAM priyapAtranI judAIno khAlIpo rUMverUve kALotaro banI cAre strIone DaMkhato hato. maLasake kRtapuNya svayaM mIThI niMdrAmAMthI jAgRta thayo tyAre cAre bAju jovA lAgyo paraMtu tyAM strIo, cAra putro, riddhi-siddhi ke mahela kAMI na hatuM. teNe UMDo nisAso nAkhatAM vicAryuM, 'jagatamAM sau svArthanAM sagAM che. mArI strI, jene meM bAra varSathI choDI che te mArI rAha jotI haze. mAro pati ghaNuM dhana kamAvIne lAvaze, evI AzAmAM e jIvatI haze paraMtu huM to Aja sudhI daridrI ja rahyo chuM mATe kaI rIte ghare pAcho pharuM?' te ja samaye naimittikanuM vacana yAda karatI kayavannAnI patnI baLadevanA devAlayamAM AvI. eNe patine joyA. khuza thaI caraNasparza karyo. pachI zaiyyA saMkelatAM cAra kothaLI joI, jemAM lADu hatA. caritranAyakanA apaharaNanA ghaTakAMzane kavizrI depAlajI ane kavizrI dharmadhuraMdharajI sivAya pratyeka kavioe saMvAdAtmaka zailImAM Alekhyo che. uparanA ghaTakAMzaparathI tAravaNI karatAM keTalAMka muddAo maLe che, je samAja darzana karAve che. prAcInakALamAM niHsaMtAnonuM dhana rAjA laI jatA ane tenAM bharaNapoSaNanI javAbadArI potanA mAthe letAM. A prakAranI rAjakIya vyavasthA pracalita hatI paraMtu DozIe aDhaLaka dhananI surakSA mATe putranA mRtyune DhAMkapichoDo karI lAzanI daphanavidhi karI. vahuoe daphanakriyA bAda sanAna (sagAsaMbaMdhIonA maraNathI karavAnuM snAna) karyuM. mRtadehane daphana karyA pachI DAghuo snAna kare che, e vaidika paraMparAnuM ahIM pratibiMba jhIlAyuM che. (kavizrI guNasAgarajI) kavizrI padmasAgarajIe prasaMgopAta vRddhAne baLavAkhora, vahuo para dAba rAkhanArI darzAvI che. putranAM mRtyu bAda koI navayuvakane tatkAla putra banAvI gharamAM lAvI dhananI surakSAno navatara nusakho vRddhAnI vicakSaNatA darzAve che. cAre strIo sAsunI AjJA anusAra anucita kArya paNa cUpacApa karatI hatI. vaLI,
Page #529
--------------------------------------------------------------------------
________________ 511 sAsu pratye taNataNATa hovA chatAM baLavo pukAravAnI hiMmmata na hatI. saMbhava che ke te kALanI samAja vyavasthA e prakAranI ja haze. gharanI sarvoparI sattA sAsunA hAthamAM haze. vaDIlono vinaya karavo e gharanA sabhyonI acUka pharaja gaNAtI haze, tethI putravadhUo sAsune sarvaza anusaratI haze. vartamAna kALe A saMbaMdhomAM totiMga taphAvata jovA maLe che. sAsu-vahu vacce uparachallo saMbaMdha rahyo che. aMjanA satIne 'kulaTA'nuM kalaMka ApI sAsu e ja gharamAMthI kADhI mUkI hatI. aMjanAe saccAI pragaTa karavA ghaNAM prayatno karyAM chAtAM sAsue tenI eka vAta na sAMbhaLI. subhadrA satIe jinakalpI sAdhunI AMkhamAMthI potAnI jIbha vaDe kaNuM kADhayuM tyAre A dazya joI sAsue subhadrA satIne 'vyabhicAriNI' kahI dhutkArI. satI potAnA bacAvamAM kAMI na kahI zakI. putravadhUoe sAsunI samakSa vidroha karyo nathI paraMtu sAsuthI chAnuM jeNe potAnA upara upakAra karI vAMjhIyA maheNuM TALI putranI bheTa ApI che, tevA nAyakane paropakAranA hetuthI lADavAmAM ratna mUkI bhAtAmAM ApyA. deva-devInA nAme karelI kAlpanika vAto paNa loko satya samajI svIkArI letAM hatAM tethI ja vRddhAnI upajAvI kADhelI vAtonI koI cakAsaNI na karatAM lokoe sahaja svIkArI lIdhI. A ghaTakAMza parathI kahI zakAya ke, bhagavAna mahAvIranA samayamAM 363 pAkhaMDI matonI bolaMbolA haze. aMdhazraddhAno pavana pracaMDa vegathI phUMkAto haze eTale ja mahAmaMtrI abhayakumAre nagaramAM DhaMDhero pITAvyo ke, ''kayavo mRtyu pAmI yakSa banyo che. lokoe zAMti mATe yakSadevanuM pUjana karavuM joIe.'' A sAMbhaLI lokonAM TeLeToLAM umaTI paDayAM. * vidhavA vivAha : bhagavAna mahAvIranA samayamAM jaina samAjamAM satI thavAnI ke punarlagnanI prathA na hatI. jaina AgamomAM satI prathAne samarthana apAyuM nathI. saMbhava che ke jaina nArI prabuddha ane Atmanirbhara hatI. patinI gerahAjarImAM zIla para AMca AvI zake paraMtu zIlanI surakSAmAM te sakSama hatI. vaLI, jaina nArI samakSa sAdhvI banI dharmadhyAnamAM zeSa jIvana samarpita karavAno prazasta mArga khullo hato. je samAjamAM vaidhavyanA dArUNa dardane sukhamAM palaTAvavAnI saMsthA hoya tyAM satI prathAnuM astitva TakatuM nathI. satI prathAne rokavAmAM punarvivAha sahAyaka bane che paraMtu te samayamAM jaina nArIo mATe punarvivAhano mArga khullo thayo na hato. te potAnuM jIvana adhyAtma mArge jIvI zakatI. dhanazrI, lakSaNavatI, mRgAvatI jevI vidhavA strIoe bhagavatI dIkSA laI zuddha saMyama pALI jainasaMghanI sevA karI che. hA! samaya jatAM (vi.12mI sadI) maMtrIzvara vastupALa-tejapALanI mAtA kumAradevInA punarlagna prAgvaTa kuTuMbanA parAkramI yuvarAja ThAkura AsarAja sAthe thayA hatA. tAtkAlIna sAmAjika ane dhArmika nItinI bhAvanAthI kumAradevInA lagnane avazya niMdanIya ane hIna kArya samajavAmAM AvatuM hatuM. samAja tene halakI dRSTithI joto hato. AvuM kArya karanArane kaThora bhAvathI samAjathI bahiSkRta ane tiraskRta karavAmAM Avato. samAna ane dharmane A kArya apasaMda hatuM. zraddheya ane pUjanIya mAtA kumAradevInA puNya jIvananI kRSNakalAne kavioe pAtaka kArya gaNI DhAMkapichoDo karyo che. (vastupALa-tejapALa caritra) vidhavA vivAha te samayanI prathA na hovA chatAM jo koI strI niHsaMtAna hoya, tenA gharano kAryabhAra saMbhALanAra koI na hoya to potAnA dhananI surakSA hetu koine saMbaMdhI banAvI tenI sAthe sahavAsa karI saMtAna
Page #530
--------------------------------------------------------------------------
________________ 512 prApti karI zakatI hatI paraMtu A niyama sArvajanikana hato tethI Avo ghaTakoza anya kathAomAM jovA maLato nathI. Avazyaka cUrNimAM ApeluM kRtapuNyanuM kathAnaka teno sacoTa purAvo che, chatAM A niyamane sArvabhaumikatAnA niyama rUpe manAya nahIM. * vaidhavya jIvana zailI : kavizrI dIptivijayajInI (ka.132) kRti anusAra prAcIna kALanI samAja vyavasthAmAM vidhavAnI jIvanazailIno Acho citAra jovA maLe che. cUDI, cAMdalo ane coTalo e strInAM saubhAgyanI nizAnIo che. patinA svargavAsa pachI vidhavA strIono cUMDalo bhAgavAmAM Avato hato ane gaLAno hAra toDI nAMkhavAmAM Avato hato. AjathI lagabhaga doDhaso varSa pUrve paNa vidhavAonI sthiti dayanIya hatI. vidhavAone lUkhuMsUkuM bhojana apAtuM. sapheda vastro paheravA paDatAM. jamIna para sUvuM paDatuM, mAthe muMDana karAvavuM pharajiyAta hatuM. jethI temanuM sauMdarya khatama thaI jAya ane lokonuM dhyAna temanA tarapha na kheMcAya. mAMgalika prasaMgomAM vidhavAonI temanI upasthiti varjya hatI. zrImad rAjacaMdra, mahAtmA jyotirAva phUle ane gAMdhIjI jevA mahApuruSoe samAjamAM badalAva lAvavA jahemata uThAvI. Aje ekavIsamI sadImAM paNa ghaNI jJAtiomAM 'karama cUDalo' karavAmAM Ave che, jemAM mRtadehane agnisaMskAra karavA pUrve strInA saubhAgyanI nizAnI rUpa cUDIone hAthethI toDI nAkhavAno rivAja che. A kArya strIno diyara kare che. vAstavamAM jIvana ane mRtyu AyuSya karmane nirbhara hovA chatAM patinA mRtyu bAda strIno zaNagAra chInavAI jAya che, jyAre pati vidhura bane tyAre tenI sAthe evuM kaMI ja thatuM nathI. kharekhara! sakhedAzcarya che. * paropakAra vRttiH rAmacarita mAnasamAM kahyuM che ke, "parahita sarisa dharama na bhAI, parapIDA sama nahI adhamAI' arthAta bIjAnuM hita karavuM te samAna bIjo koI dharma nathI ane bIjAne pIDA ApavA jevuM koI pApa nathI. paropakAramAM bIjAnuM hItakaravuM evI bhalI daSTihoya che. jemAM kaIMka karI chUTavAnI bhAvanA rahelI che. para puruSane potAnA manano mANigara mAnyA pachI gRhiNI tarIkenI pharaja nibhAvanArI cAre strIomAM saMbhAraNA tarIke gupta rIte ratnonuM najarANuM ApavAnI rIta prazaMsanIya che. cAre strIoe A ratno sAsuthI chAnAM ApyAM che. temAM sAsuno bhaya to mukhya hato ja paNa tenI sAthe sAthe jo nAyakane hAthohAthA ratna Apata to kadAca svamAnI nAyaka ratna levAnI nA pADatA tethI upakAra karavAnA IrAdAthI, temaja potAnI smRti kAyama rahe tevA IrAdAthI cAre sujJa strIoe lADumAM ratna mUkI Arthika sahAya karI che. "kayavannA racitranA pUrvabhavamAM vihAra karatAM jaNAya che ke cAra pADozaNoe saMvedanazIla banI raDatAM bALakanI khIra khAvAnI adamya IcchAne saMtoSI hatI. paropakAranA A phaLa svarUpe teo bIjA bhavamAM nAyakanI patnIo banI hatI. Ama, prAcInakALamAM paropakAranI vRtti sArA pramANamAM pAMgarelI hatI. sAMprata kALamAM svArthI manovRttinA kAraNe te zuSka banatI jAya che. * lADu
Page #531
--------------------------------------------------------------------------
________________ 513 prAcInakALamAM mIThAI tarIke lADu lokapriya hatA. bhAratanI sarva mIThAIomAM mobhI ane sarva miSTAnano jaza khATI janArA A lADu duMdALA gaNezajIne ane bhaTTajIne atyaMta vahAlA che. saMskRta naTu ke nag zabdamAMthI Avelo A madhamITho khAdyapadArthagoLa AkAranI mIThAI che. tenuM lADanAma lADavo che. lADu zubha kAryamAM naivedha tarIke dharAya che. divALInA divase deva-devIone thatA juhAramAM lADu mukhya rahe che. magasanA lADu' ThAkorajIne naivedha tarIke varAya che. Ama, gaNezajIne vAre vAre badhA ja bhagavAne lADune vahAlA karyA che. pachI teDAkoranA raNachoDarAyajI hoya, zrInAthajInA tirupatijI hoya, pUnAnA bAlAjI hoya ke pachI kuLadevI-devatAo hoya. lagnanA jamaNavAramAM ja nahIM paraMtu lagnanA mahinA be mahinA pUrve UghalavA nIkaLelA lADakavAyA vararAjAne sagAMvahAlAM lADu khavaDAvavA paDApaDI karatAM hoya che. | bhAratanA vividha prAMtomAM vividha prakAranA lADu jovA maLe che. karacha kAThiyAvADanA "phINelA lADavA', rAjasthAnamAM cUramAno ja nAtIlo "sattano lADu', mahArASTramAM "ravA besananA lADu, ravA nALiyeranA lADu, asALiyAnA lADu ane kacchamAM motIcUra lADu" vikhyAta che. makarasaMkrAntimAM 'talagoLa nA lADu ane nAgapaMcamInA 'kuleranA lADu'no mahimA anero che. jema harinA hajAro hAtha che, tema lADunI sahasra nAmAvali noMdhI zakAya. maga, magadALa, zIMga, tala, rAjagarA, ziMgoDA, dALiyA, pauMA, mamarA, sUkAmevA, khAreka-khajUra, methI evA to kaMI keTalAya lADu che. vaLI, ziyALAmAM aLadiyA to parANe dADhe vaLage che. prAcIna kALamAM bhojanamAM ane pravAsamAM bhAtA tarIke lADu mokhare rahyAM hatAM. lADu e goLa ane dhI mAMthI banatI pauSTika vAnagI hovAthI prAyaH lADune AhAramAM mukhyatA maLI che. jaina kathAomAM bhojanamAM lADu mokhare rahyA che, jemake mammaNa zeThanA pUrva bhavamAM koI sArA prasaMge gAmamAM lADunI lhANI thaI hatI, araNika muni bhUlathI gaNikA (nagarazeThanI putravadhU)ne tyAM gocarI mATe jaI pahoMcyA tyAre teNIe munine lADu vahorAvyA, devakIe mahelamAM AvelA samAna rUpavALA cha munione lADu vahorAvyA. DhaDhaNamunie lADavAno cUro karatAM karatAM svadoSa darzanathI kevaLajJAna meLavyuM. "kayavannA caritra'nA nAyakane paradezamAM kamAvA jatI veLAe pravAsamAM patnIe bhAtAmAM lADu bAMdhI ApyA temaja apaharaNa bAda bAra varSa pachI zrImaMta zreSThIne tyAMthI khaseDavAno lUha racAyo tyAre caritranAyaka pratyenA chalakatA preme cAre strIone javAbadArI vahana karavAnuM baLa ApyuM tyAre upakAraka daSTie temaNe nAyakane atizaya priya evA (ratna saMcita) lADu ApyA. nAyikAe bALakane nizALamAM bhUkha lAge tyAre khAvA mATe lADu Apyo ane jamavA beThelA patine bhANAmAM lADu pIrasyo. Ama, zirAmaNamAM, baporanA jamaNamAM ane pravAsamAM lADuno chUTathI vaparAza jovA maLe che. * saMdezavAhaka : prAcIna kALamAM tAra, TelIphonanI zodha na thaI hatI tyAre pakSIo saMdezavAhaka banI sevA bajAvatA hatA. jeno paDagho ApaNA abhyAsanI kRtimAM paDayo che. kavizrI ratanasUrijInI kRtimAM zreSThIputranuM mRtyu vahANamAM thayuM che ane tenA duHkhada samAcAra pArevAe ApyAM. kavizrI jayaraMgamuninI kRtimAM rAsanAyikA jayazrI zukarAjanI khuzAmata karI tenA dvArA potAnA priyatamane saMdezo pAThave che. (DhA.8)
Page #532
--------------------------------------------------------------------------
________________ 514 A uparAMta "ajAputra caritra'mAM vijayapura nagaranA rAjakumAra vimalavAhananI khuzAlInA samAcAradarzAvato patra popaTa dvArA mokalavAmAM Avyo. prAcIna kALamAM pakSIo saMdezavAhakanuM kArya karatAM hatAM. hiMdI philmanA nAyaka -nAyikAe kabUtara jA, jA, jA...' prakAranAM gIta paDadAM para gAyAM che. tenI sadIo pahelAMthI pakSIone saMdeza vyavahAranA kAryamAM jotarI devAyAM hatAM. priyatamane megha (vAdaLa) dvArA saMdezo mokalavAno vicAra "meghadUta' jevAkAvyamAM jovA maLe che. ANIMALS IN THE BATTLE'mAM noMdhyA pramANe pakSIo thakI saMdezo mokalavAnI sattAvAra sevA. pahelavahelI bagadAdanA sulatAne I.sa.1150mAM zarU karI. je ekAda sadI sudhI cAlu rahI. I.sa. 1848nI phreMca krAMti vakhate phAMsanA chApAmAM TUMkamAM samAcAra mokalavA mATe pakSI (kabUtara, popaTa)no upayoga thato hato. pakSIomAM dizA zodhavAnI zakti kudaratI rIte ja janmajAta hoya che. kahevAya che ke, kabUtara kalAkanA 160 ki.mI.nI jhaDape uDe che. (kalyANa mAsika, jAnyu. 2015, pR.53) mobAIla phona ane upagrahonA jamAnAmAM mANasa jAtane pakSIonI sevAnI jarUra rahI nathI. e saMjogomAM pakSIonI kathAo 'mAno yA na mAno' jevI lAge che paraMtu e mANasa sivAyanA jIvomAM vyakta thatA kudaratI karizmAnI vRttinI sAbitI pUrI pADe che. 0 yakSapUjana : kavizrI ratanasUrijI : abhayakumAre eka mAsanI avadhi mAMgI. e daramyAna 500 milAvaTane teDAvI suMdara prAsAda banAvyo. temAM kayavannAnI AbehUba mUrti sthApita karavAmAM AvI. nagaramAM vAta vahetI mUkI ke, kayavannopohota paraloka, yakSa thaI saMtApeloka, kayavannA yakSanI pUjA karo. modikapAMca lApasI paMcadhAra, leI Avyau tihAM loka apAra'' (106-100) 'ekaiM ekaiM upari parDa, bAlaka bAMe dharI ghaDavarDe; thokeM thoDaeN thaI thAnakaeN caDe, rakhe! yakSa kevannA naDuM." (108) A paMkti dvArA rAjagRhI nagarInI gIca vastIno khyAla Ave che. anubhavI vRddhAe 'mahAmaMtrInI koI cAla che' evI AzaMkAthI vahuone kahyuM, "ahIM jAvAno nahIM adhikAra." (110) "kahyuM na mAneM tava nIsarayAM, ratha beThAM vItaga vIsaramAM, ghUMghaTa kare rakhe dekhe koI." (101) bALakonA hita-kalyANa mATe sAsunI AjJAne avagaNI bALakone laI vahuo yakSa pUjana karavA nIkaLI tyAre na chUTake sAsu paNa temane anusarI. rathamAM beThA tyAre vahuoe ghUMghaTa tANyo jethI temane koI oLakhI na zake. kavizrI depAlajI lAkha sonAmahora kharcA rUpa-raMgamAM kayavannA jevI ja adbhuta ane anupama lepa karelI mUrti mahAmaMtrI abhayakumAre ghaDAvI. tene suvarNa ane ratnanA AbhUSaNo paherAvyAM. navuM rezamI paToLuM paherAvyuM. (6) tyAra pachI paDaha vagaDAvI kahyuM, "Avau vegihiM sahu sakuTuMba, paMca modaka jaNa jaNa pratie, rakhe ! kariu koI vilaMba! jAkhUkuhArau vighana haze.' (9) | darzanArthIo yakSanI samakSa prArthanA karatAM ke, "he yakSa devatA! ame tamane ghaNAM lADu naivedhamAM ApazuM paraMtu amArA kuLanI vRddhi karajo. amArA para kRpAdaSTi rAkhajo." koI yakSa mUrtinI sAme nRtya karatA to koI gIto gAtAM. koI yakSane praNAma karatAM kahetAM ke, "magadha dezamAM maMgaLa karajo." (11-12)
Page #533
--------------------------------------------------------------------------
________________ 515 magadhavAsIo yakSadevane potAnA kuLanI ane magadhadezamAM kalyANa karavAnI prArthanA karatA hatA. kavizrI RRSabhadAsajI : kayavannAne potAnA vikhUTA parivArano jhurApo sAle che. teNe muzkelIno mArga zodhavA potAnA sALA abhayakumArane vAta karI. A prasaMge buddhinidhAna abhukumAranI porasAI karatAM kRtapuNyanI sukRtyanI yAdI varNavatAM zubhecchAonAM ghoDApUra vahAvyAM. "tame kUvAmAMthI mudrikA kADhI AMgaLImAM paherI, ArdrakumArane dharma pamADayo, caMDapradhotana jevA sAvajane pakaDI mahArAjA zreNikane soMpyo, AMbAnA phaLa coranArane pakaDayo, secanaka hastIne zAMta pADayo, akALe megha varasAvI dhAriNI rANInA dohadane pUrNa karyo, rohiNeya corane pakaDayo, ratnanAM corane jhAlyo, tame kadI koInAthI parAjita thayA nathI. tamArI buddhi nirmaLa che. jo tame mArI strIo ane saMtAnono meLApa karAvI Apo to huM jANuM ke tamArI buddhi kharI che.'' (232234) " kayavanno mRtyu pAmI, yakSa banI mAnavIne mAre che tethI pAMca lADu ane lApasI tene prasanna karavA bhoga nimitte lAvI tenI pUjA karo. je nahIM Ave te rAjyano gunegAra gaNAze, tenuM kayavo yakSa bhakSya karaze.''(237) kavizrI guNasAgarajI : nagaramAM DhaMDhero pITAyo ke, ''sarva nArIo potAnA saMtAnone laI prAsAdamAM Ave. sAthe pAMca-pAMca modaka lAve.'' (DhA.4, ka.4) saMtAnone page lagADavAthI bIjanA caMdranI jema gharamAM saMpattinI choLo uDaze. AvatI caudasanA divase AvavuM anivArya che. sukha ahIM sAsu-vahuno saMvAda rasaprada che. vahuoe paDaha sAMbhaLI vinaMtI karatAM kahyuM, '"sAsujI! cAlo ApaNe devaLamAM jaIe. yakSanI pUjA karavAthI te prasanna thaze, ApaNAM saMtAno nirogI thaze. emanuM svAsthya sAruM raheze.'' sAsue dhAstI anubhavatAM kahyuM, ''vahujI ! ghara beThAM ja be hAtha joDI bhAvathI yakSanI pUjA karazo to tamAruM bhalu thaze. koInuM ghara mAMDavA mATe A prapaMca racAyo che. tamane koI vAtanI samajaNa paDatI nathI.'' vahuoe kahyuM, ''prathama nAtaruM karavA dIdhuM tyAre putra thayA. have jo kAMI nahIM karIe to ghara putra vihoNuM thaze. (tamane dhananI bahu phIkara che paNa) A ja sudhI dhana koI chAtI para bAMdhIne parabhavamAM laI gayuM nathI. lakSmI javAnI haze to jatI ja raheze. paMcane anusarIye. Apamati karazuM to duHkhI thazuM. paMca paramezvara che, je jIvana Ape che. AI! have tame aLagAM raho. kadAgraha choDo. Aja sudhI tamArI ekapaNa AjJA lopI nathI. AgaLa have, tamArI marajI. ame kaThaNa hRdaya karyuM che. tame amAruM kAma zA mATe bagADo cho?'' prasaMgopAta kavi kahe che, 'ati tANavAthI doraDuM paNa tUTI jAya che. ati maMthana karatAM samudramAMthI viSa utpanna thayuM. te viSa zaMkare gaLAmAM dhAraNa karyuM tethI 'nIlakaMTha' kahevAyA. jagatamAM caMdana zItalapaNA mATe vikhyAta che paraMtu ati mathavAthI temAM agni utpanna thAya che.' (DhA.4, ka.11-23) ahIM vAtAvaraNamAM garamATo chavAI gayo che. vRddhAnI vahuo paranI pakaDa chUTI gaI che. kavizrI lAlavijayajI : 'pAMcapAMca modaka sahU lAvau, yakSa bheTI ghari jAvau' (11) kavizrI vijayazekharajI : ''prAtaH kALe yakSanA prAsAdamAM bALakone laIne strIo Ave. potAnI sAthe pAMca modaka lAve. prasAda rUpe cAra lADu ghare laI javo ane eka lADu yakSa pAse mUkavo.''(290-292) kavizrI jayaraMgamunijI H maMtrIzvare buddhi cAturyathI sapheda raMganuM yakSa maMdira banAvyuM. temAM citrakAro dvArA suMdara bhAtIgaLa citro dorAvyAM. temAM kayavannAnI ja pratichAyArUpa mUrti sthApita karavAmAM AvI. tyArapachI nagaramAM
Page #534
--------------------------------------------------------------------------
________________ 516 DhaMDhero pITAvyo ke, "yakSadeva pratye jAge che. tenI pUjA arcanA karo, tene bhoga caDAvo jethI roga dUra thAya." (DhA.22, ka.0-8) prasaMgopAta yakSanI vezabhUSA varNave che. pratyakSa kayavanno tizo, rUpa rUDuM ho nakhazIkha AkAra, paMcaraMga vAgho paheraNa, kAne kuMDalazohe hiyaDe hAra.' (DhA.22, ka.12) mUrtine jotAM bALakonI ceSTAmAM pitAno prema dazyamAna thAya che. cAre bALako hasatAM khelatAM mUrti pAse AvyAM. potAnI mIThaDI bhASAmAM gaNagaNa karavA lAgyA ke, ""ahIM AvIne kema beThA cho? zuM rIsAI gayA cho? bApA!ghare cAlo. tamane dAdAjInI sogaMda che. tame kheMcatANa na karo. zuM tame gharamAMthI bhAgIne ahIM AvyA cho? tamane ame teDIne ja jaIzuM." koIe AMgaLI pakaDI, koIe hAtha jhAlagayo, koIpaga vaLagyo, koI hAtha kheMcavA lAgyo. eke kahyuM, "bApA! mArA che." tyAre bIjAe tene gALa ApI. eka khoLAmAM jaIne beTho. to vaLI eke pitAnA gAla para premathI cuMbana karyuM. eke kahyuM, "ApaNe bApAnI sAthe bhegA besI jamazuM." bIjAe kahyuM, "huM! tamane jamavA nahIM dauM.' ema kahI mukha ADe hAtha rAkhyo. eke kahyuM, "lADavA khAzuM." to bIjAe kahyuM, "khIrakhAMDa jamazuM." eke kahyuM, "thALImAM zIrA, lApasI pIrasazuM." bIjAe kahyuM, ApaNe saghaLA bhegAM besIne zirAmaNa karazuM.' Ama bApA sarvanA priya hatAM; evuM ahIM spaSTa thAya che. (DhA.23,ka.1-8) A saMvAdo bolakA ane skUTarahyA che. temAM mIThI lokabolI che. kavizrI dIptivijayajI : sALA banevIno vArtAlApa saMvAdAtmaka zailImAM AlekhAyo che, jemAM teo banne vacce hetanA saMbaMdhonI mIThAza ane adabhuta jugalabaMdhI ujAgara thAya che. kayavannA zeThe kahyuM, "evo koI svajanA nathI jenI samakSa huM haiyA varALa kADhuM. kaMTha sudhI du:kha Ava-jA kare che paraMtu pAchuM haiyAmAM samAI jAya che.' abhayakumAre kahyuM, "evI kaI vAta che je chAnI rAkho cho ? tame avadAta kaho, bhagavAnanuM nAma-smaraNa karo. tamAruM kAma avazya thaI jaze." kRtapuNyae kahyuM, "A rAjagRhI nagarImAM eka sAsunI cAra vahuo che. tenA cAra rUpALA dIkarAo che, te mArA che. huM bAra varSa sudhI atyaMta sukha vaibhavamAM temanA ghare rahyo chuM. paNa huM emanuM ThAma-ThekANuM ke poLanuM nAma jANato nathI. he magadhAdhIza! mAruM A du:kha to phakta bhagavAna ja jANe che. mArA parivArane maLavAnI mane utkaMThA jAgI che." mahAmaMtrIe kahyuM, "banevI! tame catura ane sujJa hovA chatAM tenuM saranAmuM jANatAM nathI ? tame bAra varSa tyAM rahyAM te bala tamane khUbazAbAzI." kRtapuNyae kahyuM, "huM nitya raMgarAgamAM DUbelo rahyo. vaLI, gokhalAnI bArIo para tALAM mArelAM hatAM. mane aDadhI ghaDI paNa teo ekalo choDatAM na hatAM. jo tame temane zodhI Apo to tamane mArA upakArI lekhIza. tame pUrve paNa ghaNAM upakAro karyA che. tame buddhinidhAna cho. jevI vAta hatI, tevI ja vAta karI che. tame mAruM duHkha dUra karazo tethI tamArI samakSa mokaLA mane vAta karuM chuM." mahAmaMtrIe kahyuM, "zeTha! eka mahinAmAM huM temane pragaTa karuM chuM. vadhu zuM kahyuM?' sarovaranA taTa upara gaganacuMbI prAsAda Ubho hato. temAM kayavannA jevI ja caMdananI mUrti sthApita karI. prasaMgopAta kavizrI mUrtino zaNagAra darzAve che. mastake paMcaraMgI pAghaDI hatI. zirabaMdha sonerI raMganuM hatuM. kAnanuM AbhUSaNa suvarNanuM hatuM. bAMye bAjubaMdha hatAM. aMge ekatAI pacheDI oDhI hatI. A pacheDImAM phUlanI kArIgarI (kasaba) hatI. gaLAmAM kiMmatI ratnajaDita hAra hato. A prAsAda kRSNAgAra dhUpa ane kasturInI sugaMdhathI mahekI uThayo. cAre dizAmAM dIvAo
Page #535
--------------------------------------------------------------------------
________________ jhaLahaLatAM hatAM. tAjA phUlanI sugaMdha sarvatra prasaratI hatI. suvarNanA siMhAsana upara mUrti zobhI rahI hatI. lokomAM vAta vahetI mUkavAmAM AvI ke, ''kayavanno marIne yakSa thayo che. te lApasI, lADu ane puSpano hAra mAMge che. nara-nArI sau yakSapUjana mATe Avo. je nahIM Ave tene rAjadaMDa thaze, yakSa duHkhadeze.''(205-290) Ama, kavizrI dIptivijayajIe A ghaTakAMzane suMdara rIte khIlavyo che. saMskRta zloko umerI potAnI paMDitAInAM darzana karAvyAM che. kavizrI phatehacaMdajI : ''chorUvAlI saba nArIyAM re, Ave pujaNa kAja'' (5) ahIM naivedha tarIke koI vastuno ullekha thayo nathI. samAja darzana : 1. prAcIna kALamAM lokomAM deva-devIo pratye zraddhA, samarpaNabhAvano bhAre vyApa haze. vartamAna kALe mAtAjInI paheDInI paraMparA vyApaka che. yakSa ke deva-devInuM pUjana na karavAthI gharamAM aniSTa thAya tevo AtaMka lokonA manamAM ghara karI gayo hato tethI loko kIDiyArAnI jema darzana karavA umaTayAM hatAM. (kavizrI ratanasUrijI - 108) 2. 3. 4. 5. 517 o. ahIM aMdhazraddhAnI vyApaktA dRSTimAna thAya che. tattvajJAnanA abhAvamAM lokoe devI-devatAnI pAchaLa doTa mUkI che. 6. yakSa pUjanA mATe 'caudasanI tithi' noMdhAyelI che. (kavizrI guNasAgarajI - DhA.4, ka.8 ane ajJAta kathAkAra) te samaye caudasanA divase kuLadevI-devatAnuM pUjana pracalita haze. 8. naivedhamAM 1 lADu, lApasIno upayoga thato haze. Aje paNa bALakonA cIDa-juhAra (muMDana)mAM lADu, lApasI ane khAjA banAvavAnI prathA hindu samAjamAM paraMparAgatapaNe pracalita che. kavizrI dIptivijayajIe lApasI, lADu sAthe phUlano hAra naivedha tarIke noMdhyo che. yakSa mUrtine suvarNa ane ratnonA alaMkArothI vibhUSita karavAmAM AvI hatI. jema maMdiromAM deva-devIonI mUrtine sajAvavAmAM Ave che. tenuM anukaraNa yakSamUrti prasaMge thayuM che. loko kuLadevI samakSa prasAda caDAvI, kuLanI uttarottara pragatinI kAmanA karatA haze. (kavizrI depAlajI - 11) 9. samAjamAM sarapaMcanuM (rAjAjJAnuM) varcasva haze. temanI AjJAne sarvasva gaNI loko akSarasaH pAlana karatA haze. teno paDagho ahIM paDayo che. (kavizrI guNasAgara - 10) kavizrI guNasAgarajInA samayamAM sAsu mATe 'AI' zabdano prayoga thato haze. AvA saMbodhanathI sagapaNanI garimA vadhe che. yakSa deva samakSa naivedha karavAnI vidhi kavizrI vijayazekharajI (290-292) ane kavizrI malayacaMdrajI (90) darzAve che. vartamAnakALe nALiyera vadherI aDadhuM maMdiramAM mUkAya che, aDadhuM pUjArI parata kare che. 10. bALako pitAne bApA, tAta (kavizrI jayaraMgamuni); dAdA (kavizrI malayacaMdrajI - 94); cAcA (kavizrI gaMgArAmajI - DhA.24, ka.1) kahIne bolAvAtAM haze. A zabdo pitRprema ujAgara kare che. 11. te samaye bhojanamAM lADavA, khIra, zIro, lApasI jevAM vyaMjano pracura mAtrAmAM vaparAtAM haze. bhojana veLAe kuTuMbanA sabhyo sAthe besI jamatAM haze. 12. devatA(yakSa)nuM nAma 'kAmadeva' che. (kavizrI gaMgArAmajI - DhA.22, ka.14) kayavanno kAmadeva jevo svarUpavAna hovAthI tenI mUrtinuM nAma kAmadeva ApyuM hovuM joIe.
Page #536
--------------------------------------------------------------------------
________________ 518 13. kavizrI gaMgArAmajInA samayamAM loko "raghunAthajInI ANa' (rAjA rAmacaMdrajInI zapatha) letAM haze. (DhA.24, ka.4) 14. cAre vahuo yakSapUjana mATe nIkaLI tyAre koI oLakhI na jAya te mATe temaNe 'ghUMghaTa tANyo. (kavizrI kalyANaratna-49) ahIM samAjamAMghUghaTanI prathA hoya tevuM jaNAya che. - strIo suMdaratAnuM abhimAnathI pradarzana na karatAM caherAne saMtADIne jIvatI haze. 15. sALA mATe 'bhaginIbaMdhu' jevuM saMbodhana karNapriya, manabhAvana ane hadayalubhAvana che. * bahupatnItvanI prathA : prastuta kathAnakamAM kRtapuNyanI cha patnIo hatI. ajJAta kathAkAra cha patnIno ullekha karI anyA racanAkArothI judA paDe che. sAte patnIo haLImaLIne rahetI hatI. mahAnAyikAne pArakI jaNIne potikI banAvavAnI snehALavRtti hatI. ahIM saMyukta kuTuMbanI vyavasthA pracalita hatI. prAcIna kALamAM zrImaMta zreSThIo ane rAjavIonI ekathI vadhu patnIo hatI. tenuM pramANa Agama zAstramAM maLe che. jema ke mahArAjA badaSabhadevanI sumaMgalA ane sunaMdA nAmanI be patnIo hatI. bharatacakravartInI cosaTha hajAra rANIo hatI. vAsudevanI batrIsa hajAra rANIo (vaidika mate rUmaNI sahita ATha rANIo) hatI. rAjA rAmanI sItA sahita cAra patnIo hatI. lakSmaNanI ghaNI strIo hatI. mahArAjA zreNikanI trevIsa rANIo hatI. jaMbu kumAranA AThazreSThI kanyAo sAthe vivAha thayA hatAM. jainadarzana anusAra puruSa karatAM strIo ra0 guNI + ra0 che. devIo deva karatAM 32 guNI + 32 che. ane tiryaMcANI tiryaMca karatAM 3 guNI +3 vadhu che. Ama, deva, manuSya ane tiryaMcamAM strInuM pramANa vadhu hovAthI manuSyamAM bahupatnItvanI prathA vikasI hovI joIe. * mahAmaMtrInuM buddhicAturyaH prastuta kathAmAM buddhinidhAna abhayakumAra dvArA be mahAna kAryo saMpanna thayAM che. (1) secanaka hastIne ugArI jalakAMta maNinA sAcA hakkadArane zodhI potAnI bahenanA vivAha yogya zreSThIvarya sAthe karAvyAM. (2) caritranAyakanA vikhUTA paDelA parivArano meLApa karAvyo. Ama, vahIvaTI AMTIghUMTI ukelavAmAM mahAmaMtrI abhayakumArano siMhaphALo rahyo che. * saMyamaH dharmanA navanIta samI jinavANInA mAdhyame saMyamano prAdurbhAva thayo. jinavANI divyavANI banI gaI. tevuM sarvaracanAkAro svIkAre che. nAyakabhoganA panAre paDayo nathI paraMtu bhogatene panAre paDayA che. kavizrI kaSabhadAsajI 'dII dAnani, bhairavajAvaIre, baIsI sIbikAI jinakamiM AvaIre' (200) kavizrI guNavinayajI : "jiNamaMdiri pUjA karI ho, dei dAna udAra; sAhammIrachala kIyau ho, ghosi(ta) nagari amAri. hiva sivikAyai ArahI ho, vAjatai vara tUri. Agai naTu e nAcate ho, pazi pagi detau'
Page #537
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51e dAna. (DhA.11, ka.14-16) kavizrI jayaraMgamunijIH kRtapuNyae saMyama pUrve ullAsapUrvaka sAte kSetramAM dhanarUpI bIjanuM vAvetara karyuM. tyArapachI dIna-du:khArtano vistAra karyo tethI teno cAre kora jayajayakAra vartAyo. garIbone bhojana pANIthI tRpta karyA ane vastro paherAvyAM. tyArapachI sAte strIo sAthe dhAmadhUmathI dIkSA lIdhI. dIkSA prasaMge vAjAno gagaDATa jANe. ghanaghora vAdaLanI garjanA ! dhavala-maMgala gIto gavAyAM. cAritra ramaNIne paraNavA jANe vararAjAghoDe na caDayA hoya, tema kRtapuNyae sAja sajyo. teNe snAna karI suMdara vastro ane kiMmatI AbhUSaNo paheryA. hajAro puruSo dvArA UMcakAyelI zibikAmAM besI kRtapuNya ane tenI sAte strIo dIkSA levA nIkaLyAM. temaNe pAMcA abhigama sAcavI, prabhuvIrane vaMdana karI, sva haste loca karI, bhagavAna mahAvIra pAse dIkSA aMgIkAra karI. siMhanI jema zUravIra banI, kayavannA munie zuddhapaNe saMyamanuM pAlana karyuM. teo sthavIra munio pAse sUtro ane artha bhaNyA. hAlatAM-cAlatAM, uThatAM-besatAM jayaNAnuM pAlana karatAM. temaNe mRSAvAdano tyAga karyo. sadA satya ja bolatAM. jayaNApUrvaka nirdoSa, sUjhato AhAra vahorI lUkhuM-sUkuM, svAda vinAnuM bhojana karatAM. nava vADanA rakhevADa banI brahmacaryanuM suMdara rIte pAlana karatAM hatAM. jemAM mALI udhAnanuM rakhopuM kare, temAM muni saMyamanuM sucAru rIte pAlana karatA hatAM. mamatva bhAvanuM nivAraNa karI samatA AdaratA hatAM. padArthano parigraha choDayo, AkarAM tapa, japa, kriyA karatAM. pAMca mahAvratanuM pAlana karatAM, doSa ke aticAra lAge to micchAmi dukka" letAM. sarva sAthe khamatakhAmaNAM karI pratikramaNa karatA, aticAranI AlocanA karatA, mitra zatrune samAna gaNatA, suvarNa ane ratnane tRNavat samajatAM, dhULa ane rAjyane samAna gaNatA. teo caudapUrvadhArI, zrutakevaLI banyAM. bhagavAna mahAvIranA cauda hajAra sAdhuomAM temanI gaNanA thatI hatI. (DhA.30/ka.1-10) kavizrI jayaraMgamunie dIkSArthI kRtapuNyanI saMyamapUrvenI gatividhi, dhAmadhUmapUrvaka ujavAyelo saMyamotsava, kayavannAmuninI nirdoSa jIvanacaryA Agama anusAra vistArapUrvaka AlekhI che. kavizrI dIptivijayajI prasaMgopAta bhagavAna mahAvIranI dezanA jemAM dAnadharmanI mahattA, saMyamanI sthiratA. mATe moharAjA ane dharmarAjAnA parivAranI vistArathI kathA kahI che. (306-309) uparokta jinavacanathI pratibodhapAmI kRtapuNya saMyamamAM joDAyo. kavizrI gaMgArAmajI prabhu vIranI vANI sAMbhaLI kayavanno zraddhAvAna thayo. tenA zarIranI sAte dhAtu ullasita banI. tene A vizva mRgajaLa samAna mAyAvI lAgyuM. satyadharmanI parakha thatAM teNe vicAryuM, nizcaryathI A jIva ekalo Avyo che, te durgatimAM (zubhAzubha karma anusAra) dhakkA khAya che." evuM vicArI kavannAe dharmamAM manane parovyuM. teNe bhagavAna mahAvIra samIpe saMyamanI IcchA vyakta karI. bhagavAne kahyuM, "he devAnupriya! sArA kAmamAM DhIla na kara. jaldIthI saMyama grahaNa kara. tuM chakAyane abhayadAna ApI, AtmagharamAM vasavATa kara." kayavannAe parivAranI mAyA tRNavat samajI toDI nAMkhI. jyeSTha putrane gharano bhAra soMpI, sAte strIo sAthe dIkSA lIdhI. kayavannA muni kSAyika samakita prApta karI kSapaka zreNie caDayA. teo ghAtI karmano kSaya karI caudamAM guNasthAnake pahoMcyAM. tyAM traNe yogane khapAvI siddha banyA. (DhA.29, ka.1-14)
Page #538
--------------------------------------------------------------------------
________________ ajJAta kathAkAra : bhagavAnanA mukhethI jANyuM ke, 'pUrvabhavamAM koI mAsakhamaNanAM tapasvI munine zubhabhAve khIranuM dAna ApatAM vartamAnakALamAM ghaNuM sukha pAmyo chuM.' AvuM jANI kayavanno saMyama levA taiyAra thayo. cha putro (gaNikAputrI sivAyanI cha patnIonA cha putra)ne gharano vahIvaTa soMpI, strIonI rajA laI bhagavAna pAse saMyama grahaNa karyo. utkRSTa koTinuM tapa karI ekavatArI banyAM. saMyamanA ghaTakAMzamAM bhagavAna muktidarzaka banyA che. temanA dvArA aNagAra dharma ujAgara thayo che. te samayanA sAdhutAnI suvAsano pamarATa ane aNagAronuM jIvana jovA maLe che. jemAM zAMtarasa ke vIrarasanuM prayojana thayuM che. kathAnA aMte nAyaka ke nAyikA 84nA pherAmAMthI mukti meLavavA, sarva sAMsArika saMbaMdhono visarjana karI paramapadanI prApti mATe pravrajyA svIkAre che. kavizrI jayaraMgamuninuM taponiSTha kRtapuNya muninuM tapanuM varNana asarakAraka banyuM che. ahIM te samayanA aNagAranI vIratA ane dhArmikatA ujAgara thaI che. 520 * saMlekhanA (saMthAro) : ajJAta kathAkAranA mate kayavannA munie ekamAsanI saMlekhanA karI. Agama pRSTho para AvA agaNita dAkhalAo jovA maLe che. pratyeka tIrthaMkaroe AyuSyanA aMte saMlekhanA (saMthAro) karI che. zAlIbhadra muni ane dhanyamunie vaibhAragiti parvata para jaI anazana AdaryAM. araNika munie saMyama pAlananI kaThinatA jANI dhagadhagatI zilA para anazana grahaNa karyuM. saMlekhanAno ghaTakAMza zarIranI kRzatA, AyuSyanI alpatA ane mRtyune mahotsava banAvavA mATe udbhavyo che. * bhagavAna mahAvIranA mukhethI kRtapuNyano pUrvabhavaH bhagavAna mahAvIranA punita pagalAM paDayAM. AtmoddhArakano mAraga gotavAnI goThaDI maMDANI. prabhu adhyAtmika khetaramAM cAsa pADI dharmanA bIja ropI rahyAM hatAM. AtmAnubhUti karAvI zAzrvatasukhanI IcchA pUrNa karavAno yajJa mAMDayo. parSadA bhagavAnanI vANI ekacitte sAMbhaLI rahI hatI. durlabha manuSya jIvananuM amogha zastra cittavaidhaka vANImAM prabhue evuM choDayuM ke, temanA bola para kayavannA kumAranA lalATe dharmanI dhajA pharakAvavAnA lekha lakhANAM. bhagavAna mahAvIra kevaLajJAnI hatAM. temaNe potAnA jJAna dvArA kRtapuNyanA pUrvabhavane ujAgara karyo, evuM sarva kavio ekamate svIkAre che. pUrvabhava jANavAnI jIjJAsA saMbaMdhI keTalAka kavio judAM paDe che. jemake, kavizrI phatehacaMda anusAra 'pUcheM zreNika rAjavI re, pUrvabhava viratAMta' (DhA.4, ka.22) ane kavizrI vijayazekhara anusAra 'dharmakathA kahitAM vacaI re vIrajI, prazna kare maMtrIsara re; kaho bhagavAnajI! vAtaDI re vIrajI, kayavannAnI jagIsa re. pUrava janama kari u kisau re vIrajI, jiNi lahyAM khINA bhoga re ? anupama ridhi hArI valI re vIrajI, pAmie viraha viyoga re?''(334-335) kavizrI phateharacaMdajIe zrI somaprabhAcArya kRta 'kRtapuNya kathA' (kumArapALa pratibodha graMtha)no AdhAra lIdho che.
Page #539
--------------------------------------------------------------------------
________________ 521 mahArAjA zreNikanA pUchAyelA praznanAM uttaranA rUpamAM bhagavAna mahAvIranA mukhethI kRtapuNyanuM bhAvi udghATita thayuM che. kavizrI vijayazekharajIe mahAmaMtrI abhayakumAra dvArA pUchAyelA praznanA uttararUpe sarvajJa prabhunA mukhethI kayavannAno pUrvabhava sabhyo che. Ama, A banne kavio thoDA judA paDe che. ahIM rAjagRhI nagarInA rAjavIone kayavannAno pUrvabhava sAMbhaLavAno talasATa jAgyo che, evuM A banne kavio darzAvavA mAMge che. kayavannAnA manamAM be virodhI paristhitio saMbaMdhI dhumarAtI (sAMprata bhavanI samasyA sukhamAM vikSepa ane saMpattinI chAkamachoLa kayA karmathI prApta thaI) AzaMkAnuM nirAkaraNa bhagavAna mahAvIre karyuM; evuM bAkInA kavio Alekhe che. mULa kathAmAM kayavannAe ja potAnA pUrvabhava saMbaMdhI jijJAsA jAgatAM paramAtmAne prazna karyo che. aMdhAriyA khaMDamAM eka dIvo pragaTe ane copAsa ujAsa phelAI jAya che, tema paramAtmAnI dezanA Atmazuddhi ane samAdhi mATe zubha nimittarUpa banI. prastuta kRtiomAM prAcIna kALanI rAjakIya, sAmAjika, dhArmika ane Arthika jIvananI viziSTa smRtio lipibaddha karavAno kavioe subhaga prayAsa karyo che, je prAcIna ane madhyakAlIna bhAratIya ItihAsane jANavA mATe seturUpa che. zailImAM bhAvane anurUpa prasAdikatA sArI rIte jaLavAI che. padya kRtiomAM duhA ane DhALa (copAI) kramabaddha che. kavioe kAvya dehane potAnI kAvya zakti dvArA suzobhita karavAno bhagIratha prayAsa karyo che. alaMkAra, kahevato, subhASito TAMkI potAnA vaktavyane vadhu asarakAraka banAvyuM che. padmasAgarajI ame dIptivijayajI jevA racanAkAroe saMskRta zloko TAMkI kRtinI mUlyavattA vadhArI che temaja potAnuM pAMDitya chatuM karyuM che. kavizrI jayaraMgamuninI kRtimAM abhipreta pratyeka prAsaMgika varNano sudIrgharIte prayojAyelAM che. A varNanomAM dIrgha anubhava, anAyAza prabaLa sarjaktA, jIvaMtatA jevA sarjaka guNo jovA maLe che. kavizrInI agAdha jJAnanI temaja bhASA uparanI hathoTIno khyAla Ave che. temanI abhivyaktimAM eka jAtanuM pUrNatva, AbhijAtya ane susaMskRtatA jaNAya che. ghaTanAone prastuta karavAnI paddhati ajoDa che. dIrdha varNanomAM paNa tAdazatA ane rasamayatA jaLavAI rahI che. A daSTie A kRti sarvazreSTha gaNI zakAya. kAvyarasone kalamamAM pakaDI levAnI kaLA kavizrI dIptivijayajIe AtmasAta karI che tethI temanI kRtimAM atizayokti vinA nirbheLa vAstaviktA pragaTa thaI che. - kavizrI badaSabhadAsajInI kRtimAM kRtapuNyanA pUrvabhavanuM zabdacitra anokhI rIte, kalpanAnA raMgo bharI AlekhAyuM che. kavizrIe prasaMgopAta saMgItanI rAga-rAgiNIonI vizada nAmAvali noMdhI potAnI saMgIta kaLAnI priyatA ane vidvattAdarzAvI che. kavizrI phatehacaMdajI, kavizrI kalyANasAgarajI, kavizrI lAlavijayajI, kavizrI ratanasUrijI jevA keTalAkakavionI kRti TUMkANamAM AlekhAyelI hovAthI varNanonI bharamAra nathI paraMtu TUMkA saMvAdo sacoTa ane asarakAraka che. e daSTie A laghukRtio viziSTagaNAya.
Page #540
--------------------------------------------------------------------------
________________ 522 prakaraNa : 6 pariziSTa vibhAga 1. vividha kAvya svarUpo madhyakAlIna kavioe 'kayavannA caritra'ne najara samakSa rAkhI kAvya racanA karI che. A kavioe vividha kAvya svarUpono Azraya lIdho che. A graMthamAM judA judA kavioe bhinna bhinna kAvya prakAromAM potAnI kavitAne DhALI che. A vividha kAvyasvarUpono paricaya prastuta che. 1. saMdhi kAvya svarUpa ane samIkSA jaina sAhityanA vividha kAvya prakAromAM 'saMdhi' kAvya prakAra vikhyAta che. sAmAnya rIte jaina kAvya prakAro para saMskRta, prAkRta ane apabhraMzano prabhAva paDayo che. 'saMdhi' saMjJAvALA kAvyo apabhraMza bhASAmAM prApta thAya che. saMdhi eTale joDANa. vyAkaraNanI dRSTie svarasaMdhi ane vyaMjana saMdhi joDANane 'saMdhi' kahevAya che. kAvyanI dRSTie vyAkaraNano artha abhipreta nathI. saMskRta mahAkAvyomAM vastu vibhAjana mATe sarga ane prAkRta mahAkAvyomAM 'AkhyAna' zabdaprayoga vyaMjita thayo che. tevI ja rIte apabhraMza mahAkAvyomAM A 'saMdhi' zabdano prayoga thayelo jovA maLe che. Ama, saMdhi eTale apabhraMza mahAkAvyanI racanAmAM vastu vibhAjana mATe prayojAto zabda. saMdhibaddha kAvyamAM paNa vibhAjana mATe 'kaDavaka' zabdaprayoga thayo che. kAvyanA AraMbhamAM ATha paMktinuM athavA ATha kaDInuM 'kaDavaka' hoya che. A kaDavakanA aMte 'dhattA' nAmanI eka kaDI hoya che. 'kaDavaka' nI paMktio aMtyAnuprAsa hoya che. A kAvyanuM svarUpa vicArIe to prAraMbhanI eka kaDImAM deva-gurunI stutino mitAkSarI ullekha karI saMdhi kAvya racavAmAM Ave che. 'kaDavaDa'mAM ochAmAM ochI 8 paMktio ane vadhumAM vadhu 40 paMktio hoya che. 'kaDavaDa'ne aMte kartAmAM nAmano ullekha prApta thAya che. A uparAMta phaLa zrutino nirdeza karavAmAM Ave che. vyaktinA cAritranA vividha lakSaNo ane prasaMgonuM kAvyanA sauMdaryamAM abhivRddhi kare che. rasa niSpatti kAvyanuM mahattvanuM lakSaNa che. prAkRta ane apabhraMza kAvyomAM varNana ane rasa nirUpaNanA mizraNavALI kRtio racAI che. jema ke - dhanezvarasUri kRta 'surasuMdarI cariya' (I.sa. 1038); vardhamAna sUri kRta 'AdinAtha caritra' ane 'manoramA kathA' (I.sa. 1084); devacaMdrasUrinuM 'mUla zuddhi prakaraNa' (I.sa. 1089), 'zAMtinAtha carita' (I.sa. 1104); AmadevasUri kRta 'AkhyAna kathA maNikozavRtti' (I.sa. 1134Ja; somaprabhasUri kRta 'kumArapALa pratibodha' (I.sa.1184) vagere kRtiomAM koI koI jagyAe prAkRta ane apabhraMzano ubhaya jovA maLe che. sau prathama 'saMdhi' zabdaprayoga devacaMdrasUrinI 'mUla zuddhikaraNa' kRtimAM thayo che. uparokta mAhitI anusAra anumAna karI zakAya ke IsunI 12mI sadImAM prAcIna gurjara bhASAmAM 'saMdhi' kAvyanI racanA thaI che.
Page #541
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa23 sulasA AkhyAna - sulasA caritra' (10 kaDavaka)nA prAraMbhamAM saMdhino prayoga thayo che. "AkhyAna maNikoza vRtti'mAM prAkRta AkhyAna kRtiono saMcaya thayo che. temAM saMdhi zabdaprayoga jovA maLe che. A kRtionA saMdarbhamAM evuM anumAna karavAmAM Ave che ke 11mI sadInA aMta bhAgamAM saMdhikAvyono prAraMbha thayo che. apabhraMza ane saMdhi kAvyonI bhASA ziSTa mAnya che. ratnazekharasUrie I.sa.1582mAM 'upadezamALA vRtti'nI racanA karI che, temAM saMdhi kAvyano ullekha jovA maLe che. dIrghakAvya aMtagarta saMdhi kAvyanI sAthe svataMtra saMdhikAvyo prApta thAya che. saMdhikAvyo upadeza pradhAna hovA chatAM akarSaka ghaTanAo, saraLabhASA, chaMdaprayogo ane rasAnubhUtithI gUMthAyelA hovAthI uttama che. 11mI sadIthI 15 sadInA samayamAM saMdhikAvyo racAyA che. saMdhi kAvyanI mAhitI jainasAhityanA kAvya vizvamAM abhinava prakAzapuMja pAthare che. jainasAhityanA saMzodhaka ane pratibhAzALI lekhaka zrI agaracaMdajI nAhaTA jaNAve che ke- "saMdhi zabdaprayoga apabhraMza mahAkAvyomAM prApta thAya che. zrI vijayaprabhasUrinI 15 racanAo A prakAranI prApta thAya. che. saMdhi kAvya paraMparA lagabhaga 19mI sadI sudhI jIvaMta rahI che. rAjasthAnI saMdhi kAvyo vizeSa racAyA che. kharataragacchanA kavionuM saMdhikAvyomAM noMdhapAtra yogadAna che." saMdhi kAvyaracanAono paricaya: aDhAramI sadInA kavi jinaharSanI kRti "mRgAputra copAI' (saM. 1015, 10 DhALa)mAM saMdhi zabdaprayoga thayo che. 1. kharataragacchanA muni somadhvajanA ziSya khemarAje 'IkhakArI rAjAnI copAI athavA caritraprabaMdha athavA saMdhi' ema traNa saMjJAo darzAvI che. A kavino samaya soLamI sadInA uttarArdhano che. kRti mATe kAvya saMjJAonuM koI cokkasa prayojana samajAtuM nathI. copAI = copAI chaMda; caritra prabaMdha = jIvananA vividha prasaMgonuM kramika nirUpaNa; saMdhi= joDANa (saMbaMdha) soLamI sadInI kavi vinayasamudranI 'namirAja baSi saMdhi' (saM. 1583, 69 gAthA) prApta thAya che. sattaramI sadInA bIjA tabakkAmAM kharataragacchanA jinahaMsasUrinA ziSya puNyasAgara upAdhyAye subAhusaMdhi" (saM. 1604, 89 gAthA)nuM kavana karyuM che. sattaramI sadInA kharataragacchanA malibhadranA ziSya kavi cAritrasiMhanI 'catuHzaraNa saMdhi' (saM. 1691, 91 gAthA) jesalameranA jJAnabhaMDAramAM upalabdha che. sattaramI sadInA trIjA tabakkAmAM thayelA kavi saMyamamUrtie "udAI rAjarSi saMdhi' (saM. 1662)nI racanA karI che. vaDatapagacchanA ziSya kanakasuMdare 'jinapAlita sajhAya saMdhi' (03 gAthA)nI racanA karI che. A racanA zrI jJAtAdharmakAthAnA AdhAre racAI che tevo kAvyanA aMte kavizrIe ullekha karyo che. sattaramI sadInA kavizrI Ara. pAThake "AnaMda zrAvaka' (saM. 1684, 15 DhALa)nI racanA karI che, jemAM AnaMda zrAvakanA jIvanano vistArapUrvaka paricaya Apyo che. kavie kAvyanA prAraMbhamAM paraMparAgata rIte devastuti (vardhamAna stuti) karIne saMdhinI racanAno ullekha karyo che. "vardhamAna jinavara caraNa namatAM navanivanidhi hoI; saMdhi karuM ANaMdanI sAMjalijyo sahu koI." aDhAramI sadInA bIjA tabakkAmAM thayelA kavi khemanI "anAthI TaSi saMdhi' (saM. 1045) ane
Page #542
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa24 vIsamI sadInA zrIdevanI 'thAvagrAmuni saMdhi' (saM. 1984) jovA maLe che. AogaNIsamI sadImAM loMkAgacchanA ThaSi jelame 'paradezI rAjAno rAsa athavA saMdhi athavA na'nI (22 DhALa) racanA karI che. RSi jelame cAra kAvya saMjJAono prayoga karyo che. kAvyano vistAra jotAM tene 'rAsa' saMjJA kahevI vadhu yathArtha lAge che. A saMdhi kAvyo moTe bhAge caritrAtmaka che. jaina kathA sAhityamAM vihAra karI durlabha mAnava janma saphaLa karavA mATe preraNA maLe tevAM A caritro jaina saMskRtinA dhaDatara ane vikAsamAM upakAraka che. jaina kathA sAthe jaina dharmanA siddhAMtone paNa A caritra sAthe prasaMgopAta gUMthelA che. jema ke - Saka saMdhimAM cha kAyanA jIvo; cariMga bhAvaNamAM cAra bhAvanA (maitrI, pramoda, kAruNya ane mAdhyastha); uvahANA tapamAM upadhAna tapanI ArAdhanA; zIla saMdhimAM zIlano mahimA; tapa saMdhimAM karma nirjarA mATe tapano mahimA vagere tAttvika viSayonI mAhitI che. Ama, A saMdhi kAvyo lokottara jJAnamArganuM anusaraNa kare che .dhArmika saMdhimAM jIvananA utkarSa mATe AcAra saMhitArUpa vicAro vyakta thAya che. dhattA, phaLazruti ane anya paMktio udAraharaNarUpe noMdhavAmAM AvI che. u prakAzita saMdhi kAvyanI sUcI : 1. risahapAraNa saMdhi I.sa. 1182 ratnaprabhasUri 2. vIra jiNa pAraNya saMdhi I.sa. 1182 ratnaprabhasUri 3. gayasuumAla saMdhi I.sa. 1182 ratnaprabhasUri 4. sAlibhadra saMdhi I.sa. 1182 ratnaprabhasUri 5. avaMtI sukumAla saMdhi I.sa. 1182 ratnaprabhasUri 6. mayaNarehAsaMdhi I.sa. 1241 jinaprabhasUri aNahi saMdhi I.sa. 1225 thI 60 jinaprabhasUri jIvANu saphisaMdhi I.sa. 1225 thI 80 jinaprabhasUri 9. namaya suMdari saMdhi I.sa. 1202 jinaprabhasUri 10. cariMgabhAvaNa saMdhi I.sa. 1300 jinaprabhasUri 11. ANaMda zrAvaka saMdhi I.sa. 1300 vijayacaMdrasUri 12. aMtaraMga saMdhi. I.sa. 1300 ratnaprabhagaNi 13. pezI - goyama saMdhi I.sa. 1410 ajJAta. 14. bhAvaNa saMdhi I.sa. 1413 jayadevamuni 15. sIla saMdhi I.sa. 1413 jayazekharasUri 16. uvahANa saMdhi I.sa. 1400 pUrve nayazekharasUri 10. hematilaka sUri saMdhi I.sa. 1400 pUrva ajJAta 18. tapasaMdhi I.sa. 1430 vizAlaratnasUri 19. asAhimaharSi saMdhi I.sa. 1430 ajJAtA 20. upaesa saMdhi I.sa. 1500 hemasAra 1. saMdhikAva samuccaya; 2. apabhraMza bhASAke saMdhi kAvya aura unakI paraMparA; le. agaracaMda nAhaTA; J. papa thI 64
Page #543
--------------------------------------------------------------------------
________________ 525 2. bAlAvabodha jaina sAhityanI mULabhUta kRtio prAkRta bhASAmAM racAyelI che. tyAra pachI mULabhUta graMthonI TIkA saMskRta bhASAmAM prApta thAya che. A kRtio mAtra vidvAna vargane ja AsvAda yogya bane che. AvI kRtionuM vivecana ane anuvAdanI jaina sAdhuonI pravRttithI jaina jainettara vargamAM dhArmika jJAna prApti mATeno eka nUtana mArga astitvamAM Avyo che. bAlAvabodha A prakAranI racanAonuM udAharaNa che. bAla + avabodhanI saMdhi karatAM 'bAlavabodha' zabda racAyo che. bAla eTale bALaka nahIM paraMtu jJAnanA arthamAM je bALaka samAna che. anya rIte vicArIe to bALakane jJAna na hoya tevI rIte dharmagraMthomAM je agAdha vAraso che tenuM jJAna nathI evI vyakti bAla-bALaka che. AvA bAla jIvonA avabodha mATe racAyelI kRti bAlavabodha kahevAya che. gadya sAhityanI prAcIna racanA tarIke jaina sAhityanA bAlAvabodhanuM pradAna aitihAsika mUlya dharAve che. jaina sAhityamAM bAlAbodha zabda pracalita che. DaoN. bhogIlAla sAMDesarA bAlAbodha vize jaNAve che ke bAlAvabodha jaina sAhityano zabda che tema chatAM artha vistArathI vicArIe to bhAgavat, bhAgavad gItA, gIta goviMda, cANakyanIti zAstra, yogavasiSTha, siMhAsana batrIsI, paMcAkhyAna, gaNitasAra Adi je bIjI anuvAdarUpa racanAo maLe che te mATe paNa sAhityanA ItihAsamAM 'bAlAvabodha' zabda prayojI zakAya. A badhA gadhAnuvAdono uddeza eka ja che. bAlAvabodhamAM mULano aneka gaNo vistAra karelo hoya che. bAlAvabodhano uttarakAlIna prakAra'stabaka' athavA'Tabo' rUpe oLakhAya che. bAlAvabodha eka ziSTa racanAno prakAra che. bAlAvabodhanI racanAo anuvAdakalA, bhASA vikAsanI sAthe gadya sAhityanA dRSTAMtarUpe aitihAsika mUlya dharAve che. bAlAvabodhanA prAcIna udAharaNa tarIke be dRSTAMta noMdhavAmAM AvyA che. 1. I.sa. 1302mAM lakhAyeluM'sarvatIrtha namaskAra stavana' ane 'navakAra vyAkhyAna' gadha racanAnA namUnArUpe nIce pramANe che. 'mAharau namaskAra arihaMta hau, kisA ji arihaMta rAga dveSa rUpiyA ari vayari jehi haNiyA athavA catuSTi InadrasaMbaMdhinI pUjA mahimA kevalajJAna, cautrIsa atizayi samanvita; aSTamahAprAtikArya zobhAyamAna mahAvidehi khetri virahamAna tIha; arihaMta bhavagaMta mAharau namaskAra hau' ||1|| 2. I.sa. 1274 AzApallImAM lakhAyelA 'ArAdhanA' gadha racanAnuM prAcIna udAharaNa nIce pramANe che. "samyaktva pratipati karahu, arihaMta devatA susAdhu guru jinapraNIt dhammu samyaktva daMDaku cciraThu, sAgara pratyAkhyAnuM uraha, cauThu saraNi paIsarahu, paramezvara arahaMtasaraNi sakala karma nirmakta siddhasaraNi sakala pApa palaTa kavalana kAlAkalitu kevalipraNItu dhammesaraNi siddha saMgha gaNa kevali zruta AcArya upAdhyAya sarva sAdhuvratiNI zrAvaka zrAvikA iha ja kAI AzAtanA kI huMtI tAha micchAmi dukkaDaM'' bAlavabodha ghaNI moTI saMkhyAmAM prApta thAya che. Agama graMtho ane anya zAstrIya graMthone kendramAM 1. prAcIna gurjara kAvya saMgraha, pR. 88 2. prAcIna gurjara kAvya saMgraha, pR. 86.
Page #544
--------------------------------------------------------------------------
________________ 526 rAkhIne bAlAvabodhanI racanA thaI che. sUtrakRtAMga, cauzaraNapayannA, uttarAdhyayana sUtra, jJAtA sUtra, paDAvazyaka sUtra, praznavyAkaraNa sUtra, naMdI sUtra, dazavaikAlika sUtra, kalpasUtra uparAMta navatattva, saMgrahaNI, vivekavilAsa, cAturmAsika vyAkhyAna, kSetrasamAsa, bhaktAmarastotra, kalyANamaMdira, ajitazAMti, zrAddha pratikramaNa sUtra, navakAramaMDala, saMvidhasattarI, karmagraMthadaMDaka, upadedhamAlA, zIlopadezamAlA vagere bAlAvabodha che. A sUci apragaTa amadAvAda, khaMbhAta, pATaNa, lIMbaDI, vaDodarA jevA jJAna bhaMDAromAM surakSita che. gadya sAhityanA abhyAsanI sAthe zAstrajJAna prApta karavA mATe AdhArabhUta sAdhana che. sAdhu kavioe svAdhyArUpe ke bALajIvone jJArjana karAvavA mATe A prakAranuM sarjana karyuM che. dhArmika kRtio tenA pAribhASika zabdone kAraNe samajavI kaThina che. vaLI, dareka vyaktino kSayopazama eka sarakho hoto nathI eTale AvI kRtione samajavA vadhu mahenata - puruSArtha karavo paDe che. madhyakAlIna muni bhagavaMtoe jaina zrutajJAnanA vArasAne sahelAIthI samajavA mATe "Tabo' ane bAlavabodha jevI racanAo karI che, daSTAMtarUpe saMkSipta mAhitI nIce pramANe karavAmAM AvI che. zrI bhrAtRcaMdrasUrIzvarajI jJAna bhaMDAra - mAMDala (pArjacaMdragaccha) "jIvavicAra Tabo'; po. 26/1, prata - 244, patra saMkhyA-6; gAthA - 1 thI 3; le. ajJAta. kartAe prathama jIvavicAranI gAthA lakhI che tyApachI kaThIna zabdano artha lakhyo che. arthanI sAthe jyAM Avazyaka hoya tyAM vizeSa khulAso karI mAhitI paNa ApI che. dA.ta. bhuvana = svarga, mRtyu ane pAtALa; thAvara jIva=pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vansapatinA jIva ItyAdi. zrI kailAsasAgara jJAnabhaMDAra kobA (amadAvAda)thI prApta "navatattvano bAlAvabodha' prata naM. 5404ra, patra saMkhyA 13, gAthA 1 thI 52. prastuta kRtimAM kavizrI jJAnavimalasUrijIe navatattvanI mULa gAthA prAkRtamAM lakhI pratyeka zabdano artha saraLa bhASAmAM Alekhyo che. karmanI prakRtio ItyAdino yaMtra (koTho) banAvI saraLatAthI samajI zakAya te rIte kRtinI racanA karI che. vaLI, jyAM jyAM vizeSa samajaNanI AvazyakatA hoya tyAM tyAM graMthonAM nAma TAMkyAM che, jethI jijJAsu pAThako te graMthonI sahAyatAthI vadhu spaSTa rIte samajI jJAnavRddhi karI zake. 3. sakjhAyanuM svarUpa (jaina sAhityanA kAvya svarUpo - le. DaoN. kavina zAha) madhyakAlIna jaina sAhityamAM sakjhAya svarUpanI daSTie AgavuM sthAna dharAve che. saMskRtanA svAdhyAya' zabdamAMthI prAkRtamAM 'sakjhAya'pracalita thayo che. jaina sAhityamAM sakjhAyanuM svarUpa atyaMta samRddha che. tene jJAna, bhakti ane vairAgyanA pado sAthe sarakhAvI zakAya. sajhAyano pradhAna sUra tyAga - vairAgyanI bhAvanAne poSaNa ApavAnuM che. "sva" eTale AtmA. AtmAne pAmavAnA upakAraka vicArone vyakta karatI racanA te sajhAya che. temAM bhale zRMgAra, karUNake zAMta rasanuM nirUpaNa hoya chatAM vairAgyanI bhAvanA kendra sthAne che. sajhAya Atma jAgRtinI kSaNe kSaNe cetavaNI Ape che. viSayavastunI daSTie temAM vividhatA jovA maLe che. jema ke saMsAranI asAratA, kSaNabhaMguratA,
Page #545
--------------------------------------------------------------------------
________________ para sukha-duHkhanA kAraNo (karma prakRtti), punarjanmanI mAnyatA, mRtyunI bhayAnakatA, sapravRttino Agraha, AcAra zuddhi, nItiparAyaNatA, durguNono tyAga ane sadgaNonI sAdhanA, dharmanuM svarUpa, manuSya janmanI durlabhatA, krodha-mAna-mAyA-lobha-rAga-dveSa ane parigrahano tyAga, ahiMsA, satya, zIlano mahimA jevA viSayo prayojAyelAM hoya che. A uparAMta jaina dharmanA covIsa tIrthaMkaronA jIvana preraka prasaMgo, cakravartI, parAkramI rAjAmahArAjAo, baSio, maharSio, jaina sAdhuo ane satIonA satItva preraka prasaMgonuM kathAvastu tarIke sakjhAyamAM nirUpaNa thayuM che. jaina tahevAro ane tithionuM mahattva paNa sakjhAya kAvyamAM gUMthAyeluM che. bIja, AThama, caudasa jevI parva tithinI vizeSatA, Agama, nArakI, navapada, tapano mahimA ane pazuSaNa jevA viSayo prayojAyelAM che. parva tithinI sajhAya dharma mArge joDavAmAM nimittarUpa che. bAra ane cAra bhAvanAnI sajhAya manazuddhi mATe upayogI che. mahAvrata ane aNuvratanI sajhAya AtmAnuM urdhvagamana kare che. daSimunionI sajhAyono sArAMza evo hoya che ke jIvananI sArthakatA vairAgyamAM che. cAritrano mArga sarva zreSTha che. saMsAranA saMbaMdho nAzavaMta che. Ama, sajhAya svatarapha abhimukha karAvanAra geya kAvyaprakAra che. vAcanA, pracchanA, parAvartanA, dharmakathA ane anuprekSA A pAMca prakArano svAdhyAya sajhAyamAM garbhita che. stavana eka vyakti bole che ane samUhamAM loko jhilAve che, jyAre sanjhAya AtmaciMtanano viSaya hovAthI svakendrI banI ciMtanamAM ekarUpa thavAnuM che. eTale eka vyakti sanjhAya bole che ane anya vyaktio zravaNa karI tenuM hArdapAme che. paMDita maphatalAla jhaveracaMda kahe che, "sakjhAyanuM geya sAhitya khUba vairAgyavAdI sAhitya che. je asara upadeza na kare te asara ekAda sakjhAyanuM zravaNa karavAthI mAnavInuM citta DolI uThe che. samAnya janatAne tattvanuM jJAna, bhakti ane vairAgyanuM poSaNa sanjhAya dvArA thAya che. sanjhAyamAM seMkaDo caritro gUMthAyelAM che. vairAgyanI sAthe karaNIya kAvyo ane upadezatemAM samAyelo che.' paMDita sukhalAlajI kahe che, "sajhAya e upadeza pradhAna geya kAvya racanA che. Arya saMskRtinI paraMparAmAM svAdhyAyanuM mahattva che. taitarIya upaniSadamAM tenI tapamAM gaNanA thaI che. jaina dharmamAM paNa svAdhyAya ane dhyAna para vizeSa bhAra mUkAyo che. paraMparAgata ucca saMskAro ane sAtvikatA pAmI zakAya che. sakjhAya sAMbhaLavI, tenI DhALo yAda karavI, tenuM punarAvartana karavuM evA nitya karmanA kAraNe mArA vidhA vyavasAyanuM prathama pagathiyuM ane dizA ughaDavAnuM eka dvAra banyuM che. bhara dariye vahANa tUTatAM koI musApharane nAnakaDuM pATiyuM maLe to tenA Teke salAmatI mATe AgaLa vadhe, tema sajhAya A saMsAranI sapharamAM sva sthAne laI javAnuM pavitra ane preraka kArya che.' Ama, sajhAya karma nirjarAnuM kAraNa che. pratikramaNanI Avazyaka kriyAmAM sakjhAya gAvAno krama che. je tyAga ane vairAgyanA vicArothI manane puSTa karavAnI udAtta bhAvanAno abhigama che. sekjhAya mAtrA dravya kriyA nathI paraMtu AtmabhAvanuM darzana karavA mATenuM sAdhana che. devanI pratikramaNamAM je sajhAya che, tenA karatAM viziSTa prakAranI sajhAya rAI pratikramaNamAM che. rAI pratikramaNamAM 'bharakhesara bAhubalI', pauSadhamAM traNa vakhata "manhaniNANa', mAMgalika pratikramaNamAM
Page #546
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa28 manDajiyANa', padhdhI-comAsI-saMvatsarI pratikramaNamAM "saMsAra dAvAnaLa'nI sajhAyano svAdhyAya karavAno vidhi che. devasi pratikramaNanI saRAya tyAga ane vairAgya pradhAna che, to rAI pratikramaNanI sajhAya prAtaH kALamAM mahApuruSo ane satIonA puNya smaraNa dvArA AtmAne mAnasikazuddhi vRddhimAM pUraka che. bharaphesaranI sakjhAyamAM uccakoTinA cepana mahApuruSo ane suDatAlIsa satIonI sUcI che. emanuM pratidina smaraNa karavAthI guNAnurAga keLavAya che, pApano baMdha nAza pAme che ane dravya pratikramaNamAMthI AbhA bhAvapratikramaNa tarapha gati kare che. saMsAra dAvAnaLanI sajhAya AtmAne cetavaNI Ape che ke saMsAra cAra kaSAyanI caMDALa cokaDI che. teno saMga bhavabhramaNa karAve che. teno kSaya karavo e ja manuSya janmanI sArthakatA che. sakjhAya kAvyanI virATa sRSTi che. muni udayaratna kRta jaina sakjhAyamALAmAM vividha viSayonI sekjhAyo noMdhAyelI che. muni merUvijayajI kRta 'naMdiSaNanI sakjhAya'; kavi zAMti harSa kRta 'avaMtIsukumAranAM tera DhALIyA'; kavi jayasAgara kRta "meghakumAranI sakjhAya'; kavi mAnavijaya kRta 'jhAMjharIyA muninI sakjhAya'; kavi saubhAgyavijaya kRta 'jaMbusvAmInI sakjhAya'; kavi jinaharSa kRta "vajasvAmInI sakjhAya'; ajJAta kavi kRta "kalAvatInI sekjhAya'; kavi jJAnavimalasUri kRta "caMdanabALAnI sakjhAya'; kavi rAjavijaya kRta "rUkamaNInI sakjhAya'; upAdhyAya sakalacaMdrajI kRta "devAnaMdAnI sakjhAya'; kavi lAvaNya, samaya kRta 'nema-rAjulanI sajjAya'; kavi kalyANa vimala kRta 'sulatA satInI sakjhAya' Adi aitihAsika kRtio che. A uparAMta kavi karmasAgara kRta "guNasthAnaka sakjhAya'; kavi hetavijaya kRta 'aDhAra nAtarAMnI sakjhAya'; upAdhyAya yazovijayajI kRta "samakitanA saDasaTha bolanI sajhAya'; kavi vIravijayajI kRta IriyAvahiyAnI sakjhAya'; muni vRddhivijayajI kRta dazavaikAlikanA daza adhyayananI sakjhAya' tAtvika kRtio che. rUpaka prakAranI sajhAyamAM kavi sAMkaLacaMda kRta bhavaprapaMca nATaka ane manabhamarAnI sajhAya'; kavi rUpavijayajI kRta 'kAyA-pura pATaNanI sakjhAya'; kavi mAnavijayajI kRta 'ATha madanI sajhAya'; kavi samayasuMdara kRta niMdAnI sakjhAya'; kavi udayaratna kRta "cAra kaSAyanI sakjhAya'; kavi harSa ane kavi jIvavijayajI kRta 'upadezanI sakjhAya' Adi. prastuta graMthamAM lAlavijayajI kRta "kayavannA baSi sakjhAya'; malayacaMdramuni kRta "kayavannA zeTha sakjhAya'; vijayadharmadhuraMdharasUrijI kRta "kayavannA sakjhAya'; ajJAta kRta "kayavannA sakjhAya'no samAveza thayo che. 4. rAsA sAhitya svarUpa ane paribhASA saMskRta sAhityamAM 'rAsa' ke 'rasika" zabda jovA maLe che. tyAM rAsa zabdano prayoga kRSNa ane gopInI krIDA, yAdavavIronI krIDAnA arthamAM thayo che. jemake - harivaMza purANanA 20mA adhyayanamAM kahyuM che- "gopa kanyAo maMDaLAkAramAM be-benI joDImAM kRSNanuM manohara caritra gAtI rame
Page #547
--------------------------------------------------------------------------
________________ 529 che. keTalIka suMdarIo vAdhane anurUpa nRtya karatI, keTalIka strIo vRMdamAM gIta gAtI hatI. e gIto baLarAma ane kRSNanA parAkramone vaNI letAM saMkIrtana karatAM gIto hatAM. nRtya karanAra strIo hAthathI tAla ApatI. brahmapurANa anusAra "gopI parivRtto rAtriM zaraccandra manoramAm / mAyAmAsa govindo rAsArambharasotsukaH / / "gopIothI vIMTaLAyela ane rAsano AraMbha karavAnA rasane mATe utsuka kRSNe zaradanI manorama cAMdanI rAta mANI.'' bhAgavatanA dazama skaMdha, adhyayana-33, zloka-2,3mAM 'rAsa' zabdano prayoga thAyo che. "eka eka gopI ane eka eka kRSNa evI racanAthI rAsa ramAtA.'' zAradAtanaya anusAAra : 'urU, jaMghA ane baMne hAthanA calana vaDe nartana thAya te rAsaka kahevAya. nATyadarpaNamAM hallIsakanI A ja vyAkhyA che. tethI hallIsaka ane rAsaka banne eka ja mAnI zakAya. zrI dazavaikAlikanI TIkA ane dharmabiMdu vRttimAM rAsAnI racanAno uddeza rajU thayo che. strI mUDha mUrkhANAM nRNAM cAritrakAMkSiNAM / zanugrahArthe sarvajJaiH siddhAntaH prAkRtaH kRtaH / / vaLI, hemacaMdrAcArye'chaMdAnuzAsana' (pR.35)mAM rAsanI vyAkhyA duhAmAM darzAvI che. suNidhi vasaMta purapoTha dhuraMdhihaM rAsu / ravi taha huA tankhANi yAhika nirAsu / / paMdaramI sadImAM 'bharatakoSa'mAM kuMbhakarNadaMDakarAsanI mAhitI nIce pramANe ApI che. ''8, 16, 32 ke 64 suMdarIo jenA hAthamAM sonAnA eka hAtha lAMbA ane aMguThA jeTalA jADA dAMDayA rahetA. temAM joDI sAthe agaLa, pAchaLa ke paDakhe thavAnI kriyA, layayukta ane tAlayukta nRtyanI sAthe pArzva saMgIta rahetuM. cArI, bhamarI vagere dhAtabheda rahetA. uru, jaMdhA ane paganA vividha maMDaLo racAtA. rAjAnI samakSa thatA A nRtyamAM dezAnusAra daMDa, cAmara, malamalayukta daMDa ke cUrikA daMDa paNa rAkhavAmAM AvatA. Ama, rAsa eka geya nRtya prakAra che. jene gujarAtamAM pracalita garabA ane rAsa sAthe cokkasa saMbaMdha che. 'samartha sAhityakAra DaoNlara rAya mAMkaDa rAsAone svataMtra kAvyaprakAra na mAnatA kathA 1. adhyayana-81, zloka-2. 2.bharatakoSa, bharatamuni, pR.85. 3. gujarAtI sAhityanA svarUpo - maMjulAla majumadAra, pR. 818
Page #548
--------------------------------------------------------------------------
________________ 530 zailInuM khaMDakAvya mAne che. prakhara vyAkaraNazAstrI ke.kA.zAstrI ane temane anusarIne dhIrajalAla gha, zAhe rAsanI utpati prAcIna geya rasamAMthI mAnI che. rAsa mULa to tALIothI ane dAMDiyAthI tAla ApIne goLa pharatAM gavAtI nAnI geya racanA hatI. A rAsano viSaya dhArmika stavano, upadeza, jaina tIrthaMkaro, sUrio ane zreSThionA caritro, tIrtha sthaLonA mahAbhya ItyAdi raheto. kALakrame rAsamAMthI utkaTa geya tattva ane abhinaya tattva lupta thayuM. temAM aitihAsika, paurANika, sAmAjika kathAo ane prasaMgonuM nirUpaNa umerAyuM, tethI rAsanuM svarUpa vyApaka banyuM. A rIte 'rAsa' mAMthI "rAsA'nuM svarUpa ghaDAyuM. e prabaMdha sAhityanI samIpa AvyuM. pachI AvI kRtio rAsA' ke 'prabaMdha'nA nAme vahetI thaI." sAhityanA sAdhaka anaMtarAya rAvaLanA mate "rAsa eTale sugeya kAvyaprabaMdha.enI racanA vistAramAM prathama TUMkI ane urmikAvya jevI paNa samaya jatAM AkhyAna paddhatinI banI. pUrve kAlIna lAMbA geya kAvya ane apabhraMza mahAkAvyanA anusaraNanuM e pariNAma. apabhraMza mahAkAvya saMdhio (sargo)mAM vibhakta hoya che. saMdhio dhIme dhIme adazya thatAM mahAkAvyanuM sthAna kaDavAbaddha geya kavitAe lIdhuM, e kavitA te rAsa.* sAhityakAra pro. vijayarAya vaidha anusAra "rAsa ke rAso prAsayukta padhamAM (duhA, copAI ke dezI nAme oLakhAtA vividha rAgomAnAM koImAM) racAyeluM dharmaviSayaka kathAtmaka ke caritrAtmaka sAmAnyataH kAvyaguNI thoDe aMze hoya tevuM paNa samakAlIna dezasthiti tathA bhASAnI mAhitI sArA pramANamAM ApatuM dIrghakAvya.' rAsA sAhityano prAraMbha : graMthabhaMDAromAM upalabdha kRtiomAM sauthI prAcIna rAsakRti maLe che te zAlibhadrasUrinI che. temaNe I.sa. 1184mAM bharatezvara bAhubali rAsa'nI racanA karI che. vIrarasa pradhAna, 203 kaDInuM saMkSipta kathAprasaMgavALuM A kAvya vastupALa-tejapALa (bhImadeva)nA samayamAM racAyuM che. tyArathI rAsA sAhityano prAraMbha gaNI zakAya. jo ke "prabaMdha' kAvya prakAranuM svarUpa darzAvatAM "gujarAtI sAhitya svarUpo'mAM lakhyuM che ke"vIrarasa pradhAna ane ojasabharI zailIvALuM kAvya prabaMdha kahevAya che kAraNake prabaMdhanuM kathAvastu ItihAsa ane daMtakathAnA mizraNathI banyuM hoya che. tethI zAlibhadrasUrino I.sa. 1184mAM racelo 'bharatezvarabAhubali rAsa' Ama jovA jaIe to prabaMdha ja lekhAya. e rIte rAsa ane prabaMdha zabda 1. bhagavadgomaMDaLa, le. bhagavatasiMhajI, pR. 0636. 2. gujarAtI sAhityanI rUparekhA, pR. 20, le. vijayarAja kalyANarAya vaidha, I.sa. 1943, a.pra. 3. (gujarAtI sAhityanA svarUpo, maMjulAla majumadAra, pR. 10)
Page #549
--------------------------------------------------------------------------
________________ 531 paraspara ekabIjAnA paryAyavAcI banI jatA jaNAya che. tethI ja 1560mAM racAyelA lAvaNyasamayano. 'vimalaprabaMdha aitihAsika hovA chatAM tenuM kAvya svarUpa rAso' jevuM che. bharatezvara bAhubali rAsa' pachI 16 varSe sauthI nAnAmAM nAnI kRti kavi Asagi kRtA 'jIvadayA rAsa' (ka.53) maLI Ave che. je saM. 1250 jAlora pAsenA sahijagapuramAM racAI che. bharata-bAhubalithI pragaTa thayelA rAsarUpI dIpakamAM aneka kavioe rAsa racanArUpa telA pUrI prajvalita rAkhyo che. lagabhaga 150 varSanA gALAmAM rAsano kAvya prakAra vadhu kheDAyo. jethI prakhara vyAkaraNazAstrI ke. kA. zAstrI A yugane "rAsAyuga' saMjJA abhipreta kare che. e yugamAM jainetara sAhitya bhAgye ja jovA maLe che. eka mAtra jainetara rAsa musalamAna kavi abdula rahemAnano "saMdezaka rAsa' upalabdha che. A yuganA aMte zrIdhara vyAsano "raNamalla chaMda', asAItanI "haMsAulI' ane bhImano 'saMdhyavatsa vIraprabaMdha' jovA maLe che. A kRtio rAsa kAvyo nathI paraMtu prabaMdha ja che.' A gALAmAM rAsAnuM kada vistAra pAmyuM tema enI kathAvastunuM phalaka paNa ThIkaThIka vikAsa pAmyuM. cAritra uparAMta ItihAsa ane lokakathAnA kSetra sudhI te vistAra pAmyuM. 1. rAsanuM baMdhAraNa : prAyaH badhA rAsamAM prAraMbhamAM maMgalAcaraNa hoya che. A maMgalAcaraNa tIrthaMkara bhagavaMta, sadguru ke mAtA zAradAnI stuti hoya che. kavi kanakasuMdara racita "sagAlazAha rAsa'mAM covIza tIrthaMkara, sarasvatI devI ane sugurunuM smaraNa karyuM che." hitazikSA rAsamAM kavi badaSabhadAse sarasvatI devInA 16 nAma darzAvI maMgalAcaraNa karyuM che." Ama, dareka kavi potAnI zraddhA pramANe maMgalAcaraNa kare che. 2. nAma kavi je rAsa racavAnA che tenA viSayano ullekha kare che. jemake sakaLa siddha samarI karI, racuM hIrano rAsa." e ja rIte jinarAjasUri gajasukumAra rAsa'mAM kahe che. sohama vacana hiyaI dharI, gayasukumAla caritra" 3. nagara sthAnano ullekha : caritra nAyakanA vatana viSe ullekha karavAmAM Avato. jemAM kramazaH dvIpa (jaMbuddhIpa), kSetra (bharatakSetra), nagarI (ayodhyA)no ullekha thato. 'jaMbudvIpadakSaNa bharata ThAMma, tehamAMhi bha(ca)dra acalapura grAma; vasitihAM dhana vikrama bhUpa, tasadharaNI dhAraNIya svarUpa." 1.gujarAtI sAhityanA svarUpo, maMjUlAla majumadAra, pU. pa08 2. je.gu.ka.bhA-3, saM. jayaMta koThArI, pR. 14 3. jai.gU.ka.bhA.-3, pR.50. 4. jai.gU.ka.bhA.-3, pR.-64. 5. jai.gu.ka.bhA.-3, .-111 6. guNasAgara upAdhyAyakRta 'nemicaritramAlA', je.gU.ka.bhA.-3, pR.-233.
Page #550
--------------------------------------------------------------------------
________________ 532 4. kathAsvarUpa : DhAla, copAI ke duhAomAM kathAnuM varNana hoya. kathAnI abhivyakti mATe kavi pAtrono AdhAra le che. pAtrAlekhana tarIke mukhyatve rAsanAyaka, rAsanAyikA to vaLI kyAMka khalanAyaka ke khalanAyakiAnuM Agamana thatuM hoya che. A kathA sukha-du:kha, sAhasa, viraha-milana, satsaMga, sadguru dvArA kahevAtI. punarjanma vRttAMta, karmanI philosophInuM nirUpaNa, mokSamArge prayANa, karmabaMdhanathI mukta thavAto prayatna, svargArohaNa athavA siddha padane hAMsala karavA AvA ghaTakothI gUMthAyelI hoya che. 5. avAMtara kathAoH karmano vipAka darzAvavA kavizrI avAMtara kathAo joDe che. : 6. vividha varNano H Rtu varNana, parvata varNana jevAM prAkRtika varNano; jinAlayonAM varNano, pUjAvidhi, vrata ke anuSThAnonA varNano; nagara varNano, kavi RSabhadAsajIe hIravijayasUri rAsamAM khaMbhAtanuM cittAkarSaka varNana karyuM che; strI puruSonA aMgonuM varNana; vezabhUSA ke yuddhanuM varNana. 7. subhASito H hariyALI, samasyA, koyaDAo, rUDhI prayogo, kahevato prasaMgopAta gUMthAyelI hoya che. 8. vividha dezIo : chaMda, rAga-rAgiNI vagere vaNI levAmAM AvyA hoya. 9. lokajIvana H te samayanuM lokajIvana rAsamAM chatuM thAya che. : 10. guru ane guruparaMparA rAsanA aMte kavi potAnA guru ane gacchano paricaya Ape che. jema ke - * hemasoma garurAya susIsa tiyAM taNA re vAcaka ladavIdhAra; gyAMnanaMdI gururAja taNaI supasAu laI re jayavaMtoparivAra... zrAvaka kavi RSabhadAse potAnA pitA-pitAmahanuM nAma TAMkyuM che'mahIrAjano suta saMghavI sAMgaNa, prAgyazIya prasiddho re; saMghavI sAMgaNano suta kavi che, nAma tasa RSabha ja dAsa; jananI sarUpAhe zira nAmI, joDayo bharatano rAsa re 11. nAma : aMtamAM racanAkAra potAnuM nAma TAMke che. koI koI kavio nAmanA mohathI mukta paNa rahyA che. 12. upadeza : pratyeka rAsamAM upadeza tattva samAyeluM hoya che. kavino mukhya hetu kathA dvArA upadeza ApI jaina dharmanA siddhAMtonI prarUpaNA karavAno hoya che. jema ke - kayavannArAsamAM dAnadharmanI mahattA batAvI supAtrane bhAvapUrvakadAna ApavAno upadeza samAyelo che. 13. rasaniSpatti : rAsa prAyaH : zRMgAra rasathI prAraMbha thaI aMte prazamarasamAM praNamI jatA hoya che. kathAne rasIka ane janabhogya banAvavA kavi kathAmAM vividha rasonuM prayojana kareche. kathAnakamAM viSayabhogonA tyAganI sAthe sAthe uddIpaka zRMgArarasanuM varNana hoya che paraMtu 1. bhuvanakIrtigaNi kRta aMjanAsUri rAsa. 2.jai.gu.ka.bhA.-3, pR.-43.
Page #551
--------------------------------------------------------------------------
________________ 533 aMte haMmezAM prazama zAMta rasamAM pariName che. rAsanAyaka athavA rAsanAyikA aMte saMyamasirine vare che. aMta lagabhaga dareka rAsamAM nizcita hoya che. rAsanA aMte rAsazravaNathI, gAvAthI ke sAMbhaLavAthI zuM lAbha thaze te darzAvavAmAM Ave che. rAsA sAhityanA vikAsamAM kavionuM yogadAnaH zrI zAlibhadrasUrinA "bharatezvara bAhubali rAsa'thI pragaTelA rAsarUpI dIpakamAM telA pUravAnuM kAma aneka jaina sAdhu kavioe karyuM che. 13 thI 15 sadImAM dharmasUrino "jaMbusvAmIrAsa'; vijayasenasUri kRta revaMtagiri rAsa'; pAlhaNano 'AburAsa'; vinayacaMdraracita 'bAravrata rAsa'; Adi... | vikramanA 16mA saikAmAM lAvaNya kRta 'vimala prabaMdha rAsa' (1568), "varaccharAja-devarAja' rAsa, sahajasuMdara kRta 'jaMbusvAmI rAsa', "RSidattA mahAsatI rAsa', "prasannacaMdra rAjarSi rAsa', 'tetalImaMtrIno rAsa', 'pradezI rAjAno rAsa', 'sUDA sAhelI rAsa' Adi.. sattaramA zatakathI dIpakanI jyota vadhu prajvalita banI. A zatakamAM aneka kavioe ekathI vadhAre kRtionI racanA karI. kada ane bhAva-kalA pakSathI paNa vistAra thayo. nayasuMdare dazeka kathAtmaka racanAo ApI, to samayasuMdare 19 nAnI moTI kRtio racI. khaMbhAtanA zrAvaka kavi traTaSabhadAse 32 jeTalI kRtionI hAramALA sarjI. aDhAramA zatakamAM jinaharSe 35 jeTalA rAsa ane vikrama saryo. 'ArAmazobhA rAsa', zrIpALa rAjAno rAsa', 'jaMbusvAmIno rAsa' vagere rAsamAMthI 8600 kaDIno vizALakAya rAsa che. yugapradhAna yazovijayajIe saMskRta, prAkRta, gujarAtImAM zatAdhika graMtho racI 'laghuharibhadrAya'nuM biruda meLavyuM. emanI 'dravya-guNa-paryAyarAsa' eka alaukika kRti che. te uparAMta vinayavijayajInI apUrNa rahela kRti 'zrIpALa rAjAno rAsa' emaNe pUrNa karI. jJAna vimalasUrie jaMbUrAsa, azokacaMdra rAsa vagere 0 rAsAonI racanA karI. vaLI, udayaratna vAcake 19 rAsakRtio racI. A uparAMta meghavijayajI, vinayavijayajI, vidhAvijayajIe noMdhapAtra phALo Apyo. 19mAM zatakamAM padmavijaye cAra rAsanI racanA karI. 'neminAtha rAsa', "samarAditya kevalI. rAsa' (9000 kaDIno sauthI moTo rAsa), 'uttama vijaya nirvANa rAsa', "jayAnaMda kevalI rAsa'. 1829mAM paMDita vIravijayajIe vipula sAhitya sarjana karyuM. "surasuMdarI rAsa', dhammilakumAra rAsa' ane 'caMdrazekhara rAsa' jevI traNa rAsakRtio racI rAsanA dIpakane prajvalita rAkhyo. bAramI sadImAM 4; teramI sadImAM 11; caudamI sadImAM 26; paMdaramI saMdImAM 90; soLamI. sadImAM 363; sattaramI sadImAM pa04; aDhAramI sadImAM 212; ogaNIsamI sadImAM pa6 kRtio prAptA
Page #552
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya che. 534 bAramI sadIthI pragaTalo rAsarUpI dIpaka 17 sadImAM vadhu prajvalita thaI jhagamagato rahyo. Aje sAhitya racanAno pravAha dravya, kSetra, kALa, bhAva anusAra palaTAI gayo hoya e kAraNe kadAca rAsanI racanA thatI haze. rAsanuM geyatva rAsAo mAtrAmeLa chaMdamAM ane dezIomAM racavAmAM AvyA che. temAM dezIonI vividhatA jovA maLe che. kyAreka eka ja DhALamAM be-traNa dezIo yojAyelI hoya che. jayaMta koThArIe jai.gU.ka.bhA.-8mAM 2328 nAnI ane 123 moTI dezIo noMdhI che. je rAsanI geyatA siddha kare che. 'bharatezvara bAhubali rAsa'nI badhI ja ThavaNIo geya gItomAM che. madhyakAlIna rAsAomAM duhA, copAI, savaiyA, jevA mAtrAmeLa chaMdo uparAMta upajAti, AMdula, mAlinI jevA saMskRta vRtto paNa yojAyA. Ama, rAsAonuM geyatva vividha chaMdo ane dezIothI samRddha hatuM. 5. vivAhalo kAvya svarUpa (jaina sAhityanA kAvya prakAro) madhyakAlInA jaina sAhityanA vividha kAvya prakAromAM 'vivAhalo' eka viziSTa prakAranI kAvya racanA che. vivAhalau, vivAhalu jevA zabda prayogo kavionI kRtiomAM jovA maLe che. 'u' guNa vRddhithI 'o' thatAM vivAhalo zabda ane 'u' hasva karatAM 'vivAhalu' zabda niSpanna thAya che. 'vivAhalo'no lokapracalita artha vivAha, lagna sAthe saMbaMdha dharAve che. saMsArI jIvanamAM vivAha e AnaMda ane maMgalano parva hovAthI zAnadAra rIte ujavAya che. nara-nArInuM milana, gRhasthAvAsamAM pravezano utsava e vivAha che. hiMdu dharmamAM lagna e pavitra karAra che, mATe vivAha saMskAranuM mUlya ucca koTinuM manAya che. vivAhanA A sAMskRtika saMdarbha pachI jaina kavioe 'vivAhalo' kRtinI racanA karI che. vivAhalo e dezI zabda che. kAvyaracanAmAM vivAhalonI dezI evo zabda prayoga paNa jovA maLe che. vivAhalo eTale vivAha prasaMganuM nirUpaNa karatuM caritrAtmaka kAvya. vivAhalonA paryAyavAcI zabdomAM dhavala, maMgala, velino paNa samAveza thAya che. jaina sAhityamAM vivAhalo AdhyAtmika artha evo che ke saMsAranotyAga karI, saMyama svIkArI, pAMca mahAvratanA pAlana dvArA muktivadhUne varavAnA prasaMganuM nirUpaNa. bIjA zabdomAM kahIe to te AdhyAtmika vivAha che. bhautika vivAhamAMthI mukta thaIne AdhyAtmika vivAhamAM joDAvavAnI AtmavikAsanI paramocca sthitinuM nirUpaNa e vivAhalo kAvya che. zrI hemacaMdrAcAryae 'triSaSThizalAkA puruSa' graMthanI racanA karI che. temAM prathama parva sarga-2, zloka 768 thI 809mAM zrI RSabhadeva bhagavAnanA sunaMdA ane sumaMgalA sAthenA lagnaprasaMganuM varNana
Page #553
--------------------------------------------------------------------------
________________ 535 prApta thAya che. temAMthI samAjajIvana, vyavahAra, bhojana tathA rItarivAjano ullekha maLe che. AvA prasaMge paraNavAnA koDa, vahughelI jevA loka pracalita zabdo vivAhanA utsavane apUrva AnaMdano saMgharSa pUro pADe che. jaina kavioe vivAha prasaMganuM jIvananA krama pramANe zRMgAra rasa yukta nirUpaNa karyuM che paraMtu aMte to saMyama ane mokSanI prAptinuM nirUpaNa e ja kendravartI vicAra vivAhalo kAvyanuM hArdache eTale ja sAdhu kavioe vivAha ane dIkSAmAMthI vivAhanA tyAganI sAthe dIkSAnA svIkAra dvArA muktivadhUne varavAnuM adbhuta milana varNavyuM che. saMyamarUpI kanyAne varavAnuM 'varyA saMyama vadhU laTakALI' jevAM zabda prayoga thayA che. vivAhalo e rUpaka kAvya sAthe sAmyatA dharAve che. vivAha eTale lagna nahIM paraMtu saMyamarUpI nArI sAthenA lagna evo saMdarbhaprApta thAya che. jaina dharmanI daSTie mAnava janmanI saphaLatAno Adarza tyAga, vairAgya ane brahmacaryanuM AcaraNa che, tethI vivAhalo dIkSAnA rUpaka tarIke paNa jANItuM che. jaina kavionI vivAhalonI racanA eka anokhI kalpanA ane adhyAtma jIvAnanI vAstavikatAne pragaTa kare che. jaina kavioe be prakAranA vivAhalonI racanA che. (1) dIkSA prasaMganuM bhavyAtibhavya ane AkarSaka nirUpaNa (2) tIrthakara bhagavAnanI dIkSA ane muktivadhUne varavAnA paramocca koTinA prasaMganuM nirUpaNa. AtmAnI siddhi mATe saMyama e ja rAjamArga che, evuM spaSTa thAya che. mahApuruSonA vivAhalomAM kavi sevaka kRta 'AdrakumAra vivAhalau" (gA.46); kavi hIrAnaMda sUri kRta 'jaMbusvAmI vivAhalo' (gA.35); kavi lakSmaNa kRta 'zAlibhadra vivAhalu' (gA.44); kavi depAla kRta 'kayavannA vivAhalu' (gA.15)thI prApta thAya che. tIrthakara viSayaka vivAhalomAM kavi pethA kRta "pArzvanAtha vivAhalu' (gA.206, saM.1581); kavi sevaka kRta badaSabhadeva vivAhalu dhavalabaMdha' (DhA.44, vi.1590); kavi AnaMdapramoda kRta zAMtinAtha vivAhalu dhavala prabaMdha' (DhA.63, vi.saM. 1591); kavi brahmamuni kRta 'zAMtinAtha vivAhalo. dhavala' (19mI sadI) ane "supArzva jina vivAhalo' (gA. 58, vi.saM. 1632); kavi RSabhavijaya kRta neminAtha vivAhalo' (saM. 1665): kavi bahaSabhadAsa kRta 'AdIzvara vivAhalo (Azare 10mI sadI); kavi vIravijaya kRta beneminAtha vivAhalo' (DhA.22, saM. 1860); kavi kevaLadAsa kRta "neminAtha vivAhala' (DhA.43); kavi nIMbo kRta "AdinAtha vivAhalo' (gA.245); kavi raMgavijaya kRta pArzvanAtha vivAhalo' prApta thAya che. tAvika kRtiomAM kavi hIrAnaMdasUri kRta 'aDhAraha nAtA vivAhalo'; kavi jinaprabhasUrijI kRta "aMtaraMgavivAha" jevI kRtio prApta thAya che. sAdhu carita vivAhalumAM kavi soma muni kRta "jinezvarasUri vivAhalau" (gA.33, saM.1331); kavi depAla kRta 'kayavannA vivAhalau" (ka.15); kavi kalyANacaMdra kRta 'kIrtiratnasUri vivAhalo'; kavi sahajajJAna kRta jinacaMdrasUri vivAhalo'; kavi lAvaNyasamaya kRta 'sumatisAdhusUri vivAhalo'; kavi hemavimalasUrinA ziSya kRta 'hemavimalasUri vivAhalo'prApta thAya che.
Page #554
--------------------------------------------------------------------------
________________ 536 madhyakAlIna kAvya praNAlikAne anusarIne caritrAtmaka varNana pradhAna vivAhalo kRtionI racanA 13mI sadInA prAraMbhathI 20mI sadI sudhImAM racAyelI jovA maLe che. 6. prabaMdha (saMdarbha : gu.sA.ma., pR. 60-62) madhyakAlIna sAhityamAM samakAlIna paribaLone kAraNe 'prabaMdha kAvya'no udbhava thayo. prabaMdha zabda parAkrama ane zUravIratAnuM sUcaka che, tethI prabaMdha kAvyamAM vIra puruSanA parAkramanI sAthe caritrAtmaka aMzo dharAvatI A racanA che. vyutpattinI dRSTie vicArIe to prabaMdha eTale prakRSTa rIte bAMdhavuM, graMthana karavuM. prabaMdhamAM vIrala vibhUtinA caritranuM nirUpaNa prazasti kendrasthAne hoya che. e dRSTie vicAratAM prabaMdha aitihAsika caritrAtmaka racanA che. saMskRta sAhityamAM prabaMdhano artha susaMkalita - suvyavasthita sAhitya racanA che. mahAkavi kAlIdAse 'mAlvikAgnimitra' nAmanA nATakanA prAraMbhamAM prabaMdha vize jaNAvyuM che ke 'AvyanAvi' racanA. 'vAsavadattA'nA kartA subandhue prabaMdhano artha kathAtmaka racanA mATe jaNAvyo che. maNilAla bakora vyAse 'vimalaprabaMdha'nI prastAvanAmAM prabaMdhano artha gadya-padyamAM karelI sArtha racanA karyA che. saMvaMta 1000 thI 1500 sudhInA gALAmAM aitihAsika prabaMdha racanAo prApta thAya che. ballalALano 'bhojaprabaMdha'; kavi jinamaMDanano 'kumArapALa prabaMdha'; merUtuMgAcArya kRta 'prabaMdha ciMtAmaNi'; rAjazekharasUri kRta 'caturvizati prabaMdha' Adi kRtio racAI che. prabaMdha kAvyano nAyaka yuddhavIra - mahAvIra hoya che. rasazAstranI dRSTie uttama koTinA mahApuruSonA prasaMgo vIrarasane anulakSIne varNana karAyelA hoya che. vIra rasanA saMdarbhamAM prabaMdha pavADA-saloko jevI racanAo prApta thAya che. vIrarasanA cAra prakAra che. temAM mahAbhAratano arjuna yuddhavIra, yuddhiSThira dharmavIra, karNa dAnavIra ane ziLi dayAvIra che. jaina prabaMdha racanAomAM dharmavIrano ullekha noMdhapAtra gaNAyo che. prAcIna madhyakAlIna samayamAM kavione rAjyAzraya ApavAmAM Avato hato. te samaye kavie rAjAnA parAkrama, zaurya ane vIratAnI camakadAra zailImAM prazasti karatA. cAraNa koma zUravIratAnuM varNana karavAmAM jagaprasiddha che. hindI bhASAnA sAhityanA vikAsamAM prathama 'vIragAthA kALa' nAmAbhidhAna karavAmAM AvyuM che. temAM rAjAonI vIratA, parAkrama ane yuddha varNananI mAhitI mahattvanI gaNavAmAM AvI che. 'pRthvIrAja rAso'; 'hammIra rAsa'; 'bIsaladeva rAso' A prakAranI kRtio che. aMbadeva sUri kRta 'samarA rAsu'mAM bhaugolika mAhitI sAthe samarA zAhe zatruMjaya tIrtha upara RSabhadevanA jinAlayanuM nirmANa, tIrthayAtrAnuM varNana che. kavi lAvaNya sUrinI navakhaMDamAM vibhAjita, saM. 1868nI prasiddha aitihAsika kRti 'vimala prabaMdha', jemAM gujarAtanA caulukya vaMzanA rAjA bhImadevanA maMtrI vimala
Page #555
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53o zAhanA bAlyAvasthAthI aMtakALa sudhInA jIvananA prasaMgonuM nirUpaNa caritrAtmaka zailImAM thayuM che. madhyakALanI anya noMdhapAtra prabaMdha racanAomAM 'kAnhaDe prabaMdha' - kavi padmanAbha; mAdhavAnaMda kAma kaMdalA prabaMdha' - kavi gaNapatinI; "sadayavasavIra prabaMdha' - kavi bhImanI ane 'hammIra prabaMdha' - kavi amRtakalazanI kRtio prApta thAya che. prabaMdha saMjJAvALI eka rUpaka kAvya racanA 'tribhuvana dIpaka prabaMdha' (432 kaDI) - prApta thAya che, je jayazekhara sUri kRta prabaMdha ciMtAmaNi'nA AdhAre racAI che. kAyA nagarIno AtmarUpI paramahaMsa rAjA mAyAnA rUpamAM phasAyo, tethI tenI priya rANI cetanAthI vikhUTo paDayo. mana, je kArabhArI hato. teNe rAjAne kedamAM pUryo ane pote sarvasattAdhIza banI beTho. potAnI mAnItI rANI pravRttinA putra mohane teNe rAjA banAvyo. aNamAnItI rANI nivRtti ane tenA putra vivekane teNe dezavaTo Apyo. vivekane paradezamAM sumati ane saMyama jevI patnIo ane puNyaraMga pATaNanuM nAnuM rAjya prApta thayuM. tenA sahayogathI viveke mohane parAjita karI vadha karyo. mohanA mRtyuthI pravRtti akALe avasAna pAmI. mana vivekanA upadezathI kaSAyone haNI zukladhyAnarUpI agnimAM pravezyo. Ama thatAM cetanA rANIe ajJAtavAsamAMthI bahAra AvI paramahaMsa rAjAne potAnuM parama aizvarya hAtha dharavAnuM sUcana karyuM. paramahaMsa rAjAe kAyA nagarIno tyAga karyo ane potAnuM svarAjya punaH siddha karyuM. A jJAnagarbhita kathAnakamAM rUpaka racanA, vastu gUMthaNI ane kavi kalpanAno vaibhava noMdhapAtrA che. temAM kavipratibhAno viziSTa prakAranuM darzana thAya che.
Page #556
--------------------------------------------------------------------------
________________ 538 2. kavi RSabhadAsa kRta 'kayavannA zeTha' rAsanuM bhASAMtara duhA : 1 je marUdevI mAtAnA putra che, te prathama tIrthaMkara zrI AdinAthanA caraNomAM vaMdana huM karuM chuM. jemanuM mukha pUnamanA caMdramA jevuM suMdara che. jenA dehano varNa suvarNa jevo che. ...q jeo IkSvAkula vaMzanA nAbhIrAjAne tyAM avataryA hatA. jyAre temano janma thayo tyAre devatAoe atyaMta harSathI temane merU parvatanA zikhara upara laI jaIjanmAbhiSeka karyo. ... 2 te bALakanuM nAma RRSabhadeva rAkhyuM. yauvana vaye temanA kanyAo (sunaMdA ane sumaMgalA) sAthe vivAha thayA. lagnajIvananA phaLa svarUpe A daMpatInA rUpALA 100 putro tathA be putrIo saMtAna rUpe hatA. temano vaMzavelo vipula pramANamAM vRddhiMgata pAmyo. evA devanI stuti karatAM mananI AzAo pUrNa thAya che. tethI jinezvaradevanuM nAmasmaraNa karI kRtapuNya zeThanA rAsanI racanA karuM chuM. ... 3 .... DhALa : 1 have kayavannAno rAsa gAIza. te pUrve tenA AgalA bhava upara prakAza pADuM chuM; je zravaNa karatAM bhavya jIvone atyaMta haSollAsa thaze. ... 4 magadhadezanI jyAM rAjagRhI nagarI che, tyAM eka nesaDA (bharavADoe bAMdheluM gAma)mAM eka AhIra(rabArI) raheto hato. ... SS A AhIranuM nAma govAla hatuM. tenA gharamAM gaMgA nAmanI eka suMdara patnI (strI) hatI. AhIre ghaNuM dravya kharcI potAnuM ghara banAvyuM hatuM. ...6 A AhIranA ghare gAya, bheMsa, bakarI, ghoDA, baLada ItyAdi pazuonA ghaNAM joDalAM hatAM. vaLI tenA ghare ghaNA dAsa-dAsIo ane dokaDA (te samayanuM dhana) hatA. .... AhIrane tyAM ghaNAM pazuo hovAthI bahoLA pramANamAM dhRta (ghI) ekaThuM thatuM. te dhRta zrIpati nAmanA vaNikane vecato hato ane badalAmAM vaNika pAsethI dhana meLavato hato. ... G eka divasa hAthamAM ghInA ghaDA upADI gaMgA AhIrANI prabhAtanA samaye potAnI dAsIne sAthe laIne rAjagRhI nagarImAM javA nIkaLI. ... 10 DhALa : 2 gaMgA AhIrANI rAjagRhI nagarImAM AvI sau prathama zrIpati zeThanI dukAne gaI. jyAre teNe zrIpati zeThane na joyo tyAre pADozInI dukAne pUchayuM. ... 11 (pADozIe kahyuM) ''jinamaMdiramAM jinapUjA karavA gayA che. lokone vATa jovaDAvavAnI zeThanI kharAba Adata che. bahena ! zrIpati zeTha Aje Ave tevuM jaNAtuM nathI. nAhaka vATa na juo. tamAruM koI kArya pUrNa nahIM thAya.'' ... 12 'pADo (aniSTa), paMDita, nokarANI, dukAnadAra, pADozI, mIMDho, kustIbAja (malla) ane bhikhArIne paraspara khAra(dveSa) hoya che.' ...13 svagata evuM vicArI gaMgA tyAMthI cAlI nIkaLI. te jinamaMdiramAM AvI paraMtu teNe zeThanuM juduM ja rUpa joyuM. Aje zeTha oLakhAtA na hatA. temaNe rezamI vastra, navasaro hAra, suvarNanA kaMgana ane daze
Page #557
--------------------------------------------------------------------------
________________ 539 *..14 ...15 *. 16 AMgaLIomAM veDha (mudrikA) paherelI hatI. zeThe kapALe moTuM tilaka karyuM hatuM. jANe pRthvIpati (rAjA) na hoya tevo zaNagAra karyo hato. Ama to pratidina teo niHsAra vastra ja paheratA hatA. kAraNake ghIno vyApAra cIkaNo hovAthI melAghelA vastromAM ja rahevuM paDatuM hatuM. temanuM zarIra gaMdhAtuM ane mastaka meluM hovAthI vAsa mAratuM. tethI loko temanAthI dUra bhAgatA ane temanI avahelanA karatA. Aje vaNike dhiyA (ghI vecanAro)no veza tyajI zrIpati zeThano suMdara veza dhAraNa karyo hato. zeThanI suMdara vezabhUSA ane zaNagAra joI gaMgA AhIrANInuM mana praphullita thayuM. teNe zrIpati zeThane bolAvIne kahyuM, "zeThajI! ghaNA divasathI mArI pAse je dhRta che, te AvIne tolI (vajana karI) laI lyo." ...10 AhIrANInI vAta AsapAsamAM rahelA bIjA zrAvakoe sAMbhaLI, tyAre teo zrIpati zeThane Thapako (TIkA-niMdA) ApavA lAgyA. "are zeThajI! (tame zrAvaka thaIne) ghIno pApamaya vyApAra karo cho? mAkhaNane agnie caDAvatAM anaMta jIvono saMhAra thAya che. (tenI khabara nathI ?)" zrIpati zeTha A sAMbhaLI manamAM lajjita thayA. temaNe AhIrANIne Thapako ApatAM kahyuM, "re bAI!tuM ahIM zA mATe AvI che? A sarvazrAvako mArI avahelanA kare che.' ...19 govAlaNI (AhIrANI)e kahyuM, "sAruM thayuM, huM AvI to mAruM kArya paNa thayuM ane meM devAdhidevA jinezvara devane joyA. temanA darzana karI, pUjana-vaMdana karatAM mAruM haiyuMpulakita thayuM che. ... 20 zeThajI! A jinezvara devanuM pUjana karavAthI zuM lAbha thAya ?" zrIpati zeThe kahyuM, "he bahena ! A jinadevanuM pUjana karavAthI yaza-kIrti-pratiSThA vadhe che. gharasaMsAra vRddhi pAme che. vaLI, prabhubhakti karavAthI putra sukha maLe che.' ... 21 AhIrANIe vismita thaI kahyuM, "jo jinadeva pUjavAthI putra maLe to to huM avazya adbhuta jinapUjA rIza. huM cokhkhA ghInA ghaNAMdIvAo karIza ane nitya jinanA jApa karIza." ... 22 A pramANe kahI AhIrANI tUpa (ghI) ApI cAlI gaI. (samaya jatAM) punyanA yoge teNe eka suMdara bALakane janma Apyo. tenuM nAma gaMgIyo (potAnA nAma uparathI) pADayuM. te bIjanA caMdranI jema pratidina vRddhi pAmavA mAMDayo. ... 23 tyAM acAnaka tenA pitA govAla AhIra A duniyA choDI paralokanI yAtrAe cAlyA gayA. pitAnA mRtyu pachI temanI pAchaLa lakSmIe paNa dezavaTo lIdho. kharekhara! puNya khUTe tyAre game teTaluM rokavavAM chatAM koI kSaNavAra paNa rokAtuM nathI. ... 24 dUhA :2 kharekhara! lakSmI, yauvana, jUThA bolavAnI TevavALo, samaya, saMgharaNI (rogavALo), hAthInA karNa ane mRtyukadI rokyAM rokAtAM nathI. kavi RSabhadAsa kahe che, he jana samudAya!tame evuM jANajo. ... 25 ghaDapaNa, mRtyu, kubhojana, dAridra, roga, jamAI-putrI ane vijJa anicchAe paNa Ave che tevuM vidvAno kahe che. ... ra6
Page #558
--------------------------------------------------------------------------
________________ 540 DhALa : 3 gaMgA AhIrANInA ghare aNadhArI Aphata AvI paDI. te potAnA putrane laIne nesaDo (nAnuM gAma) choDI rAjagRhI nagarImAM AvI. ... 26 rAjagRhI nagarInA zrIpati zeThane tyAM AvI teNe raDatAM raDatAM karuNa svare potAnI ApavItI kahI ''zeThajI! mArA patie paralokamAM prayANa karyuM che. temanA pagale pagale lakSmIe paNa vidAya lIdhI che.... 28 zeThajI! duHkhanI veLA AvI paDI tethI huM sahAya mATe tamArI pAse AvI chuM. huM mArA putra gaMgIyAne paNa sAthe lAvI chuM. he zeThajI! (mArA viparIta kALamAM) jo tame mane sAtha Apo to huM ahIM rahuM. vaLI, (A nagaramAM) anya koIno paricaya na hovAthI mArI duHkhabharI kathA kone kahuM? ... RG ... 30 AvA kaparA kALamAM svajano oLakhItA hovA chatAM moM pheravI cAlyAM jAya che. zeThajI! A daridratAno mahimA ati bhUMDo che. duHkhanI veLAe sagAparivartita thaI aNasagA (parAyA) bane che. kharekhara! zUravIranI kasoTI saMgrAma (yuddha)mAM thAya che. jyAre gaDha (parvata parano koTa-killo)nuM caNatara thatuM hoya tyAre hAthInI parakha thAya che. hAtha vaDe apAtuM hoya tyAre dAnanI parIkSA thAya che; tema anAtha sthiti (nabaLI avasthA)mAM svajanonI oLakha thAya che.'' ... 31 gaMgAnA AvAM dayanIya vacano sAMbhaLyA tyAre zrIpati zeThe Ardra svare kahyuM, "bena! tame ahIM rahI zako cho paraMtu tame bhUkhyA rahezo, jamavAnuM nahIM maLe.'' ... 32 gaMgAe zeThanI vAta kabUla karI. te putra sAthe zeThanA ghare rahI. have peTa bharavA mATe gaMgA gharanuM kAma karavA lAgI ane gaMgIyo vagaDAmAM Dhora cAravA jato. Ama, du:khapUrvaka divaso nirgamana thatA hatA....33 ekavAra koI parvanA divase vagaDAmAM govALo ekaThAM thayAM. teo khIranuM bhojana jamIne tarata ja AvyA hatA. sarva mitro vagaDAmAM (vRkSanI chAyAmAM) besI paraspara khIranI vAto karavA lAgyA. tyAre gaMgIyAne paNa khIra khAvAnI prabaLa IcchA janmI. ...34 te jamavAnA TANe ghare Avyo, tyAre mAtAe tene bhANAmAM ThaMDI roTalI ApI. gaMgIyAe (chaNako karI) te roTalI na lIdhI. teNe haTha karI ghI ane khAMDa mizrita khIranI mAMgaNI karI. ... 35 mAtA tyAre (garIbInA kAraNe) gaLagaLI thaI gaI. are bhUMDA! tuM aNachAjatuM (akalpya) yAce che ?'' karmanI vicitra kathA juo! jenA gharamAM gAya-bheMza jevA dUjhaNA Dhora che. ... 38 teone dUdha 5 ane dahIM bhAvatAM nathI, jyAre ahIM to thoDAM paNa dUdha-dahIM najare jovA maLatAM nathI. sAlasa(raMka) bALaka khIranA bhojana mATe raDI rahyuM hatuM. putranA rudanathI lAcAra mAtA AMkhamAM azru lAvI bALakane joI rahI. ... 36 mAtAe vAtsalyabharyA svare kahyuM, '"he putra! tuM khIranA bhojananI IcchA choDI de, haTha na kara. he vatsa! tuM garama bhojana paNa keTalAya divasothI pAmyo nathI to khIrane kema saMskRta kare che ?'' ...38 bALaka gaMgIyo koI rIte samajyo nahIM. te jIde caDayo. tyAre kaMTALIne mAtAe lAkaDIno prahAra karyo. have gaMgIyo vadhu jorathI raDavA lAgyo. tyAre gaMgIyAnI mAtA atyaMta du:khI thatAM bhAgyane upAlaMbha ApI bolI, '"he deva ! A bALakanA pitA mRtyupAmyA paNa mAtA kema na marI gaI ? ... 36 zuM huM AvA du:khabharyA divaso jovA rahI chuM? he bhUMDA daiva ! muja abaLAne Ama du:khI zA mATe kare
Page #559
--------------------------------------------------------------------------
________________ 541 ...43 che?" A pramANe kahI gaMgA prArabdhane kozatI du:khI thatI raDavA lAgI. pADozaNa raDavAno avAja sAMbhaLI bahAra AvI. ...40 bALakane raDato joIpADozaNe gussAmAM AvI kahyuM, "gaMgA!tArA putra gaMgIyAne zA mAre che? zuM khIra e suvarNa jeTalI kiMmatI che? bALakanI khIra khAvAnI IcchA che, evuM teM mane kema na jaNAvyuM?" ....41 A pramANe kahI eka pADozaNe thALImAM cokhA ApyA. bIjI pADozaNe ghI ApyuM. vaLI, trIjIe dUdhanI vaTaloI (tAMbaDI) ApI ane cothIe bUruM khAMDa ApI. ...42 khIrane yogya vastuono saMyoga thatAM gaMgAe khIra banAvI. khIra khAvAnI utkaMThAthI gaMgIyo jamavA beTho. thALImAM khIra pIrasI, mAtA bahAra (kAma karavA) gaI tyAre gaMgIyAne manamAM eka zubha vicAra Avyo. koI mahAtmA Ave to, temane ApIne pachI bhojana karuM.' evI IcchA jo manamAM janme to te jIva uttama kAlIna hoya che. ...44 koI mahApuNyavaMta AtmAne sAdhuno yoga maLe che. gaMgIyo mahAbhAgyavAna hato. tevA samaye ja abhigrahadhArI, tapasvI munirAja nagaramAM padhAryA. temane vahorAvavA te Ubho thayo. ..45 teNe lITI karI cothA bhAganI khIra vahorAvI. tyAra pachI tenA bhAva vRddhi pAmatAM aDadhI khIra ApI. vaLI pAchI traNa bhAganI khIra ApatAM ApatAM saMpUrNapIranI thALI vahorAvI dIdhI. ...46 gaMgA potAnuM kArya ATopI ghare pAchI pharI. tyAre teNe joyuM ke thALImAM khIra na hatI. mAtAe manamAM vicAryuM, "putrane kakaLIne bhUkha lAgI haze tethI teNe thoDI vAramAM ja khIra khAI lIdhI che. ...40 A pramANe te Akho divasa bhUkhyo raheto haze." evuM vicArI mAtAe tolaDInI khIra thALImAM pIrasI. tolaDI dhoI UMdhI pADI. bALaka thALImAM rahelI khIrane jIbha vaDe cATI premathI ArogavA lAgyo tyAre mAtAnI mIThI najara tenA upara paDI. .48 mAtAnI (spRhAjarI) mIThI najara bALakane lAgI. te AkuLavyAkuLa thayo. tenuM AyuSya pUrNa thayuM. rAtrinA samaye te bALakanuM mRtyu thayuM. tyAre gaMgIyAnI mAtA karuNa svare rudana karavA lAgI. "he putra! teM cAMdA upara prahAra karyo che arthAt dAjhayA upara DAma dIdho che. (eka to garIbAI ane temAM jIvananA AdhAra samAna putrano viyoga!) ..49 he vatsa! mAro piyu gayo ane sAthe lakSmIne paNa leto gayo. paraMtu he gaMgIyA ! tuM mane cheha daI kema cAlyo gayo? have(ghaDapaNamAM) mAro jIvana AdhAra koNa thAze? devakumAra jevo rUDo rUpALo mAro gaMgIyo. mRtyu pAmyo. ... 50 (mAtA valopAta karavA lAgI) meM pUrva kevAM pApakarmo karyA haze? zuM meM koI sAdhune saMtApa Apyo haze? meM manuSya, strI, gAya jevAM prANIo mAryA haze? tethI A bhavamAM karmasattA vaDe mAro putra gaMgIyo mArAthI chinavAI gayo." ... 51 duhA : 3 gaMgIyo mRtyu pAmI paralokamAM uttama kuLa (yonI)mAM utpanna thayo. dAna dharmanA kAraNe te suMdara ramaNIo, rAjya ane saMpatti pAmyo. ... para
Page #560
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAjagRhI nAmanI anupama nagarI hatI. jyAM zreNika nAmanA (nyAyasaMpanna) rAjA rAjya karatA hatA. te nagarImAM eka dhanADhaya zeTha rahetA hatA. jemanuM nAma dhanAvAha zeTha hatuM. ... 43 DhALa : 4 dhanAvAha zeThanI atyaMta svarUpavAna vanitA hatI, jenuM nAma subhadrA hatuM. A daMpatInA putranuM nAma kayavannA kumAra hatuM. ...48 jyAre kayavannAno janma thayo tyAre zeThe dhAmadhUmapUrvaka janmotsava manAvyo. dvAra upara toraNa ane kaMkuvALA thApA karyA. ... 55 te samaye vividha prakAranA nATaka-abhinaya thayA. dhanAvAha zeThe garIbone dAna ApyuM. svajanoe bALakanA ovAraNAM (duHkhaviAraNa karavA apAtA AzIrvAdanI rIta)lIdhAM. ... 56 A bALakanuM nAma kRtapuNya pADayuM. te bALaka rUpa rUpanA aMbAra samo hato. tenAM darzanathI sahaja rIte badhAne tenA pratye prema ubharAto. 542 ...46 tenA zarIra para rezamI kiMmatI vastro hatAM. vaLI, teNe vividha AbhUSaNo-ghareNAM paheryAM hatAM. tenuM mukha pUnamanA caMdramA jevuM goLamaToLa hatuM. ...58 A bALaka batrIsa lakSaNathI yukta hato; kuzaLa kalAvRMta hato. dhanAvAha zeThane tyAM saubhAgyavAna saMtAna janmyo hato. thayA che. ... 59 A kaLiyugamAM jeTalA mAnavIo che temAMthI zrI mahAvIra svAmInA zAsanamAM cAra uttama puruSo ...60 riddhi-siddhinA svAmI zAlibhadra, buddhinidhAna abhayakumAra, labdhidhArI gautama mahAmuni ane saubhAgyavaMta kayavanA kumAra (kRtapuNya). ... 89 A putra bIjanA caMdramAnI jema pratidina vRddhi pAmavA lAgyo. tene zALAmAM jJAnArjana mATe mokalyo. te bhaNIne moTo viddhAna thayo. ...62 DhALa H 5 kRtapuNya bhaNI gaNIne moTo viddhAna thayo. (te tattvajJAnI banyo. tenAmAM sAdhu-sajjanonI saMgati tarapha abhiruci vardhamAna banatI cAlI.) yauvana vaye zeTha-zeThANIe eka saMskArI kanyA sAthe lagna karyA. A kanyAnuM nAma sohAsaNi hatuM. tene paraNIne kRtapuNya havelImAM lAvyo. kRtapuNya ane sohAsaNi vara-vadhU banyA paraMtu saMsArathI udAsInavRtti sevatA vairAgI kRtapuNyane potAnI patnI pratye koI sneha na hato. (kRtapuNyanI AMkha sohAsaNine 'vadhU' tarIke svIkAravA taiyAra na hatI.) te kAmabhogathI virakta raheto hato, tene saMsArInAM sukho tuccha (viSa-phaLa samAna) lAgatAM hatAM. ...63 eka divasa sohAsaNi jinamaMdiramAM gaI. tenI suMdara vezabhUSA, AbhUSaNo ane anupama rUpa joI nagaranI strIoe prazaMsA karatAM kahyuM, 'dhanya che tane! jene dhanezvara zreSThI jevo sasaro, subhadrA jevI sadguNI sAsu ane mahAbhAgyavAna kAmAsakta kRtapuNya jevo bharathAra maLyo che.'' ...64 A sAMbhaLI sohAsaNie kahyuM, "baheno! tame zuM jANo ? dhanezvara sasarA ane subhadrA sAsu bhalA che. paraMtu mArA bharathAra kRtapuNyamAM koI caturAI nathI. te saMsAranI gatine (lagna velaDInA phaLane)
Page #561
--------------------------------------------------------------------------
________________ 543 samajatA nathI. AvA nirmohI patithI zuM sare? zAbhali vRkSa dekhAvamAM suMdara che paraMtu tenI pAsethI zuM prApta thAya ?'' ...65 nagarajano chaDe coka vAto karatA hatA. A vAta subhadrA sAsunA kAne pahoMcI. temaNe patine kahyuM, "ApaNo putra kayavanto saMsAranA bhogavilAsane jANato nathI." dhanezvara zeThe (vilaMba karyA vinA) A vAta haiye dharI. temaNe vicAra karIne tarata ja mitrone teDAvyA. temaNe gharamAMthI traNa ratno lAvI mitranI pacheDInA cheDe bAMdhyA. (loka lajjA ane kuLanI kIrtine paganI eDI nIce cagadIne mitrane kahyuM, "mitro! ApaNA rAjyanI nartakI (gaNikA) madanamaMjarIne tyAM jaI tene A traNa ratna Apajo ane kRtapuNyane saMsAranA pATha bhaNAvavA tyAM mUkI Avajo. madanamaMdarI tenuM jatana karaze. madanamaMjarI pAsethI puruSanI bahotera (2) kaLAo te zIkhaze. vaLI, te sarva kaLAomAM pravINatA meLavaze. madanamaMjarI dvArA mAro sukulIna putra kAmayogA sAdhaze tethI mArI sarvakAmanAo pUrNa thaze. ...67 mitro rAjagRhInI prakhyAta gaNikAnA ghare AvyA. tenI sAthe kRtapuNya paNa hato. temaNe kRtapuNyane madanamaMjarI gaNikAnA hAthamAM soMpyo. gaNikAnA raMgabhavanamAM sarva beThA. teo phaLa, mevA-mIThAI khAI rahyAM hatAM. tyAM eka mitra 'cAvI'nuM bahAnuM karI uThIne bahAra cAlyo gayo. ...68 bIjA mitrae uThatAM kahyuM, "huM laghuzaMkAnuM nivAraNa karI AvuM chuM." trIjA mitrae kahyuM, "huM dukAnanA dvAra saMbhALavA jAuM chuM." cothA mitrae kahyuM, "are! badhA kyAM cAlyA gayA ? huM temane joI AvuM." ema kahI eka pachI ekabadhAkRtapuNyane gaNikA pAse ekalo mUkI cAlyA gayA. 69 DhALa : 6 kRtapuNya gaNikAnA AvAse madanamaMjarI sAthe bhogasukha bhogavato divaso pasAra karavA lAgyo. te gaNikA sAthe suvarNanA sogaThAthI sogaThAbAjI ramato, managamatAM rasabharyA mAdaka AhAra Arogato ane makhamalI suvarNazayyA para poDhato. ... 00 madanamaMjarI gaNikAno AvAsa sAta mALano hato. A suvarNa mahelanA sAtame mALe kRtapuNyanuM raheThANa hatuM. dAsa-dAsIo AjJAmAM sajja rahetA. ahIM tenA mananI dareka IrachAonI pUrti thatI. ..71 kRtapuNya pratidina suMdara vastro paherato. gaLAmAM ratnano hAra dhAraNa karato. jANe Indrano avatAra na hoya! tenI AsapAsa sukhano samudra uchaLI rahyo hato. ... 02 (kRtapuNya raMgarAgamAM cakanAcUra banyo.) madanamaMjarI vINA vagADatI. te bhairavI nAmano pAMcamo rAga cheDatI. gaNikA prabhAtanA samaye uThIne dezAkha rAga vagADatI. ... 03 ToDI (troTaka), gujarI, naTa, bhUpAlI ane sArIgama rAgiNI sAMbhaLatAM kRtapuNya prasanna thato. vasaMta, zAmerI sukomaLa rAga che. vaLI, gaNikA saMdhyAkALe kedAro rAga vagADatI. siMdhU, soraThI, kedAro, goDI jevAM rAga sAMbhaLI khuza thaI kRtapuNya be hAtha joDI gaNikAnuM abhivAdana karato. A uparAMta mAru, mAlava, goDI, malhAra, rAmagiri jevA ghaNAM suMdara rAgomAM gaNikA gIta gAtI. sabApa, dhoraNI ane kAphIrA rAganAM rasIyA te rAgathI khIcaDI bAphatA. ... 05 AsAvarI, temaja zrIrAgagavAtAM je sAMbhaLIne vAsigajAtinA nAgapaNa DolI uThatAM. ... 06 ... 04
Page #562
--------------------------------------------------------------------------
________________ 544 *.. oo ...80 AsAvarI, siMdhuDo, kalyANa jevA rAgo Dhola ke bherI jevA vAdhamAM sAMbhaLI zaurya prajALI uThatuM. parado, parajIo, husenI rAgajenI buddhi tIvra hoya te ja samajI zake che. jejevaMtI ane mevaDo rAga sAMbhaLIne devalokanA deva paNa kAmabhogamAM gADha bane che. verADI ane gAMdhAra rAgane je mAnava samajI zake te nara buddhizALI gaNAya che. ... 08 vRMdAvanI ane sAraMga rAga jyAre vagADe tyAre mUrNa mAnava paNa mAthuM ghaNAvavA lAge che. analA, goDI, megha, malhAro, adhUrasa, parajIo jevA keTalAya vividha rAgo che. ... 09 uparokta rAgo uparAMta madanamaMjarI gaNikA bIjA keTalAya rAgo vINAnA sUrathI cheDatI hatI. madanamaMjarInuM sauMdaryavAna mukhaDuM joI caMdra paNa mRtyulokanI upekSA karI cAlyo gayo hato. madanamaMjarInA mastake kALo bhammara lAMbo coTalo che, jene joIne nAga paNa zaramathI pAtALa lokamAM cAlyo gayo. tenA banne kAnamAM jhAli che, je sUryamaMDaLanI jema camake che. ...81 tenI aNiyALI AMkho mRga jevI capaLa che. tenA gAlamAM khaMjana paDe che. tenI nAsikA popaTanI cAMca jevI aNiyALI che. tenA hoThaparavALA jevA pAtaLA ane caNoThI jevA lAla che. ...82 tenI nirmaLa daMtapaMkti che. te madhura vANI bole che. tenuM rUpa nAgakumArI ke raMbhAnI tole na Ave. tenA gaLAmAM suvarNano hAra che. tenI bAMye bAjubaMdha berakhAM che. ... 83 tenA payodhara suvarNa kuMbha jevA zobhe che. kAmI puruSo tene ekITaze jue che. teNe batrIsa dorI vALuM kaMcuka paheryuM che. kRtapuNya tene rasIkalanI mohakabhAve joI rahyo. tenI bhujA jANe kamaLanI lAMbI nALa na hoya ! teNe hAthamAM suvarNanI cUDIo paherI che. cittAnI keDa jevI tenI keDano vaLAMka che. keLanA staMbha jevI tenI be pAtaLI sAthaLo che.(jANe raMbhAne joI lyo!) ...85 madanamaMjarIe kuMja vastro paheryA hatAM. jemAM mora, haMsa ane popaTanA citro AlekhAyAM hatAM. te gajagatie (hAthInI jevI DolatI ane magarUra cAle) cAlatI tyAre zobhI uThatI. tenA pagamAM paherelAM kanakanAM pAyala guMjI uThatA. ...86 tenA paganAM taLIyA ane nakha lAla raMganA hatA. tenA rUpane joI mArga para jatAM pazu (mRga)o paNa mohita thatAM. (kRtapuNya ane madanamaMjarI banne kAmadeva ane rati jevAM suMdara hatAM) bhAgyavaza bannenI sarakhe sarakhI joDI maLI hatI. madanamaMjarI kRtapuya sAthebhogavilAsa karavA lAgI. .. 80 kRtapuNya atizaya sukha bhogavI rahyo hato. kharekhara!hAtha dvArA apAyeluM dAna vyartha jatuM nathI. je ApyA vinA ghaNuM meLavavAnI IrachA kare che, te eka laMgoTI paNa meLavI zakato nathI. ...88 ApyA vinA adhika sukha kyAMthI maLe ? dAnathI ja strI, saMpatti ane pazudhana maLe che. dAnathI ja kRtapuNyadeva banyo ane dAnathI ja saMpUrNa sukha bhogapAmyo. A jagatamAM pAMca prakAranAdAna kahyA che. abhayadAna, supAtradAna apAra che. A be dAnathI mukti prApta thAya che athavA devagati ke manuSyagati prApta thAya che. ... 90 | ucitadAna, anukaMpAdAna ane kIrtidAna ApatAM jIvane bhogopabhoganAM sAdhano ane saMpatti maLe che. vaLI, je vyakti harSapUrvaka(ullAsathI) dAna Ape che te paraMparAgata muktilakSmIne pAme che. ...91 je dAna Apato nathI tene uparokta sarva durlabha bane che. daridrapaNuM tenI pAchaLa pAchaLa cAle che. tenAM zarIramAM revaNI nAmano roga thAya che. (durgadhanA kAraNe)koI tenI sAthe besatuM nathI. ...92
Page #563
--------------------------------------------------------------------------
________________ 545 dAna ApanAra jagatamAM yaza-kIrti-pratiSThA meLave che. arthAt apajaza dUra thAya che. te jIvanI AgaLa koI vastu durlabha na thAya. je dAna Ape tathA bIjAne dAna ApavAnI preraNA kare che te kRtapuNyanI jema sukhI thAya che. ...3 duhA : 4 kRtapuNya pAMce IndriyonA saMpUrNa sukho bhogavato hato. madanamaMjarI gaNikAne tyAM bhogavilAsamAM anukrame bAra varasa pasAra thayA. rahetI hatI. 94 DhALa : ... Gu A bAra varSanI samayAvadhimAM bAra kroDa sonAmahoro gaNikAnA mahelamAM ThalavANI. dhanezvara zeTha ane subhadra zeThANIno svargavAsa thayo. have havelImAM mAtra ekalI sohAsaNi ja ... GE havelImAM raheluM dhana gaNikAnA AvAse cAlyuM gayuM. mA-bApa paNa duniyA choDIne cAlyA gayA, tyAre suhAsaNie (gharasaMsAra calAvavA) reMTiyA vaDe kAMtavAnuM prAraMbha karyuM. *** 9 kahyuM che ke -sarva divaso eka samAna nathI jatA. sUrya ane caMdranI kaLA paNa vadhaghaTa thAya che. pAMce pAMDavo hastinApura choDI vanamAM bhamavA lAgyA. ... 98 lakSmI asthira-caMcaLa che tevuM jANI catura mAnava bhUla karatA nathI. avasara Ave tyAre avazya puNya upArjana kare che. ... CC je samaye puNya khUTayuM tyAre dhanezvara zeTha ane subhadrA zeThANI paraloka cAlyA gayA. havelImAM rahelI suhAsiNI 'vadhU' jhUraNA karavA lAgI. ... 100 (bIjI bAju pUrvakrama anusAra) vezyAe potAnI dAsIne suvarNa levAnA bahAne dhanezvara zeThanA ghare mokalI. dAsI zeThanI havelI pAse AvI. ...101 teNe joyuM ke dhanezvara zeThanI havelI sUmasAma thaI gaI che. tyAM koI cahalapahala dekhAtI nathI. (eka khUNAmAM) eka strI beThI hatI, je reMTiyA (carakhA) vaDe rU kAMtatI hatI. 102 sohAsaNie te dAsIne joI. te tarata ja oLakhI gaI. teNe tene aMdara bolAvI pUchayuM, ''kahe tuM ahIM zA mATe AvI che?'' ... 103 dAsIe kahyuM, '"huM dhana levA mATe AvI chuM. mane gaNikAe mokalI che. paraMtu ahIM to mAla milakata hoya tevuM najare caDatuM nathI.'' 104 sohAsaNi uttama kuLanI kanyA hatI. teNe vicAryuM, 'jo huM dhana nahIM ApuM to rakhe gaNikA tene haDadhUta karI du:kha pahoMcADe!' ... 105 sohAsaNie patinA sukha mATe eka TopalImAM potAnA AbhUSaNo bharyAM. tenA upara teNe rUnI pUNI (kAMtavA mATe pIMjelA rUno vaNIne banAvelo lAMbo goLa AkAra) mUkI. . 106 sohAsaNie TopalI dAsInA hAthamAM ApI. dAsI laIne cAlatI thaI. teNe AvIne akkA (gaNikAnI mAtA)nA hAthamAM TopalI ApI. gaNikAe jyAre pUNI joI tyAre (lamaNe hAtha daI) vicAryuM, 'kRtapuNya have nirdhana banyo che.' ... 906 ...108
Page #564
--------------------------------------------------------------------------
________________ 546 ... 112 akkAe tarata ja madanamaMjarI nAmanI gaNikAne bolAvIne kahyuM, "kRtapuNyanI have hakAlapaTTI(vidAya) karo. (tenA gharethI have phuTI badAma paNa maLe ema nathI.) ..109 (madanamaMjarI kRtapuNyane aMtarathI cAhatI hatI) gaNikAe kahyuM, "devakumAra jevA (bhoLA, bhadrika) kRtapuNyane huM nahIM choDI zakuM. akkA! ApaNe kRtapuNyanA gharanuM ghaNuM dhana meLavyuM che. (pUrva kRtapuNyanA pitAe ghara khAlI karI ApaNane ghaNI suvarNamudrAo ApI che.)'' ...110 akkAe kAnabhaMbheraNI(UMdhI doravaNI) karatAM kahyuM, "beTI! zeraDImAMthI gaLapaNa cUMsI laI teno nIrasa banelo kUco pheMkI ja devAya che.(kUcAnuM sthAna kacarApeTI ja hoya!) ... 111 putrI ! nirdhana e eka prakArano sApa che. sApane gharamAM na rakhAya. sApane gharamAM saMgrahavAthI kadI lAbha na thAya. te jatAM jatAM paNa eka-be jaNane avazya karaDIne pachI ja jAya. vaLI, he dIkarI! haMsa haMmezA sukAyelA taLAvano tyAga kare che. bAkhaDa Dhora (viyAyAne ghaNo samaya thaI javAthI dUdha ApavAnuM baMdha thaI gayuM hoya tevI gAya-bheMsa Adi)ne potAnA AMgaNAmAM kayo gRhastha bAMdhI rAkhe? kahe jauM.' madanamaMjarIe akkAne (dANo dabAvI jovA) uttara ApatAM kahyuM, "mAtAjI! tame sAMbhaLo. sArasa nAmanuM pakSI bhale sarovara sukAI javAthI teno tyAga kare che. ...114 paraMtu sarovaranI pALa (kinAra) kadI choDato nathI, pachI bhale sarovara nirjaLa bane. kharekhara! uttama puruSo svIkArela (sagapaNa-saMbaMdha) vastu kadI choDatAM nathI." .. 115 madanamaMjarInA veNa sAMbhaLI akkA gussAthI lAlacoLa thaI gaI. "nAdAna chokarI! tuM gaNikA dharmanA marmane jANatI nathI." ema kahI paga pachADatI tyAMthI uThIne cAlI gaI....116 (akkA kRtapuNyane mAnabhaMga-haDadhUta karI kADhavAno avasara zodhavA lAgI.) gaNikA mahelanA sAtame mALe gaI, jyAM kRtapuNya sUto hato. akkAe kaThora banI tene uThADatAM kahyuM, "kRtapuNya!pATa, DholIyA (khATalA) AdinI saphAI karavI che." bhoLo kRtapuNya chaThThA mALe Avyo che. te samaye gaNikAe jANI joIne caMdaravo choDI, jorathI jhATakyo. caMdaravo rajathI bharelo hato, tethI puSkaLa pramANamAM kheha (dhULa) uDI. ...118 kRtapuNya tyAM Ubho na rahI zakyo, te tarata ja nIce utarI pAMcamI maMjile Avyo. tyAre tyAM rahelI gaNikAe zetruMjI(jAjama) jhATakavAnI zarUAta karI. have, bhAbho kRtapuNya cothA majale Avyo... 119 tyAM rahelI gaNikAe divAlo sApha karavAno dekhAva karyo. sAlasa kRtapuNya tyAMthI paNa nIce utaryo. te trIjA mALe Avyo. .. 120 tyAre gaNikAe parasALa dhovAnuM zarU karyuM. bhalo kUtapUNya tyAMthI nIsarI gaNikA mahelanI bIjI maMjile Avyo. ...121 tyAre tyAM gaNikA kapaDAM dhotI hatI. te kRtapuNyane joI vakratAthI pANI uDAvavA lAgI. tyAre narama svabhAvano kRtapuNya tyAMthI nIce utaryo. ... 122 teNe ghaNAM AbhUSaNo paheryA hatAM. vaLI, suMdara vastro paridhAna karyA hovAthI dIpato hato. tene joIne kapaTI akkAe kahyuM. .. 123 "he svAmI! ahIM sarovara pAse beso. huM tamane snAna karAvuM." tyAre dAsI vastro, AbhUSaNa
Page #565
--------------------------------------------------------------------------
________________ laIne AvI. 540 ... 124 gaNikAe kRtapuNyane navaDAvyo. nAhIne cokkho thayelo kRtapuNya Ubho thayo tyAM prapaMcI akkAnA zikhavelA pATha anusAra dAsIe puSkaLa pramANamAM raja (dhULa) uDADI. ... 924 kRtapuNyane atyaMta roSa utpanna thayo. "bhUMDI! A zuM kare che ? huM Ubho chuM te dekhAtuM nathI ?''126 dAsIe (mazkarI karatAM kaTAkSamAM) kahyuM, 'are bhUMDA! dhULa che to dhULanA bhayathI bhAga. ahIM zuM joIne Ubho che?'' ... 120 kRtapuNyanI AMkha ughaDI gaI. 'are! mane ahIMthI haDadhUta karI dUra karavAnI A vidhi (kArastAna) che. hADakAne have zuM vaLagavuM ?' (svArtha saryo eTale vaidha verI thayo. nirdhanane zuM sAcavavo?).128 saraLa kRtapuNya (ciMtAgrasta cahere) manamAM nisAso nAkhatAM gaNikAnA mahelano tyAga karI potAnA ghara tarapha javA prayANa karyuM. ...129 (bAra bAra varasa sudhI gaNikAnA AvAse rahI mahephila mANI, te duniyAne bhUlI gayo hato. te kiM kartavyamUDha banI vicArI rahyo; Akhare dharatIno cheDo ghara ja che.) tene AkhI duniyA navI lAgatI hatI. tene potAnI havelI maLatI na hatI. tenuM mana atyaMta lajjA anubhavatuM hatuM. (mAtA-pitA ke patnIne moM batAvavAnI lAyakAta nahatI.) kavi RSabhadAsa kahe che ke, ''kRtapuNya vezyAvAsa choDI punaH potAnA AvAse Avyo. ... 130 duhA H 5 kRtapuNya / jema tema karI havelI pAse Avyo. havelInI bArImAM moDhuM nAkhI aMdara najara karI. tenA karamAI gayelA, udAsa caherAne joI reMTiyo calAvatI sohAsaNie tene oLakhI lIdho. te tarata ja UbhI thaI. ... 131 DhALa : 8 ki sohAsaNie ahobhAva sAthe patine gharamAM bolAvyA. "he svAmInAtha! zuM juo cho?'' kRtapuNyae kahyuM, '"he kAMtA! A havelImAM dhanezvara zeTha, je lIla vilAsa karatAM hatAM te Aje kema dekhAtAM nathI ?'' ...132 "heprANanAtha! tamArA mAtA-pitA to svargavAsI thayA che. teo paralokamAM cAlyA gayA che. temane yAda karI tame dilagIra na thAva.'' kRtapuNyanA aMtaramAM rahelAM duHkho AMsunA pravAha sAthe vahevA lAgyAM. (sohAsaNie rudanane rokavAno prayAsa na karyo. kRtapuNyanuM haiyuM haLavuM phUla jevuM banyuM.) tyAra pachI teNe jaLa vaDe snAna karyuM. ... 133 sohAsaNie premapUrvaka patinI sevA karI. teNe paheravA mATe vastro ApyAM. eka divasa kRtapuNya potAnI sahadharmacAriNI sAthe beTho hato. hAthamAM pAraNuM jhAleluM hatuM. ... 134 sohAsaNie kahyuM, '"he svAminAtha! ApaNe have be mAMthI traNa thazuM. tyAre peTa bharavA mATe kaMIka ** jogavAI karo.'' kRtapuNyae kahyuM, ''kAMtA ! mane to kaMI sUjhatuM nathI. meM kadI koI vyApAra karyo nathI.'' ... 135 sohAsaNie kahyuM, "nAtha! tame vyApAra karavA paradeza jAva. ahIMthI eka sArthavAha ghaNA mANaso sAthe paradeza javAno che. je tamArA pitAno bhAIbaMdha hovAthI tamArI sArI rIte sarabharA(madada) karaze.''.136 (paradezamAM vepAra karavA mATe dhananI AvazyakatA paDatAM) kRtapuNye potAnI havelInA be khaMDa
Page #566
--------------------------------------------------------------------------
________________ 548 aDANe (gIrave) mUkyA. tenuM je dhana maLyuM tene surakSA hetu eka vAMsaLI (rUpiyA bharavAnI lAMbI sAMkaLI kothaLI)mAM mUkyuM. sohAsaNie pravAsamAM jatAM patine eka kothaLImAM dALa, cokhA, loTa ane lADu bharIne bhAtuM ApyuM. 130 sohAsaNi potAnA patine vahANa (bAlaIda)mAM mUkavA gaI. teNe sArthavAha sAthe potAnA patino meLApa karAvI bhalAmaNa karatAM kahyuM, ''kAkAjI ! tamAro bhatrIjo paradezathI ajANa che. temane saMbhALIne laI jajo. ...138 vepAra-vaNaja karavAmAM suvidhA pUrI pADI lAbha thAya tevuM karajo. temane tamArA hAthamAM sopuM chuM. janmathI sukhamAM ucharyA hovAthI duniyAdArInI koI samaja nathI. temane snehabharI najare nihALajo. (temanA upara kRpAdRSTi rAkhajo.)'' ... 139 sArthavAhe (dilAso ApatAM) kahyuM, ''bahena! sAMbhaLo, tamAro pati e mArA putra samAna che. (tenI kSemakuzaLatAnI javAbadArIo upADavAmAM UNo utarIza nahIM.) vepAra-vANijyamAM tene bamaNo-cAra gaNo lAbha thAya tevI suvidhA karI ApIza. A mAro aphara nirNaya che. tenI khAtarI ApuM chuM.'' ...140 sArthavAhanA saMtoSakArI vacano sAMbhaLI sohAsaNi (nizciMta banI gaI) ati prasanna thaI. teNe potAnA patine sArthanA paDAvamAM mUkyo.sohAsaNi patine DholiyAmAM poDhADI atyaMta duHkhI hRdaye potAnI havelImAM pAchI pharI. ...141 (sohAsaNinA manamAM AzA-nirAzAnA bhAvo ubharAtAM hatAM. tene AzA hatI ke patideva pAchA pharaze tyAre lAkho sonAmahoro raLIne lAvaze. bIjI tarapha tene nirAzA paNa satAvatI hatI. paradezamAM patidevanI kSemakuzaLatA to jaLavAze ne ?) 'mArA prItama bAra varasa pazcAta mane maLyA paraMtu karmanI akaLa kaLA to juo ! (moja-majA karavAnA divaso hatA) teo punaH gharabAra vinAnA thayA. punaH daMpatIno viyoga thayo. kharekhara! meM A saMsAra cakramAM ghaNAM pApakarmo karyAM haze.' ... 142 A pramANe manamAM du:kha dharatI sohAsaNi bhagnahradaye ghare AvI. virahiNI nArIne patinA viyogamAM bhojana bhAvatuM nathI. reMTiyo laI kAMtavA bese paraMtu temAM citta coMTatuM nathI. tenuM mana to patinI pAse ja hatuM. evA avasare rAjagRhI nagarImAM kuberadatta nAmanA pratiSThita vepArInuM avasAna thayuM. A (gojhArA) prasaMgane rAjAnA bhayathI dAbI devAmAM AvyuM. (kAraNake kuberadattane koI putra na hato.) rakhe ! rAjA aputriyAnuM dhana apaharaNa kare. ...143 ... 144 (kuberadattanI mAtA ane tenI cAra putravadhUoe AMkhamAM AMsunuM eka biMdu paNa na AvavA dIdhuM.) 'jo koIne dIkarA tarIke hAjara karI zakAya to lakSmI surakSita rahI zake;' evuM vicArI mAtA sAthe cAre putravadhU koI yuvakanI zodhamAM nIkaLI.) cAre strIo ane sAsu (bAladaImAM) jyAM sArthapati paDAva nAkhI rahyo hato tyAM AvI. tyAM temaNe DholIyA upara sUtelA, caMdranA biMba samAna svarUpavAna (yuvAna) kRtapuNyane joyo. temaNe kRtapuNyane (khATalA sahita) tyAMthI upADayo. 145 kRtapuNyane upADIne kuberadatta zreSThInI havelImAM lAvavAmAM Avyo. jevo DholIyo nIce mUkyo tyAM kRtapuNya jAgI gayo. (te saphALo beTho thayo, cAre bAju jovA lAgyo.) teNe potAnI AsapAsa devAMganA jevI
Page #567
--------------------------------------------------------------------------
________________ 549 cAra strIone ubhelI joI. eka paga cAMpatI hatI to bIjI AjJA pALavA doTa mUkatI hatI. temaNe soLe saNagAra sajyA hatA. ...146 kRtapuNya A AzcaryakArI dazya joI manamAM vicAravA lAgyo ke, "A dazya to devaloka jevuM dekhAya che. A nArIo apsarA jevI svarUpavAna che. temanuM sauMdarya joI haiyuM atyaMta AnaMda pAme che." ...14 cAre strIo patinI jema tenI bhakti karI rahI hatI. prabhAtanI veLAe eka dAtaNa-maMjana laI AvatI. bIjI snAna karAvI tenuM vadana lUchatI. trIjI nArI bhojanano thALa lAvatI, jemAM mevA-mIThAI pIraselAM hatAM. cothI nArI bhojana saMpanna thayA pachI pAnanuM bIDuM lAvatI. ...148 cAre nArIo sAthe viSaya sukhono bhogavaTo karatAM, raMga rAga mANatAM bAra varSa vyatIta thayAM. bhAgyayoge cAre putradhUo mAtA banI cUkI. kRtapuNyanA kuLamAM devakumAra jevA cAra putro janmyA. ...149 kharekhara! eka vyakti prArabdha baLe bIjAnuM dhana meLavI bhogave che jyAre bIjo vyakti karmayoge prApta kareluM dhana paNa gumAve che. eka vyakti ghaNo prayatna kare chatAM eka koDI paNa meLavI zakato nathI jyAre bIjo vyakti sahajatAthI, vinAprayatna dhana meLave che. ...150 kharekhara! eTaluM to nizcita che ke ApyA vinA dhana kadI maLatuM nathI ane dIdheluM kadI vyartha jatuM nathI. juo kRtapuNyane !koI paNa prakAranA udhama vinA ja bIjAnuM dhana bhogavI rahyo hato. ...151 kRtapuNya jalavaTa ane thalavaTanAM sukho bhogavato hato. kuberadatta zeThanA ghare tene putra mAnI zeThANIe rAkhyo. kuberadatta zeThanI mAtAe tene karoDapati zeTha kahI rAkhyo. ...152 kRtapuya havelImAM nArIo saMge sukha bhogavato rahyo. te jyAre havelImAMthI nIce utaravA jAya tyAre teno hAtha pakaDI nArIo tene premathI besADatI. vaLI, sAsupaNa kRtapuNyane ThAravA evA bola bolatI. ..153 kRtapuNya tuM kAmadeva jevo sauMdaryavAna che tethI tene koI duSTanI najara lAgaze. tuM zA mATe havelImAMthI nIce utare che? zuM tArI pAsethI koI kAMI mAMge che?" ...154 evAM mIThAM veNa kahI kRtapuNyane haMmezA havelInA uparanA mALe ja rAkhavAmAM Avato. tene kadI nA to upara caDavA detA ke na to nIce utaravA detA, rakhe! nagarano paMtha nihALe ane ahIMthI cAlyo jAya evI AzaMkAthI vRddhA sadA bhayabhIta rahetI. ... 155 kRtapuNyanA kuberadatta zeThane tyAM sukhanI sahelagAhamAM divaso pasAra thatAM hatAM. anukrame bAra varSa jeTalo samaya vyatIta thaI gayo. cAre putro kRtapuNya pAse AvI premathI khoLAmAM besatA. teo pitAthI ekapaLA paNa alagana thatAM. ...156 bAra varSa pasAra thayA tyAre bAlidi AvI sAsue putravadhUone ekAMtamAM kahyuM, "he putravadhUo ! sAMbhaLo. je svArtha mATe ApaNe A puruSane lAvyA hatA tene have bhoLavIne punaH sArthanA ToLAmAM mUkI Avo. tamane mAtRtvapada maLI gayuM che ane bALako paNa moTA thaI gayAM che tethI ApaNuM dhana have surakSita raheze..150 (svArthadhatAnuM A nATaka bhajavAtuM joIne putravadhUo nArAja thaI gaI.) cAre putravadhUoe kahyuM, "he sAsujI! tame zuM kaho cho ? prathama tame paradezI yuvaka sAthe prema karavAnuM ayogya sUcana karyuM ane have jyAre te amArA svAmI banI cUkyA che tyAre devakumAra jevA bharathArane tame kADhI mUkavAnuM kaho cho ? ame to emanI
Page #568
--------------------------------------------------------------------------
________________ 550 ... 160 vAto para mohita thayA chIe." ...158 putravadhUnI asaMmatino svara sAMbhaLI sAsukhIjAI uThI. teNe kaDakAIthI kahyuM, "putravadhUo! tame nAdAna cho. tame zuM jANo? ApaNuM kArya pUrNa thaI gayuM che, to parapuruSano paga ApaNA gharamAM kevo? ..159 tamArI sAthe te bAra varasa sudhI ApaNA gharamAM rahyo tenI sAthe tame ghaNA prakAre viSaya sukho bhogavyA. have tene ahIMthI bahAra kADho. enuM je che te tene suparata karo." (pUtravadhUo ekAMtamAM ekaThI thaI. teo jANatI hatI ke sAsunI sAme asaMmatino avAja uThAvavo nirarthaka che tethI teo mUMgI banI gaI. temanA caherA para viSAda chavAyo. teo aMdaroaMdara guphatego-masalata karavA lAgI) cAramAMthI eke kahyuM, "juo! sAsujI lIdhI vAta mUke tema nathI. e ApaNA bharathArane kADhIne ja raheze. jemanA thakI ApaNe mAtRtva pAmyA ane jemaNe devakumAra jevA cAra putro ApyA. AvA upakArI puraSane kSaNavAramAM tarachoDI vizvamAM rakhaDatA-rajhaDatA zI rIte karI devAya? vaLI, ApaNe badhuM ja choDI temanI sAthe paNa nahIM jaI zakIe mATe temanA upakArano badalo vALavA ApaNe paNa temanA upara kaMIka upakAra karIe."(cAre putravadhUoe aMte evo nirNaya karyo ke khUba kiMmatI ratno chUpI rIte kRtapuNyane ApavA.) catura putravadhUoe sAsune khabara na paDe tevI rIte modaka banAvyA. AmodakamAM amUlya ratno chUpAvyA. ...162 kRtapuye pUrve keDamAM je vAMsaLI (dhana bharavAnI sAMkaLI kothaLI) bAMdhI hatI te laIne putravadhUoe punaH tenI keDamAM bAMdhI. A kothaLImAM ratna sahitanA cAra moTA lADavA mUkyA. vaLI ATo, dALa-cokhAnI eka kothaLI hatI te paNa pAchI ApI. ...163 strIoe kUtapUNyane avasthApinI nidrAmAM poDhADyo. tyAra pachI pAMce strIoe hathiyArazastro dhAraNa karyA. abaLA nArI hovA chatAM temane aMzamAtra bhaya na hato. ...164 (rAtrino aMdhakAra jAmavA mAMDyo hato. ghasaghasATa ghorato kRtapuNya strIonI kUTanItithI tadanA ajJAta hato.) rAtrino bIjo prahara thayo, tyAre cAre strIoe je khATalAmAM kRtapuNya sUto hato tene upADyo. jyAM sArthano paDAva hato tyAM vaDanA vRkSanI nIce khATalo mUkyo. cAre vadhUo ane sAsu kArya ATopI jhaDapathI pAchI pharI. ... 165 (bIjIbAju sohAsaNine kUtapUNyanA koI khabara-aMtara na maLyA. paradezamAM zuM karatA haze ? kSemakuzaLa to haze ne ? bAra varSamAM sohAsaNie paNa eka putrane janma Apyo hato. navajAta zizunA AvavAthI gharanuM vAtAvaraNa palaTAI gayuM. sohAsaNine kuLano vArasadAra maLyo; paraMtu te kRtapuNyane eka divasa paNa visarI na zakI. bAra varasa pachI acAnaka eka divasa sArthavAha pAchA pharyA che evA AzAprada samAcAra maLatAM sohAsaNi nAcI uThI.) sohAsaNi bAlada nAmanA sthAnamAM AvI, jyAM sArthavAhano paDAva hato. ahIM AvI teNe cAre bAju potAnA patinI zodha karI. teNe sArthavAhane potAnA patinA samAcAra pUchayA. sArthavAhe kahyuM, "are! ame koIe tene bAra varasamAM amArA paDAvamAM joyo nathI." ...166 sohAsaNi potAnA bALakane laIne patine zodhatI cArebAju pharI vaLI. jyAre patinI koI bhALa na maLI tyAre nirAza thaI gaI. tenA paga DagamagavA mAMDyA. te bhUmI para phasaDAI paDI. te pastAvo-baLApo
Page #569
--------------------------------------------------------------------------
________________ papa1 karavA lAgI. "mArA priyatama mArI vAta sAMbhaLIne ja paradeza cAlyA gayA che. ... 160 bAra bAra varSanA vhANA vAyA pachI mArA piyujI mane mAMDamAMDa maLyA ane meM temane dhana mATe punaH paradeza mokalyA. have teo mane kyAMthI, kevI rIte maLaze? huM temanA virahamAM jaLa vinAnI mAchalInI jema taraphaDuM chuM. kharekhara !mArA koIpUrvakRta akRtyanuM ja A phaLa che. ..168 meM bhUtakALamAM vanamAM uDatAM pakSIone viMdhyA haze. asatya, corI ane kuzIlanuM sevana karyuM haze. koIne kUDAM kalaMko ApyAM haze. krodhAgnithI koI mahAtmAne bALyA haze. AvA AkarA aparAdho karI huM zI rIte AnaMda-sukha pAmI zakuM? ... 169 kAM mArA priyatamanuM vanamAM koI jaMgalI pazu(vAgha)e bhakSaNa karyuM haze? athavA te mArAthI rIsAIne anyatra cAlyA gayA haze ? "huM nirdhana chuM tethI ghare jaIne zuM karuM?' evuM manamAM vicArIne ja teo ghare pAchA nahIM AvyA hoya. ... 100 mArA svAmInAtha ati sukumAla(komaLa) ane suMvALA che. teo vyApAranI (AMTIghUMTI) kaLAthI ajANa che. meM vyartha temane paradeza mokalyA. mane dhikkAra che. have priyatama vinA mAro Akho janmAro kema vyatIta thaze?' sohAsaNie priyatamanA vicAro karatAM raDatAM raDatAM saMpUrNa rAtri vItAvI. maLasakuM - paroDhiyuM thayuM. te nagaramAMthI bAladi (jyAM patine mUkyo hato te sthAne) AvI. tyAM yogAnuyoga te ja khATalo, te ja vAMsaLI joI. A khATalA para eka puruSane sUtelo joyo. ... 102 sohAsaNi heratabharI najare joI rahI. 'A khATalA upara soDa tANIne (mukha DhAMkIne) koNa sUtuM che? mArA priyatama jevA ja lAge che. jarUra koI sukhI puruSa hoya tevuM jaNAya che.' cittA jevI pAtaLI keDavALI sohAsaNi A pramANe vicAravA lAgI. ... 103 'sarva nagarajano jyAre rAjagRhI nagarImAM pahoMcI gayA che tyAre A koNa puruSa che, je kaveLAe sUI rahyA che? sohAsaNie (manamAM uThelA praznanA samAdhAna hetu) bALakane khATalA pAse mokalI, sUtelA puruSane joI AvavAnuM kahyuM. ... 104 putrae mukha uparanuM vastra dUra karyuM. tyAre sohAsaNi vismita banI joI rahI. tenI AMkho pahoLI thaI gaI.) sohAsaNie potAnA kaMthane joyo. potAnA svAmInAthanuM haSTapuSTa zarIra ane sukhazIlatA joI sohAsaNi manamAM atyaMta harSita thaI. ... 105 kRtapuNya ociMto camakIne uThayo. teNe AsapAsa havelI ke potAnI cAra strIone na joI. gAmanA pAdare kUtarAonA bhasavAno avAja Avato hato. te manomana vicAravA lAgyo, "mane AvA sUnakAra sthAnamAM koNe mUkyo che? ... 106 zuM huM koI svapna nihALuM chuM ke pachI IndrajALa(jAdu, najarabaMdhI) che? huM joI rahyo chuM te satya che ke mithyA?' (kRtapuNya duvidhAmAM paDayo. tene kaMI samajAtuM na hatuM. te vicAronA vamaLomAM garakAva thayo) te samaye sohAsaNi pAse AvI. teNe ati madhura svare snehathI kahyuM, "svAmInAtha!jhaDapathI uTho. ...100 prANanAtha! tame A vRkSanI nIce ja sUtA hatA. koIe tamane jagADyA nahIM, koIe tamArI saMbhALa na lIdhI ?'' kRtapuye kahyuM, "mane bIjo sArthamaLyo tethI huM temanI sAthe jato rahyo hato. huM paradeza jaI
Page #570
--------------------------------------------------------------------------
________________ 552 khUba dhana kamAI Avyo chuM.' ... 108 tyAre sohAsaNi (e AsapAsa najara karI paraMtu kaMI dekhAyuM nahIM tyAre) manamAM vicAravA lAgI, 'svAmInAtha! kamAyA vinA ja pAchA pharyA lAge che. jo kamAyA hota to pUMjI-dhana dekhAtA kema nathI ? kAM sAcuM athavA jUThuM haze, kAM baDAI hAMkatA hoya tevuM lAge che. ... 109 paraMtu (satya asatyanA pArakhA karavA) huM temane AvatAveta ja koI prazno nahIM pUchuM kAraNa ke evuM karatAM mArA priyatamanuM dila dubhAze. mAre mana to puNyathI mArA svAmInAtha hemakhema ghare pAchA AvyA che enAthI vizeSa kaI kamANI hoI zake!) jarUra kaMIka rUDuM thavAnuM che." ...180 (sohAsaNie patino Adara-satkAra karyo, teNe vivekayukta madhurAM vacanothI abhivAdana karyuM. kaMI paNa praznottarI karyA vinA te patine potAnA mahela bhaNI teDI lAvI. pravAsano thAka utAravA telamardana karI patine huMphALA pANIthI snAna karAvyuM. teNe pativratA strInI jema ghaNAM prakAre patinI bhakti karI. ...181 DhALa : 9 sohAsaNi(satI strI hatI.) potAnA patinI vividha prakAre sevA karavA lAgI. teNe snAna bAda patine jamADavA besADayA. te pUrve eka moTo thALa mAMDyo. jemAM kRtapuNya jamavA pUrve potAnA hAtha dhoyA. tyAra pachI hAtha lUchavA mulAyama vastro dharyA. teNe thALImAM ghauMnI pAtaLI roTalI pIrasI. A roTalI upara ghInI dhAra karI (ghIthI lathapatha roTalI ApI) kRtapuNya bhojana Arogato hato tyAre te vIMjhaNAthI pavana vIMjhatI hatI. te vicAratI hatI ke, "A ja mArA bhagavAna che.' .. 183 teNe kamoda jAtinA (DAMgara) cokhA bhANAmAM pIrasyA durbaLa strI pAse khaMDAvelA cokhA (cokhA. akhaMDa rahe, tUTI na jAya mATe durbaLa strI pAse khaMDAlA) puSTa strI pAse jhaTakAvela, sArI rIte rAMdhela evA kamoda jAtinA cokhA pIrasyAM. ...184 teNe AkhI dALa rAMdhI garamAgarama pIrasI. dALa sAthe aDhAra jAtanA vividha zAka paNa pIrasyAM. vaLI, khATAM ane khArAM lIMbunAM athANAM tema ja dahIM, dUdha jevAM gorasa bhojana paNa pIrasyAM. ... 185 kRtapuNyae dharAIne khAdhuM. te jamIne Ubho thayo, tyAre pAna-sopArIno mukhavAsa Apyo. tyAra pachI DholIyo DhALI kRtapuNyane suvaDAvyo. A pramANe kRtapuNyanI dhaNIyANIe teno khUba Adara-satkAra karyo. .. 186 vivekI sohAsaNie atyAra sudhI ADI avaLI ghaNI bIjI vAto karI paNa vyApAranI koI vAta na karI. te potAnA patine game tevuM ja karatI hatI. jANe bharathArane anusaranArI rAmanI bhAryA sItA ja nA hoya! ...180 rAjAnI parakha tyAre ja thAya jyAre te nyAya kare. temanI kasoTI paththara para ghasIne ja thAya che, tema gharanI dhaNIyANInI oLakha tyAre ja thAya jyAre gharamAM kaMI na hoya. (chatAM karakasarathI ghara calAve) ...188 sohAsaNi evI ja samajadAra (guNavAna) strI hatI. lakSmInI achata hovA chatAM tenuM mana sthira hatuM. (manamAM koI ucATa ke AkuLavyAkuLatA na hatI.) kharekhara! vidvAno paNa potAnA ISTadevane namana karI saguNI vyaktio (svajano) maLe tevI prArthanA kare che. ...189
Page #571
--------------------------------------------------------------------------
________________ 553 mahArAjA zreNika jevA pitA dejo, marUdevI jevI mAtA dejo. RSabhadeva jevA putra dejo ane baLabhadra jevo bAMdhavadejo. kRtapuNyanI patnI sohAsaNi jevI zIlavaMta ane kahyAgarI bhAryA dejo. zrI jinezvara devanuM nAma smaraNa karI ATaluM mAgatAM avazya kRpALu jinadeva prasanna thAya che. *. 190 ... 191 duhA : 6 devAdhideva jinadeva kRtapuNyane tyAM prasanna thayA tethI sohAsaNi jevI sulakSaNI nArI maLI, je patinI suMdara bhakti karatI hatI. (patinA sukhamAM sukhI ane patinA duHkhamAM du:khI rahetI hatI.) . 192 DhALa : 10 eka divasa sohAsaNie patinI sevA karatAM karatAM utsuka banI pUchyuM, "svAmInAtha! tame paradezathI kAMI dhana kamAvI lAvyA cho ?'' kRtapuNyae kahyuM, ''huM puSkaLa dhana kamAIne Avyo chuM, jo e dhana prApta thaze to ApaNe mAlAmAla thai jazuM.'' 193 sohAsaNie vicAryuM, 'mAla vahana karanAra baLada gADA upara dhana laI pAchaLa AvatA haze athavA dhananI kuMDI haze. mArA priyatama kadI khoTI vAta to na ja kare.' ... 194 eTalAmAM putra Avyo. teNe kahyuM, ''mAtA ! khAvA mATe thoDI sukhaDI Apo.'' mAtAe tene eka lADu Apyo. te lADu laI nizALamAM bhaNavA gayo. bapore rajA paDatAM teNe mitrone lADukhAvA bolAvyA. 195 kumAre potAnI pAse rahelA lADunA TukaDA karI mitrone ApyA. tyAM lADumAM raheluM amUlya ratna pANImAM paDyuM. pANI be bhAgamAM vaheMcAI gayuM. A dRzya joI kaMdoInuM mana ratnamAM coMTI gayuM. teNe kiMmatI ratna kumArane bhoLavIne paDAvI lIdhuM. . 196 kumAre kahyuM, "mane mAro koDo (zaMkhalo) joIe.'' tyAre kaMdoIe kahyuM, '' are vatsa! huM tane tenA jevo ja bIjo suMdara ghUMTo joIne ApuM chu. ... 906 tyAra pachI kaMdoIe bALakane phosalAvavA mATe eka lADu ane eka koDo Apyo. (mIThAInA lobhathI kumAre patthara samajI kaMdoIne ratna ApI dIdhuM. kumAre A vAta potAnA pitAne paNa na karI.)kaMdoIe kumAranA bhAgyamAMthI ratna jhUMTavI potAnA gharamAM mUkyuM. potAne je managamatuM che tene oLakhanAra A jagatamAM na prAyaH thoDA ja hoya che. ... 198 pauSadha, dAna-puNya, jinezvara devanI pUjA karanAro potAno dharma sAdhe che, paraMtu paradhana AMcakI levAnA durguNathI jeo dUra thatAM nathI te prAyaH kaMI meLavI zakatA nathI ... 199 kaMdoIe kumArane chetarI tenA hAthamAMthI ratna AMcakI lIdhuM. tyArapachI kumArane phosalAvI bhagADI mUkyo. (bALaka ratnanA bhedathI ajANa hovAthI ratna corAI gayAno zoka kyAMthI hoya?) aMte vijaya to satyano ja thAya che. khoTA - dhUtArAonI kadI jIta thatI nathI. tenI kathA have ekAgra citte sAMbhaLo. 200 te arasAmAM (rAjagrahI nagarInA rAjatilaka samAna) mahArAjA zreNikano hAthI gajaratna secanaka gaMgAnadInuM jaLa pIvA gayo. tyAM eka baLavAna jaLataMtu hAthInA page vIMTAyo.(secanaka saheja paNa AgaLa pAchaLa na thaI zakyo.) jaLataMtu coryAzI hAtha lAMbo hovAthI hAthInA pagane jakaDIne rahyo. ... 201
Page #572
--------------------------------------------------------------------------
________________ papa4 *.. 202 duhA : cha (jaLataMtunI pakaDa lokhaMDI hatI. baLavAna hAthI paNa sAva DhIloDhasa banI gayo. jaLataMtunI pagA paranI bhIMsa asahya banatAM secanaka jorajorathI barADavA mAMDyo. rAjagRhInuM vAtAvaraNa bhayabhIta banyuM. samagra nagaramAM tenA paDaghA guMjI uThayA. abhayakumAra samagra sthitine pArakhI gayA.) temaNe rAjyamAM paTaha (paDaha) vagaDAvI udghoSaNA karI ke, "je koI jalakAMta maNi dvArA saMkaTamAM AvI paDelA secanaka gajarAjane choDAvaze tene magadha samrATa taraphathI aDadhuM rAjya ApavAmAM Avaze temaja rAjakanyAnA vivAha tenI sAthe thaze.'' DhALa : 11 (rAjapaTala AgaLa vadhato kaMdoInI dukAna pAse AvI pahoMcyo. kaMdoInA AnaMdano pAra na rahyo. gaIkAle jayakAMta maNi maLyo ane Aje have aDadhuM rAjya maLaze. sAthe sAthe huM magadha samrATano jamAI banIza.) "rAjakanyA sAthe vivAha thaze' evA vicArathI kaMdoIe bIDuM jhaDapI lIdhuM. (rAjasevako kaMdoIne laIne AvyA. mahArAjA zreNikane Azcarya thayuM. kaMdoInI hATaDImAM jalakAMtamaNi kyAMthI ?) mahArAjA zreNikanuM mana mAnavA taiyAra na hatuM tyAre rAjakumAra abhayakumArane bolAvyA. ... 203 (mahArAjA zreNika ane abhayakumAra vacce masalata thaI.) abhayakumAre kahyuM, "atyAre secanaka gajarAja upara Apatti AvI paDI che. tenuM nivAraNa karavuM mukhya hovAthI kaMdoIne jalakAMtamaNi vaDe gajarAjane mukta karavAdo pachI yogya haze tema kArya karazuM." jayakAMta maNinA prabhAvathI camatkAra sarjAyo. nadInuM pANI dUra dhakelAI gayuM. jaLataMtu pANI vinA rahI na zake tethI secanaka hAthIno pagachoDI jhaDapathI pANImAM cAlyo gayo. secanakabaMdhana mukta thayo. ... 204 (rAjA sahita nagarajanoe saMtoSano zvAsa lIdho.) tyAre kaMdoIe AturatAthI kahyuM, "rAjana! tamArI pratijJAnuM pAlana karo. mane rAjakanyA sAthe paraNAvo ane aDadhuM rAjapATa Apo." mahArAjA zreNike kahyuM, "he buddhinidhAna putra abhayakumAra!kaMdoIno vivAha prasaMga sArI rIte saMpanna karo." abhayakumAre kaMdoIne bolAvIne kahyuM, "zubha muhUrta, zubha dina joI vivAha karavA Avajo." kaMdoIe(potAno mobho batAvavA) vivAha prasaMge devuM karI vividha mIThAIo (pakavAno) banAvI. vaLI, teNe ghara vecI je dhana meLavyuM temAMthI ThAThamATha sahita, ghaNA kaMdoIone bolAvI moTA ADaMbara sAthe jAna joDI. ... 206 pUrve tenA phakta 500 jeTalA sagAo hatA. rAjakanyA sAthe vivAha karavA gayo tyAre 000 jeTalAM sagAsnehIone jAnamAM AmaMtraNa ApyuM. teNe mAthA upara puSpano sahero bAMdhyo. Dhola, zaraNAI jevAM vAjiMtro vAgI rahyAM hatAM. jAna laIne kaMdoI, mahAjana sarvamahArAjA zreNikanA mahelamAM AvyA. mahArAjA zreNike paherAmaNI karavA mATe eka eka kaMdoIne alagathI bolAvyA. pachI temane jaMgalanI taNachanAM vRkSanI pAtaLI soTIthI mAra marAvyo. teo kAlAvAlA karatA nAsI chUTyA. ... 208 vararAjA kaMdoIne bolAvI tene doraDA vaDe muzkeTATa bAMdhyo. jayakAMta maNinuM rahasya jANavA tene pUchyuM, "tArI pAse kiMmatI jalakAMta maNi kyAMthI AvyuM? zuM teM kyAMthI corI lIdhuM che? A ratna rAjA, maMtrI ane trIjA zAhukArane tyAM ja hoI zake, te tArA bhAgyamAM kyAMthI AvyuM?' . 200 *.. 209
Page #573
--------------------------------------------------------------------------
________________ 555 ...210 kaMdoIe tharathara kAMpatAM kahyuM, 'rAjan! e maNi(ratna)mAruM nathI. A ratna to kRtapuNyanuM che. (rAjakanyAno hAthamAMgI) ayogya ane vagara vicAryuM bolavAthI kaMdoI ati herAna-duHkhI thayo. nAno mANasa jo moTA mANasonIvAtomAM vizvAsa mUkI te pramANe kare to bhale mare nahIM paNa mAMdo to paDe ja arthAt aniSTa jarUra thAya che. nIcI jAtinA kaMdoIe potAnI okAta (okhAta-gajuM) na jotAM rAjAnI putrIno hAtha mAMgyo. 211 "mane mArI bhUlano pArAvAra aphasosa thAya che. abhayakumAra! tame mane kyAre choDazo?'' (kaMdoIe potAnI bhUla kabUla karI temaja aMte satya bolyo mATe) tene choDI devAmAM Avyo. kaMdoInI pAsethI ratna laI levAmAM AvyuM. mahArAjA zreNika ane mahAmaMtrI abhayakumAra tuSyamAna thayA. 212 mahArAjA zreNike khuza thaI kaMdoIno vero rada karyo. temanI samasta jJAtimAM jakAta vero mApha karavAmAM Avyo. kaMdoI saMtuSTa thaI ghare gayo. mahArAjA zreNike ratnanA hakadAra evA kRtapuNyane rAjasabhAmAM teDAvyo. ...213 jayAre rAjasevako kRtapuNyanA ghare gayA tyAre sohAsaNi bhayanI AzaMkAthI kaMpI uThI. 'koI laheNadAra Avato hoya tevuM dekhAya che. hamaNAM mArA pati pAse AvI dhana mAMgaze.' ...214 rAjasevakone joIne sohAsaNi manomana Avo vicAra karatI hatI tyAM rAjasevako e kahyuM, " kRtapuNya zeThane mahArAjA zreNike rAjadarabAramAM teDAvyA che. temanA upara rAjavInI kRpA prasAdI varasaze. 215 rAjasevakonA vacana sAMbhaLI dhaNI-dhaNIyANI banne khuza thayA. kRtapuNye rAjA pAse javA mATe potAnA zarIranI zobhA vadhArI. teNe rezamI paToLuM paheryuM, keDe sonAno kaMdoro bAMdhyo. rezamI sALuM ane gaLAmAM suvarNano doro paheryo. 216 teNe bhairava jAtinI ekatAI paherI hatI. teNe paMcavarNI pacheDI oDhI. Ama kRtapuNya atyaMta sAjasajIne garva sahita rAjA pAse javA nIkaLyo. ... 210 teNe pagamAM mojaDI paherI. daze AMgaLIomAM bahumUlya veDha temaja mudrikA(vIMTI)o paherI. mastake phUla bAMdhyuM, jANe devalokano svarUpavAna deva na hoya! zubha zukana joI teNe gharamAMthI praNAya karyuM. te mahArAjA pAse Avyo. ...218 mahArAjAne praNAma karI kRtapuNya Ubho rahyo. mahArAjA tenuM abhivAdana jhIlatAM tene siMhAsana para besADyo. rAjAe tene premathI bolAvI. tenA hAthamAM jalakAMtamaNi mUkyuM. ... 219 mahArAjAe kahyuM, ''kumAra! ratnanI parIkSA karo.'' kRtapuNyae ratnane joI kahyuM, ''ratna suMdara che.'' mahArAjAe tarata ja kahyuM, '"kRtapuNya! A ratna tamAruM che. tene rakhaDatuM kema mUkyuM che? tenuM jatana(surakSA) kema karatA nathI ? ...220 koDA(zaMkhalA) mATe tamArA putrae kaMdoIne ApyuM. nIca kaMdoIe kiMmatI ratna jANI tamArA putra pAsethI pacAvI pADyuM. A jalakAMtamaNi vaDe secanaka gajarAjanI muktino camatkAra sarjAyo. tyAre ja A ratnano marma ahIM pragaTa thayo. bhale kaMdoIe A ratna tamArA putranA hAthamAMthI corIne jhUMTavI lIdhuM paraMtu A ratnanA sAcA ...221
Page #574
--------------------------------------------------------------------------
________________ 556 hakadAra tame hovAthI tamane pAchuM sopuM chuM. he zreSThIvarya uttama vastuo hAthethI game tyAM na mUko. tame vaNika thaIne AvI bhUla kema karo cho ?'' ... 222 kRtapuye kahyuM, "he rAjavI!mArA gharamAM mAro eka putra che. je atyaMta lADako che. teNe ghUMTavA mATe patthara samajImAMgI lIdhuM. tyAra pachI teNe zuM karyuM te huM jANato nathI. ... 223 mahArAjA zreNike kahyuM, "zreSThIvarya! moTA vyApArI thaIne pAchaLathI putrane ratnanI vAta pUchI nahIM?" (ratnano khulAso sAMbhaLI kRtapuNya paristhitine pAmI gayo. keDe bAMdhelI kothaLImAM je modaka hatA te modaka ratnagarbhita hovA joIe. potAnA bhAgyamAM aNadhArI trAddhinI prApti ja lakhAI che.) mahArAjA zreNike potAnA putra abhayakumArane bolAvI kahyuM, "A kRtapuNya zreSThIvaryane nyAya Apo." ... 224 DhALa : 12 mahArAjA zreNike zubha muhUrta potAnI rAjavI kanyA sAthe kRtapuNyanA zubha vivAha karAvyA. A lagna prasaMge mRgalocanI nArIoe ekatrita thai maMgaLa gIto gAyAM. lIlA vAMsano mAMDavo baMdhAyo. tyAM anidevane sAkSIrUpe sthApita karyA. .. 225 gora mahArAjanA maMtroccAra dvArA lagnanA cAra maMgaLa pherA saMpanna thayA. mahArANIe vara-vadhUne kaMsAra pIrasyo. navavivAhita daMpatie ekabIjAne kaMsAra khavaDAvyo. mahArAjA zreNike potAnI putrIne bAra kroDa sonAmahoro kanyAdAnamAM ApI. .. 226 varakanyAnI sarakhe sarakhI joDI maLI. (jANe kAmadeva ane ratinI joDa joI lyo!) mahArAjA zreNike vevAI pakSamAM sagAvahAlAMone navakroDa sonaiyAnI paherAmaNI ApI. kRtapuNya paraNIne rAjavIkanyA sAthe ghare Avyo, tyAre sohAsaNie vara-kanyAnA joDalAne (dhura, mUsaLa, ravaiyo, trAka ane jaLa vaDe poMkhIne) vadhAvyAM. ... 220 kariyAvaramAM AvelI suvarNamudrAone sohAsaNie gharamAM sAcavIne mUkI dIdhI. have teNe rAjavI kanyAne zRMgAra karI suzobhita karI. kRtapuNya sohAsiNInA hAthamAM ratna mUkatAM kahyuM, "lADumAMthI nIkaLeluM ratna kumAra pAsethI kaMdoI pAse gayuM, kaMdoI pAsethI laIne mahArAjA zreNike mane ApyuM."(kRtapuNya sohAsaNi samakSa aMtaranI vAto karI mAnasika svasthatA anubhavI) ... 228 sohAsaNie tarata ja kahyuM, "prANanAtha! AvA bIjA traNa ratno che. A cAre ratno eka sarakhAM ja che." kRtapuNyanA ghare bhAgyodaye aNadhArI ddhinI vRddhi thaI. jANe gautamasvAmInI labdhi na maLI hoya! (te adbhuta saubhAgyano svAmI banyo.) ... 229 (puNyAInA pratApe) zeThanI vizALa havelImAM hAthI, ghoDA, ratha ane aneka baLadonAM joDalAM dekhAtAM hatAM. pUrve je ekaso ATha vANija putra(gumAstA, vANottara) hatAM. temane bolAvIne kRtapuye punaH potAnI havelImAM rAkhyA. (kRtapuNyanA dedAra have pharI gayAM hatAM. nokara cAkara, pada pratiSThA, nAmanA - kAmanA A badhAmAM puNya-palaTo AvI gayo.) (zeTha kRtapuNya ane mahAmaMtrI abhayakumAra vacce ghaniSTha mitratA hatI.) eka dahADo (zeTha kRtapuya ane abhayakumAra) sALA-banevI bhegA thayA. abhayakumAre kRtapuNyane upara besADyA ane pote paga pAse nIce beThA. (kRtapuNyane cAre saMtAno ane premapAtronA mukhadarzananA manoratha jAgyA hatA) banevI
Page #575
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55o ***235 kRtapuNya kahyuM, "he mahAmaMtrI ! tamArI buddhi to ja advitIya kahevAya jo tame mArA cAra putro ane strIo sAthe meLApa karAvI Apo. ... 231 he buddhinidhAna! tamArI buddhi (cAturya)nA zuM vakhANa karuM? tame nirjaLa kUvAmAM paDelI mudrikA kADhIne AMgaLImAM paherI lIdhI. tame anArya kuLamAM utpanna thayelA AdrakumArane bhAIbaMdha banAvI dharma pamADyo. tame caMdrapradyotana rAjAne pakaDIne lajjita karyo. calaNArANIno divyahAra corAI gayo hato te zodhI mahArAjA zreNikanA hAthamAM Apyo. ... 232 mAtA dhAriNIno akALe paMcavarNI meghano dohada tame pUrNa karyo. tame udhAnamAMthI AmraphaLanI corI karanArA metArajane pakaDayo. tame uttejita thayelA secanaka hastIne mahAta karI upazAMta karyo. tame rauhiNeya corane samajAvI siddhino mArgapamADyo. ... 233 tame jalakAMta-maNinA coranArane pakaDyo. tame koIthI chetarAva evA nathI. tamArI buddhi atyaMta nirmaLa che. tamArI buddhinA baLe tame mArA putro ane patnIo sAthe meLApa karAvI Apo." ... 234 mahAmaMtrI abhayakumAre kahyuM, "huM jarUra ApanA prema pAtronuM milana thAya tevI yUharacanA karIza. mane tenA mATe eka mAsanI avadhi Apo." (abhayakumAra ane kRtapuNya chUTA paDayA.) abhayakumAre nagaramAM tarata ja vAta vahetI mUkI ke, "zeTha kRtapuNya paralokagAmI thayA che." DhALa : 13 zeTha kRtapuNya mRtyu pAmI yakSa banyA che. A yakSa mAnavabhakSI che." (A vAta kAnokAna thatI nagaramAM prasarI gaI.) abhayakumAre kRtapuNyanA AbehUba rUpa jevI ja eka mUrti banAvaDAvI. yakSamaMdiramAM A mUrtirAkhavAmAM AvI. tyAra pachI nagaramAM DhaMDhero pITAvyo ...236 "he nagarajano! (kAna khullA karI sAMbhaLo) yakSanI samakSa pAMca modaka ane pAMca dhAnanI lApazI bhoga dharAvI yakSapUjana karavuM. A rAja AjJAno amala avazya karavo paDaze. je koI nahIM Ave tenA upara rAjA roSe bharAze temaja kRtapuNya yakSa tene mArIne khAI jaze. ... 230 yakSamUrtinA darzana karavA lokonAM ToLAM umaTayAM. pratidina yakSapUjana ane mahimA vadhato gayo. (lokonI avarajavara divasabhara cAlu ja rahetI) apAra strI vRMda yakSapUjana mATe AvyuM. abhayakumAra A dazya chUpI rIte joI rahyAM hatAM. ... 238 lokabhIDathI yakSamaMdira guMjatuM hatuM. nagarajano yakSapUjana karI potapotAnA nivAsasthAne jatAM rahyAM paraMtu kRtapuNya jenI rAha joI rahyo hato te cAra strIo tenI najare na caDI. tyAre teNe mahAmaMtrI abhayakumArane kahyuM, "buddhinidhAna ! tame badhAMnA kAryo karyA paraMtu mArA parivAranI sAthe mAro milApa nA karAvI zakyA! .. 239 have to avadhimAMthI mAtra be ja divasa bAkI rahyAM che. tame vizALa janasaMkhyAmAMthI mArA parivArane kaI rIte zodhI kADhazo?" abhayakumAre nagaramAM zIdhra udghoSaNA karAvI ke, "je prajAjano yakSapUjana mATe nahIM Ave tene rAjadrohanA kAraNe daMDa thaze." ... 240 A udghoSaNA sAMbhaLI cAre putravadhUo bhayabhIta banI. temaNe sAsune bolAvI kahyuM, "sAsujI! cAlo rAja AjJA anusAra ApaNe yakSapUjana karI yakSane juhAra karI AvIe."sAsue kahyuM, "yakSapUjananuM
Page #576
--------------------------------------------------------------------------
________________ 558 *.. 241 dhatiMgabAjue mUko. yakSamaMdiramAM koIyakSa nathI paraMtu e to pelo kRtapuNya che." cAre putravadhUo mAnavA taiyAra na hatI. tyAre temane rokatAM sAsue kahyuM, "A koI kAvataruM che. yakSanI vAta khoTI che. tame ghare besIne moja karo. (yakSapUjana karavAnI koI jarUra nathI.) tyAre putravadhUoe kahyuM, "sAsujI! jo yakSapUjana nahIM karIe to yakSa kopAyamAna thaze. te ApaNA putrone khAI jaze. ane vaLI, yakSapUjana na karavAthI mahArAjA zreNika ApaNane ghaNo daMDa karaze.' . 242 rAjadaMDanA bhayathI sAsue ratha joDAvyo. vahelane pharato cArebAju paDado karAvyo jethI koI oLakhe nahIM. temaNe yakSane bhoga dharAvavA lADu ane lApasI lIdhAM temaja yakSanuM pUjana karavA caMdana, kesara jevAM sugaMdhI dravyo ghasIne lIdhAM. cAre putravadhUo ghUMghaTa tANIne rathamAM beThI, jethI koInI daSTi temanA para na paDe. cAre putravadhUo, cAra putro(bALako) ane sAsu ema nava jaNA rathamAM beThA. jevA yakSamaMdiramAM pahoMcyA tevA ja bALako yakSanI mUrti pAse AvyA. teo "pitAjI' "pitAjI' kahIne saMbodhavA lAgyA. ... 244 eka chokaro yakSanI mUrtinA page vaLagyo, to bIjo mukhamAM kavala mUkI jamADavAno prayatna karavA lAgyo. eke pUchyuM, "tame zA mATe rIsAIne gharethI jatA rahyA ?'' eka mastaka upara caDayo to bIjo raDIne pitA pAsethI sukhaDI mAMgavA lAgyo. ... 245 sAsunA peTamAM dhrAsako paDayo. (tenA haiyAmAM bhayanI bhUtAvaLa jAgI uThI.) "Aje nakkI phAMdAmAM paDazuM. A koI deva nathI lAgato paNa pelo kUtapUNya ja hovo joIe. e ja hoya to ghare jaI ISTadeva samakSa cokhkhA ghIno dIvo karIza.' ... 246 cAre strIo sAmasAme joI IzAro karavA lAgI ke, "ApaNo bharathAra ahIM kyAMthI ?' Azcaryacakita thaI cAre strIo moTuM malakAvA lAgI. te samaye chupAIne rahelA kRtapuye IzAro karI cAre strIone mahAmaMtrIne oLakhAvI. ... 248 kRtapuNya khuza thaIne kahyuM, "mahAmaMtrI abhayakumAra! uTho. huM tamane mArA cAra putro dekhADuM." mahAmaMtrIe kahyuM, "jyAre cAre putro rUpI dhanatamane pAchuM maLaze tyAre ja huM mAnIza ke parizodha pUrNa thaI che.' ... 248 AvAM veNa bolatAM bolatAM abhayakumAra ane kRtapuNya jyAre bahAra AvyAM tyAre temane joIne sAsukSobha (gabharATa) pAmI. cAre vadhUoe patine joIzaramathI ghUMghaTatANI potAnuM mukha DhAMkI dIdhuM.... 249 sAsue saMkSepamAM yakSapUjA karI lIdhI. tyAra pachI pautrone teDIne teDIne pharavA lAgI. pautro vAraMvAra yakSanI mUrti tarapha doDatA hatA. DosI vAraMvAra temane rokavAno prayatna karatI hatI. chokarAo koI rIte vAryAna varyA tyAre mahAmaMtrI abhayakumAre vaLatAM kahyuM. ... 250 "are bALako ! A yakSane vAraMvAra vaLagIne kheMcAkheMcI kema karo cho? A tamArA pitAjIne bolAvuM chuM temane ja bAthe vaLago." jevA pitAne joyA tevA ja cAre putro (pitAnA darzana thatAM gAMDAdhelA banyA.) kRtapuNyane bheTI paDayA. .. 251 ghaNA divase pitAne joyA tethI eka putra pitAnA kapaDA kheMcavA lAgyo, bIjo paga jhAlIne besI gayo, trIjo hAtha pakaDI vaLagI paDayo. cothAe khoLAmAM besI pharIyAda karatAM kahyuM. "tame mAtA sAthe jhaghaDo
Page #577
--------------------------------------------------------------------------
________________ papa9 karI ATalA divasa sudhI kayAM gayA hatA? mArI mAtA roja bhojana banAvI thALI pIrasI tamArI vATa jotI hatI. pitAjI! tamezA mATe risAIne cAlyA gayA? ... 252 pitAjI! AvuM na karAya. A to tame ghaNuM kharAba karyuM. koI svajanothI rIsAIne temane choDIne nA jAya." bhoLA bALako A pramANe bolI punaH pitAne hetathI gaLe vaLagI paDayAM. temaNe pitAnA khabhAnA khesano cheDo pakaDI kahyuM, "pitAjI! cAlo tamane amArI mAtA bolAve che. .253 pitAjI! tame rAtrinA be pahora sudhI gharamAM ja hatAM, tyAra pachI tamane ame havelImAM kyAMya na satA hatA? keTalA badhA divaso pUrve ame tamane joyA hatA. tyAra pachI tame adazya thaI gayA. Aje tame maLyA cho, to cAlo ApaNA ghare jaIe. tame ghare jatAM lAjana anubhavazo."(kRtapuNyanI AMkhamAM azrupravAha vahI rahyo hato.) mahAmaMtrI abhayakumAra dUra UbhA UbhA tamAzo (vArtA vinoda) joI rahyA hatA. cAre putravadhUo ghUMghaTa tANI Amatema pharI rahI hatI. sAsue temane kahyuM, "vadhUo ! have samaya vaNasI gayo che. tame svAmI tarIke kRtapuNyazeThane cAhI temanI sevA karavA jAva." ... 255 sAsue (kRtrima nATaka karatAM) kahyuM, "are putra! tuM kyAM cAlyo gayo hato? tArA AvavAthI mAro gharasaMsAra raheze." kRtapuNyae kahyuM, "sAsujI! tamArI kapaTalIlA rUpI karaNIne yAda karo. tamArA kRtyane prajAjano tema ja svayaM tame paNa jANo cho.' ... 256 mahAmaMtrI abhayakumAre gussAmAM trADa pADI kahyuM, "duSTa khoTA bolI nArI ! have tArAM pAkhaMDa (kAvAdAvA) choDa. dhana mATe tuM parAyA narane gRhavAse laI gaI ane garaja pUrNa thatAM gharamAMthI kADhI mUkyo ? ... 250 he dhUtArI strI ! tAruM pUrNa caritra (prapaMca) jo loko samakSa kahIza to kRtapuNya banevInI ja loko mazkarI karaze. hajI to mAtA banavAno DhoMga kare che, jethI zreNika mahArAjA saMzayamAM paDe. ... 258 paraMtu mane koI saMzaya nathI kRtapuNya zreSThIvaryanA pitAnuM nAma dhanAvAha zeTha che ane temanI mAtAnuM nAma subhadrA zeThANI che, to pachI te tAro putra kyAMthI thaI zake ?" ... 259 DhALa : 14 mahAmaMtrI abhayakumAre vRddhAne ghaNI rIte khoTI TharAvI lajjita karI. tyAra pachI kRtapuNyane tyAM bolAvI. tenI cAre strIo ane karoDonI saMpatti soMpI. have kRtapuNya nArIonA saMge suralokanA deva jevAM sukho bhogavI rahyo hato. ... ra60 cAre strIonI sAthe sAthe cAra saMtAno paNa kRtapuNyanA AvAse AvyAM. (AnuM ja nAmAM saubhAgya ane AnuM ja nAma bharatImAM bharatI !) kRtapuye te cAre strIo sAthe vidhipUrvaka vivAha karyA. eka lAkha sonAmahora vRddhA(sAsu)ne ApI. vRddhA dhana laI potAnA ghare gaI. ra61 kRtapuNyanA ghare cAra patnIo hatI. tenI prathamanI eka sohAsaNi nAmanI patnI hatI. vaLI gaNikAnI putrI madanamaMjarI sAthe paNa tene prIta hatI. mahArAjA zreNikanI putrI lIlAvatI, ema rUpavAna ane guNavAna evI sAta strIono bharathAra kRtapuNya hato. (khaMDita saubhAgyanA khaMDa jANe akhaMDita saubhAgyanA sUryarUpe prakAzI uThayA.) ... 26ra
Page #578
--------------------------------------------------------------------------
________________ 560 doma doma sAhebInA svAmI kRtapuNyae sAta strIo mATe sAta AvAsa banAvyA. kRtapuNyA teonI sAthe rati sukho mANato raheto hato. sAte nArIo sauMdaryavAna hatI. kRtapuNya sohAsaNIne paTarANI sthAne sthApI. .. 263 kRtapuNya saubhAgyavaza rAjavI sukho bhogavato hato. sukhano kALa jaldI nirgamana thAya che, tenI jANa thatI nathI. supAtradAnanA prabhAve kRtapuNya sukhI thayo. ... ra64 (kRtapuNya pUrve bharavADanA bhavamAM mahAtmAne khIra vahorAvI hatI.) te samaye khIra khAvAnI adamya. IcchAthI khIranI thALImAM traNa lITIo karI hatI. Ama, dAna detAM vacce potAno jarAka vicAra AvatAM) dila na cAlyuM tethI traNa vAra dAna dhArA khaMDita thaI. jenA udayamAM khaMDita saubhAgya prApta thayuM. prathama gaNikAe tarachoDI tenI havelImAMthI kADhayo. .. 265 tyAra pachI tenI patnI sohAsaNie paradeza vyApAra karavA mokalyA ane trIjI vakhata vRddhAe gharamAMthI bahAra kADhayA. Ama, khaMDita puNyanA baLe teo traNavAra du:khI thayA. bAkInA divaso temaNe sukhamAM vyatIta karyA. ... 266 kRtapuNya zeThe dharma, artha ane kAmane jIvanamAM sAdhyA. rAjagRhI nagarImAM temano gaurava vadhyo. eka divasa abhayakumAra ane kRtapuNya banne utsAhapUrvakaprabhu mahAvIranAM darzana ane vaMdana karavA gayA. .. 260 tyAre bhagavAna mahAvIre prasiddha dezanA ApI. ""he bhavya jIvo! tame prANIono saMhAra na karo. asatya bolavAthI ane corI karavAthI ghaNA pApakarmo baMdhAya che. pAMce IndriyonA viSayono tame tyAga karo. ... ra68 vaLI, parigrahanA pApane choDo. mAMsAdika abhakSya AhArane choDo. tame pApanuM maMDANa prAraMbha karIne na jAva. tame vrata grahaNa karI sarva jIvo para anukaMpA karo. ... ra69 he naranArIo! saMsAra rUpI samudrane taravA tame dAna, zIyaLa, tapa ane bhAvarUpI nAvamAM beso. krodha, mAna, mAyA, lobha ane rAga-dveSa temaja mohamAM nathobho. je saMyama laI samabhAva dhAraNa kare che, te manuSya muktipurInAM sukho meLave che." vIra prabhu A pramANe bhavya jIvone upadeza ApI rahyA hatA. "he devAnupriya! tame vera (zatruvaTa, dveSa), pAMce IndriyonA viSayo, kalaha choDo.. ... ra01 viSaya sukhomAM rAcato mAcato jIva sadA atRpta ja rahe che. tenI IrachAo kadI pUrNa thatI nathI. jema jaMtu(bekTariyA) game teTaluM khAya chatAM kadI tRpta thato nathI ane sAgaramAM game teTalI nadIonuM pANI ThalavAya chatAM bharAto nathI. .. 202 jema agnimAM game teTalA IMdhaNa nAkho chatAM Tharato nathI (vadhu prajvalita thAya che.), tema jIva A saMsAramAM game teTalAM sukho bhogave chatAM dharAto (saMtoSa pAmato) nathI. jeo viSayarUpI kacarAmAM khUMcelA che, teo prayatna karavA chatAM tyAMthI nIkaLI zakatA nathI. .. 203 ghaNAM jIvo dhaturAnA phaLa jevA hoya che. je prAraMbhathI aMta sudhI sadA kaDavA ja rahe che. te kaI rIte bhavasAgara pAra karI zakaze? tevA jIvo cAre gatimAM janma-maraNa karI paribhramaNa karatAM rahe che. ... 204
Page #579
--------------------------------------------------------------------------
________________ 561 dharmadezanA sAMbhaLI je jIvo pratibodha pAme che, temane sahakAra (AmraphaLa) jevA kahyA che. AMbo kAco hoya tyAre kaTANo (besvAda) khATo lAge che paraMtu pAkI jAya tyAre atyaMta mITho-madhuro lAge che. ... 205 je jIvo AmraphaLa jevA thAya che teo zivapurImAM jAya che." prabhu mahAvIranI dezanA sAMbhaLI kRtapuNya ekacitta banyo. kRtapuNya vIra prabhunI dezanAthI pratibodha pAmyA. (temaNe saMyama levAno daDha saMkalpa karyo.) ... 206 dezanA pUrNa thatAM kRtapuNya zeTha sIdhA ghare Avyo. teNe potAnA jyeSTha putrane saMsArano saghaLo bhAra soMpyo. tyArapachI teNe sAte kSetramAM aSADhI meghanI jema bharapUra dAna ApyuM. bhari (nobata) vagaDAvI. pAlakhI (zibikA)mAM besI teo prabhu mahAvIra pAse AvyA. ... 200 teo bhagavAna mahAvIranA hAthe dIkSita thayA. temanI sAthe temanI sahadharmacAriNI sAte patnIoe paNa pravrajyA aMgIkAra karI. kRtapuNya munie saMyama aMgIkAra karI ghora tapa Adaryo. teo zuddha saMyama pAlana ane tapanA baLe AyuSya pUrNa thatAM svargavAsI banyA. teo devagatimAM utpanna thayA. ... 208 jyAre kRtapuNya devanuM AyuSya pUrNa thaze tyAre te mahAvidehakSetramAM utpanna thaze. tyAM manuSya paryAyamAM saMyama aMgIkAra karI siddhagati prApta karaze. saubhAgyanA svAmI evA kRtapuNya zeThanA kavi kaSabhadAsa nitya guNagAna kare che. ... ra09 DhALa : 15 bhagavAna kaSabhadevanI maherathI meM (kavi kaSabhadAsa) kRtapuNya zeThanA guNagrAma karyA che. 'bharaphesara bAhubali vRtti' graMthamAM kRtapuNyazeThano adhikAraprastuta che. ... 280 Avazyaka sUtranI vRtti'mAM kRtapuNya kathAbaMdha vistArathI jovA maLe che. ... 281 tapagacchanA nAyaka, zubha sukhadAyaka, AcArya pravara vijayAnaMdasUrijI, jeo zuddha saMyamadhArI tathA AcArapAlanamAM custa che. temanuM mukha pUnamanA caMdra jevuM zobhe che. ... 282 saMgurunA caraNomAM namaskAra karIne meM kRtapuNya zeThano rAsa kavana karyo che. A rAsa meM baMbAvaTI nagarImAM racyo che. A rAsa kavananuM kArya pUrNa thatAM mArA mananA manoratha pUrNa thayA che. . 283 hara= 1, locana= 2, dizAo =6, anupama che. caMdra = 1, saMvatsara =6, arthAt saMvata 1621, mAsa pavitra vaizAkha, bIja ujalI = vaizAkha suda trIja eTale akSaya tRtIyA; guruvAre A rAsa racAyo che. ...284 puSya nakSatramAM A rAsa pragaTa sarjana-kavana thayo che. tyAre kavijana vijayanI khuzAlIno AnaMda vyakta kare che. teomAgavaMzanA saMghavI sAMgaNa, jemaNe bAravratadhAraNa karyA che; temanA putra che. .. 285 zrI saMghavI sAMgaNanA putra, jeo bAra vratadhArI zrAvaka che. temanuM nAma kahaSabhadAsa che. temaNe kRtapuNyazeThano rAsa racyo che. temanA manoratha Aje phalita thayA che. ... 286
Page #580
--------------------------------------------------------------------------
________________ 562 3. mukhya avAMtara kathAo "zAlibhadrano pUrva bhava (jaina kathA ratnakoSa - bhA.1, pR.142) dharatIno choru saMgama hato to bharavADa! paNa enuM dila dilAvara hatuM. eno premALa cahero, enI hetALa vANI, enuM rasALa jIvana ane enI ramatiyALa-vRtti jotAM bhalabhalAne enI para heta jAgI jatuM. pitA gujarI gayA hatA, chatAM saMgamane enI khoTa dhanyAe na jaNAvI dIdhI. potAnA beTA saMgamane unI AMca. paNa na Ave, e mATe e daLaNAM daLatI hatI ne zrImaMtonA gharakAma karatI hatI. Ama mA-dIkarAno saMsAra cAlI rahyo hato. saMgama paNa kaMI kama na hato. gharanI badhI paristhiti joyA pachI, potAnI pharaja adA karavA e pazuone carAvavA jato. divasabhara e pazuone carAvato. samI sAMje ghare Avato. ane tyAre pharaja adA karyAno saMtoSa enA moM para taravarato. e saMtoSa joIne dhanyA paNa hasI UThatI. potAnA patidevanA mRtyu pAmI jatAM, e noMdhArI banI hatI. saMgama e noMdhArIno AdhAra hato. chellA keTalAka divasothI saMgama potAnI jAtane baDabhAgI lekhI rahyo hato. e je jaMgalamAM pazuone carAvavA jato hato, tyAM eka vRkSanI ghanaghora ghaTAnIce, eka muni kAusagga mudrAmAM khaDA rahetA hatA. saMgamAM munine joto ne malakAI UThato. e vicArato: oha! A muni koNa haze? Aje chellAM keTalAya divasothI huM Amane A rIte dhyAna dharatA joI rahyo chuM! zuM e khAvA mATe gAmamAM nahi jatA hoya ? emane khavarAvatuM koNa haze? oha ! kevo tejasvI cahero. caherA para koI ciMtA nathI. AkhI duniyAnI zAMti jANe A caherAmAM ja samAI gaI che ane saMgama e munine TagaraTagara joyA karato. jAnu sudhI laMbAyelA bAhu! parvata zI sthira dhyAna mudrA! brahma tejathI jhagArA mAratuM lalATa! saMgama samI sAMje ghare Avato. paNa A muni enI AMkha sAme taravaryA ja karatA. eka paNa bola bolyA vinA, munie saMgama para jANe kAmaNa karyuM hatuM! saMgama pote paNa muni taraphanA potAnAM AvAM A akAraNa AkarSaNanuM kAraNa samajI zakato na hato. thoDA divaso A rIte vItyA. muninuM mauna saMgama mATe jANe talasparzI pravacana banI gayuM. enA haiye. paDelAM juga jUnAM saMskAra jAgI gayA. bhoLo bharavADa hovA chatAM saMgama jANe zrAvaka banI gayo ! AsapAsamAM vasatA potAnA mitrone paNa e muninAM darzane laI AvavA mAMDayo. Ama, eno nAno sarakho varga racAI gayo. sau vahelI savAre UThIne munine namatA ne pachI pote potAnA kAme vaLagatA. paNa A badhAmAM saMgamanI bhakti to koI judI ja tarI AvatI! kAjakAjamAMthI samaya maLatAM ja e muninI sAme AvIne besI jato. dilanI dilAvarIthI e eka jAtanI bhAvanA sRSTi sarajato: "oha! huM bharavADa chatAM bhAgyavAna chuM. nahi to mane AvA muninAM darzana kyAMthI thAya! paNa mArA bhAgyamAM bharatI to e ja dahADe Ave, je dahADe A muni mArI jhuMpaDIne pAvana banAve.' saMgama bhAvanAsRSTimAM AgaLa vadhato ane pachI nirAza thaI jato paNa mAruM bhAgya kyAMthI ke, A muni mArAM gharane pAvana banAve ! ne A pachI potAnA kapALe, hatAza-hAthe be TakorAM mArIne e potAnA kAme cAlyo jato. thoDAM divaso pachI.... koI parvanI padharAmaNInI paLe... zAligrAmamAM khuzAlI chavAI gaI, Thera Thera AnaMda maMgalanI zaraNAIo vAgI UThI. ghare ghare 1. saubhAgyano sUrya-kayavannAzeTha, le. vijayapUrNacaMdrasUrijI.
Page #581
--------------------------------------------------------------------------
________________ 563 khIrakhAjAnuM bhojana taiyAra thavA mAMDyuM. saMgama game tema toya eka bALaka hato. enA moMmAM pANI chUTayuM. e vicArI rahyo : AkhuM gAma Aje khIranI khuzAlI mANe ane mArA mATe Aje paNa zuM e ja chAza ne e ja roTalo! mAtA dhanyAne eNe kahyuM : "mA, mA! mAreya khIra khAvI che. jo, ne ghare ghare khIra raMdhAI rahI che. mA! mAro evo te kayo guno ke, Ajeya mArA mATe khAvA khIra nahi!' saMgamanI lAgaNIbharI mAgaNI joIne dhanyAnuM haiyuM bharAI AvyuM. e manomana bolI rahI : '"beTA, saMgama, tane kaI rIte samajAvuM ke, keTalI vIzIe so thAya ! daLaNAM daLIne ne peTe pATA bAMdhIne huM mahenata karuM chuM, tyAre mAMDa mAMDa ApaNe chAza roTalA bhegA thaIe chIe, have khIra kyAMthI lAvuM?'' saMgamanA baraDA para vahAlasoyo hAtha pheravatA pheravatA dhanyAe kahyuM : ''beTA! tane koI di' jarUra khIra khavaDAvIza ho. Aje to jo ne, mAre mAthe hajI keTaluM badhuM kAma bAkI che. ?'' dhanyA chaTakavA gaI. paNa saMgame to eno pAlava pakaDayo. basa, enI vAta to eka ja hatI, "mA! mane khIra!'' mAnA haiyAmAM dIkarA tarapha vAtsalya hatuM. paNa sthiti-paristhiti ja evI hatI ke, kALajAnI kora jevA potAnA beTAnI A eka nAnAmAM nAnI IcchAne paNa pUrNa karavA e vivaza hatI. thoDIvAra thaI ane saMgama rovA mAMDayo. dhanyAnuM mAtRhRdaya dIkarAnA e AMsune na khamI zakyuM. manomana e vicArI rahIH huM kevI abhAgaNI mAtA ke, mArA beTAne khobAbhara khIra paNa khavaDAvI zakatI nathI ! e potAnAM AMsune khALI na zakI dIkaro to raDI rahyo hato. mA paNa raDavA lAgI ane nAnI zI e jhuMpaDInA taraNetaraNA raDI UThayAM! aDoza-paDozanI strIo bhegI thaI gaI. dhanyAe emanI AgaLa dilanA dvAra khullAM mUkI dIdhAM. huM raDI rahI chuM. kAraNa saMgama raDI rahyo che. saMgama raDI rahyo che. kAraNa ene khIra khAvI che. bIjAnA dardane potAnuM darda lekhAvanArI dharmamAtAnuM dhAvaNa pIne moTI thayelI e Arya-nArIo hatI. dareke sahAnubhUtino hAtha laMbAvyo. koI strI khAMDa laI AvI, koI dUdha laI AvI, to koI capaTI cokhA bharI AvI ane dhanyAe thoDIvAramAM to khIra taiyAra karI dIdhI. saMgama nAcI UThayo. dhanyA harakhaghelA saMgamane nIrakhI rahI ane saMgama potAnI mA sAme joto ja rahyo.dhanyAkhIra pIrasIne gharakAma kAje cAlatI thaI ane saMgama khIra khAvA beTho. barAbara A TANe ja dilathI bharavADa lAgatA saMgamane dilathI bhAgyavAna banAvavAnA bhAvilekha dharAvatI muninI yAda AvI gaI. divasothI vana-vagaDAmAM dhyAna dharatA e muni saMgamanI AMkha sAme upasI AvyA. e vicArI rahyo H atyAre jo e muni mAre AMgaNe AvI jAya, to durlabhanA dAnano kevo dohyalo lAbha mane maLI jAya! bhAvanA to bhavanAzinI gaNAya. saMgamanI bhAvanA ja jANe e munine zAligrAmamAM pAraNA mATe kheMcI lAvI ! AjanA A parva divase ja munirAjane mahinAnA upavAsa pUrNa thatA hatA. bhikSAkAje pharatA munirAja saMgamanI jhUMpaDIe AvI UbhA.'dharmalAbha'no dhvani saMbhaLAtA ja saMgamano manamora kaLA karI UThayo, 'oha! kevA bhAgya ke, khIra jevI durlabha cIja maLI, tyAre ethIya vadhu durlabha A munirAja mArA AMgaNe! padhAryA! eNe kahyuM, ''dhanya bhAgya, mArA! padhAro munirAja! mane lAbha Apo!'' ne haiyAnA hetabhAvathI saMgame badhI ja khIra muni nA pADatA rahyA, chatAM emanAM pAtramAM uchaLatA bhAve vahorAvI dIdhI. bhavya e bhAva! bhISma e dAna ! ne pavitra e pAtra! A avasarpiNIkALanuM mahAdAna lekhAyuM. AvA alabelA tribheTe, saMgame evuM saubhAgya ekatra karyuM ke, je ene bharavADamAMthI bhAgyavAna banAve! ane
Page #582
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa64 dAnanA parama ane carama varadAna rUpebhogezUrAmAMthI tyAgazUrA banavAnI tAkAta bakSe! munirAjanA mAdhyame AvelI e puNya paLe potAnuM kAma patAvI dIdhuM. e paLe saMgamanA lalATe jemAM bhoganA lekha lakhyA, ema tyAganA bhekha paNa lakhyA, dAnano AnaMda mANato ema saMgama thALIne cATI rahyo. khobAbhara khIra meLavavA mATe keTakeTalA AMsu vahAvavA paDayA hatA. jIvananI A pahelI ja paLa hatI, jyAre bhANAmAM khIra pIrasAI hatI, paraMtu saMgamane Avo vicAra paNa nahoto Avato. e to vicArI rahyo hato ke, kevo baDabhAgI ke, jyAre durlabha cIja maLI tyAre ethIya vadhudurlabha A muni mArA AMgaNiye padhArI gayA. oha! kevo jogAnujoga, ke je muninA huM jaMgalamAM roja darzana karato, bhAvanA bhAvato, e jamunino mane lAbha maLI gayo!' gharakAma mATe gayelI dhanyAjhaDapabhera pAchI AvI pahoMcI. potAnA bAluDAnI hasatI ramatI mukha-mudrA jovA e jhaMkhatI hatI. thALIne cATI rahelA saMgamane jotAM ja e vicArI rahI. "zuM pIraselI badhI khIra saMgama khAI gayo! chatAM hajIya e dharAyo nathI ?' mAnI mamatA uchaLI paDI. tapelImAM zeSa rahelI khIra paNa eNe saMgamanA bhANAmAM ThAlavI dIdhI. hasate haiye saMgama e khIra khAI gayo. khIra saMgama khAdhI, paNa tRptino oDakAra jANe dhanyAe lIdho! saMgamanuM haiyuM harSathI nAcI rahyuM hatuM. e harSa kaMI khAnapAnano nahoto, dAnano e harSa hato. saMgamanAM diladvArethI e muni hajI khasatA na hatA. pazuone carAvavA e jaMgalamAM gayo. tyAM joyuM, to e ja vanapradeza ane e ja vRkSanI chAMyaDI nIce munirAja dhyAnamAM UbhA hatA. muninA darzane saMgama gAMDAdhelo banIne nAcI. UThayo, "oha! sAce ja A muninA pAraNAno lAbha mane maLyo! zuM raMkanI jhuMpaDIe kalpataru phaLyo!' tenA zubhanA anubaMdhakheMcAyA ane dAnanI anumodanA karato karato e manabharanAcyo. sAMja DhaLavAnI taiyArI thaI. muninA caraNanI raja mAthe caDAvIne saMgama potAnA ghare Avyo. rAta paDI na paDI, tyAM to enI tabiyata ekAeka bagaDI. sUko roTalo ne chAsa jIravanArI enI hojarI khIrane nA pacAvI zakI. vaLI, dhanyAnI mIThI najara paNa ene lAgI cUkI hatI. ethI e khIra viSamaya banI javA pAmI hatI.dhanyA bebAkaLI banI gaI, 'ekAeka A zuM?' tabiyata vadhAre kathaLatI cAlI. paNa saMgamanI mukhamudrA to svastha ja dekhAtI hatI. enA mukha para to saMtoSanuM smita ja taravarI rahyuM hatuM. zULanuM darda peTamAM bhAlAnI jema bhoMkAtuM hatuM. paNa saMgamanI AMkha sAme to Ajano puNya - prasaMgaja taravarI rahyo hato. potAnI sAme potAnA dilanI derInA deva samA munirAja UbhA che. ane pote emane khIranuM dAna karI rahyo che! saMgama A dAnanI anumodanA ane munirAjane vaMdanA karato ja rahyo. dhanyA bebAkaLI banI gaI. potAnI AzAnA AdhArane jALavI rAkhavA e hAMphaLIphAMphaLI thatI doDadhAma karI rahI. paNa e doDadhAma nAkAmiyAba nIvaDI. e ja rAte saMgamano jIvanadIpa bujhAI gayo. dAna ajoDa hatuM, dAnanuM saMrakSaNa ane saMvardhana benamUna hatuM. pachI enuM varadAna bejoDa hoya, emAM Azcarya kevuM? dhanyAne aMdhArAmAM rAkhIne, re!khuda saMgamane paNa ajJAta rAkhIne munidAnanuM e puNya, potAnuM varadAna ApavA saMgamane magadhanI dizA bhaNI, rAjagRhI nagarImAM zAlibhadra tarIkenI kAyApalaTa karAvI gayuM. tene daivI bhogo maLyA. rajavADI sukho maLyA. mahArAjA zreNikanI zrImaMtAIno kepha utarI jAya evI samRddhi maLI. A sarva sukhonI vacce zAlibhadra nirlepa rahyA. te bhoganA panAre na paDayA paraMtu bhogatemanA panAre paDayA hatA. tethI ja teo ekajhATake bhogone choDI tyAganA mArge cAlyA gayA.
Page #583
--------------------------------------------------------------------------
________________ 565 mammaNa zeThanI kathA (jaina kathA ratnakoSa - bhA.1, pR.69) vaibhavazALI rAjagRhI nagarInA nAlaMdApADA kSetramAM mammaNa nAmanA eka kaMjUsa zeTha rahetA hatA. temane tyAM saMpattinI choLo uchaLatI hatI. temanI havelImAM eka hajAra vANottara (gumAstA) hatA. mahArAjA zreNikane teo saMpattimAM uNA utAre tevA dhanavAna hatA. apAra vaibhava hovA chatAM teo na kadI sArAM vastro paheratA, na kadI mevA-mIThAI jevA svAdiSTa ke madhura bhojana ArogatA. temanA kammare phakta eka TUMkI potaDI rahetI, temaja pratidina coLA ane baraTI jevo tuccha AhAra ArogatA. temane makhamalI zayyA para UMgha na AvatI. temane bhUmizayana ja priya hatuM. atizaya lobhanA kAraNe mana sadA atRpta, saMtapta ane khinna rahetuM. Akho divasa manamAM babaDATa cAlato. ekavAra teo lAkaDAM levA nadI kinAre gayA. tyAM nadImAM pUra AvyuM. AkAzamAM meghagarjanA thatI hatI, vIjaLI jhabUkI rahI hatI, anarAdhAra varasAda varasato hato. te samaye rAtrinI veLAe mahArANI cellaNAe vIjaLInA prakAzamAM koI vyaktine nadInA dhasamasatA pravAhamAM kaMIka bheguM karatAM joyA. rANIne acaMbhA sAthe duHkha thayuM. temaNe mahArAjA zreNikane kahyuM, ''svAmInAtha! ApaNA rAjyamAM loko duHkhI hoya tevuM jaNAya che. AvI bhayaMkara veLAe meM eka duHkhI vyaktine nadInA pUramAM alpavastramAM pharato joyo.'' dayALu zreNika rAjAe tarata ja sevakone sUcana karyuM ke, ''nadI kinAre je duHkhI vyakti che tene laI Avo.'' sevako mammaNa zeThane rAjAnI samakSa lAvyA. kammara para laMgoTI, khabhA para lAkaDAno bhAro ane kuhADo hato. mahArAjA zreNike pUchayuM, "kaho, AvI bhayaMkara tophAnI rAtrimAM tame nadInA pUramAM zuM karI rahyA hatA?'' mammaNa zeThe kahyuM, ''mahArAjA ! mane baLadanI joDa joIe che.'' mahArAjAe vacce ja kahyuM, ''baLadanI joDa huM tane ApuM. mArI baLadazALAmAM ghaNAM baLado che. je sarasa joDa hoya te choDIne bhale laI jAva.'' mammaNa zeThe kahyuM, ''mahArAja! mane AvA baLada nathI joItA. AvA baLadone huM zuM karuM? mArA ghare suvarNanAM baLado che. temAM amUlya ratno jaDelAM che. huM A nagarIno mammaNa zeTha chuM. mArI pAse aDhaLaka samRddhi che.'' mahArAjA zreNikane khUba navAI lAgI. temaNe pUchayuM, ''zeThajI! apAra saMpatti hovA chatAM viSama kALe nadInA pravAhamAM tame zuM karI rahyA hatA? tamArI kAyA kema kRza che? tamAro pozAka kema Avo ? evA lAkaDAM bhegAM karavAthI tamane vRSabha kema prApta thaze?'' "mahArAja! mAro saMgraha karavAno svabhAva che. mArI pAse ratnajaDita baLadonI joDa che. he prajApAlaka! mane have phakta eka ja ratnanI jarUra che. te mATe huM nadInA pUramAM pravAhamAM taNAIne AvatAM lAkaDAM bhegAM karI bhAro banAvuM chuM. vaLI, meM AvA lAkaDAM mATe samudra mArge pravahaNa mokalyAM che. paradezamAM e lAkaDAM vecIne tenAM nANAMnA ratna laI AvIza tyAre bIjo vRSabha nIpajaze. A bAvanA caMdananA kASTa che. tene huM ja pArakhI zakuM chuM. huM anyane e zIkhavato nathI. have rahI mArA pozAkanI vAta. he rAjana! huM kiMmatI vastra paheruM to mArA zarIramAM jANe soya bhoMkAtI hoya tevI vedanA thAya che, tethI huM mAtra potaDI (alpa vastra) paherIne ja rahuM chuM. cokhA, dALa ane ghI jevo pauSTIka bhojana jamuM to Akho divasa peTamAM cUMka Ave che. suMvALI zayyA kAMTA jevI tIkSNa dhAravALI lAge che. tethI bhoMyanI pathArI manane vadhu priya lAge che.''
Page #584
--------------------------------------------------------------------------
________________ 566 mahArAjA zreNikane behada Azcarya thayuM, sAthe sAthe saMpattino bhogavaTo na karI zakanArA mammaNa zeTha pratye hamadardI paNa vartAvI. temaNe kahyuM, ''mammaNa zeTha! huM tamane ratna ApuM.'' mammaNa zeThe kahyuM, ''rAjan! mArI pAse amUlya ratna che. mane to tevuM ja amUlya ratna joIe che. tamArA ratnane huM zuM karuM? tame mArI havelImAM padhAro huMtamane ratna batAvuM.'' mahArAjA zreNika mammaNa zeThanI sAta mALanI UMcI havelImAM AvyA. havelInI divAlo raMgaberaMgI ArisAthI jaDelI hatI. jANe zAlibhadrano suMdara AvAsa joI lyo! havelInA bhoMyataLIyAnI nIce bhoMyaruM hatuM. A bhoMyarAmAM zeThe suvarNanA cAra baLado banAvI mUkyA hatA. A baLadamAM sAcA ratno jaDelAM hatAM. mahArAjA zreNika tenI saMpattine joI AvAk banI gayA. temanA manamAM thayuM, 'ATalo zrImaMta chatAM lobhI!' mahArAjA zreNika bhagavAna mahAvIra pAse AvyA. prabhune vaMdana karI, hAtha joDI mammaNa zeThanI sakhedAzcarya sthiti aMge prazna pUchayo. ''prabhu! mammaNa zeTha zrImaMta hovA chatAM sAruM bhojana, sArAM vastro kema paherI zakatAM nathI ? bhagavAna mahAvIre kahyuM, ''magadhezvara! mammaNa zeTha pUrva bhavamAM zrAvaka hatA. koInA ghare zubha prasaMga hovAthI gAmamAM kesarIyA modakanI lhANI thaI. mammaNa zrAvakanA ghare paNa lhANImAM atyaMta svAdiSTa lADavA AvyA. te ja samaye munirAja padhAryA. muni tapasvI hatA. zeThe haiyAnA bhAvathI e lADavA munine vahorAvI dIdhA, ane anumodanA karI rahyA. muni to bhikSA vahorIne cAlyA gayA. e lADavAnI thoDIka karaca thALamAM rahI gaI hatI, zeThe e karaca cAkhI ane emanA vicAra bagaDyA. 'are! meM AvA svAdiSTa lADavA muni nA pADatA hatA, toya badhA ja vahorAvI dIdhA ? keTalo suMdara Ano svAda che! AvA lADavA mane have kyAre pharI cAkhavA maLaze ? meM moTI bhUla karI nAkhI ! pahelA lADavA cAkhI lIdhA hota, to AvuM na banata. paraMtu hajI ya kaMI bagaDayuM nathI. muni kaMI bahu dUra nahi gayA hoya, muni pAsethI thoDA lADavA pAchA laI AvatA mane vAra nahi lAge!' ne e zeTha muninA pagale pagaluM dabAvIne doDayA. zeThe sAda pADI pADIne munine UbhA rAkhavA prayAsa karI joyo, paNa e muni to AgaLa ne AgaLa jaMgala tarapha jaI rahyA hatA. eka najara pAchaLa karIne munie zeThane joI lIdhA ane badhI paristhitino khyAla AvI gayo. emane thayuM ke, 'cokkasa, A zeTha lADavA pAchA levA AvatA lAge che' vahoreluM to pAchuM apAya nahIM, ethI muni samaya varte sAvadhAna banI gayA. ane jaMgalamAM eka tarapha jaIne emaNe badhA lADavA dhULamAM coLIne paraThavI dIdhA. eTalAmAM zeTha tyAM AvI gayA. emanA duHkhano pAra na rahyo. 're! meM apAtre dAna dIdhuM. A munie khAdhuM nahi ke khAvA ya na dIdhuM ! kharekhara meM rAkhamAM ghI DhoLavA jevuM avicArI kArya karyuM!' attaranI zIzIne vAraMvAra kholabaMdha karavAthI tenI phorama naSTa thAya che, tema mammaNa zeThe dAna ApIne vAraMvAra pastAvo karyo tethI dAnanuM lokottara phaLa naSTa thayuM. munine to have Thapako ApavAno koI artha na hato, ethI muni para manomana gusse bharAtA e zeTha pAchA pharyA. A pApa anAlocita ja rahyuM ane teo marIne mammaNa zeTha banyA. ekavAra anumodanAnI bhAvanApUrvaka dAna kareluM, ethI mammaNa zeThanA bhavamAM lakSmI aDhaLaka maLI, paNa eno sadupayoga karavAnuM puNya nahotuM baMdhAyuM, ethI koI bhikhArI karatAMya badatara jIvana jIvavAnuM mammaNa zeThanA bhAgyamAM AvyuM ane tRSNAnA yoge emanA mATe narakagati nizcita banavA pAmI.
Page #585
--------------------------------------------------------------------------
________________ 560 maNiratharAjA (uttarAdhyayana sU. a.9, namipravajyA) bharatakSetranA mAlavadezamAM sudarzana nAmanI nagarI hatI. tyAM maNiratha rAjA rAjya karatA hatA. temanA nAnA bhAInuM nAma yugabAhu hatuM. temane yuvarAja pade niyukta karavAmAM AvyA. yugabAhunI patnInuM nAma madanarekhA hatuM. te ghaNI ja suMdara ane suzIla hatI. madanarekhAne caMdrayaza nAmano putra hato. ekavAra madanarekhAe svapnamAM caMdra joyo. teNe prAtaHkALe patine svapnanuM phaLa pUchayuM. yugabAhue kahyuM, ''priye! tamane caMdra jevo sukhaprada putra thaze.'' A pramANenuM svapna phaLa sAMbhaLI madanarekhAne khUba harSa thayo. garbhanA prabhAve rANIne nigraMtha munivaronA darzana karavAnAM manoratha jAgyAM. A uparAMta tattva zravaNa, supAtradAna ane anukaMpA dAnanA bhAva pragaTayAM. yugabAhu yuvarAje potAnI priya rANInA sarva manoratha pUrNa karyAM. ekavAra madanarekhA mahelanI agAzImAM besI snAna karI rahI hatI. te vakhate maNiratha rAjAnI dRSTi tenA upara paDI. tenuM rUpa joI maNiratha rAjAnA aMtaHkaraNamAM kAmAgni pragaTayo. 'madanarekhAne potAnI banAvavA aneka upAyo vicArI rahyo.'' bhAgyavazAt e samaye rudra nAmanA koI rAjAe nagara upara AkramaNa karyuM. maNiratha rAjA jAte yuddha karavA taiyAra thayo. yugabAhune khabara paDatAM temaNe moTAbhAIne rokyA. ''he bhrAtA! mArI upasthitimAM tame yuddha karavA jAva te bilakula yogya na kahevAya. A kArya mATe huM ja jaIza.'' moTAbhAInI AjJA meLavI yugabAhu yuddha mATe ravAnA thayA. yugabAhunA gayA pachI maNirathe madanarekhAne prasanna karavA dAsI sAthe puSpa, tAmbula, vasana ane AbhUSaNo mokalAvyA, madanarekhAe bhoLA bhAve 'jeThajI no prasAda che' tevuM kahI laI lIdhAM. have maNirathe dAsI dvArA kahevaDAvyuM ke ''mAruM mana tArA rUpamAM pAgala banyuM che. jo tuM mAro svIkAra kare to huM tane mArA rAjya nI svAminI banAvuM.'' maNirathanI anucita vAto sAMbhaLI madanarekhAe dAsI mAraphate kahevaDAvyuM ke, ''huM ApanA nAnA bhAInI dharmasaMginI chuM. ApanuM vacana zobhArUpa nathI. ziSTa puruSo lokavirUddha nIMdanIya kArya karatAM nathI. parastrI game teTalI lAvaNyamayI hoya chatAM utarelA dhAnya jevI ja gaNAya. huM tamArA nAnA bhAInI patnI chuM eTale putrI samAna ja lekhAvuM. parastrInI IcchA mahAdu:khonuM kAraNa che.'' maNirathe potAno durAgraha choDyo nahIM. madanarekhAne have zIlabhaMgano bhaya hato. teNe patine pAchA bolAvavA eka dUta mokalyo. dUta jyAre yugabAhu pAse pahoMcyo tyAre yugabAhu zatruone pArAjita karI pAchA vaLI rahyA hatA. yugabAhue kadaLIvanamAM paDAva nAkhyo. yugabAhunA AgamananA samAcAra dUte madanarekhAne ApyA. madanarekhA kadaLIvanamAM patine maLavA gaI. teNe maNirathano saghaLo vRttAMta patine kahyo. yugabAhune vizvAsa na Avyo. A bAju maNirathe prathama yugabAhune vizvAsamAM levo ane tyAra pachI tenuM kAsaLa kADhI nAkhavAnuM vicAryuM. 'yugabAhunA gayA pachI ekalI paDelI madanarekhA avazya mArI banaze. jo te nahIM mAne to jabaradastI tene mAre AdhIna banAvIza.' potAnA mArgamAM kAMTA samAna yugabAhune dUra karavA maNiratha jherano paTa ApelI talavAra hAthamAM laIne kadalIvanamAM javA ravAnA thayo. dvArapALane pUchyuM, "yugabAhu atyAre kyAM che?'' dvArapALe kahyuM, "teo kadalIvanamAM atyAre sUtA che. paraMtu mahArAjA Ape ahIM AvavAnI takalIpha kema lIdhI ?'' maNirathe
Page #586
--------------------------------------------------------------------------
________________ 568 kahyuM, "A jaMgalamAM mAro nAno bhAI ekalo che. tene upadrava na Ave te mATe huM rakSA karavA ahIM Avyo chuM." paheregIrane samajAvI yugabAhune maNiratha rAjAnA AvavAnA samAcAra ApyA. madanarekhAe patine kahyuM, "nAtha!mane Dara lAge che mATe sAvadhAnIpUrvaka rahejo." yugabAhue bhAIpratyenA snehane kAraNe patnInuM vacana gaNakAryuM nahIM. yugabAhu kadaLI gharamAMthI moTAbhAIne maLavA bahAra Avyo. namaskAra karavA yugabAhu nIce namyo eja kSaNe maNirathe talavAra vaDe prahAra karyo ane tarata ja nagara tarapha nAsI gayo. mArgamAM maNirathanA ghoDAnI eDI heThaLa viSadhara sarpa cakadAyo. sarve krodhathI uchaLI maNirathane DaMza dIdho. sarpadaMzanA jherathI maNiratha mRtyu pAmI cothI narakamAM gayo. madanarekhA bArImAMthI A dazya joI rahI hatI. potAnA ghAyala thayelA patine joIne citkAra karatI doDIne pati pAse pahuMcI gaI. patine aMtima ghaDIe dhairya rAkhI jainadharmanI prApti karAvI. ""nAtha! manamAM koI ciMtA na karazo. koInA upara dveSa na rAkhazo. potAnA ja karmano A vipAka che; evuM samajI du:khane samabhAve sahana karo. jinokta dharmanuM zaraNa aMgIkAra karo. aDhAra pApano tyAga karo. potAnA karelA aparAdhonI kSamA mAMgo. saghaLA jIvo sAthe maitrIbhAva keLavo. paMca parameSThInuM smaraNa karo." yugabAhunuM samAdhibhAve mRtyu thayuM. madanarekhAe jaMgalamAM ja ardharAtrinA samaye putrane janma Apyo. Ama, maNiratha rAjAe parastrIgamananA pApe potAnuM ja ahita karyuM. lalitAMgakumAra (upadezamAlA-bhASAMtara pR.120) bharatakSetranA zrIvAla nAmanA nagaramAM naravAhana rAjA rAjya karatA hatA. temanI "kamalA' nAmanI rANI hatI. A rANI e lalitAMga nAmanA kuMvarane janma Apyo. te sarva kaLAomAM pravINa thayo. yauvanavayamAM tenuM rUpa soLe kaLAe khIlI uThayuM. vasaMtapura nagaramAM zataprabha nAme rAjA rAjya karatA hatA. temanI 'rUpavatI' nAmanI paTTarANI hatI. te atyaMta sauMdaryavAna hatI. rAjAne te ati priya hatI paraMtu vyabhicAriNI hatI. eka divasa rUpavatI rANI mahelanAM gavAkSamAM besI nagara kautuka nihALI rahI hatI. te samaye tenI daSTi lalitAMga nAmanA svarUpavAna yuvAna para paDI. tenuM rUpa joI rANI kAmAtura banI. teNe dAsIne AjJA karI ke, rAja mArga para jatA A yuvAnane ahIM bolAvI lAva.dAsI lalitAMgakumArane bolAvI lAvI. lalitAMga kumArane joI rANIe kAmAgnine prajavalita kare tevA hAvabhAva, aMgadarzana ane vilAsI vacano zarU karyA. rANInA dhIThThAI bharelA vartanathI lalitAMga adhIro banyo. te rANI sAthe vyabhicAra sevavA lAgyo. acAnaka rAjAnA AgamananA samAcAra dAsIe ApyA. bhayathI vihavaLa banelI rANIe lalitAMgane chupAvavA apavitra padArthothI bharelA kUvAnI aMdara utAryo. rANI have rAjAnI sAthe hAsyavinoda karavA lAgI. azucinA kuvAmAM utarelo lalitAMga bhUkha ane tarasanI pIDAthI atyaMta vyAkuLa banyo. tevI sthitimAM ghaNAM divaso vyatIta thayAM. rANI lalitAMgakumArane vIsarI gaI. lalitAMga mRtaprAyaH jevo thayo. varSARtumAM te kUvo pANIthI bharAtAM apavitra pANInA pravAhamAM kheMcAto kheMcAto te bahAra nIkaLyo. potAnA svajanone maLyo. potAnI badhI hakIkata teone kahI te viSayAbhilASathI vimukta banyo. tenuM svAthya dhIme dhIme sudharI gayuM. punaH rANIe tene joyo tyAre dAsIne teDavA mokalI, paraMtu have vAsanAthI pIDAto lalitAMga
Page #587
--------------------------------------------------------------------------
________________ 569 kumAra parastrImAM viSayAsakata banyo tethI azucithI bharelA kUvAmAM anahadaduHkha pAmyo. siMhaguphAvAsI muni (upadezamAlA-bhASAMtara, pR 100.) pATalIputramAM naMda rAjAnA rAjyamAM 'za DAla' nAmanA maMtrI hatA. temanI lAcchalade nAmanI patnI hatI temaja sthUlibhadra ane zrIyakanAmanA be putro ane yakSA Adi sAta putrIo hatI. sthUlibhadra mitro sAthe vanavihAra karavA gayA. tyAM kozA nAmanI gaNikAe temane joyA. sthUlibhadranA rUpathI mohita thaI. kozAe sthUlibhadra sAthe vAtacIta zarU karI. vAgU caturAIthI sthUlibhadranuM citta corI lIdhu. sthUlibhadra kozAnA rUpa ane guNathI raMgAI gayA. teo kozAne tyAM 12 varSa sudhI rahyA. zakapAla maMtrIe sADAbArakaroDa sonAmahora vezyAne tyAM mokalI. vararuci brAhmaNanI kuTanItithI zakapAla maMtrInuM mRtyu thayuM. zrIyakane maMtrI pada ApavA mATe rAja darabAramAM bolAvI lAvyA. potAnA moTAbhAIno haka levA zrIyake nA pADI. rAjasevako sthUlibhadrane bolAvI lAvyA. rAjanItinA SaDayaMtrathI mRtyu pAmelA pitAnA AghAtane syulibhadra jIravI na zakyA tethI rAjamudrAno asvIkAra karyo temaja viSayasukhano paNa tyAga karyo kAraNa ke je viSayasukhomAM gaLADUba rahevAthI ja pitAnA mRtyunI paNa khabara na paDI. vairAgI banelA sthUlibhadra zrI saMbhUtivijaya AcArya pAse dIkSA aMgIkAra karI. ekavAra gurunI AjJA laI sthUlibhadramuni kozAnA AvAsamAM cAturmAsa mATe rahyA. kozAe sthUlibhadramunine potAnA banAvavA ghaNAM prayatno karyA paraMtu dharmae kAma para vijaya meLavyo. kozA samyakatva sahita bAra vratadhArI zrAvikA banI gaI. cAturmAsa pUrNa thatAM syulibhadramuni saMbhUtivijaya mahArAja pAse AvyA. Sasa khAI moha utpanna thAya tevA sthAnamAM rahI mohavijetA banelA potAnA ziSyane gurue "duSkara, duSkara' ema traNa vAra kahI navAjyA tyAre siMhaguphAvAsI munine manamAM IrSA utpanna thaI. bIjuM cAturmAsa kozA gaNikAnI bena 'upakozA'ne tyAM karavAnI siMhaguphAvAsI munie guru pAse AjJA mAMgI. gurue rokyA paraMtu abhimAnI muni rokAyA nahIM. upakozAnA raMgamahelamAM cAturmAsa rahyAM. upakozAe soLe zaNagAra sajyA. upakozAnA aMgamaroDa, mArakaNI AMkho ane hAvabhAvamAM muni taNAyA. vezabhUlANo. siMhaguphAvAsI muni kAmathI paravaza banyA. temaNe upakozA pAse bhoganI mAMgaNI karI. kozAe kahyuM, "ame nirdhanane Adara ApatA nathI.' muni dhana meLavavA upAyo vicAravA lAgyA. siMhaguphAvAsI munine acAnaka yAda AvyuM ke, "nepALanA rAjA navA sAdhune lAkha rUpiyAnI ratnakaMbala Ape che. huM ratnakaMbala laI AvI viSayasukhanI mahecchA pUrNa karuM.' kAmanI jhaMkhanAe muni cArtumAsa kalpanA siddhAMtane bhUlyA. cAlu varSAkALamAM nepALa gayA. ghaNI jIvahiMsA karI, ghaNI muzkelIo veThI nepALa pahoMcyA. nepALanA rAjA pAsethI ratnakaMbala meLavyuM. mArgamAM pAchA pharatAM coroe ratnakaMbala corI lIdhuM. puna: nepALa gayA. nepALanareze ratnakaMbala ApyuM. A ratnakaMbalA vAMsamAM chupAvIne corapallI pAsethI nIkaLyA tyAre corapallInA popaTe A vAta corone kahI. muni sAcuM bolyA tethI coroe sAdhu jANI dayA bhAvathI choDI dIdhA. jema tema sAcavIne ratnakaMbala laI upakozAne ApyuM. upakozAe ratnakaMbala vaDepagalUchayA ane gaTaramAM pheMkI dIdhuM.
Page #588
--------------------------------------------------------------------------
________________ pacha0 munie kahyuM, "are! ATalI kiMmatI vastune teM pheMkI dIdhI ?' upakozAe kahyuM, "meMto lAkha rUpiyAnuM ratnakaMbala pheMkI dIdhuM paNa tame to durlabha evI ratnatrayI maLa, mUtrathI bharelA deha mATe pheMkI dIdhI. dhikkAra che tamane ! upakozAnA mArmika vacanothI siMhaguphAvAsI muni jAgRta thayA. potAnI bhUla samajANI. muni guru pAse AvyA. potAnA pApanI AlocanA karI cAritravaMta banI sadgati pAmyA. naMdISaNa kumAra (upadezamAlA - bhASAMtara, pR. 339) mukhapriya nAmanA brAhmaNe lAkha brahmaNone bhojana karAvavAno saMkalpa karyo hato. potAnA A kArya mATe teNe bhIma nAmanA dAsane rAkhyo. brAhmaNone bhojana saMpanna thayA pachI bhIma vadheluM anna sAdhu-sAdhvIone vahorAvato. sukRtyanA prabhAve bhImano janma zreNika rAjAnA putra naMdISeNa tarIke thayo. anukrame yuvAvasthA pAmyo. mukhapriya brAhmaNa ghaNAM bhavo pharI hAthiNInI kukSimAM utpanna thayo. tApasoe tenuM nAma "secanaka' pADayuM. te mahAbaLavAna hato. potAne mArI koI yUthapati na bane te IrAdAthI teNe gupta sthAno bhAMgI nAkhyA. nA AvAso naSTa thayA. temaNe mahArAjA zreNikane phariyAda karI. tophAne caDelo secanaka naMdISaNanA vacanothI jAtismaraNa jJAna thatAM zAMta thaI gayo. naMdISeNa kumAre tene rAjadvAre bAMdhyo. bhagavAna mahAvIra svAmI rAjagRhI nagarImAM padhAryA. bhagavAnanA mukhethI naMdISeNa kumAre potAno pUrvabhava sAMbhaLyo. secanakane potAnA pratye sneha kema utpanna thayo te jANyuM. annadAnathI jo ATaluM puNya baMdhAya to dIkSAnuM keTaluM moTuM phaLa hoya! naMdISeNa dIkSA levA taiyAra thayA. AkAzavANI thaI. "nikAcita bhogAvalI karma bhogavyA pachI dIkSA lejo." zAsana devatAnuM vacana apramANa karI bhavitavyatAne vaza thaI naMdISaNakumAre dIkSA lIdhI. ghaNAM varSa dIkSA pALI. ghaNI labdhio prApta thaI. sAthe sAthe kAmano paNa udaya vadhato gayo. kAmadevanA bhayathI kaMTha pAza AdikaravA taiyAra thayA paraMtuzAsanadevIe niSphaLa karyA. naMdISaNa muni chaThThanA pAraNe gocarI levA nIkaLyA. ajANatAM vezyAne ghera jaI dharmalAbha Apyo. vezyAe kahyuM, "tame dhanarahita cho amane to arthalAbhanI jarUra che." kozAnA vacanothI naMdISeNa muni ghavAyA. potAnI tapalabdhidvArA gharanuM eka taNakheMcI sADA bAra kroDa sonaiyAnI draSTi karI. muni pAchA pharyA. kozAe AgaLa AvI muninA vastrano cheDo pakaDI lIdho. kozAe ghaNI AjIjI karI. bhogAvalI karmano udaya samajI naMdISeNa muni kozAne tyAM rahyA. vezyA sAthe bhoga bhogavavA lAgyA. rajoharaNa, zramaNaveza khIMTIe mUkAyo. pratidina 10 puruSone pratibodhi bhagavAna mahAvIra pAsedIkSita thavA mokalatA. A nityakrama banyo. bAra varSa pasAra thaI gayA. bAramA varSanA cheDe eka divasa nava praruSo pratibodha pAmyA. dazamo sonI maLyo. te pratibodha na pAmyo. teNe kahyuM, "jema tame mane upadeza Apo che, tema tame kema AdaratA nathI ?' bhojanaveLA thavAthI kozA bolAvavA AvI. dazamAM vyaktine pratibodha pamADayA vinA bhojana na karavAnI pratijJA hatI. kozA paNa bhUkhI ja hatI. be, traNa vAra bolAvavA chatAM jyAre naMdISeNa nA AvyA tyAre kozAe svayaM AvIne kahyuM, "jo dazamo vyakti bodha napAmato hoya to tene sthAne tame thAo.' bhogAvalI pharmano kSaya jANI catura naMdISeNa tarata ja ubhA thayA. ogho lIdho, munivezadhAraNa karyo. bhagavAnA mahAvIrasvAmI pAse AvI punaH pravajyA aMgIkAra karI sadgati meLavI. dasa pUrvadhara ane dezanAnI apUrvalabdhivALAnaMdISeNa munipaNa viSayomAM lapaTAyA!
Page #589
--------------------------------------------------------------------------
________________ 501 (zrI sUtakRtAMga sUtra - tri.zru.a.6). arabastAnanA dakSiNa vibhAgamAM Adraka pradezanA mahArAjA Adrane tyAM AdrakumArano janma thayo hato. mahArAjA Andra ane mahArAjA zreNikanI maitrI atUTa hatI. A maitrIno vAraso temanA pUrvaja taraphathI maLyo hato. baMne deza vacce vyApArika saMbaMdho sArA hatA. avAranavAra banne rAjAo ekabIjAne bheTa mokalAvatA. ekavAra mahArAjA zreNike bheTa mokalI. AdrakumAre te bheTa svIkArI. temanA khabara aMtara pUchayA. temaja AdrakumAre potAnA pitA pAsethI abhayakumAra viSe ghaNI sArI vAto jANI. have AdrakumAre abhayakumArane keTalIka bheTa mokalI. abhayakumAre teno svIkAra karyo. Ama banne vacce maitrIbhAva pragaTa thayo. abhayakumAra anArya dezamAM janmelA AndrakumArane dharma pamADavA IcchatA hatA. abhayakumAre bheTa rUpe ekapoTI mokalI ane tene ekAMtamAM kholavAnuM sUcana karyuM. AdrakumAre ekAMtamAM peTI kholI. temAMthI muhapatti, rajoharaNa Adi sAmAyikanA upakaraNo nIkaLyA. AdrakumAre upakaraNone ekacitte, dhyAnathI dhArI dhArIne jovA lAgyo. tene uhApoha thatAM jAtismaraNajJAna pragaTa thayuM. pUrva janmamAM te muni hatA paraMtu saMyamanI virAdhanA thavAthI anArya dezamAM utpanna thavuM paDayuM hatuM. AdrakumAra abhayakumAra upara ovArI gayo. teNe abhayakumArane guru mAnyA. AdrakumAranuM mana abhaya kumArane maLavA utsuka banyuM paraMtu pitAjI bhAratamAM javAnI nA pADatA hatA. AdrakumAranI cokI karavA mATe 500 subhaTo nImAyA. subhaTone vizvAsamAM laI pote ghoDAkhelavavA jAya che tevuM kahI vahANamAM besI AdrakumAra bhArata Avyo. jAtismaraNa jJAnanA baLe ja munI thayA. teo vicaratAM vicaratAM vasaMtapura nagaranA udhAnamAM AvyA. tyAM sAdhanA karatA dhyAnastha dazAmAM UbhA rahyA. thoDI vAra pachI keTalIka chokarIo maMdiramAM AvI. teo eka eka thAMbhalo pakaDI "A mAro pati.. A mAro pati...' ema ramavA lAgI. zrImatI nAmanI chokarIne thAMbhalo na maLatAM dhyAnastha AdrakumAra munine pakaDI kahyuM, "A mAro pati." A vAta nagaramAM vAyu vege. phelAI gaI. zrImatInAM mAtA-pitAe AdrakumAra munine kahyuM, "amArI putrIno svIkAra karo."AdrakumAra munie kahyuM, "huM sAdhu chuM. huM brahmacArI chuM. mane AvI vAto sAMbhaLavI ka5tI nathI." AdrakumAra muni anyatra javA nIkaLyA tyAM zrImatIe temano rasto rokI lIdho. te svarUpavAna ane madhurabhASI hatI. teNe kahyuM, huM AryakanyA chuM. AryakanyAno pati eka ja hoya che. huM Apane manathI varI cUkI chuM. jo tame mane nahIM svIkAro to agnimAM paDIne baLI marIza. AmAro aTala saMkalpa che." AdrakumAra bhogAvalI karmanA udayathI zrImatInAM mohapAzamAM baMdhAyA. teo gRhasthAzramI banI vasaMtapuramAM rahevA lAgyA. samaya jatAM zrImatIe eka putrane janma Apyo. putra bAra varSano thayo. tyAre mAtA. raDavA lAgI. putrae tenuM kAraNa puchayuM. mAtAe kahyuM, "beTA! tArA pitAjI ApaNane choDI dIkSA levAnA che." bALake kAcA sUtaranA tAMtaNA AdrakumAranA page vIMTatAM kahyuM, "pitAjI! jeTalA AMTA Ave eTalAM varSa tamAre mArA mATe gharamAM rahevuM paDaze." AdrakumAra putranA snehavaza bAra varSa saMsAramAM rahyA. tyAra pachI bhagavAna mahAvIra pAse dIkSita thaI kevaLajJAnI banyA.
Page #590
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa02 rathanemi (dazavaikAlika sUtra bhA. 1, a. 2, pR. 141 thI 140) bAvIsamA tIrthaMkara ariSTanemie dIkSA grahaNa karI tyAre temanA nAnAbhAI rathanemie rAjImatInI IrachA karI. paraMtu satI ziromaNi rAjImatI kAmanI vAsanAthI virakta thaI cUkI hatI. teNe eka divasa sugaMdhita ane svAdiSTa khIra khAdhI ane vATakAmAM tenuM vamana karIne te vATako rathanemine ApatAM kahyuM, "lyo, A khIra khAo!" rathanemi e sAMbhaLIne krodhAviSTa thaI bolyA, "huM kSatriyonA vaMzanuM bhUSaNa chuM. AvI vamelI khIra kema khAIza?'' rAjImatIe kahyuM, "aho zreSTha kSatriya! tame vaNelI khIra nathI khAtA, to tamArA sagA bhAI ariSTanemie je strIno tyAga karI pravrajyA aMgIkAra karI che te strIne zA mATe jhaMkho che? mArA hA karavI e tamane zaramajanaka nathI lAgatI ?'' hadayane vIMdhI nAkhe tevA veNa sAMbhaLI rathanemi saMsArathI virakta banyA. temaNe dIkSA lIdhI. keTalAka divaso pachI rAjematIe paNa patinA paMthe prayANa karyuM. rAjImatI aneka sAdhvIonA parivAra sAthe raivattakagiri para padhArelA ariSTanemi bhagavAnane vaMdana karavA jatA hatA. tyAre mArgamAM muzaLadhAra varSA thaI. rAjImatI sAdhvIjInA vastro bhIMjAI gayAM. saMyogavaza rAjImatI sAdhvIjIe je guphAmAM praveza karyo te guphAmAM pahelethI ja aMdhAruM hovAthI rAjImatI sAdhvIjIe rathanemi munine joyA nahIM. rAjImatI sAdhvIjIe ekAMta sthaLa jANI bhIMjAyelA vastro phelAvI dIdhAM. vIjaLInA camakArAmAM rathanemi munie sAdhvIjIne nirvastra avasthAmAM joyAM. temanuM citta calAyamAna thayuM. temanA mana para kAmavikAre jabaro bharaDo lIdho. temanuM mana cakranI jema bhamavA lAgyuM. rati jevI ramaNIya rAjImatI sAthe bhoga bhogavavA taiyAra thayA. te samaye saMyamathI. patita thatA munine rAjamatI sAdhvIjIe Thapako ApI sthira karyA. "he apayazanA abhilASI ! he asaMyamanA kAmI ! tamane dhikkAra che. tame atyaMta niMdApAtra cho. tyajelA viSayone cAhavuM tenA karatAM to marI javuM vadhu sAruM che. he rathanemi! huM bhogarAjanI pautrI, ugrasena rAjAnI putrI chuM. tame aMdhakavRSNinA pautra ane samudravijayajInA putra cho. ApaNe banne uttama ane nirmaLa kuLamAM utpanna thayAM chIe. ApaNe agaMdhana kuLamAM utpanna thayelA sarpo jevuM thavuM joIe. jo tame strIone jozo, tenA para vikAra daSTi karazo to haDa (zevALa) nAmanI vanaspatinI jevA asthira thaI jazo. arthAt saMsAra paribhramaNa karatA pharazo." rAjImatI sAdhvIjInA vairAgyapUrNa vacanothI pratibodha pAmI rathanemi muni mahAvatathI hAthI aMkuzamAM Avetema saMyamamAM sthira thayo. satyakI (sthAnAMgasUtra, bhA-5, sthA.-9, sU-34, pR.-294,295, ghAsImalajI ma.) ceTaka rAjAnI sujyeSThA nAmanI putrI hatI. te jaina dharmamAM aDaga zraddhA rAkhanArI zuddha zrAvikA hatI. ekavAra rAjamahelamAM koI tApasI AvI. sujyeSThAe anya dharmI jANI tene AdaramAna na ApyuM; temaja bolAvI paNa nahIM. sujyeSThA dvArA apamAnita thayelI tApasIe tenI sAthe dharma aMge carcA karI. sujyeSThAe tenA jaDabAtoDa uttaro ApyA. tApasI lajita thaI. teNe badalo levAno vicAra karyo. 'A kanyA ThekANe ApuM jyAM ghaNI strIo hoya, jethI tenuM sanmAna na rahe." teNe rAjakumArInuM citra banAvyuM. citra laI mahArAjA zreNika pAse AvI. citra jotAM mahArAjA zreNikane A suMdarI pratye rAga utpanna thayo. rAjakumArInA adbhuta sauMdaryathI mahArAjA zreNikanuM citta corAI gayuM. divasa ane rAta te suMdaranA vicAroe keDo na mUkyo. mahArAjA zreNikanA cittamAM tene prApta karavAnI prabaLa tAlAvelI jAgI. dUta dvArA saMdezo pAThavyo paraMtu ceDA rAjAe dUtane nakArI kADhayo. mahArAjA zreNikanuM vadana glAna banyuM. pitAnA duHkhanuM kAraNa buddhinidhAna
Page #591
--------------------------------------------------------------------------
________________ 503 abhayakumAre jANyuM. temaNe vizAlAnagarImAM rAjamahelanI najIkamAM hATa mAMDI. hATamAM mahArAjA zreNikanuM suMdara citra khIMTIe laTakAvyuM. dAsI ghI levA AvI. teNe A citra joyuM ane jaIne sujyeSThAne vAta karI. dAsInA mukhethI puruSanA rupanI prazaMsA sAMbhaLI sujyeSThAe dAsI mAraphate citra maMgAvyuM. potAnI yukti saphaLa thatI joI abhayakumAre citra dAsIne ApyuM. sujyeSThAe citra joI nirNaya karyo ke, ''bIjA badhA puruSo mArA mATe bhAI-bApa samAna che. huM paraNIza to A puruSane ja paraNIza!'' dAsIe abhayakumAra pAse AvI sujyeSThAnI IcchA jaNAvI. abhayakumAre gupta suraMga khodAvI. A suraMga sujyeSThAnA zayanakhaMDa sudhI khodAvI. mahArAjA zreNika suraMga vATe sujyeSThAnA mahelamAM pahoMcyA. mahArAjA zreNika sAthe sulasA satInA 32 putro aMgarakSaka tarIke hatA. pUrva niyojita ghaTanA anusAra cokIdAre mahArAjA zreNikanA AgamananA samAcAra ApyA. sujyeSThAe potAnI nAnI bahena celaNAne paNa tyAMja bolAvI lIdhI. acAnaka sujyeSThAne potAnA alaMkArono dAbaDo (peTI) yAda AvI. te dAbaDo levA gaI eTalAmAM mahArAjA zreNika cellaNAne rathamAM besADI nAsI chUTayA. sujyeSThAne khabara paDatAM kalpAMta karavA lAgI. sujyeSThAnA rUdanathI ceDA rAjAne khabara paDI. potAnI dIkarInuM apaharaNa karanArA zatru tarapha sainikone mokalyA. suraMganA dvArA pAse aMgarakSaka tarIke AvelA sulasAnA batrIsa putro haNAyA. 'potAnA thakI ATalA badhA jIvonI hatyA!' e vicAre sujyeSThAne vairAgyabhAva utpanna thayo. temaNe dIkSA lIdhI. eka divasa te upAzrayamAM AtApanA laI rahyA hatA, tyAre peDhAla nAmano koI parivrAjaka Avyo. teNe aneka vidhAo siddha karI hatI. te koI brahmacAriNInA putrane potAnI vidyA zIkhavavA mAMgato hato. teNe sujyeSThA sAdhvIne upAzrayamAM AtApanA karatA joyA. teNe vidyAnA baLe ghUmikAvyAmoha (cAre bAju aMdhakAra) karIne alakSitarUpe (adazya banI) potAnA vIryane te sAdhvIjInI yonimAM dAkhala karyuM. sAdhvIjI garbhavatI banyA. temaNe eka putrane janma Apyo. tenuM nAma 'satyakI' rAkhavAmAM AvyuM. dhIre dhIre satyakI bAlyAvasthA pUrNa karI te yuvAna banyo. -- eka divasa bhagavAna mahAvIra svAmInA samavasaraNamAM jaI pahoMcyo. tyAM kAlasaMdIpa nAmano eka vidhAdhara Avyo hato. te vidhAdhare vaMdanA karI pUchayuM, "he bhagavan! mAre konAthI bhaya pAmavo paDaze?'' bhagavAne kahyuM, ''satyakIthI bhaya pAmavo paDaze (satyakI tArI hatyA karaze)'' bhagavAnano A prakArano javAba sAMbhaLIne kAlasaMdIpa satyakIno tiraskAra karavA lAgyo. eka divasa peMDhAle sujyeSThA sAdhvIjI pAsethI satyakInuM apaharaNa karyuM. tene potAnA ghare laI jaI aneka vidyAo zIkhavI. pUrvanA pAMca pAMca bhavomAM rohiNI vidhA dvArA satyakIne mArI nAkhavAmAM Avyo. chaThThA bhavamAM cha mAsanuM AyuSya bAkI rahyuM che. tevuM jANI te vidhA prApta karavAnI abhilASA choDI dIdhI. sAtamA bhavamAM tene te rohiNI vidhA siddha thaI gaI. te vidyA tenA lalATamAM chidra pADIne tenA zarIramAM dAkhala thaI gaI. lalATamAM chidra paDI gayuM je deva dvArA trIjA netranA rUpamAM pariNamana karavAmAM AvyuM. have satyakIe mAtAnI sAthe kapaTa ramanAra peDhAlanI temaja kAlasaMdIpa vidhAdharanI hatyA karI. te vidhAdharano cakravartI banyo. satyakI vidhAdhare bhagavAna pAse samakita aMgIkAra karyuM. te deva-guruno bhakta banyo paraMtu viSayasukhamAM atyaMta lolupa hovAthI te vyabhicArI banyo. strIne joI kAmAtura banI temane gADha AliMgana ApI bhogavato. te rAjAnA aMtaHpuramAM vidhAnA baLe pahoMcI caMDapradhotana rAjAnI padmAvatI sivAya badhI rANIne bhogavI cUkyo hato. satyakInA trAsathI chUTavA caMDapradhotana rAjAe aneka upAya karyA paraMtu satyakI koI rIte na maryo. rAjAe satyakIne mAranArane akhUTa dhana ApavAno nagaramAM paDaha vagaDAvyo. umiyA
Page #592
--------------------------------------------------------------------------
________________ 504 nAmanI nartakI A kArya karavA taiyAra thaI. eka divasa umiyA soLe zaNagAra sajI mahelanA jharUkhAmAM beThI hatI. satyakInI dRSTi umiyA para paDI. te tarata ja maitrI saMbaMdha karavA tyAM gayo. umiyAe potAnA hAvabhAva, laTakA-maTakAthI satyakIne prabhAvita karyo. satyakI umiyAnA kAmabANothI vIMdhAyo. teNe kahyuM, ''suMdarI ! huM tane manathI cAhuM chuM. huM tArA gharamAM ja rahIza.'' have umApati banI banne vividha prakAranA bhoga-vilAsa bhogavavA lAgyA. eka vAra umiyAe raDatAM raDatAM kahyuM, ''svAmInAtha! tame bIjAnA ghare na jazo kAraNake paraghare jatAM koI puruSa tamane mArI nAkhaze. mArAthI tamAro viyoga sahana nahIM thAya.'' umiyAne koI paNa rIte satyakI pAsethI tene vizvAsamAM laI tenA mRtyunuM rahasya jANavuM hatuM. satyakIe abhimAnapUrvaka kahyuM, ''priye! huM svarga, mRtyuloka ane pAtALamAM svayaM pravezI zakuM chuM. mAro pratikAra karanAra koI janmyo nathI. umiyA! huM jyAre tArI sAthe bhoga bhogavuM tyAre koI mane pAchaLathI prahAra kare to te samaye huM kAMI na karI zakuM (viSaya bhogavatAM satyakI vidyAne talavAranI mUThamAM mUkI deto hato. te samaye te vidyA vinAno banato hato.) umiyAne satyakInA mRtyunA rahasyanI jANa thatAM te khuza thaI gaI. teNe caMDapradhotana rAjAne A vAta karI. caMDapradhotana rAjAe umiyAnA ghare nizAnabAja subhaTo mokalyA. umiyA ane satyakI viSaya sukho bhogavatAM hatAM tyAre subhaTe pAchaLathI bANa choDayuM. subhaTanA bANathI banne vIMdhAyA. kuvyasanathI ane vizvAsaghAtathI satyakI ane umiyAnuM jIvana samApta thayuM. aSADhAbhUti : (bharahesaranI kathA - pR.134 thI 139) rAjagRhI nagarImAM vizvakarmA nAmanA naTanI svarUpavAna be putrIo hatI.mahAtmA aSADhAbhUti ekavAra bhUlathI naTane tyAM gocarIe gayA. naTanI kanyAoe siMhakesariyA modaka vahorAvyA. modakanI khuzbathI muni lalacAyA. teo rUpa parivartana karI punaH punaH naTane tyAM pahoMcyA. pharI manamAM kaMgAla svArtha doDayo. punaH kUbaDA sAdhunuM rUpa laI modaka vahoryA. A rIte kuSTa rogIno svAMga sajI naTanA gharamAM peThA. jharUkhAmAM beThelA vizvakarmA naTe A joyuM. te stabdha banyo. teNe putrIone kahyuM, "rasalaMpaTa munine vaza karajo.'' naTa kanyAo modaka vahorAvatAM naTakhaTabharI vAto karI, munino hAtha pakaDI oraDAmAM laI gaI. cAritra mohanIya karmano udaya thayo paraMtu samyagdarzananI jyota akhaMDa rahI. temaNe naTa kanyAone kahyuM ke, '"dArUnI gaMdha Avaze tyAre huM ahIMthI cAlyo jaIza.'' ekavAra meDA upara baMne putrIo dArUnA nazAmAM cakacUra banI sUtI hatI. aSADhAbhUtine khabara paDatAM teo ravAnA thayA. tyAre pitAnA kahevAthI naTa kanyAoe nirvAhanA bahAne temane rokyA. aSADhAbhUtie 'rASTrapALa' (bharata cakravartI) nAme nATaka bhajavyuM. teo arisA mahelamAM gayA. zarIranA alaMkAro utAryA. temane ekatva bhAvanA bhAvatAM kevaLajJAna prApta thayuM. temanI sAthe 500 rAjakumAro nATaka bhajavatAM hatAM temane paNa kevaLajJAna thayuM. karma sattAe saMsAranA nATako karAvyAM, Atma sattAe siddhagatinuM zAzvata raMgamaMca apAvyuM! araNika muni (moTI sAdhuvaMdanA : bhA.5, pR.-65 thI 70) tagarA nAmanI nagarImAM dattanAmanA zreSThI rahetA hatA. temanI patnI paNa zeThanI jema dharmiSTha hatI. temano eka araNika nAmano putra hato. paDosInA bALakanuM acAnaka mRtyu thatAM zeTha ane zeThANIne AyuSyanI kSaNabhaMguratA samajANI. temaNe putrane paNa dharmanA mArge vALyo. traNe jaNAe dIkSA lIdhI, araNika
Page #593
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa05 muni pitA dvArA lAvelI gocarIno AhAra karatA. eka divasa pitA dattamuni bImAra paDayA. temanuM avasAnA thayuM. araNika muni trIjA praharamAM bhikSArthe nagaramAM nIkaLyA. vaizAkha-jeTha mahinAno tApa sukumAra araNika muni sahana na karI zakyA. eka gharanI chAyAmAM ubhA rahyA. gharanI mAlakina eka suMdara taraNa mahilA hatI. teNe bArImAMthI munine joyA. dAsI dvArA munine gharamAM bolAvyA. puruSanA bhAgya ane strInA caritranuM anumAna devo paNa na lagAvI zake. mahilAe munine lADu vahorAvatAM kahyuM, "ApanI avasthA bhikSu banavAnI nathI. A vaya bhoga bhogavavAnI che. tame A vizALa bhavanamAM AnaMdathI raho. AvI suMdara kAyAne du:khonI agnimAM nabALo." araNikamuni vicalita banyA. Indriyo paranuM niyaMtraNa dUra thayuM. taruNInA snehapAzamAM IdhvI banelA mAtAne tenI khabara paDI. potAnA yuvAna ane suMdara putrane mAtA zodhavA nIkaLI. mAtA rAjamArga para araNikanA nAmanI bUmo mAratI pharavA lAgI. jharUkhAmAM beThelA araNike A joyuM. araNike mAtAno avAja sAMbhaLyo. teNe nIce AvI mAtAnA caraNomAM paDI mAphI mAMgI. "savArano bhUlelo sAMje ghare pAcho Ave to bhUlyo na kahevAya!' mAtAe ahemitra AcArya pAse putrane lAvI pharI saMyamamAM susthita karyo. araNike nizcaya karyo ke, "je prakhara tApa mArA saMyama bhraSTamAM nimitta banyo te ja tApathI huM AtmotthAna karIza.' teo vizALa zilA para anazana karI mRtyu pAmI devalokamAM gayA. tyAMthI cyavI mahAvideha kSetramAM manuSya janma dhAraNa karI siddha banaze. dehanA mamatvano tyAga karanArate virala vibhUtine koTi koTi vaMdana! mUladeva (jainakathA ratnakoSa - bhA.-5, pR.142) ratnapura nagaramAM mUladeva rAjA rAjya karatA hatA. temanA sALAnuM nAma maMDika hatuM. te potAnA banevInA gharamAMthI sarva padArtho laIne sukha bhogavato hato. ema karatAM pUrvakRta karmanA udayathI tene jugAranI lata lAgI. te jugAra ramatAM ramatAM anukrame ghara vagere sarva padArtho hArI gayo. pachI dravya hInatAne kAraNe atyaMta du:khI thaI nagaramAM corI karavA lAgyo. nagaranAM lokoe mUladeva rAjA pAse AvI phariyAda karI ke, A tamAro sALo nagaramAM ghaNI corI kare che." te sAMbhaLI rAjAe tene vAryo ke, "havethI tAre corInuM kAma karavuM nahIM. eka vakhata A tAro anyAya huM sahana karuM chuM. vaLI, tuM mAro saMbaMdhI hovAthI huM tane choDI dau chuM." vaLI, keTalAka divasa thayA, tyAre sALAe puna: banevInA ja gharamAMthI corI karIne nAsI gayo tyAre dvArapALe. tene pakaDayo. tene rAjAnI pAse lAvavAmAM Avyo. nyAyataMta rAjAe tene corInA gunA badala zULIe caDAvyo. te maraNa pAmI durgatimAM gayo. re!corInA vyasananA pApe maMDike potAnuM AyuSya gumAvyuM. mahAtmA IlAtIputra (saMpAdaka - pU. kIrtiyazavijayajI ma.sA.) jaMbudvIpanA bharatakSetramAM IlAvardhana nAmanI nagarI hatI. tyAM jitazatru rAjA rAjya karatA hatA. A nagarImAM Ibhya nAme eka zreSThI vasatA hatA. Ibhya zreSThI vyApArIomAM ziromaNi hatA. temane dhAriNI nAmanI patnI hatI. Ibhya zreSThI ane dhAriNInuM jIvana badhI rIte sukhI hatuM paNa temane jIvanamAM saMtAnano abhAva sAlato hato. putra prAptinA hetuthI daMpatIe nagaranI adhiSThAyikAIlAdevInI ArAdhanA karI. temaNe IlAdevIne kahyuM, "jo amane putra thaze to ApanA nAmathI aMkita evuM te putranuM nAma sthApana ka jatAM dhAriNIe putrane janma Apyo. te putranuM 'IlAtIputra' evuM nAma rAkhyuM. te ATha varSano thayo tyAre mAtA-pitAe kalAcArya pAse vidyAbhyAsa mATe mokalyo. jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI IlAtIputra vinA prayAsa sakaLa kaLAono abhyAsa karI zakyo temaja viSama zAstrono
Page #594
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa06 . abhyAsa paNa karI lIdho. IlAtIputra yauvanavayane pAmyo. tenAmAM viSayarAga vadhavAne badale viSaya virAga vadhavA lAgyo. saghaLAM viSaya sukho pratye audAsInya sevavA lAgyo. taraNa strIo tarapha te AMkha UMcI karIne joto paNa nahIM. sAdhujanonA saMgamAM rahIne te potAnA manamaMdirane vairAgyanA bhAvothI bharapUra rAkhavA lAgyo. 'nija strI, bhojana ane dhana A traNamAM sadA saMtoSI banavuM joIe, jyAre dAna, adhyayana ane zubha dhyAnamAM asaMtoSa hovo joIe." IlAtIputranI AvI uttama vicAraNA hatI. dhairyane pitAnA sthAne, kSamAne mAtAnA sthAne, zAMtine potAnI patnInA sthAne, satyane putranA sthAne, dayAne bahenanA sthAne sthApita karyA. te strI saMgane naraka denAra tarIke mAnato hato. yauvanavayamAM IlAtIputra nirvikAra rahetA hatA. IlAtIputrano A mohagarbhita vairAgya hato, koIkSaNika ubharo nahato. ' viSaya parADamukha banelA IlAtIputra, sAdhujanonA saMgamAM potAnA yauvanakALane pasAra karI rahyA hatA. AmohAdhIna mAtApitAthI kema sahevAya? IlAtIputranA vairAgyane mAtA-pitA samajI zakyAM nahIM. mohathI temanI buddhi jaDa banI gaI hatI. IlAtIputrane joI mAbApe vicAryuM, 'chokarodharma, artha ane kAma traNeya vargathI zUnya che!jaDapAkyo che!' IlAtIputra na vyApAra tarapha lakSa ApatA hatA, na temane viSayo pratye ruci hatI, na IlAtIputrae gRhatyAganI vAta mAtA-pitAne karI. mAtA-pitAne putranI AvI sthiti joI du:kha thayuM. putrane sudhAravA, ThekANe lAvavAno temaNe nizcaya karyo. putrane viSayakuzaLa banAvavAno mohAdhIna mAtA-pitA upAya vicAravA lAgyA. IlAtIputranA pitAe durAcArI yuvAnone vINI vINIne ekaThAM karyA. temaNe yuvAnone kahyuM ke, mArA dIkarAne tamArI sAthe pheravI tene strI-viSayAdimAM pravINa banAvo. A kAma mATe jeTalA paisA kharcavA paDe te khuzIthI kharcavA. te paisA mArI pAsethI laI javA." AvA durAcArI upAyathI kevuM anartha sarjAze te mohaghelA pitAne khabara na hatI. IlAtIputranA pitAe durAcArI yuvAnone gamatuM kArya soMpyuM. ane temAM dravyano vyaya karavAnI chUTa maLI eTale bilADIne dUdha maLavA jevuM thayuM. durAcAra rasika yuvAnonuM aMtara AnaMdathI ubharAyuM. temaNe khuza thaI kahyuM, "zeTha! tame leza paNa ciMtA na karazo. tamAruM kAma pUrNa thayuM ja samajo. tame thoDA vakhatamAM ja joI zakazo ke tamAro IlAtIputra sarva viSayomAM kuzaLa banI gayo che!" durAcAra rasika yuvAnonI kabUlAtathI IlAtIputranA pitAe saMtoSano anubhava karyo. temane thayuM ke, "A juvAniyAo mArA kAryanI siddhi avazya karaze." zeThe IlAtIputrane bolAvI juvAniyAo sAthe paricaya karAvyo. IlAtIputrane kahyuM, "he putra! AjathI A tArA mitro che, je tArI maitrI Icche che. tuM emanI sAthe rahI vyavahAra kuzaLa bana ! A yuvAno tane AnaMda pamADaze!'' bhoLA IlAtIputrae pitAno Adeza svIkAra karyo. navA mitronI sAthe have te pharavA lAgyo. pUrvakALamAM vasaMta tumAM vasaMtotsava maMDAto. vilAsapriyo mATe te utsava gaNAto. IlAtIputra potAnA navA mitro sAthe utsava manAvavA Avyo. vasaMtotsavanA vividha dazyo jovA lAgyo. IlAtIputranA aMta:karaNamAM kAmottejanaka dazyo kazI asara upajAvI zakyA nahIM paNa bhavitavyatA enuM kArya karI rahI hatI. te udhAnamAM laMpika nAmanI naTa kanyAno khela cAlI rahyo hato. naTakanyA yuvAnInA uMbare AvI pahoMcI hatI. nATakanyA hovA chatAM tenuM rUpa ane lAvaNya koIdevAMganAne yAda karAve tevuM hatuM.
Page #595
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 IlAtIputranA navA mitro udyAnamAM pharatA pharatA e sthaLe pahoMcyA jyAM naTakanyAno nAca cAlato hato. teo nAca jovA UbhA rahyA. naTakanyAne jotAM ja IlAtIputra acAnaka atizaya rAgAtura banI gayo. rAganA AvezamAM te lajjA ane maryAdAne paNa vIsarI gayo. tenI AMkho naTa-kanyAne jovA lAgI. jamInamAM khoDelA khIlAnI jema te nizceSTa banI gayo. IlAtIputra animeSa netre naTakanyAne nIrakhI rahyo. naTakanyAne maLavAnI ane paraNavAnI abhilASA pragaTI. koI paNa upAye naTakanyAne prApta karavA jalabina machalInI jema taDapavA lAgyo. IlAtIputranA navA mitro IlAtIputranI kAmavihavaLa dazAne jANI gayA. teo khuza thayA. temane lAgyuM ke, 'ApaNo prayAsa saphaLa thayo che tethI IlAtIputranA pitA pAsethI ghaNuM dhana inAma tarIke meLavI zakazuM.' navA mitroe naTakanyAne nIrakhavAmAM staMbhita thaI gayelA IlAtIputrane DhaMDhoLyo. tene ghera cAlavAnuM kahyuM paraMtu IlAtIputrae te vAtane sAMbhaLI na sAMbhaLI karI nAMkhI. IlAtIputrae tyAMthI khasavuM svargane tyajI narakamAM paDavA jevuM AkaruM lAgyuM. navA mitronA atizaya AgrahathI IlAtIputre, nAchUTake potAnA ghara tarapha paga upADayA. paganI gati ghara tarapha hatI paNa mananI gati naTakanyA tarapha hatI. IlAtIputra ghare pahoMcyo. te mUDhanI jema sUI gayo. tenI nidrA harAma thaI gaI. naTakanyA sivAya bIjo koI vicAra ja manamAM na hato. IlAtIputranI A dazA pitAthI chUpI na rahI zakI. putrane bhAre manovyathAthI ribAto joI IlAtIputranA pitAnuM haiyuM kakaLI uThayuM. pitAe vAtsalya bharyA svare putranI duHkhI avasthA jANavA putrane aneka prazno pUchayA paNa ilAtIputrae mauna dhAraNa karI rAkhyuM. potAnI kAmavihvaLa dazA pitA samakSa pragaTa karavA IlAtIputranI jIbha upaDatI na hatI. pitA a vAta bIjA koI pAsethI jANI jAya te vAta judI che paNa potAnA mukhethI 'naTakanyA pratye anurAga utpanna thayo che' evuM kaI rIte kahevAya ? te samayamAM mAbApanI AmAnyA rAkhavAmAM AvatI hatI. mahA virAgI IlAtIputrane naTakanyA pratye gADha kAmarAga thaI gayo hato. e naTakanyA sivAya saghaLI strIo IlAtIputrane mana jananI ane bhagInI samAna hatI. IlAtIputra naTakanyA sAthe paraNavA Icchato hato. naTakanyAne paraNavuM e kulaparaMparAthI bilakula viparIta hatuM evuM paNa lAtIputra jANato hato. potAnA kuLane zobhAve tevI aneka suMdara kanyAo meLavI zake evI IbhyazeThanI khyAti hatI, chatAM IlAtIputra kevaLa eka naTakanyAne paraNavA pAgala banyo. e sUcave che ke IlAtIputranuM je gajabanuM mAnasika parivartana thavA pAmyuM temAM koI viziSTa kAraNa hovuM joIe. IlAtIputrae pitAnA praznono koI uttara na Apyo kevaLa uSNa niHzvAso ja mUkyA karyA eTale pitAnI vimAsaNa vadhI gaI. pitAe pelA durAcAra rasikone bolAvI putranI becenInuM kAraNa pUchayuM. mitroe kahyuM, ''Ape je kArya amane suparata karyuM hatuM te kArya pUrNa thayuM che. Apano putra viSayakuzaLa ja nahi paraMtu viSayAAdhIna banyo che. tethI te Apane duHkhI jaNAya che. te laMkhikA nAmanI naTakanyA sAthe paraNavA Icche che.'' IlAtIputranA pitAnA haiyAne bhAre AMcako lAgyo. putranuM anucita AcaraNa kuLane lajjita kare tevuM hatuM; tethI pitA putrane viSayakuzaLa kedRDha anurAgI banelo jANIne AnaMdita thavAne badale khinna thayA. "beTA! tuM kulIna vaNikaputra che. tuM kulIna thaIne akulIna naTakanyA sAthe paraNavA kema Icche che ? huM naTakanyAnA rUpa ane lAvaNyane Takkara mAre evI caDiyAtI kanyAo, jeo zIlAdi guNothI saMpanna che evI kanyAone tArI sAthe paraNAvIza paraMtu tuM A naTakanyAne choDI che. A vAta tane chAjatI nathI.'' IlAtIputrae lAcArIthI kahyuM, "pitAjI! ApanI vAta tadna sAcI che, paraMtu mAruM mana naTakanyA pratye
Page #596
--------------------------------------------------------------------------
________________ 508 AkarSAyuM che. jenuM mana jemAM hoya temAM ja tene AnaMda Ave che.'' ilAtIputrano makkama nirNaya sAMbhaLI pitAne potAnA upara gusso Avyo. 'pote ja A mATe javAbadAra che. meM jo durAcAra rasika yuvAno sAthe sobatamAM IlAtIputrane na mUkayo hota to Aja A divaso jovAno vAro na Avyo hota. kharekhara! kusaMgatinuM ja A kaDavuM phaLa che.' pitAne ghaNo pastAvo thayo. pitAe vicAra karyo, 'IlAtIputra mAnI jAya to ghaNuM sAruM paraMtu jo e enA durAgrahane choDe nahIM ane huM tenA anucita AcaraNamAM sAtha ApuM nahi to kadAca mArI uparavaTa thaIne te naTakanyA sAthe IlAtI putra paraNe to nahi paraMtu citta naTakanyAmAM Avazya gherAyeluM raheze. naTakanyA nahIM maLe to te du:khano mAryo AtmaghAta karaze to huM to vAMjhIyo banI jaIza. A to 'hA' kahetAM jIbha vaDhAya ane 'nA' kahetAM nAka vaDhAya evuM thayuM. aMte mamatALu pitAe putranuM duHkha TALavA kulAcArane neve mUkyo. IlAtIputrane naTakanyA sAthe paraNAvavA teo taiyAra thayA. putranuM sarvathA anucita apriya AcaraNa hovA chatAM pitAne saMyogavaza anumati ApavI paDI. IlAtIputranA pitAe laMkhika naTane bolAvyo. laMkhika naTa ghaNAM naTono svAmI hovAthI 'naTasvAmI' tarIke oLakhAto hato. IlAtIputranA pitAe naTasvAmI laMkhikane bolAvI kahyuM, "mAro putra tArI kanyAne paraNavA Icche che, to tuM tArI kanyA mArA putrane Apa!'' laMkhika naTane potAnA dhaMdhAnuM bhAre abhimAna hatuM. paraMtu te potAnI kanyA naTa sivAya koIne ApavA Icchato na hato. laMkhika naTe kahyuM, ''tamArA putrane mArI kanyA to ja ApuM, jo tamAro putra naTamaMDaLImAM AvIne rahe, amArI sAthe bhojanAdi kare, amArI sAthe naTakaLAno abhyAsa kare. jyAre e naTakaLAmAM niSNAMta banI khUba dhana upArjana karaze tyAre huM ati prasanna thaI mArI kanyAne tenI sAthe paraNAvIza.'' laMkhika naTanI vAta sAMbhaLI IlAtIputranA pitA DaghAI gayA. putranA sukha khAtara snehALa pitAe khinna hradaye zarata svIkArI lIdhI. emaNe vicAryuM ke, 'dIkaro jhUrI jhUrIne mare tenA karatAM A rIte te jIve to temAM khoTuM zuM che?' laMkhika naTane vidAya ApI zeTha IlAtIputranI pAse AvyA. laMkhika naTa sAthe thayelo vArtAlApa jaNAvyo. naTakanyAnA Agrahane tyajI devA zeThe bahu bahu samajAvyuM paNa IlAtIputra ekano be na thayo. IlAtIputra naTamaMDaLImAM joDAyo. ilAtIputranuM A prakAranuM Agamana e laMkhika naTane mana apUrva siddhi hatI. kulIna, vidvAna, tejasvI ane dhanasaMpanna yuvAnanI naTa ane jamAI tarIke prApti thAya, e laMkhika naTa mATe ahobhAgya hatuM. IlAtIputre laMkhika naTa pAse jaI praNAma karI kahyuM, '"tame tamArI naTakaLA zIkhavo.'' laMkhika naTa naTakaLA zIkhavavA lAgyo. ilAtIputra bIjI badhI vAtone bhUlI nRtyakaLAno abhyAsa karavA lAgyo. teno ullAsa pratidina vadhato jato hato. jema jema nRtyakaLA zIkhato jato hato, tema tema teno AnaMda paNa vadhato jato hato. te nRtyakaLAnA abhyAsamAM apUrva AnaMda anubhavI rahyo hato. IlAtIputra buddhizALI to hato ja ane kAmarAge tenA utsAhane vadhAryo. ' 'nRtya kaLAmAM kuzaLa banaze te divase naTakanyA sAthe paraNavAno avasara Avaze.' A vicAroe tene potAnI IcchAnI saphaLatA najadIkamAM dekhAI. laMkhika naTe aneka yuvAnone nRtyakaLAnuM zikSaNa ApyuM hatuM paraMtu ATalI jhaDapathI nRtyakaLAmAM
Page #597
--------------------------------------------------------------------------
________________ 509 nipuNatA meLavanAro A IlAtIputra prathama ja hato. tenI zakti ane kuzaLatAne joI laMkhika naTa ghaNo prasanna thayo. teNe kahyuM, ''have tuM tArI nRtyakaLA darzAvI jaldIthI dhana pedA kara eTale tane mArI A kanyA paraNAvuM.' IlAtIputra naTakanyAne paraNavA tIvra utsuka hato. laMkhika naTanI kanyA sAthe niraMtara rahevA chatAM IlAtIputre kadI te kanyAnI sAthe aNachAjatI chUTa lIdhI na hatI. kAmanA tIvra AvegamAM saMyama rAkhavo e paNa asAdhAraNa vastuja gaNAya. laMkhika naTanA AdezathI naTamaMDaLIne laIne IlAtIputra benAtaTa nagare pahoMcyo. tyAM jaIne te nagaranA rAjAne vinaMtI karI ke, 'ame Apane amArI nRtyakaLA dekhADavA IcchIe chIe.'' rAjAe saMmati ApI kahyuM, 'jo tamArI nRtyakaLAthI mane khuza karazo to huM tamane ghaNuM dhana ApIza.'' IlAtIputrane joituM hatuM te maLI gayuM ! teNe rAjA ane prajA samakSa potAnI saghaLI kuzaLatAthI vividha abhinayothI nRtya 5 karI batAvyAM. e nRtyo joI prekSakonA hradayamAM camatkAra thayo. AvAM nRtyo pUrve kadI joyAM na hatAM ane Avo kuzaLa naTa joyo na hato tevuM prekSakone lAgatuM hatuM. IlAtIputra naTakanyAne prApta karavA A badhuM karI rahyo hato. naTakanyAno paNa jabaro sahakAra hato. tAla mujaba paTaha vagADavAnuM kAma naTakanyA jAte ja karatI hatI. naTakanyA paTahane evI tAlabaddha rIte vagADatI hatI ke ethI ilAtIputrane nRtya karavAmAM kSaNe kSaNe navuM joma maLatuM rahe; ethI ja prekSakonI najara naTakanyA tarapha kheMcAyA vinA rahI nahi. bIjI bAju naTakanyA paNa IlAtIputrane meLavavA bhAre utsuka hatI. bannenI utsukatAnI saphaLatA A nRtyanI saphaLatAne avalaMbelI hatI. AthI, IlAtIputranuM nRtya janasamudAyane manoraMjana karavAmAM apUrva hatuM ane naTakanyAnuM paTahavAdana adbhuta hatuM. naTakanyAnA paTahavAdane rAjAnuM mana AkarSI lIdhuM. rAjA paNa naTakanyAne joI mohita thayo. rAjA naTakanyAnA rUpa lAvaNyane joI kAmavivaza banI gayo. rAjAne khabara paDI ke, 'IlAtIputra ane naTakanyA apariNIta che. IlAtIputra naTakanyAne potAnI patnI mAne che. Ama chatAM jo koI paNa upAye IlAtIputra maraNa pAme to huM A naTaDIne uThAvaDAvI lauM!' A hetuthI rAjA IlAtIputranA maraNanA upAya zodhavA lAgyo. rAjAe IlAtIputrane evAM evAM nRtyo karavAnuM sUcana karyuM, je nRtya karatAM jarAka najaraphera thAya to nRtya karanAra maraNa pAmyA vinA rahe nahIM. IlAtIputranuM naTakanyA pratyenuM AkarSaNa emAM pUrvabhavano rAga ja preraka hato. jyAre rAjAne naTakanyA pratyenuM AkarSaNa hatuM tenuM kAraNa mAtra dehasauMdarya hatuM. naTakanyAnA rUpa lAvaNyathI ja kAmavivaza banI gayelA rAjAe IlAtIputra maraNa pAme te hetuthI ja vAMsa upara caDIne kaTInRtyAdi nRtyo karavAnuM ilAtIputrane sUcavyuM. IlAtIputrae vAMsa upara caDIne nRtyakaLA batAvI. prekSako Azcaryamugdha banyA. IlAtIputrane thayuM ke mArA A nRtyathI rAjA avazya prasanna thaze ane moM mAMgyuM InAma Apaze. rAjA kAmanI vivazatAnA yoge krUra banyo hato. koI paNa prakAre IlAtIputra mare ema ja Icchato hato. teNe IlAtIputrane kahyuM, ''tuM vAMsa upara caDIne vAMsano AdhAra lIdhA vinA nRtya karI batAva.'' kAmavivaza IlAtIputre AkAzamAM nirAdhAra nRtya karI batAvyuM. tema chatAM rAjAe InAma ApyuM ja nahi. rAjAnA manamAM khoTa hatI. 'AvuM nRtya karavA chatAM IlAtIputra maryo kema nahIM?' rAjAe potAnA Azayane saphaLa banAvavAnA hetuthI bIje divase IlAtIputrane bolAvyo. bIje, trIje divase IlAtIputre jokhamI nRtyo karyAM paraMtu maryo nahIM ke thAkyo nahIM. rAjAe cothe divase bolAvyo. rAjAnA kuTila AzayanI gaMdha IlAtIputrane na AvI. rAjA
Page #598
--------------------------------------------------------------------------
________________ 580 naTakanyA sahita tenuM badhuM harI levAnI dhUnamAM hato, tethI IlAtIputrano kAMTo kADhI nAkhavA tattpara hato. cothe divase IlAtIputra rAjAne khuza ravA vAMsa upara caDavA taiyAra thayo. te ja vakhate tene acAnaka vicAra Avyo ke, 'traNa traNa divaso thayA chatAM rAjA khuza kema thato nathI?' vAMsa upara caDI rAjAnA manobhAvane kaLavAno prayatna karyo. kAmIjanonI IndriyonI kAmaceSTA chUpI rahI zakatI nathI. IlAtIputrae rAjA upara najara nAkhI. tenA manobhAvone pAmI gayo. 'rAjAnuM mana mArI priyAmAM Asakta banyuM che ethI rAjA mArA maraNane Icche che.' A pratyAghAte IlAtIputrano viveka jAgRta thayo. 'aho ! viSayanI viSamatA kevI che? dhikkAra che A viSayane, jenI AdhInatAthI huM paNa muMjhAyo. A rAjA paNa kAmavivazatAnA yoge, nIcakuLamAM utpanna thayelI A naTaDImAM Asakta thaI gayo che tethI mane mArI nAMkhavA mArI pAsethI vAraMvAra jokhamI nRtya karAve che. rAjAnA aMtaHpuramAM devAMganA samAna ghaNI rANIo hovA chatAM rAjA paNa A naTakanyAmAM Asakta banyo che. kharekhara! kAgaDo jema bharyA taLAvanA pANIne choDIne beDAnA pANI pIvA jAya che, tema nIca loko potAnI patnIne choDI parastrImAM laMpaTa bane che! khera, meM kAmAdhIna banI mAta-pitAne tarachoDayAM. temanI zikhAmaNa avagaNI huM naTamaMDaLImAM bhaLyo, naTakaLA zIkhyo, chevaTe inAma meLavavA paNa nIkaLyo! viSayasukhanI vAMchAmAM meM kuLane kalaMka lagAvyuM. dhikkAra che mane! meM kAramI mUrkhAI karI che. meM virAgane choDI viSayane apanAvyo che. meM hAthIne vecI gadheDAnI kharIdI karI che! dhikkAra che mane mArA karmane!' IlAtIputra vairAgya vAsita hRdayavALo banyo. te ja vakhate tenI najara eka mahAzreSThInA ghara upara paDI. IlAtIputrae joyuM ke zeThanA gharamAM keTalAka munirAjo bhikSArthe pravezyA. munirAjo gharamAM pravezyA, ke tarata ja zeThanI putravadhU modakano thALa laIne munirAjonI sAme AvI. zeThanI putravadhU rUpamAM raMbhAne harAve tevI hatI. ekAMta sthaLa che, chatAM munirAjo e yuvatIne jovA AMkha UMcI karatA nathI. munirAja bhikSAgrahaNa karI IriyAsamitinuM pAlana karatA cAlyA gayA. IlAtIputre anupama dRzya joyuM. Indriyono apUrva nigraha sAdhyo che evA munirAjo IlAtIputranA haiyAmAM vasI gayA. manomana munivarone dhanyavAda ApyA. akAryo karavAmAM ALasu, prANIvadha karavAmAM pAMgaLA, paraniMdA sAMbhaLavAmAM baherA ane parastrI jovAmAM prajJAcakSu jevA A munivaro dhanya che. te vaMdanIya che. kyAM e mahAtmA ane kyAM huM ? huM nIcakuLamAM utpanna thayelI naTakanyAmAM viSayasevananI IcchAthI | lubdha thaI gayo. dhikkAra che mane!' AtmaniMdA karatAM karatAM IlAtIputra zubhadhyAnamAM ArUDha thayA. cAre ghAtI karmono kSaya karI kevaLajJAna ane kevaLadarzana pragaTa thayuM. tarata ja nikaTavartI zAsana devatAoe parama puruSane muniveza Apyo. IlAtIputra aNagAre dharmopadeza Apyo. kevaLajJAnI munivara IlAtIputrano dharmopadeza virAma pAmyo tyAre rAjAe pUchayuM, ''Apane A naTakanyA viSe rAga thayo tenuM kAraNa zuM?'' IlAtIputra mahAtmAe kahyuM, "pUrve vasaMtapura nAmanA nagaramAM madana nAme rAjapurohita brAhmaNa hato. tenI mohinI nAme dharmapatnI hatI. bannene ekabIjA pratye gADha anurAga hato. e daMpatIne ekavAra suguruno yoga thayo. e sugurue temane dharmopadeza Apyo. bannee vairAgya utpanna thatAM saMsArano tyAga karIne dIkSA grahaNa karI. madana ane mohinI dIkSita banIne dharmanuM pAlana karavA lAgyA. teo potapotAnI vaccenI gADha prItine toDavAmAM niSphaLa nIvaDayAM. saMyamAcArone sevavA chatAM teo banne maraNa paryaMta paraspara prItivALA ja rahyA.
Page #599
--------------------------------------------------------------------------
________________ 581 vadhumAM, mohinI sAdhvIne koIe tenI jAti pUchI. tyAre mohinI sAdhvIe mUDhatAthI potAnA kuLanI uttama brAhmaNakuLa tarIke prazaMsA karI. teNe jAtimadathI utpanna thatuM duSkarma upAryuM. maratAM sudhI potAnA guru pAse mohinI sAdhvIe pApanI AlocanA na karI. madana ane mohinI sAdhvAcAranuM pAlana karI, tyAMthI mRtyu pAmI devalokamAM gayA. devalokamAMthI cyavI madanano jIva IlAvardhana nagaramAM zreSThIputra tarIke utpanna thayo. pUrva bhavamAM amArA vacce gADha prema hato tethI A bhavamAM paNa mane A naTakanyA taraphaatizaya sneha thayo hato.' IlAtIputra mahAtmAnA mukhethI temano A snehavRttAMta sAMbhaLI rAjA paNa vairAgya vAsita aMta:karaNavALo banyo. naTakanyA paNa vairAgyavAsita mana vALI thaI. sneha kevo muMjhave che? gADha sneha saMyamamAM ane bhavAMtaramAM paNa muMjhave che! pUrvabhavanA snehe IlAtIputrane naTa banAvIne nacAvyA! saue rAgane dhikkAryA. teoe dIkSA grahaNa karI. tIvra tapa Adaryo. taparUpa agnimAM pApakarmone bhasmIbhUta karI nAkhyAM. kevaLajJAna pragaTayuM ane aMte teo muktine pAmyA. dhamilakumAra (paMDita vIravijayajI gaNivarya viracita "dhamilakumAra rAsa') jaMbudvIpanI dakSiNa dizAmAM bharatakSetra che. bharatakSetranI pUrva dizAmAM kurzAta nAmanuM nagara che. te nagaramAM surendra datta nAmano zreSThI raheto hato. A zreSThInI subhadrA nAmanI strI hatI. teNIe suMdara putranI janma Apyo. te putranuM nAma "dhammila' nAma sthApana karyuM. pAMca dhAvamAtAothI sevAto te bALaka moTo thayo. ATha varSanI uMmare nizALe bhaNavA mUkyo . te boMtera kaLAmAM nipuNa thayo. te bALaka yauvanavayane pAmyo. jainamuni pAse navatattva vagerenA sakala bhAvArthane bhaNyo. te nagaramAM dhanavasu nAmano moTo vepArI hato. tenI dhanadattA nAmanI patnI hatI. temanI yazomatI nAmanI sadgaNI putrI hatI. dhammilakumAra ane yazomatI sAthe bhaNyA. yazomatI dhammilakumAranA saMparkamAM AvatAM vyAkuLa thavA lAgI. sakhIoe dhanavasuzeThane jaIne kahyuM ke, "yazomatI dharmilakumAra upara anurAga. vALI thaI che tethI teNe bIje vara na karavAnI pratijJA karI che.' dhanavasu zeTha have surendradatta zeThanA ghare AvyA. potAnI dIkarInI bhAvanA dazAvI. surendradatta zeTha A vAtane vadhAvI lIdhI. khUba dhAmadhUmapUrvaka lagna saMpanna thayA. dhammilanI mAtAe varavadhUne poMkhIne zubha coghaDIye gRhapraveza karAvyo. yazomatI sAsare AvI. pati-patnI svarganAM sukho bhogave che. puNyano arthI dhammila dharmanA raMge raMgAyelo che. te dhArmika pustako bhaNe che, vAMce che. te satsaMga kare che. sAdharmikajananI sAthe rahe che. pauSadha-pratikramaNa kare che. vyApAra Adi vyavahArane jUTho mAne che. mArI patnI yazomatI paNa have mohajALa samAna lAge che. te badhAthI aLago rahI vrata-paccakhANa kare che. patnI jalakrIDA Icche tyAre ghammila kahe che, "temAM ekendriya jIvone pIDA thAya." strI kahe che, "cAlo ujANI karIe." dhImela karIe kahe che, "jinezvara bhagavAne ujANI karavAnI nA pADI che.' patnI kahe che. "cAlo svAmI ! Aje SaDrasayukta bhojana banAvyuM che.'tyAre kuMvara kahe che ke, "meMghI ane zAkadhAryA nathI arthAta niyamamAM te vastuno tyAga karyo che. strI kanakAvalI hAranI IrachA kare che tyAre pati kahe che, "lyo A mALa, ne gaNo navakAra.' ekavAra yazomatI potAnI sakhIo sAthe paraspara vArtAlApa karatI hoya che tyAre dhammilakumAranI
Page #600
--------------------------------------------------------------------------
________________ 582 mAtA A vAta sAMbhaLI jAya che. subhadrAe jANyuM ke putrane saMsAramAM ruci nathI. teNe surendradattane kahyuM, 'svAmI ! ApaNo putra bhoLo che. loko tenI mazkarI kare che. A saMsAranA AcAra-vicAra, rUDhi rivAjo, nIti vyavahAra vagere kaMI jANato nathI. tethI paMDita hovA chatAM zuM kAmano ? te bhaNyo paNa gaNyo nathI. te mUrkha tarIke lokamAM gavAya che. dIkarAnI AvI vartaNUMke ApaNA gharano bhAra koNa uThAvaze? tene jugAriyAnI jamAtamAM rAkhIe jethI saMsAranA sarva vyavahAra jue ane jANe.'' zeThe kahyuM, "paNa... vyasanIno saMga guNono ghAta kare che, tethI vicArIne kAma levuM paDe. nIcanI saMgatathI dUra rahevuM joIe. nIcanA saMge mAThAM pariNAma Ave che. putranA mohe zeThANIe AgaLapAchaLano vicAra karyA vinA ja putrane jugAriyAnI ToLImAM premathI mokalyo, dhammila temanI sAthe khAya, pIve, rame che. adhyAtmanI vAto bhUlAI gaI. jIvanamAM hasavuM, ramavuM, krIDA karavI, cenacALA, kautuka jovuM ityAdi vAto aNazIkhyuM svAbhAvika ja AvaDI jatI hoya che. dhammila paNa koI divasa vanakrIDA kare, vRkSa para hIMcakAkhAya,jalakrIDA kare, jugAra rame, vezyAnA ghare jAya, gIta nATaka jue che. te nagaramAM dhanika evI vasaMtasenA vezyA rahe che. vasaMtasenAnI eka guNavAna putrI che, jenuM nAma vasaMtatilakA che. te rUpa ane sauMdaryamAM kAmadevanI strI karatAM caDhiyAtI che. ekavAra dhammila tenA jugArI mitra sAthe tyAM gayo. vezyA dhammilane hAtha pakaDI citrazALAmAM laI gaI. citrazALAnuM citrAmaNa joi bhalabhalAnuM mana cakita thaI jatuM. vezyAnA mIThA AvakArathI phUlomAM jema bhamaro lapaTAya, tema vinayavALA veNathI dhammila vIMdhANo. teNInA hAvabhAva, vezabhUSA ane sauMdaryamAM kuMvara mohita thayo. have te potAno gharabAra vagere bhUlI gayo. navAnavA zaNagAra sajIne pAMce IndriyanAM sukho bhogavavA lAgyo. dhammilanI mAtAe A vAta jANI tyAre manamAM khUba harakhANI, ane dIkarAne haMmezAM ATha hajAra dinAra mokalavA lAgI. nakha ane mAMsa, jaLa ane mAchalI jema ekabIjA vinA na rahI zake, tema vezyAputrI vasaMtatilakAne dhammilakumAra para atizaya prIti jAgI. vezyAsaMge vilAsamAM ghaNo kALa pasAra thayo. dhammilanI mAtAe dhammilane bolavavA mokalyo. vezyAmAM lubdha banelo kumAra ghare na gayo tyAre mAtA-pitAe dravya ApavAnuM baMdha karyuM. te chatAM dhammila to dravya maMgAve rAkhe che. subhadrAe patine kahyuM, '"he svAmI ! dIkarA pAchaLa ApaNuM ghara khAlI thayuM, chatAM dIkaro ghare pAcho na Avyo. dIkarAthI ApaNane jarAya sukha zAMti prApta na thaI. re! kevo karma rAjAno khela!''zeThe kahyuM, ''he suMdarI ! ApaNe ja pAsA avaLA nAMkhyA che, to have ciMtA karavAthI saryuM. jevuM nasIba! mRgatuSNA sarakhI putranI IcchA choDI sAsu vahu baMne jainadharmanI ArAdhanA karo.'' traNe dharmanI ArAdhanAmAM raMjita thayA. zeTha-zeThANIe zeSa dhana sAta kSetramAM vAvaryuM. yazomatInI bhAvi jIMdagInI ciMtA karatAM zeTha-zeThANIe ghaNuM dravya tene soMpyuM. dIkaro maMgAve chatAM teo have dhana mokalatA nathI. vayovRddha sAsu-sasarAnI sevA karatI yazomatIe chelle temane suMdara nirmAmaNA karAvI AyuSya pUrNa thatAM baMne svargavAsI thayAM. jIvatAM mAtA-pitAne maLavA na AvanAro dIkaro, mRtakArya vakhate paNa naAvyo. vezyA ghare vasatA dhammile, dravya levA mANasone ghare mokalyA. jyAre jyAre mANaso AvatA tyAre yazomatI dravya ApatI. vyasanInA pApe ghara khAlI thaI gayuM. jyAre kaMI ja ApavAnuM na rahyuM tyAre yazomatIe aMganA AbhUSaNo utArI mokalI ApyAM. tyAre vasaMtasenA akkAe te AbhUSaNo pAchAM mokalyAM kAraNake te alaMkAro para nAma aMkita hatAM. akkAe dAgInA pAchAM mokalAvyAM ane kahevarAvyuM ke, 'amane to dhana joIe, dAgInAnI jarUra nathI.' yazomatIe dAgInA pAchAM lIdhAM. ghara-hAra je kaMI bAkI hatuM te saghaLuM vecI
Page #601
--------------------------------------------------------------------------
________________ 583 akkAne dhana mokalyuM. gharabAra vinAnI yazomatI piyara pahoMcI. mAtA-pitAe vhAlathI tene ghera bolAvI lIdhI. ekavAra dharmaruci ma. vihAra karatAM gAmamAM padhAryA. potAnI sakhIo sahita yazomatI jJAnI bhagavaMta pAsethI jJAna meLavavA lAgI. A bAju dhammilanA gharethI jyAre abhUSaNo AvyAM tyAre akkAe vicAryuM, 'nakkI have dhammilanuM ghara khAlI thaI gayuM che. te nirdhana thayo che. mATe koI paNa upAye have tene mArA gharethI ravAno karI devo joIe.' teNe tarata ja vasaMtatilakAne bolAvIne kahyuM, ''he putrI ! tenI pAse have kaMI ja nathI, tuM tene premathI choDI de. je IkSuno TukaDo rasathI bharelA hoya, tene ja mANaso cUse che. rasa vinAnA kUcA pazune ArogavavA yogya che. ApaNA kuLanI rIta to dhanavAna sAthe prIta karavAnI che. beTI! dhammilane choDI bIjA sAthe prIta kara!'' vasaMtatalikAe kahyuM, ''mAtA! khIranIranI jema mArI prIta baMdhANI che. te tUTe tema nathI. A bhavamAM bIjA puruSa sAthenI prIta na karavI evo meM niyama karyo che. huM koI paNa paristhitimAM tene choDIza nahi.' ,, akkAe dhammilano sAtha choDAvavA bIjI yukti vicArI. akkAe devatAnI mAnatA (bAdhA)nA uddezathI occhava mAMDayo. sahune miSTa bhojana karAvyuM. potAnI putrI ane dhammilane caMdrahAsa madirAnuM pAna karAvyuM. baMne jaNAM acetana jevA banI UMghI gayA. pAchalI rAtrie vizvAsu dAsIne sAthe laI akkAe kumArane upADayo ane rathamAM nAMkhyo. dAsI dhammilane vanAMtara mUkI AvI. prabhAta thatAM vasaMtalikA jAgI. dhammilakumArane na joyo. akkAe pUchayuM. akkAe kahyuM, ''nirdhana nAsI gayo lAge che. beTI ! sUkA vRkSanI chAyA kevI hoya!'' vasaMtalikA jamIna para DhaLI paDI. zItaLa pavana nAkhatAM ane caMdanajaLano chaMTakAra karatAM cetanA vaLI. tene mAtAnA kAvatarAnI gaMdha AvI gaI. madirAno nazo utaratAM dhammila jAgyo. cAre bAju jovA lAgyo. nirjana sthAna hatuM. vicAravA lAgyo ke, 'vezyA, vAgha, agni, rAjA ane sarpa koInI upara prema karatAM nathI. mArA pitAe dravya ApavAmAM kamI rAkhI nathI. jyAM dravya ApavAnuM baMdha thayuM tyAM vezyAe mane choDI dIdho.' te potAnA ghare Avyo. mAtApitAne na joyAM. pADozI pAsethI jANavA maLyuM ke, 'mAtApitA paraloka pahoMcyA che ane yazomatI piyara cAlI gaI che.' dhammila mUrchita thayo. sarovaramAM snAna karI vaDanA vRkSa nIce sUto. kSaNabhara niMdrA AvI gaI. nIcanI saMgatanAM phaLa kevAM kaTu hoya che! AdinAtha bhagavAna phAgaNa vada AThamanA divase ardha rAtrinA samaye uttarASADhA nakSatrano yoga thatAM dhanarAzimAM caMdra Avyo tyAre nAbhI kulakaranA patnI marudevA mAtAe eka atyaMta tejasvI bALakane janma Apyo. bALaka garbhamAM AvyuM tyAre mAtAe cauda svapna joyAM hatAM. temAM prathama vRSabhane joyo temaja prabhunI sAthaLamAM vRSabhanuM cihna hovAthI bALakanuM nAma 'RRSabha' rAkhavAmAM AvyuM. prabhuno janma thatAM cosaTha Indro, devo vagere janmamahotsava karavA bharatakSetramAM AvyA. temaNe mAtAne tathA jinezvara bhagavaMtane pradakSiNA ApI namaskAra karyA. tyAra pachI saudharmendre marUdevA mAtAnI stuti karI ane pAMca rUpa karI bhagavAnane merUparvata para laI gayA. tyAM zAzvata siMhAsana upara snAtrAbhiSeka karavA prabhune khoLAmAM laIne beThA. snAtrAbhiSeka karI bhAvapUjA tarIke prabhunI stuti karI. pachI prabhune laI pAchA pitRgRhe lAvI mAtAnA paDakhAmAM sthApita karyA.
Page #602
--------------------------------------------------------------------------
________________ 584 prabhu sAthe janmela kanyAnuM nAma sumaMgaLA' rAkhavAmAM AvyuM. prabhunA janma pachI eka varSa bAda prabhunA vaMzanI sthApanA karavA Indra hAthamAM zeraDIno sAMTho laIne AvyA. pitAnA khoLAmAM beThelA prabhue IndranI IcchAne anulakSIne te zeraDInA sAMThA tarapha potAno hAtha laMbAvyo. IMdra te sAMTho prabhunA hAthamAM Apyo. prabhunA vaMzanI sthApanA prasaMge zeraDInI abhilASA thavAmAM huM nimitta banyo chuM,' ema vicArI prabhuno IkvAku vaMza sthApIne Indra potAnA sthAne gayA. bhagavAna RSabhadevajIno janma thayA pUrvenA yugamAM aneka viziSTatAo hatI. e vakhate bALaka ane bALakI eka sAthe janmatAM hatAM. teo "yugaliyA' nAme oLakhAtAM hatAM. janma sAthe, dAMpatya jIvanamAM paNa sAthene sAthe ja ane mRtyumAM paNa baMne sAthe ja! ekabIjAne ekabIjAno viyoga sahevo na paDe, na koI vidhavA ke na koI vidhura! yugalikonuM jIvana sAduM ane saraLa, tema chatAM sukha apAra hatuM. e vakhate daza prakAranA kalpavRkSo je joIe te ApatAM. paraMtu dhIredhIre sthiti badalANI. hAkAra nIti arthAta sahaja Thapako ApavA mAtrathI loko ThekANe AvI jatAM ane khoTo mArga choDI detAM hatAM. sAdI ke sakhata jelanuM te samaye sthAna na hatuM. zrI nAbhirAjAnA samayamAM prathama vAra eka vicitra durghaTanA banI. bAlyAvasthA vitAvanAra eka yugala tAlavanamAM AnaMda kallola karatuM hatuM. tyAre naranA mAthA para tAlaphaLa paDayuM ane tyAM ja tenuM mRtyu thayuM. e samaye yugaliyAmAMthI eka mRtyu pAme ane bIjuM jIvaMta rahe ema kadI banatuM nahIM, chatAM ahIM AzcaryakArI ghaTanA ghaTI. te jIvaMta bALakInuM nAma sunaMdA' hatuM. yugaliko saMtAnane janma ApyA pachI dIrgha AyuSya na bhogavatAM hovAthI, thoDA samaya bAda sunaMdAnA mAtA-pitAnuM mRtyu thayuM. sunaMdA ekAkI-nirAdhAra banI gaI. pachI lokoe tene nAbhirAjAne samarpaNa karI. nAbhirAjAe sunaMdAne badaSabhanI patnI thaze evuM kahI tenuM pAlanapoSaNa karyuM. AdinAthanA lagnano samaya thayo ema jANI Indra prabhu pAse AvI aMjali joDI kahyuM, "he prabhu! bharatakSetramAM mokSapurInA mArganI jema saMsAranA sarva vyavahAro paNa Ape pravartAvavAnA che. pAMca bharata ane pAMca airAvatakSetranA vize naSTa thayelA saMsAranA vyavahAra mArgane vyavasthita karavAno adhikAra prathama tIrthakarane hoya che jethI he prabhu! Apa sumaMgaLA ane sunaMdA sAthe vivAha karo." avadhijJAna vaDe potAnA trIza lAkha pUrva varSa sudhI bhogAvalI karma bhogavavAnuM jANI, bhagavAne mastaka ghaNAvyuM ane te rItane anumati mAnI, vivAha mahotsava ati bhavya rIte ujavavAmAM Avyo. re! zAtAvedanIya karmo paNa bhogavyA vinA nAza thatAM nathI. bhASabhadeva anAsaktapaNe bhogo bhogave che. temAM levAtA nathI. lagna pachI nyUna cha lAkha pUrva jeTalo samaya vItyA bAda sumaMgalAe putra bharata ane putrI brAhmIne janma Apyo. sunaMdAe putra bAhubali ane putrI suMdarIne janma Apyo. tyAra pachI 49 yugalone janma Apyo. caMDapradyotana rAjA zatAnIka rAjAe koI deva varadAna prApta thayelA citrakArano jamaNA hAthano aMgUTho kApI nAkhyo. niraparAdha citrakAra atyaMta krodhe bharAyo. teNe puna: yakSanI ArAdhanA karI kRpA prApta karI. tyAra pachI badalo levAnA IrAdAthI zatAnIka rAjAnI rANI mRgAvatInuM AbehUba citra doryuM. te citra laI citrakAra caMDaudhotanA rAjA pAse Avyo. rAjAne citra ApyuM. rAjA mRgAvatInuM citra joI tene meLavavA adhIro banyo. teNe dUta dvArA
Page #603
--------------------------------------------------------------------------
________________ 585 saMdezo mokalAvyo ke, ''zatAnIka! mRgAvatI rANI ApI do. A strIratna mArA bhAgyanuM che. anyathA yuddhamAM sarvasva gumAvazo.'' lohabaMdha dUta avaMtI (ujjayinI) Avyo. teNe zatAnIka rAjAne saMdezo Apyo. zatAnIka rAjAe dUtano tiraskAra karyo. tene dhakelI mUkyo ane 'dAsIpati'nuM buruda ApyuM. caMDapradhotana rAjA ukaLI uThayo. teNe kauzaMbI nagarInI cAre bAju paDAva nAMkhyo. banne rAjAo vacce yuddha thayuM. zatAnIka rAjAnuM mRtyu thayuM. mRgAvatI rANI have zIlarakSAnA upAya vicAravA lAgI. teNe vizvAsu dAsIne caMDapradhotana rAjA pAse mokalI. dAsIe rANInI AjJA mujaba kahyuM, ''rAjan! mRgAvatIrANI Apane khUba prema kare che. te ApanI rANI ja che. udAyana kumAra haju bALakuMvara che. baLavAna zatruo AkramaNa karI nagarIne kabajo karI leze. tethI tamAruM ja zaraNuM che. tame mahArANInA laghuvayanA putranI zatruothI rakSA karo.'' rANIno saMdezo sAMbhaLI caMDapradhotana rAjA khuza thaI gayo. kAmAMdha caMDakauzika rAjAe pUchAvyuM ke, 'putranI rakSA kaI rIte karuM?' mRgAvatI rANIe dAsI mAraphate kaheDAvyuM ke, ''avaMtI nagarImAM pAkI IMTo che te maMgAvo te IMTo vaDe kauzaMbI nagarInI cAre bAju majabUta killo banAvo. A kArya pUrNa thatAM ja huM mAruM sarvasva tamane soMpIza.'' mRgAvatI rANInA sahavAsane IcchatA caMDapradhotana rAjAe satvare lazkara dvArA IMTo maMgAvI. mUrkha caMDapradhotana rAjAe pAkI IMTo meLavavA avaMtI nagarIno killo ja toDI nAMkhyo. cauda gAmanA rAjAonA lazkarane eka zreNimAM paMktibaddha UbhA rAkhI A IMTo pahoMcADavAnuM kArya pUrNa karyuM. A lazkare eka hAthamAMthI bIjA hAthamAM IMTa ApI, kauzaMbI nagarImAM maMgAvI. alpa samayamAM kauzaMbI nagarIne pharato killo taiyAra thaI gayo. A killAmAM topa, zatruo para pheMkavAnA paththara, yaMtro rAkhavAnI vyavasthA karavAmAM AvI. A killAne pharatI surakSA mATe khAI khodavAmAM AvI. mRgAvatI rANInA kahevAthI ghaNA samaya sudhI cAle teTaluM dhana-dhAnya, iMdhanAdi kauzaMbI nagarImAM caMDapradhotana rAjAe bharAvyuM. re! viSayAMdha vyaktio strIonAM kahelAM sarva kAryo kare che. caMDapradhotana rAjA mRgAvatI rANI pAse Avyo. teNe kahyuM, ''devI ! meM tame kahelA sarva kAryo pUrNa karyAM che. have tame mArI mAMgaNI pUrNa karo.'' caMDapradhotana rAjAnA vacano sAMbhaLI mRgAvatI rANIe kahyuM, ''rAjan! prajApAlaka rAjA anyAyane roke che, svayaM AnAcAra nathI karatA. parastrIno saMga karanAra A lokamAM pratiSThA gumAvI niMdApAtra bane che ane paralokamAM durgati meLave che. he narapati! satI strIonA zIlabhaMga jevA duSkRtyo karatAM tattvajJAnano vicAra karo.'' caMDapradhotana rAjAne pArAvAra pastAvo thayo. mRgAvatI rANI dvArA te chetarAyo. deza-paradezamAM te ghaNo apamAnita thayo temaja vagovAyo. abhayakumAra gaNikAthI chetarAyA ujjayinI nareza caMDapradhotana rAjAe potAnA sADhubhAI zreNikarAjAne dUta mAraphata kaheDAvyuM ke, 'tamAruM kalyANa IcchatA ho to anupama vaMkacUDa hAra, secanaka hAthI, abhayakumAra ane cellaNAne vinA vilaMbe mokalI Apo.' A sAMbhaLI zreNika rAjAno pAro sAtamA AsamAne pahoMcyo. temaNe tarata ja dUta dvArA kaheDAvyuM ke 'jo tame tamArI kuzaLatA IcchatA ho to agniratha, anilagiri hAthI, vajrabaMdha dUta ane zivAdevI rANI zIghrAtizIghra mokalI Apo. A samAcAra sAMbhaLI badalo levA caMDapradhotana rAjAe moTI
Page #604
--------------------------------------------------------------------------
________________ 586 senA laI rAjagRhI nagarI para caDAI karI. rAjagRhI nagarIne cAre bAjuthI gherI lIdhI. saMkaTamAMthI ugaravA abhayakumAre caMDapradhotana rAjAnA sainikonI chAvaNInI pAchaLa cAre khUNAmAM cAra sonAmahoranA bharelA kaLazo daTAvyA. tyArapachI caMDapradhotana rAjAne ThAvakAI bharyo patra lakhyo ke, "mAsA! huM tamAro hitecchu chuM, mATe vAruM chuM. mArA pitAjIe ApanA mukhya senApatione paisA ApI phoDI nAMkhyA che. temane dhananI lAlaca ApI kharIdI lIdhAM che. avasara Avaze tyAre tamane paNa pakaDIne baMdIvAna banAvaze. tamane vizvAsa na hoya to jyAM senApatinA taMbu che, tyAM jajo. te taMbunA cAre khUNAmAM suvarNa kaLazo dATelAM che. tame cetI jAva.'' caMDapradhotana rAjAe chAvaNInA cAre khUNA khodAvyA. suvarNa kaLazo joI caMDapradyotana rAjAe senApatione dhikkAryA. caMDapradyotana rAjA pakaDAI javAnI bIke ujjayinI nagarImAM nAzI gayA. acAnaka rAjAnA cAlyA javAthI senApati badhuM sameTI pAchA pharyA. rAjAne pAchA AvavAnuM kAraNa pUchayuM, tyAre caMDapradhotana rAjAe kahyuM, '"he duSTo! namakaharAmo. tame mArI sAthe dago karyo che.'' senApati, aDhAra dezanA rAjA ane caMDapradhotana vacce jyAre khulAso thayo tyAre caMDapradhotana rAjAne satya samajAyuM ke, 'abhayakumAre mane chetaryo che. teNe patryaMtra racI yuddha baMdha karAvyuM che. 'abhayakumArane pakaDIne lAvIza tyAre ja huM jaMpIza.' rAjAe nagaramAM paDaha vagADavyo ke 'abhayakumArane pakaDI lAvanArane Icchita InAma ApavAmAM Avaze.' ujjayinI nagarInI madamanaMjarI nAmanI gaNikAe A kArya upADI lIdhuM. madanamaMjarIe potAnI sAthe be svarUpavAna suMdarIone lIdhI. suvratA nAmanA sAdhvIjI pAse jaina dharmano abhyAsa karyo, navatattva, svarga ane narakanI vAto jANI. zrAvikAno gaNaveza paherI rAjagRhI nagarImAM AvI. te dharmanA nAme abhayakumArane phasAvI pakaDI javA AvI hatI. gaNikAe saMgha kaDhAvI saMghavaNa nAma dhAraNa karyuM. te pagapALA rAjagRhI nagarImAM AvI. nagaranI bahAra taMbU bAMdhyo. caityaparipATI karavAnA nimittathI jinamaMdiramAM AvI. teNe jinAlayamAM pravezatAM 'nisihI' zabdano uccAra karyo. jinapUjA karI. mAlakoza rAgamAM jinabhakti karI. paramAtmAne vaMdana karI bahAra AvI. zrAvikAno prazama guNa joI abhayakumAra prasanna thayA. saMyama bhAvanA ane ucca vicArothI prabhAvita thayelA abhayakumAre chevaTe khuza thatAM vicAryuM 'mane zrAvikAno milApa thayo che to huM temanI sAdharmika bhakti karuM.' abhayakumAre temane Agraha karI jamavA bolAvyA. jamI lIdhA pachI gaNikAe abhayakumAra sAthe dharmacarcA karI. gaNikAe Agraha karI abhayakumArane potAne tyAM jamavAnuM AmaMtraNa ApyuM. bIjA divase abhayakumAra ekalA gaNikAnA AvAse bhojana karavA gayA. DhoMgI gAyikAe Agraha karI karIne abhayakumArane jamADayA ane caMdrahAsa madIrA jevuM nazIluM pINuM pIvaDAvyuM. abhayakumArane nazAnA prabhAve gADha nidrA AvI gaI tyAre gaNikAe pUrvayojita goThavaNa anusAra abhayakumArane rathamAM sUvaDAvI pavanavege ratha ujjayinI nagarI taraphadoDAvyo. re! abhayakumAra jevA buddhizALI paNa chaLakapaTathI DhoMgI gaNikAnA pAzamAM sapaDAyA.
Page #605
--------------------------------------------------------------------------
________________ 587 zUrapALa rAjAnI rANI zIlamatInI kathA (zrI zAMtinAthacaritra, pR. 194 thI 203) cakrAyudha rAjAe zAMtinAtha prabhune zUrapALa rAjAnA saMbaMdhamAM prazna pUchayo tenA saMdarbhamAM zAMtinAtha, bhagavAne zUrapALa rAjAnI kathA kahI. bharatakSetranA kAMcanapura nagaramAM jitArI nAmanA rAjA rAjya karatA hatA. temanI sulocanA nAmanI rANI hatI. A nagaramAM mahIpAla nAmano kRSIvala (kheDUta) raheto hato. tenI dhAriNI nAmanI bhAryA hatI. mahIpALanA dharaNIdhara, kIrtidhara, pRthvIpALa ane zUrapALa nAmanA cAra putro hatA. temanI anukrame caMdramatI, kIrtimatI, zAMtimatI ane zIlamatI nAmanI cAra putravadhUo hatI. ekavAra varSAkALamAM cAre putro khetare gayA. thoDA samaya pachI temanI patnIo paNa khetaramAM javA nIkaLI. tyAM acAnaka varasAda thayo. varasAdathI bacavA cAre strIoe eka ghaTAdAra vRkSano sahAro lIdho. bIjIbAju mahIpALa paNa khetare javA nIkaLyo. te paNa vRkSanI nIce AvIne ubho rahyo. te samaye cAre vahuo niHzaMkapaNe potAnA manoratho kahevA lAgI. mahIpALa gupta rIte pUtravadhuonI vAto sAMbhaLavA lAgyo. caMdramatIe kahyuM, "mane ghI sahita khIcaDI athavA dahIM ke ghI vaDe yukta bhInI kerInI kacura ane TADhI rAbaDI khAvAnI IrachA che.' kIrtimatIe khIra ane dALa-bhAta sAthe khATAM zAkanI IcchA darzAvI. zAMtimatIe modaka vagere pakavAna khAvAnI ruci pragaTa karI. zIlamatIe kahyuM, "huM snAna karI, suMdara vastrAbhUSaNo paherI, gharanA badhA sabhyone jamADI bAkI vadheluM kaIMka eThuM bhojana karuM." mahIpALe A vAta sAMbhaLI. teNe ghare AvI potAnI patnIne vahuone Icchita AhAra Apavo, evI sucanA karI. bhojananI veLAe parivAra sAthe jamavA beTho. potAnA sasarA mahIpALa ane potAnA patine bhojana karAvI cAre vahuo jamavA beThI. Aje cAre vahuone potAnI IcchA pramANeno AhAra maLyo. zIlamatInA bhANAmAM tuccha AhAra Avyo. A pramANe have nitya thavA lAgyuM. traNe vahuoe sAsune tenuM kAraNa pUchayuM. sAsue teNe darzAvelo vicAra kahyo. A vAtanI zIlamatIne khabara paDI gaI. have te udAsa banI gaI. eka vAra tenA pati zUrapALe tenI udAsInatAnuM kAraNa pUchayuM. zIlamatIe sarva hakIkata jaNAvI. patnInA manoratha pUrNa karavA zurapALa paradeza javA nIkaLyo. te pUrve teNe patnIne veNI baMdha karI ApatAM kahyuM, he priyA!mArA AvyA pachI ja tAre veNIno baMdhachoDavo ane kaMcUka utAravo." zUrapALa mahAzAla vanamAM pravezyo. tyAM jaMbUvRkSanI chAyA nIce sUto. tenA prabaLa puNyathI vRkSanI chAyA tenA para chAMyaDo banIne maMDarAI rahI. A samaye bAjunA nagarano eka rAjA mRtyu pAmyo. te niHsaMtAna hato. sacivAdike pAMca divyanI adhivAsanA karI. te divyo pharatAM pharatAM zUrapALa pAse AvyA. zUrapALane joI hAthIe gula gula zabda karI, azvae haSArava karI AnaMda vyakta karyo. tenA mAthe chatra dharAyuM. kaLaza vaDe artha apAyo. tenI banne bAju cAmaro vIMjhAvA lAgyA. lokoe maMgaLagIto gAI jayajayanA zUrapALane zubhalakSaNavALo jANI rAjA banAvyo. rAjA banyA pachI zUrapALe patnInI yAda AvatAM potAnA hAthe lakhelo eka patra kAMcanapuramAM mokalAvyo paraMtu te samaye duSkALa paDavAthI mahIpALa gAma choDI potAnA parivArane laI kyAMka cAlyo gayo. hato. sevakone koI khabara na maLatAM teo pAchA AvyAM. zUrapALane kheda thayo. mahIpALa potAnA kuTuMbane laI jyAM zUrapALa hato e ja nagaramAM AvyAM. zUrapALa rAjAe nagarajanonI suvidhA mATe sarovara khodAvavAno prAraMbha karyo. mahIpALa ane tenuM
Page #606
--------------------------------------------------------------------------
________________ 588 kuTuMba tyAM kAma karavA joDAyuM. zUrapALa rAjA taLAvanuM kArya jovA AvyA. rAjAe potAnA samagra kuTuMbane tyAM joyuM. durbaLa aMgavALI zIlamatIne joI rAjAe A nave jaNane bamaNI vRtti ane uttama dhAnya ApavAno sevakone Adeza karyo. rAjAe cakAsaNI karavA mahIpALane pUchayuM, ''zuM tAro eka putra be bhAryAo paraNyo che. kemake putro traNa ane strIo cAra dekhAya che.'' mahIpALe nAnA putranA pravAsanI vAta karI ane pote kAMcanapurathI Avyo che tevuM jaNAvyuM. rAjAe zIlamatIne chAsa levAnA bahAne mahelamAM bolAvI. zIlamatI chAsa levA gaI. rAjAe tenA zIlanI parIkSA karavA tene navo kaMcuka Apyo. zIlamatIe te levAnI nA pADI. rAjAe aniSTa thavAnI dhamakI paNa ApI paraMtu zIlamatIe cokhkhI nA pADI. rAjAe ghaNo Agraha karyo. zIlamatI potAnA nizcayamAM aTala rahI. teNe kahyuM, ''A veNI mArA patie ApI che ane teNe ja potAnA hAthe kaMcuka paherAvyo che. have patinA hAthe ja kaMcuka mUkAze.'' rAjA teno pati thavA taiyAra thayo. tyAre zIlamatIe kahyuM, '"rAjA nItinuM rakSaNa karanArA hoya che. zIla khaMDana karanArA nahIM. jo tame mane aDavAno prayatna karazo to huM agni snAna karIza.'' rAjAe kahyuM, "he mugdhA! huM zUrapALa tAro pati chuM. huM A nagarIno rAjA banyo chuM.'' have zIlamatI suMdara vastrAbhuSaNothI sajja thaI rANI banI rahevA lAgI. bIjI bAju zAMtImatI, je zIlamatInI sAthe AvI hatI tene rAjAe kedakhAnAmAM pUrI dIdhI hatI. thoDA samaya pachI tene chUTI karI. teNe kuTuMbamAM jaI kahyuM, ''kaMcuka grahaNa na karavAthI rAjAe kopita thaIne zIlamatIne kedakhAnAmAM pUrI dIdhI che. zIlamatInA haThanA kAraNe thayelI durdazAne kuTuMbIjanoe svIkArI lIdhI. ekavAra rAjAe mahIpALane bhojana mATe AmaMtraNa ApyuM. samagra kuTuMba sahita mahIpALa jamavA Avyo. te samaye rAjA ucita Asana para besI jamavA beTho zIlamatI rANIe vyaMjano pIrasyAM. rAjAe kahyuM, "he priyA! ghaNAM kALathI ciMtavelA tArAM manoratho Aje saphaLa kara.'' bhojana bAda sarvane mAnapAna ApI zUrapALa rAjAe potAnI oLakhANa ApI. teNe potAnA pitAno AbhAra mAnyo. jenA kAraNe paradeza javAnuM thayuM ane pote rAjA banyo. ekavAra zruta sAgara nAmanA mahAna mahAtmA padhAryA. tyAre zUrapALe potAnA pUrvabhava saMbaMdhI prazna pUchayo. mahAtmAe kahyuM, "he rAjan! teM pUrva bhavamAM atithi saMvibhAga vrata karyo hato. bharatakSetranA bhUmi pratiSTha nagaramAM tuM vIradeva nAmano zrAvaka hato. tArI patnInuM nAma suvratA hatuM. AThamanI tithinA divase teM pauSadha karyo. pAraNAnA divase teM zubha bhAvanA bhAvI ke, 'dhanya che te puruSo ! jeo pauSadha karI pAraNAnA divase sAdhune nirdoSa dAna Ape che.' te ja samaye zuddha bhAvanAnA baLe be tapasvI munirAja padhAryA. teM emane bhojana pANI Adi vaDe pratilAbhyA. A sukRtanA pariNAme tuM A bhavamAM rAjA banyo che. sItA ane bhAmaMDaLanI kathA (jaina rAmAyaNa) janaka rAjAnI videhA nAmanI bhAryAe yugala bALakane janma Apyo. tevA arasAmAM sAdhupaNAne pAmyA chatA atisuMdarI uparanA athAga premane visarI na zakanArA piMgala nAmanA RSi mRtyu pAmIne saudharma nAmanA devalokamAM devapaNe utpanna thayA. te deve avadhi jJAnathI potAno pUrvabhava joyo. pUrvajanmamAM potAnA duzmana evA kuMDalamaMDitane janaka rAjAnA putra tarIke utpanna thayelA joyA. potAnA zatrune rAjaputra tarIke janmelo joIne pUrvanA verabhAvathI deve te bALakanuM apaharaNa karyuM. tyArapachI A bALakane zIlA para aphALI mArI nAkhavAno vicAra karyo paraMtu bALakanA puNyodaye deva veravRtti bhUlI gayo. bALakane divya alaMkArothI
Page #607
--------------------------------------------------------------------------
________________ 589 vibhUSita karI vaitADhaya parvatanA rathanUpUra nagaranA udhAnamAM mUkI Avyo. A bALaka caMdragati nAmanA vidhAdharane maLyo. teNe potAnA putranI jema teno janmotsava manAvyo. te bALakanuM nAma bhAmaMDaLa rAkhavAmAM AvyuM. bIjI bAju janaka rAjAe cAre dizAomAM mANaso mokalAvI bALakanI zodha karAvI paraMtu bALakanA koI samAcAra na maLyA. bALakInuM nAma sItA pADavAmAM AvyuM. uttama mAtA-pitAnA sahavAsathI uchaLatI sItA rUpa ane lAvaNyanI saMpadA sAthe vRddhi pAmavA lAgI. yauvana vayamAM tenuM rUpa soLe kaLAe khIlI uThayuM. tevA samaye janaka rAjAnI nagarI para ardhabarbara dezanA AtaraMgatame (nAmanA krUra malecchanA hajAro putroe) upadrava Adaryo. AphatanA prasaMge janaka rAjAe madada mATe dazaratha rAjAne dUta dvArA saMdezo pahoMcADayo. rAjA dazarathanI anujJA laI rAmacaMdrajI potAnA bAMdhavo sAthe mithilAnagarImAM AvyA. temaNe malecchone harAvyA ane zarata anusAra sItA sAthe vivAha thayA. zrI nAradajIe lokamukhethI sItAnA sauMdaryanI prazaMsA sAMbhaLI hatI. sItAne jovA nAradajI tenA mahelamAM AvyA. saMnyAsI jevA vezavALA nAradajIne joIne sItAe 'he mA! ' evI cIsa pADI. te bhayathI oraDAmAM doDI gaI. tenI cIsa sAMbhaLI dvArapALo doDI AvyA. mahelamAM 'ene mAro' evI bUmaraNa macI gaI. nAradajI jIva bacAvavA game tema karIne tyAMthI chaTakI vaitADhaya parvata para jatA rahyA. nAradajIe potAnA apamAnano badalo levA vaitADhaya parvatanI dakSiNa zreNimAM caMdragati vidyAdharanI madada lIdhI. A vidhAdharano baLavAna ane parAkramI bhAmaMDaLa nAmano putra (sItAno bhAI) hato. nAradajIe sItAnuM citra dorI bhAmaMDaLane batAvyuM ane sItAnA rUpa-guNanI tenI samakSa khUba prazaMsA karI. bhAmaMDaLa sItA pratye AkarSAyo. tenA cittamAM sItAne prApta karavAnI utkaMThA jAgI. tenI udAsIna sthiti joI vidhAdhara rAjAe nAradajIne kanyA vize pUchayuM. 'videhAnI putrI sItA che' evuM jANI caMdragati rAjAe capalagati nAmanA vidhAdhara dvArA janaka rAjAne potAnI nagarImAM teDAvyA. tyAra pachI potAnA putra bhAmaMDaLa mATe sItAnI mAMgaNI karI. janaka rAjAe kahyuM, ''sItA meM rAmane soMpI che.'' caMdragati rAjAe potAnA be dhanuSyo vajrAvarta ane arNavAvarta janaka rAjAne soMpatA kahyuM, "A be dhanuSyamAMthI eka paNa dhanuSyanI paNacha rAmacaMdrajI caDhAvaze to ame parAjita thazuM. pachI Apa khuzIthI sItAnA vivAha rAmacaMdrajI sAthe karajo, anyathA sItA bhAmaMDaLane varaze.'' janaka rAjA dhanuSya laI mithilAnagarImAM AvyA. tyAM svayaMvara racAyo. rAmacaMdrajIe dhanuSya ucakI palakavAramAM paNacha caDAvI TaMkArava karyo. tyAre dharatI ane aMbara guMjI uThayA. sItAe rAmacaMdrajInA gaLAmAM varamALaa paherAvI. bIjuM dhanuSya lakSmaNe upaDayuM. tyAre tenA nAdathI dizAo badhira banI gaI. vidhAdharoe aDhAra kanyAo lakSmaNane ApI. te samaye satyabhUti nAmanA sUrivare bhAmaMDaLa ane sItAno pUrvabhava kahyo. bhAI ane bahenanuM rahasya ujAgara thayuM. sItA potAnI bhaginI che; evuM bhAmaMDaLe jANyuM. janakarAjA ane videhA rANIne khabara paDI ke bhAmaMDaLa potAno ja putra che. bhoja rAjA vidyApremI ane dAnapremI mahArAjA bhoja kadaradAnImAM evA mAhera hatA ke koIpaNa vidvAna-kavinI navya racanA sAMbhaLatAveMta e dAnanA aSADhI megha banI saMpattinI varSA karatA. emanA maMtrIne rAjAnI udAratA khUMcatI hatI paraMtu rAjAne kaIrIte kahevuM te samajAtuM na hatuM. Akhare maMtrIe parokSa upadezano Asaro laIne
Page #608
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59o rAjAnA zayanakhaMDanA dvAre maroDadAra akSare eka saMskRta paMkti lakhI. "Apadarbhe dhanaM rakSeta" arthAta jIvanamAM sulatAnI (ApadA) Ave tyAre upayogI bane eTalA mATe dhanano saMcaya karavo joIe. AMkhamIMcIne dAnanI gaMgA na vahAvI devAya. mahArAjA bhoje rAtre zayanakakSamAM pravezatAM paMkti vAMcI. teo samajI gayA ke, "mAre hitecchuoe mArI dAna pravRtti para lagAma tANavA A upadeza lakhyo che.' teo sAcA dAnavIra hatA. A upadeza paMkti temanI dAnagatine avarodhI zakI nahIM. rAjAe e paMktinI nIce bIjI paMkti joDI. 'bhAgyA bhAAM kva cApada:' arthAta prazyazALIne Apatti AvavAnI saMbhAvanA ja kyAMthI hoya. temane to Aphata paNa avasaramAM ane pratikULatA anukULatAmAM badalAI jatI hoya che. maMtrIe rAjAno tarkabaddha pratyuttara vAMcyo. maMtrIe dalIla karatAM trIjI paMkti AlekhI ke, "kadAcita kRpite daive' arthAtu kyAreka bhAgya rUThe tyAre bhalabhalA puNyazALIone paNa bhayaMkara takalIpho veThavI paDe che. rAma, pAMDavo, kRSNa, harizcaMdra vagerene bhAgya rUThavAthI ja Apatti AvI hatI. saMkaTanI sAMkaLa banI rahe eTalA khAtara paNadhana saMcaya karI rAkhavA jevo che. vaLatI rAtrie zayanakakSamAM jatAM rAjA A navI paMkti vAcatAMveMta khaDakhaDATa hasI paDayAM. dekhItI. nakkaratA dharAvatI e paMktinI dalIla kevI pokaLa hatI e vicakSaNa rAjAe tarata pArakhI lIdhuM. emaNe takSaNa zlokanI cothI paMkti umerI ke, "saMcitamapi nazyati' arthAt jo bhAgya rUThe ane puNyavAna paNa AphatamAM AvI jAya tyAre sAcaveluM dhana paNa naSTa thaI jaze. badanasIbe jyAre badhuM ja bagaDavAnuM hoya tyAre A paNa kyAMthI bacavAnuM ? mATe evI koI bhIti rAkhyA vinAdAna gaMgA vahevA do. e zubha karaNI Aphatane aTakAvI deze!" maMtrIe AdaDha uttara pachI cUpakIdI svIkArI lIdhI. Ama, bhojarAjA ItihAsamAM dAnavIra tarIke prasiddhi pAmyA. vikrama rAjAnI kathA (vikrama caritra, le. zubhazIlagaNi) ujjainI nagarInA garbhabhilla rAjA ane zrImatI rANInA panotA putra ane jagaprasiddha bhatRharinA nAnA bhAI hatA. bhayaMkara vyaMtara agnivaitAlane vaza karanAra, bhayAnaka kSetrapAla devane prasanna karanAra, rAjyarakSikA cakrezvarI devI tathA annapUrNA - lakSmIdevInuM varadAna prApta karanAra, devothI paNa durjaya kharparaka taskarano nAza karanAra, prAyaH aprApya divya suvarNa puruSane meLavanAra ane A dhana dvArA mALavAnA samagra devAdAronuM devuM rAjya taraphathI cUkate karI potAno saMvat calAvanArA vikrama rAjA jagatamAM lokaprasiddha banI gayA.
Page #609
--------------------------------------------------------------------------
________________ 591 4. saptapadI lagnavidhi lagna prasaMge sAmAjika rIte paraspara sAthe saMbaMdha bAMdhatA be parivAra mATe eka utsava che. varapakSA ane kanyA pakSa ema be parivAro vacce navA saMbaMdha dvArA eka navuM sAmAjika dhruvIkaraNa racAya che. strI ane puruSa mATe lagna saMbaMdhanuM joDANa e navo janma che. ekameka pratyenI pharajo ane javAbadArIo pAra pADavAnI hoya che. lagna prasaMge hastameLApa bAda vara ane vadhU pavitra agni samakSa sAta DagalA cAlIne premapUrvaka ekabIjA pratyenI javAbadArIo nibhAvavAnA zapatha grahaNa kare che. jene saptapadI' kahevAya che. sumeLa bharyA lagna jIvana mATe A jIvana nirvAha vidhi atyaMta Avazyaka che. vaLI, hiMdu graMtho anusAra saptapadInI vidhinA yojAya tyAM sudhI lagna saMbaMdhane mAnyatA ane majabUtAI sAMpaDatI nathI. bhale, mAtA-pitA dvArA kanyAdAnano vidhi pAra pADavAmAM Ave, bhAI java-tala pavitra vedImAM home, chatAM saptapadInA sAta DagalA pANigrahaNa dvArA vAra-vadhUna bhare tyAM sudhI lagna vidhi adhUro lekhAya che. kanyA kuMvArI ja mAnavAmAM Ave che. Ama, saptapadI dvArA ja pati-patnInA saMbaMdha baMdhAya che. lagnathI joDAyelI nArIne "ardhAginI' kahevAya che. saptapadInI vidhi bAda patnI tarIke strI patinI DAbI bAjunuM sthAna grahaNa kare che. e rIte tene 'vAmAMginI' kahevAmAM Ave che. saptapadI uparAMta kanyAdAna, javatalanuM vedImAM homavuM, hastameLApa bAda corInA cAra pherA e vidhio atyaMta mahattvanI che. kanyAdAna dvArA mAtA-pitA putrIno hAtha vararAjAnA hAthamAM soMpI dIkarInA lagnane mAnyatA bakSe che. java-tala agnimAM homI bhAI tenI paraNettara bahenane khAtarI Ape che ke je vararAjAnA hAthamAM tane soMpavAmAM AvI che, te dulhArAjA haMmezA tenI rakSA ane sahAyatA karaze. corInA cAra pherAnI vidhi dvArA vararAjA gharagaththu javAbadArIo pAra pADavAmAM patnIne sahAyabhUta thavAnI khAtarI Ape che. corInA cAra pherAmAM traNa pherA dulhananA netRtva heThaLa pharavAnA hoya che. cotho phero dulhAnA netRtva heThaLa pharavAno hoya che. jyAre saptapadImAM dulhA-dulhana sAta DagalA sAthe maLIne bhare che. je agninI sAkSImAM agni samakSa bharavAnA hoya che. adhyAtmikatA, tattvajJAna ane pavitratAnI daSTie hindu dharmagraMthomAM sAtamA aMkanuM mahattva adakeruM che. sAta mATikAo athavA mAtR urjAnA sAta pAsAonuM mahattva paNa samajAvAyuM che. pavitra agninI sAta jvALaonuM varNana hindu zAstromAM jovA maLe che. A sAthe sAta pavitra nadIo, strInA jIvanamAM AvatAM sAta tabakkA, saMgItanA sAta sUro, sUryanA sAta kiraNo, sAta mukhya graho, sAta RSionA nAmAbhidhAnA sAthenuM saptarSi tArAmaMDaLa e badhAno ullekha graMthomAM samajAvAyo che. A sAtano aMka manuSyanA dIrdhAyuno dhotakapaNa gaNAya che. sAvitrInI paurANika kathAmAM satyavAnanuM mRtyu thayuM tyAre yamarAja satyavAnane levA AvyA. satyavAnane punaH jIvana ApavA mATe sAvitrI yamarAjane vinavaNI karatA sAta pagalA cAlI hatI. teNe yamarAjane kahyuM, "he mRtyunA devatA! huM tamArI sAthe mArA patinA jIvananI yAcanA karatAM sAta pagalAM cAlI
Page #610
--------------------------------------------------------------------------
________________ 592 chuM. tethI e dRSTie ApaNe banne mitra banyA chIe. zuM mitra banIne mArA patinA AtmAne sAthe laI jaI mane vidhavA banAvazo? Ama, saptapadInuM mahattva dharma, artha, kAma ane mokSa sAthe atyaMta ghaniSTha rIte saMkaLAyeluM che. 5. puruSanI 02 kalA H (zrI samavAyAMga sUtra bola - 02) 1. lekhana; 2. gaNita; 3. rUpa badalavAM; 4. nRtya (nAca); 5. saMgIta; 6. tAla; 7. vAjiMtra; 8. baMsarI; 9. naralakSaNa; 10. nArIlakSaNa; 11. gajalakSaNa; 12. azvalakSaNa; 13. daMDa lakSaNa; 14. ratnaparIkSA; 15. dhAturvAda; 16. maMtravAda; 10. kavitva; 18. tarkazAstra; 19. nItizAstra; 20. dharmazAstra; 21. jyotiSazAstra; 22. vaidakazAstra; 23. 5TabhASA; 24. yogAbhyAsa; 25. rasAyana; 26. aMjana; 27. svapnazAstra; 28. IndrajAla; 29. khetIvADI kArya; 30. vastra vidhi; 31. jugAra; 32. vyApAra; 33. rAjasevA; 34. zakunavicAra; 35. vAyu thaMbhana; 36. agni sthaMbhana; 37. megha vRSTi; 38. vilepana; 39. mardana; 40. udharva gamana; 41. suvarNa siddhi; 42. rUpasiddhi; 43. ghaTabaMdhana; 44. 5trachedana; 45. marmachedana; 46. lokAcAra; 40. lokaraMjana; 48. phaLa AkarSaNa; 49. alAlana (phaLa na lAge tyAM batAvI devA); 50. dhArabaMdhana; 51. citrakalA; 52. grAma vasAvavuM; 53. mallayuddha; 54. rathayuddha; 55. garUDayuddha; 56. dRSTiyuddha; 50. vAyuddha; 58. muSThiyuddha; 59. bAhuyuddha; 60. daMDayuddha; 61. zastrayuddha; 62. sarpa mohana; 63. vyaMtara mardana; 64. maMtravidhi; 65. taMtravidhi; 66. yaMtravidhi; 60. raupya pAkavidhi; 68. suvarNa pAkavidhi; 69. baMdhana; 70. mArana (mArI nAMkhavA bebhAna karavAnI vidhi); 71. sthaMbhana (sthaMbhana karI devA); 02. saMjIvana cetanA pedA karavI. strInI 64 kaLA : o. 1. nRtya; 2. citra; 3. aucitya; 4. vAditra; 5. maMtra; 6. jaMtra; 7. jJAna; 8. vijJAna; 9. daMbha; 10. jala-sthaMbhana; 11. gItagAna; 12. tAlamAna; 13. meghadRSTi; 14. phalAsRSTi; 15. AkAra-gopana (rUpa saMtADavuM); 16. dharma vicAra; 17. dharma nIti; 18. zakunavicAra; 19. kriyAkalpa; 20. ArAma ropaNa; 21. saMskRta jalpa; 22. prasAdanIti; 23. suvarNa vRddhi; 24. sugaMghI tela karavuM; 25. lIlA (mAyA) racavI; 26. hAthI ghoDAnI parIkSA; 20. strI-puruSanAM lakSaNanuM jJAna; 28. kAma kriyA; 29. lipichedana; 30. tAtkAlika buddhi; 31. vastu siddhi; 32. vaidaka kriyA; 33. suvarNa ratna zuddhi; 34. kuMbhabhrama; 35. sArI zrama, 36. aMjana yoga; 30. * curNa yoga; 38. hastapaTutA; 39. vacanapaTutA; 40. bhojanavidhi; 41. vANijyavidhi; 42. kAvyazakti; 43. vyAkaraNa; 44. zAlIkhaMDana; 45. mukhamaMDana; 46. kathAkathana; 47. phUlamAlAguMthana; 48. zRMgAra sajavA; 49. sarva bhASA jJAna; 50. abhidhAna jJAna; 51. AbharaNa vidhi; 52. nRtya upacAra; 53. gRhAcAra; 54. saMcaya karavuM; 55. nirAkaraNa; 56. dhAnya rAMdhavuM; 50. kezaguMthana; 5. vINAnAdana; 59. vitaDAvAda; 60. aMka vicAra; 61. satyasAdhana; 62. lokavyavahAra;63. aMtyakSarI; 64. prazna pahelI. uparanI cAra 02 tathA 64 kalA anAdi kALathI cAlI Ave che ane anaMtakALa sudhI evIja
Page #611
--------------------------------------------------------------------------
________________ 593 raheze paraMtu kALaprabhAvathI bharata airavata kSetramAM lopa thatI jAya che. mahAvideha kSetramAM to sadA banI rahe che. 6. zrAvakanA 21 guNo vartamAna paMcama ArAmAM ahIMthI sIdhA mokSe jaI zakAtuM nathI paraMtu sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikA A cAre ghaTako mATe ekAvatArI banavuM sulabha che. dharmanI A adbhuta DhAla to juo! bhinna bhinna AcArya bhagavaMtoe saMkalana karI zrAvakanA 21 guNo batAvyA che. keTalAka guNo darekanA saMkalanamAM samAnarUpe jovA maLe che jyAre keTalAka guNomAM taphAvata jaNAya che. 'ujjavaLa vANI bhA-2' nA AdhAre 21 guNo darzAvyA che. A uparAMta 'zrI brahma jaina thoka saMgraha'mAM cotho thokaDo 'pAMtrIsa bola'no che. A pAMtrIsa bolamAMthI aMtima bola 'zrAvakanA 21' guNono che. 1. akSudratA : najIvI vAtomAM na jhaghaDavuM, vAtanuM vatesara na karavuM, rajanuM gaja na karavuM. 2. rUpavAna : ghATIluM, namaNuM, rUpALuM suMdara AkRtivALuM, AtmaguNothI suzobhita. saumyatAH suzIlatA 3. 4. lokapriyatA H niHsvArthatA, sevA, udAratA, dAnapriyatA, mitratA Adi guNothI lokapriya hoya. 5. akrUratA dayA ane anukaMpAyukta komaLa hRdaya hoya. 6. pApabhIrUtA : 15 prakAranA pApano bhaya hoya. o. azaThatA H sajjanatA, durjanatAno abhAva hoya. 8. sudAkSiNyapaNuM : dakSatA, nipuNatA, caturAI, dA.ta. abhayakumAre sAdhunA niMdakone caturAIpUrvaka pATha bhaNAvyo. 9. lajjAvaMta guNono upAsaka, vaDIlonI, kuTuMbanI, samAjanI lajjA rAkhato kukarma na Acare. AbarU ke : zAkha gumAvavA karatAM prANa gumAvavAnuM pasaMda kare. dA.ta. dhAriNI rANIe zIlanI surakSA karavA jIbha kacaDI prANa tyAga karyo. 10. dayALutA H pratidina bhalAinuM kArya kare. dIna-duHkhIo prati dayA darzAve. potAnuM buruM karanAra prati paNa dayA dAkhavI dharma kare. dAta. medharatha rAjAe pArevAnI dayA pALI. 11. mAdhyasthatA H koI vyakti, vastu ke paristhiti pratye viruddha mata, abhiprAya, jhUkAva ke tarapheNa na hoya, gamA-aNagamAno bhAva na hoya. dA.ta. mahArAjA zreNikane koNika pratye aMzamAtra abhAva ke dveSa na hato. 12. guNAnurAgItA : guNavAnanA guNonI bharapeTa prazaMsA karavI, guNa grAhaka daSTi keLavavI. dA.ta. kRSNa mahArAjAne kurUpa kUtarImAM zubhra ane suMdara daMtAvalI dekhANI. 13. priyabhASitAH kaThora, nirarthaka, akArya, niMdAkArI, hiMsAkArI, krodhAyukta, ahaMkArayukta, mAyAkArI, asatya, klezayukta bhASAno tyAga. vANInA guNothI yukta bhASA bolavI. 14. nyAyapriyatA : sAcAno pakSa laI nyAya ApavAnI kAryakSamatAthI samAjamAM pratiSThA ane sanmAna maLe che. 15. sudIrghadRSTi : vartamAna kALe mana, vacana ane kAyAnI pravRtti dvArA mArA AtmAnuM dIrghakALe zuM thaze? Ama, pariNAmane najara samakSa rAkhI kAmabhogo temaja kaSAyone maMda banAvI jIvana jIvavuM. 16. vizeSajJa : satya-asatya, nyAya-anyAya, nIti-anIti, hita-ahita, puNya-pApa, jIva-ajIvano
Page #612
--------------------------------------------------------------------------
________________ 594 vivekahovo te vizeSajJa che. vizeSajJa pArakAnI pIDAne jANI zake che. 10. vRddhAnugAmitAH je keLavAyelA, ghaDAyelA che tedravyathI vRddha che. je kSetranA jANakAra che te kSetrathI vRddha che. je vayathI vRddha che te kALathI vRddha che. vRddhone anusaravuM, temanI AjJA mAnavI, bahumAna karavuM te vRddhAnugAmitA che, e ja DahApaNanuM kArya che. paMcataMtramAM te saMbaMdhI kabUtara ane uMdaranI kathA suMdara daSTAMta pUruM pADe che. 18. vinItatA: tIrthakara bhagavAnanI AjJA pAlanane vinaya kahevAya che. vinayathI lAghava guNa pragaTe che. 19. kRtajJatA : koInA ya-kiMcita upakArane mahAna gaNI badaNamukta thavA prayatna karavo. 20. paropakAritA H bIjAnA hitanA mATe madadarUpa thavuM te paropakAritA che. vRkSa, nadI, sarovara, sUrya, caMdra ema samasta sRSTi paropakArano saMdezo pAThave che. bIjAne dharma pamADavo, navatattva ane deva-guru-dharmanI samajaNa ApI zraddhA karAvavI te adhyAtmika utkRSTaparopakAra che. 21. labdhalakSitAH lakSyane prApta karavAnI tamannA. phakta mokSanuM ja lakSya hoya to labdhalakSita guNa pragaTayo kahevAya. zrAvakanI sarvapravRtti, sarva sAdhanA, ArAdhanA, sarva anuSThAno mAtra mokSanA lakSe hoya. che. gopa saMskRtino ItihAsa prAcIna kALamAM gheTAM-bakarAM rAkhe te bharavADa ane gAya, bheMsa, UMTa ItyAdi pALe te rabArI kahevAto. Aje evuM rahyuM nathI. bharavADa, gheTAM-bakarAM sAthe gAyo, bheMso rAkhatA thayA che. gopa prajAno peTa gujAro mAla Dhora hovAthI tenA raheThANo, khaDa pANIvALA vistAronI AsapAsa ja rahyA che. teoe vADA, nesaDA, bhUMgA ane kUbAomAM rahI prAkRtika saMskAra jhIlI gopa saMskRtine vikasAvI che. vartamAna samayamAM rakhaDatI rajhaLatI moTA bhAganI jAtio sthira thatI jAya che paraMtu mAravADa, karaccha ane uttara gujarAtamAM vasavATa karatI rabArI koma Aje paNa potAno paraMparAgata pazupAlanano vyavasAya jALavI rAkhI kyAMya sthAyI thAya che. rabArI zabda mULa "revaDa' zabdamAMthI utarI Avyo che. revaDa eTale gAyo, bheMso, UMTa, gheTAbakarAnuM ToLuM. A ToLAne sAcavanAra "revADI' tarIke oLakhAto. tenuM apabhraMza thatAM "rabArI' zabda Avyo. Aje paNa hariyANAmAM revArI' (revADI) jillo che. tyAMthI sthaLAMtara karIne AvyA e revArI kALAMtare rabArI tarIke oLakhAyA. lokavAyakA anusAra rabArIo zrI kRSNa sAthe dvArikA AvyA. zrI kRSNa kuzasthaLIno nAza thatAM dvArikA vasAvyuM. A samaye raivataka nAmano parvata hato. tyAMnA vasavATa uparathI teo revata' ane kALAMtare 'rabArI' kahevAyA. eka pracalita kivadaMti anusAra mahAdevajInA kahevAthI pArvatIe potAnA zarIranA melamAMthI eka pUtaLuM banAvyuM. je pUtaLAne mahAdevajIe samaDAnA vRkSa nIce UbhA rahI sajIvana karyuM. emAMthI je mANasa utpanna thayo te sAMbaDa kahevAyo. pArvatIe sAMbaDane UMTa carAvavAnuM kArya soMpyuM. sAMbaDanuM Adi nivAsasthAnA kailAsa gaNAya che. Aje paNa rabArIo samaDAnA vRkSane pavitra gaNe che. ekalavAyA jIvanathI kaMTALIne sAMbaDe pArvatIjI samakSa lagna karAvI ApavAno prastAva mUkyo. pArvatIjInI sUcanA anusAra bIje divase sAMbaDa nadInA kinAre saMtAI gayo. apsarAonuM ToLuM nadImAM
Page #613
--------------------------------------------------------------------------
________________ 595 snAna karavA AvyuM. kinAre mUkelA vastromAMthI eka apsarAnA vastro sAMbaDe corI lIdhAM. snAna bAda "rAI' nAmanI apsarAe vastronI zodha karI. te vakhate apsarA sakhIoe eka eka kaTako kApI vastra banAvI ApyuM. apsarAoe pArvatIjIne rAva karI tyAre pArvatIjIe kahyuM, "sAMbaDa je mAMge te Apo te vastro pAchA ApI deze." sAMbaDe 'rAI' nAmanI apsarA sAthe lagnano prastAva mUkyo. vacane baMdhAyelI apsarAoe vAtane svIkArI lIdhI. sAMbaDa ane rAInA lagna thayA. temanA putro mAtAnA nAmathI 'rAyaDA' kahevAyA. bIjI daMtakathA anusAra zivajIe sAMbaDanA lagna rAyaDA, kuNana ane reNukA nAmanI apsarAo sAthe karAvyA. sAMbaDane cAra putrIo ane eka putranI prApti thaI. zivajInA kahevAthI sAMbaDa svargaloka choDI bahAra jaI vasyo tyArathI 'rAhabArI' tarIke oLakhAyo. nAmala, kAmala, premala ane umA A cAre kanyAone anukrame rAThoDa, paramAra, paDhiyAra ane jAdava kuLanA rAjapUto sAthe paraNAvI. A rAjapUta yuvAnoe UMTa carAvavAno vyavasAya svIkAryo. Aje paNa rabArIomAM paramAra, rAThoDa, paDhiyArI, solaMkI, cauhANa, gohila, makavANA, cAvaDA, kAchelA jevI vividha rAjapUta aTako jovA maLe che. rabArIomAM lagabhaga 133 aTako che. ItihAsavido rabArIone madhya eziyAnA barnara jAtinA mAne che. eka maMtavya anusAra rabArIo mULe balucistAnamAMthI AvyA che. temanI mULa mAtA hiMgaLAja che. balucistAnamAMthI paMjAba, siMdha, mAravADamAM ane kacchamAM pravezyA. tyAM vasavATa karyo. ApaNA samAjamAM moTA bhAganI jJAtiomAM potAnA kuLanA vahIvaMcA bAroTo' hoya che. rabArIomAM paNa vahIvaMcA hoya che. teo bAroTane "pIra' mAne che. lagna Adi zubha prasaMge temane AmaMtraNa ApavAmAM Ave che. "dApu' ApIne kuTuMbanA vahu-chokarAnA nAma copaDe lakhAvAya che. bAroTanA copaDA kAnAmAtara vinAnA 'boDI lipi'mAM lakhAya che. navamI sadIthI A copaDA zarU thayA che. te pUrvenI vigata maLatI nathI. 8. navarasa (anuyogadvAra sUtra, bhA.-1, pR.-828, ghAsImalajI ma.) 1. vIrarasaH je rasa vIratva pUre, tyAga, tapa ane karmazatruno nigraha kare te vIrarasa che. 2. zRMgArarasa viSayo tarapha vALe te zRMgArarasa che. 3. adbhutarasaH zruta, zilA, tapa, tyAga, zorya, karma, adbhuta padArtha vagere je sI karatAM vadhu che te adbhutarasa che. 4. raudrarasaH je ati dArUNa hovA badala raDAve, azru vahevaDAve te raudrarasa che. vIDanakarasaH je lajjAjanaka che te brIDanaka che. 6. bIbhatsarasaH zukra, zoNita, lALa, dhRNita zarIra, uccAra-malaviSTA, prasavaNa-mUtra vagere uddhagajanya che. hAsyarasa : hAsyajanaka, vikRti ane asaMbaddha evA mANasonA vacano sAMbhaLavAthI. karuNarasAH priyapadArthanA viyogathI utpanna thayela zokaprakarSa svarUpa te karUNa rasa che. 9. prazAMtarasa gurujanonA vacana zravaNathI udbhuta upazamanI prakarvatA te prazAMtarasa che. kavikarma kAvya kahevAya che. aMtaraAtmAthI je anubhavAya che te rasa kahevAya che. e raso.
Page #614
--------------------------------------------------------------------------
________________ 596 tattatsahakArI kAraNothI samIpatAthI cittamAM je utkarSa vizeSa utpanna kare che te anurUpa hoya che. te bhAva che. 1. vIrarasanuM nimita kAraNa saMtonA caritra zravaNa ItyAdi che. dAna AdimAM utsAha pragaTAve che. karmanigraha ane tapa karavAmAM preraNAtmaka guNa vIrarasano che. pazcAtApa lakSaNavALo, dAna ApIne pazcAtApa na kare te vIrarasa kahevAya che. dhairya, parAkrama vIrarasa che. 3. pUrva vastunA darzana ke zravaNathI je rasa udbhave te rasa adbhuta rasa che. te vismayarUpa che. je harSa ane viSAdanI utpatti rUpa lakSaNathI oLakhAya che. 4. zatruo, mahAaraNya, gADhatimira Adi raudra che. emanA darzana vagerethI Urbhavela vikRta adhyavasAya paNa raudra che. brAkuTI bhaMganinadahathI jANavAmAM Ave che. A rasa lajjAjanaka vastu jovA vagerethI utpanna thayela manoglAni che. enA sthAne bIjI jagyAe bhayAnaka rasa kahevAmAM Avyo che. saMgrAma ItyAdi jovAthI A rAsa utpanna thAya che. teno aMtarbhAva raudra rasamAM ja karavAmAM Ave che. mAtA-pitA, guruno avinayapUrvaka vyavahAra karavAthI, mitranI guptavAta karavAthI, mAnyajanonI dharmapatnIo sAthe aucityapUrNa vyavahArano atikrama karavAthI. 6. udvegajanya vastuo jovAthI, sAMbhaLavAthI jugupsAtmaka bhAva utpanna thAya che. A rasana bIbhatsa rasa kahevAya che. veSa, alaMkAra vagere jovAthI je rasa utpanna thAya te hAsyAsa che. jenAthI prAbhI bhayaMkara rIte raDe che athavA jenAthI prANI karaNapUrNa thaI jAya che. 9. jenA vaDe prANI krodhathI udbhavela citta vikSepAdithI vihIna thaI jAya che. naM 9. tera kAThIyA. ALasaHdevaguru pAse jatAM ALasa thAya. 2. moha: strI puruSa vigerethI viMTaLAI rahe. 3. avinaya : guru kaMI khAvA nahIM Ape, dhaMdho karIzuM to maLaze evo vicAra karI deva-guru-dharmano. avinaya kare. 4. abhimAnaH manamAM moTAI rAkhI pachI guru pAse jAya. 5. krodhaH guru pAse AkrozapUrvakabole. 6. pramAda : pramAdamAM paDayo rahe. 7. kRpaNa A guru to paisA kharcAve che, mATe nathI javuM. 8. bhayaH guru pAse vrata paccakhANa kare. 9. zoka zokanA yoga guru pAse na jAya. 10. ajJAnaH ajJAnatAthI guru pAse na jAya. 11. vikathA : anucita vAto karavAmAM tatpara. 12. kautuka mArgamAM kautuka jovA Ubho rahe. 13. viSayaH kAmabhogamAM Asakta hovAthI guru pAse na jAya.
Page #615
--------------------------------------------------------------------------
________________ paco 10. "zrI kayavannA rAsa'mAM AvatI vividha dezIonI yAdI dezI e vividha rAgamAM gAIzakAya tevI padha zailI che. dezamAM rAga vaividhya noMdhapAtra che. zrI.rA.rA. (patra 86-a)mAM lakhe che ke, dezIono ullekha cakravartI jyAre mULa cha rAga prarUpe tyAre tenI cosaTha hajAra (64,000) rANIo navI navI dezIo vaDe tenI stavanA kare che. Ama cosaTha hajAradezIo che. jaina sAhityanA saMzodhaka mo. da. desAIe "jaina gurjara kavio' bhAga-8mAM 2328 dezIonI sUci ApI che. prastuta rAkRtionI dezIono ullekha tenA AdhAre karyo che. madhyakAlIna kavionI kAvya racanAomAM dezIono vizeSa prayoga thayo che. "zrI kayavannA rAsamALA'mAM prayojAyelI dezIonI mAhitI nIce pramANe che. A noMdha dezInA vaNa _..Saa TekAnA bhAganace ramaJIovI kavinuM nAma kayavannA rAsamAM AvatI dezI ane rAganuM nAma DhALano kra. jai.gu.ka. | jai.gU.ka. bhA.-8mAM. | bhA.-8mAM dezI kramAMka patra kramAMka pa4 1. alabelAnI 10 10 jayaraMga gaMgArAma gaMgArAma gaMgArAmAM gaMgArAma 134 21 162 245 2. avarka vesara pAvato vIprano tajI mAnuM 3. Ai re Ai re jamAlo sAga vecana Ai 4. Avo urI (orI) ke jA parI hai vakaraNa! (mata) tarasAveM jIva ke ratana sonArakI he dhUDI eka mujha re 5. IDara AMbA AMbalI re IDara dADama drAkha 6. IMdolA che. ima dhanoM ghano dhananeM prabhAvai 8. eka AloaNano dANI re 9. eka lahari le gorilA re (siMdhuDo) 10. eNI pari rAjya karatAM re (goDI). 11. e vara Avo re 12. kapUra hUIM atI ujaluM 13. kabahI milai mujha jau kiratAra hamArA epaNi 14.| kara joDI Agali rahI, deI parijana pAse re 15. karaDo jihAM koTavAlA 16. karama na chUTe re prANIyA athavA karma taNI gati kiNahI na jANIvA 10. kahiNI karaNI sujha viNa dUjo koI na dITho yogI 16 re (dhanyAzrI) 251 262 phatehacaMda padmasAgara gaMgArAma RSabhadAsa jayaraMga aSabhadAsa gaMgArAmAM dIptivijaya vijayazekhara jayaraMga jayaraMga gaMgArAma 305 306 315 310 324.1 335 aSabhadAsA
Page #616
--------------------------------------------------------------------------
________________ 598 345 pa1 (00 03 519 16 536 19 kayavannA rAsamAM AvatI dezI ane DhALano kra. jai.gU.ka. | jai.gU.ka. | kavinuM nAmAM bhA.-8mAM | bhA.-8mAM rAganuM nAma dezI kramAMka| patra kramAMka 18. kAcI kalI anArakI re hAM, bhamara rahyo lalacAya, | 24 jayaMraga mere DholaNA (kedAro goDI) 19. kAjala nIko roja(jA) lAla (malhAra) 34o pa1 jayaraMga 20. kAna vajAve vAMsalI (AzAvarI siMdhuo) 3pa0, 382 pa2,54 daSabhadAsA 21. kAMmaNanI dezI (desAkha mizra) 369 53 vijayazekhara 22. kisanasiMghanA pavADAnI. guNasAgara 23. kI na dekhi merI baMsI coranahArI gaMgArAmAM 24. guru gItAratha mAriga jotAM (AzAvarI) 45 aSabhadAsa 25. gorI mAharI Arve ho rasIA raMga bhare 495 dIptivijaya 26. ghara Avo re manamohana ghoTA! (dezANa, goDI) pa1o jayaraMga 20. ghari Avo jI AMbo mohorIyo. pa18 dIptivijaya 28. ghare Avao re manamohana DholA 03 vijayazekhara 29. ghoDI to AI thArA desameM mArUjI! pa25 o3 gaMgArAmAM 30. caupainI (bhUpAla) pa26.1 04 vijayazekhara 31. catura camaki cItaDai cAlatI bhUI sohe re 05 vijayazekhara 32. catura citAro rUpa cItaraI (parajIyo) pa30, 584 (o5, 82 jayaraMga 33. catura sanehI mohanAM! pa42 vijayazekhara 34. caMdrAulAnI athavA nemajIrI khaMDola nArI pa40.3 jayaraMga 35. caMdrAyaNAnI (kedAro) 12,14 pa48.1 RSabhadAsa 36. cAlasarI vIMTIyA nahIM ho lAla, dhanavArIlAla pa05 81 jayaraMgA cAlaNa na deDhuM (malAra mizra) 37. cAlya catura caMdrAnanI (malhAra) 10 pap3 RSabhadAsa 38. copAInI. pa26.1 04 guNavijaya 39. chAhulI 600 (2) padmasAgara 40. jaMbudvIpanA bharatamAM (goDI, kedaro mizra) | 12 625 89 jayaraMga 41. jaMbUya jaNaNI Ima kahai e pAsAgara 42. jI ho AMgaNi vAC elacI (malhAra) vijayazekhara 43. jobanIyAM raMgI lIyA sahelI mAhArA pIuneM gaMgArAmAM 44. jozIDo jANuM jotiSa sAra (kedAro goDI) 103 dIptivijaya 45. TUMka ghara apane ko Ava vISa kI chAMDa galI gaMgArAma | 46. Dholai DhIlI ghari karayAM mohanadaM mehalI ma jAya re vijayazekhara 40. taIM mana mohyuM re nemijI (o53 108 dIptivijaya 48. tapa sarIkho jaga ko nahI 069 109 gaMgArAmAM 49. tripadIno (goDI) 049 1oo RSabhadAsA 50. tribhuvana tilaka sohAmaNo re o50.1 108 jayaraMga | 51. tulasaDI nAri dhUtAraDI, jehanuM kRSNa bharatAra re | 15 vijayazekhara 06 3 624 89 T T g22
Page #617
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka. kayavannA rAsamA AvatI dezI ane rAganuM nAma para. terI mAlA gai che chuTa harake bhajanasaM 53. zArI aMgIrI kasa rAMgI, suguNA sAvaru mAru jI (sAraMga) 54. thAharA maLelA upara meha, jharukhe vIMjavI ho lAla 55. dADImayAkAre sevA ke bAgama 56. dAna kahe jagi huM vA 5. dina dina jovana jhurA kare, achAmerI mAya samajhAya denAM 58. dhana dhana dhanuM aNagArajI (kedAro) 5. dharma dalAlI cIMta karo 60. natva gaI merI nattha gaI jAMNe re balAya 61. nadI yamunAke tIra uDe dAya paMkhIyAM (kedAro) 62. nanadala voi pIpalI lalanA lalAjI, bhAgAM pAMna pacAsa pIyArI lAge pIpalI lalanA 63. nala rAjAne dezi ho puMgala huti palANIyA (mAru, soraTha mizra) 64. navaraMga rAco saMhA 65. niMdaraDI veraNa hAI rahIM (soraTha) 66. paTuvekI merI mohanamAlA 6. pAvaDAnI 68. pAsa jiNaMda juhArI e (dhanyAsI) 69. pIa re avadhUta hoya matavAlA pyAlA prema sudhArasa kA re oo. pUjya padhAro nagarImAMhIrI chama. balIyAsa nA lAgatA hai p2. bAluM dakSiNanI cAkari re, bAluM dakhaNIro ghATa lo3. bAhubalInI 04. bAMgaDIyAnI rUpa. be kara joDI tAMma (goDI) 76. be kara joDI tAMma bhadrA vinavai, bhojana Aja IhAM karo che. bhamarahiM jhAorAM vejo rAja 08. bhamarulInI (dhanyAzrI) 79. bharatharInI 8. bhara re sIAvo re vahI gayo ChSS DhALano kra. jai.gu.ka. jai.gU.ka. kavinuM nAma bhA.-8mAM bhA 8mAM dezI kramAMka patra kramAMka 24 3 2 | $$ |m | m 1 4 18 G # 1 3 cha cha che 22 > $ $ $ che 8 1 ??" = 831 802.2 941 902 975 1008 / 1054.1 / / 1189 1262 1203 1248 1282 1282 1300 1303 I 119 124 132 130 136 141 140 163 104 105 102 106 16 109 109 gaMgArAma jayaraMga jayaraMga gaMgArAma gaMgArAma gaMgArAma vijayazekhara gaMgArAma guNAsAgara jayaraMga gaMgArAma jayaraMga gaMgArAma jayaraMga gaMgArAma dIptivijaya vijarAzekhara gaMgArAma gaMgArAma gaMgArAma jayaraMga jayaraMga vijayazekhara dIptivijaya dIptivijaya jayaraMga dIptivijaya phateharacaMda dIptivijaya
Page #618
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. kayavannA rAsamA AvatI dezI ane rAganuM nAma 81.. bhuMDI re bhukha abhAgaNI 82. bhulI hai naNadala kAMDAlo 83. bhojarAjAnA gItanI, hAthIyAM re halake Ave mhAre prANo re (mAru ) 84. bholIDA haMsA re! viSaya na rAya (dhanyAzrI) 5. mana mamarA re (goDI) 86. marahaTI sukhamAla devakI naMdana 8. mahArAja rADhe gajarAja ratha turIyAM (khamAyacI 88. mahitAnai juvarAja deInaI (goDI) 8. mAlInA gItarI 90. mAMgalIyAnI 91. merA sAhiba ho zrI sItalanAtha 92. mehulIuM naI varaseM hA sahIyA morI (sAraMga malhAra) 93. mo manaDo heDAu hoM mizrI ThAkura! mahidharau 4. mohanAnI 95. raho raho rahA vAlahA! (soraTha) 96. rAja jo mile 97. rANapurA IyAmaNo re lAla 98. rANA rAjasI ho, mevADA mahipati ho! citroDA gaDhapati ho, rAjA ! dejo gaDhapatiyAne sAkha (soraTha mitra) 99. rAmarAMda ke bAgi rAMpo (AMbo) moharI rahyo rI (goDI) 100, rAma lakAgaDha lIdho, laIne vibhISaNa dIno (mArUNI) 10. laharavAnI 102. laharAnI 600 103 | laMkAmAM AvyA zrIrAma re 14. badho re valanAM vISayataNAM 105. vadhAvA he suhava gAvazuM athavA aodhyA he rAma padhArIyA 16. vAMco kIdho sAMmalIA(e) 17. vAli re bharayauvana mAtI DhALano kra. jai.gu.ka. jai.gU.ka. kavinuM nAma bhA.-8mAM bhA 8mAM dezI kramAMka patra kramAMka 33333 13 30 8^?8 & ae x | 11 1489, 30 14 | _7 je 11 3 ur 29 u__m | 8 10 11 12 / / 1333, 2252 1335 1381 1410, 200 1410.1 1633 1425 / / 1580.3 1636 1652 1660 166 160l 1680 / / 1712.2 168 2003 183, 301 183 188 192, 193 ??? 194 211 219 220 222 222 223 224 228 236 206 gaMgArAma gaMgArAma jayaraMga jayaraMga dIptivijaya gaMgArAma jayaraMga vijayazekhara jayaraMga vijayazekhara gaMgArAma dIptivijaya jayaraMga vijayazekhara jayaraMga guNasAgara gaMgArAma jayaraMga dIptivijaya jayaraMga gaMgArAma phatehasaMda RRSabhadAsa gaMgArAma jayaraMga RRSabhadAsa vijayazekhara
Page #619
--------------------------------------------------------------------------
________________ 601 w ru 200 m kayavakSA rAsamAM AvatI dezI ane DhALano kra. jai.gU.ka. jai.gU.ka. kavinuM nAmAM bhA.-8mAM | bhA.-8mAM rAganuM nAma dezI kramAMka| patra kramAMka 108. vAsupUjyajI jina pUjya prakAzo. 1830 244 RSabhadAsa 109. viNajArAnI (kedAro, goDI) 1842.1 245 RSabhadAsa 110. vimala vadana jasa yugapradhAna ke (kedAro) vijayazekhara 111. vivAhalAnI 1852 24o padmasAgara 112. vivAhalI. 1892 (ka) 252 padmasAgara 113. zrAvaNa Aviu he sakhI, madhurA varasai meha. vijayazekhara (malhAra) 114. zrI zetruMjo tIrtha sAra (dezAkha) 1935 25o aSabhadAsa 115. sahijai beThI re darajaNa..sa. (AsAurI) 2023 vijayazekhara 116. sAta sopArI hAtha, josI pUchaNa dhaNa gaIjI 2045 202 jayaraMga 110. sAvananI, pAlava jhAlIneM asya kahiM dIptivijayI 118. sAMsau kIdhau sAMmalIiM 2003 vijayazekhara 119. sIyAlAnA (malhAra) 2124 (ka) 283 jayaraMga 120. sIla akhaMDita sevijyo (malhAra) - vijayazekhara 121. suNi bahinI! prIuDo paradezI (dhanyAzrI). 2143 286 jayaraMga 122. . suNo morI sajanI ! rajanI na jAvaI re (kedAro) 2145 RSabhadAsa 123. sudhArasa muralI vAjai 2155.2 guNasAgara 124. suvaTIyAnI (goDI, soraThI) 2104 jayaraMga 125. sohalAnI, dulho kRSNa dulehI rAdhikA (khaMbhAyatI) 20,21 2210 296 jayaraMga 126. haThIlA verInI. 18 2219 (ka). 296 jayaraMga 120. hamIrIyAnI athavA mAlInI gItarI 2222 290 jayaraMga 15 gaMgArAmAM 128. hiraNI java caraI lalanAM 2226, 29o, guNasAgara 2280 303 206 286 288 290
Page #620
--------------------------------------------------------------------------
________________ 602 11. saMdarbha sUci 1. aMcalagacchanA ItihAsanI jhalaka (saritra), le. kalAprabhasUrijI, pra. kalyANasAgarasUri, graMtha prakAzana samiti, muMbaI, vi.saM. 2051. 2. aMcalagacchakA ItihAsa (hindI), ke.DaoN. zivaprasAda, pra. pArzvanAtha vidyApITha, prAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, 2001. 3. jaina zAsanamAM acalagacchano divyaprakAza, saM. munizrI kalAprabha sAgarajI, pra. zrI Arya jayakalyANa kendra, cIMcabaMdara, muMbaI, prathamAvRtti, vI.saM. 2506. 4. AgamasUtra saTIka anuvAda, bhAga-1thIpa, anu.munizrI dIparatnasAgara, I. 2009. 5. khAtaragacchakA bRhad ItihAsa, le. sAhitya vAcaspati mahopAdhyAya vinayasAgara, saM. sAhitya vAcaspati bhaMvaralAla nAhaTA, pra.prAkRta bhAratI akAdamI, jayapura, prathama vRtti, 2004. 6. jaina sAhityano saMkSipta ItihAsa, le. zrI mohanalAla dalIcaMda desAI, saM. vijayamunicaMdrasUri, pra. OMkAra sUri jJAnamaMdira, surata, I.sa. 2006. che. kharatagacchakA ItihAsa (hindI), le. agaracaMda nAhaTA, saM. mahopA. vijayasAgara, pra. dAdA jinadatta sUri aSTamazatAbdI mahotsava, svAgata kAriNi samiti, ajamera, I. 1956. 8. zrI jaina kathA sUci, saM. zruta samuddhAraka zrI vijaya jinendra sUrijI, pra. harSapuSyAmRta jaina graMthamALA, I.sa.2011. 9. bharatezvara bAhubali vRtti bhA-2, bhASAMtara, pra. jaina vidyAzALA, amadAvAda, vRttIyAvRtti, I.sa.1994. 10. kumArapALa pratibodha, le. somaprabhAcArya, pra. zrI zrutasAgara prasAraka sabhA, amadAvAda, dvitIyAvRtti, vi.saM.2051. 11. zrAvakanAM bAra vrato yAne navapada prakaraNa, anu. vijayarAjazekharasUri, pra. vijayadAnasUri jaina jJAnamaMdira, kALupura, amadAvAda, vi.saM.2040. 12. dharmaratnakaraMDaka, saM. municaMdravijayajI, pra. zAradAbena cImanabhAI ejyu. rIsarca senTara. 13. kayavanA zeThanuM caritra yAne mAyAno adbhUta camatkAra, pra. jaina sarasvatI vAMcanamALA, bhAvanagara, vi.saM.1982 14. caritra saptakarma, saM. jayAnaMda vijayajI Adi munivRMda, le. yatIndrasUrijI, pra. rAmacaMdra prakAzana samiti, bhInamAla (rAjasthAna) 15. kayavanA : mAyAkA apUrva camatkAra (hindI), le. sohanavijayajI, pra. zrI hindI sAhitya kAryAlaya, AbUroDa, I.sa.1920. 16. jainakathAsaMgraha : 5, pra. zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa, marInaDrAIva, vi.saM.2054. 10. svAdhyAya ratnAvalI khaMDa-1, le. dharmadhuraMdharasUri, pra. syAddhadAmRta prakAzana TrasTa, pAlItANA, vi.saM.2039. 18. sukta muktAvalI : le. zrI somaprabhAcArya ane zrI kesaravimalajI, saM. vijaya jinendrasUrizvarajI, pra. zrI harSapuSyAmRta jaina graMthamAlA, lAkhAbAvaLa, zAMtipurI (saurASTra)
Page #621
--------------------------------------------------------------------------
Page #622
--------------------------------------------------------------------------
________________ na jJAna tulayaH kila klpvRksso| na jJAna tulayA kila kAmadhenuH / na jJAna tulayaH kila kaamkuNbhii| jJAnena ciMtAmaNi ratna tulyH||