________________
૪૨
શ્રાવકનાં બાર વ્રતો યાને પણુ સુકી માટીવાળી થઈ ગઈ હોય, માર્ગો બીજાઓથી આકાન્ત થયા હેય, અર્થાત્ માર્ગોમાં લેકે ચાલતા થઈ ગયા હોય, ત્યારે સાધુઓને વિહાર કરવાનો સમય થાય.” આ પ્રમાણે સાંભળીને શ્રાવકેએ ગેછામાહિલને કહ્યું : તમે સદા અહીં જ કેમ રહેતા નથી? તેમણે કહ્યું: “શ્રમણે, પક્ષીઓ, ભ્રમરના કુળ, ગોકુળ અને શરદઋતુના વાદળાં–આટલાનું સ્થાન નિયત ન હોય.” તેથી શ્રાવકથી રજા અપાયેલા ગેછામાહિલ મુનિ દશપુર નગર તરફ ચાલ્યા. લોકેથી આર્ય રક્ષિતસૂરિને પરલોક ગમનને વૃત્તાંત જાણ્યો. કેમ કરીને તે દશપુર આવ્યા. વાલના ઘડાના દૃષ્ટાંતથી દુર્બલિકાપુષ્પમિત્રને સૂરિપદે સ્થાપ્યા છે તે જાણ્યું. ઈર્ષ્યા થવાથી અલગ વસતિમાં રહ્યા. ખબર પડતાં દુર્બલિકાપુષ્પમિત્રસૂરિએ તેમને લાવવા માટે ફલ્યુરક્ષિત વગેરે સાધુઓને તેમની પાસે મોકલ્યા. તેમને કાંઈ પણ ઉત્તર આપીને ત્યાં જ રહ્યા. બીજા પણ સાધુઓ અને શ્રાવકે વગેરેના કહેવા છતાં વસતિમાં ન આવ્યા. આ વખતે આચાર્ય વિચાર્યું: જે કષાથી જિનવચનના સારને જાણનારા આવા પણ ઉત્તમપુરુષો ઝગડે કરાવાય છે તે કષાયોના પ્રભાવને તું જે. અથવા આમાં શું આશ્ચર્ય છે? કારણ કે આગમમાં કહ્યું છે કે “ગુણેને નાશ કરનારા કષાયે શાંત કરાયા હોવા છતાં જિન સમાન ચારિત્રવાળા પણું જીવને પાડે છે, તે પછી સરાગ અવસ્થામાં રહેલા જીને કેમ ન પાડે?”
તે વખતે સૂરિ વિધ્ય વગેરે શિખ્યાને આઠમા કર્મપ્રવાદપૂર્વનું વ્યાખ્યાન આપતા હતા. ઈર્ષાના કારણે સૂરિની પાસે જઈ ન શકતા ગોઝામાહિલ વ્યાખ્યાનને પાઠ કરતા વિંધ્યમુનિની પાસે બેસતા હતા, અર્થાત્ એમની પાસેથી સાંભળતા હતા. એકવાર વિંધ્યમુનિએ કહ્યું – કેઈક કર્મ બદ્ધ હોય છે, એટલે કે જીવપ્રદેશની સાથે માત્ર સંગવાળું હોય છે, આવું કર્મ કાલાંતરને પ્રાપ્ત ન થયું હોવા છતાં જલદી જીવપ્રદેશથી અલગ થઈ જાય છે, અર્થાત્ સુકી ભીંત ઉપર પડેલા ચુનાની જેમ પ્રથમ સમયે બંધાઈને બીજા જ સમયે જીવપ્રદેશથી અલગ થઈ જાય છે. કેઈકે કર્મ બદ્ધપૃષ્ટ હોય છે, એટલે કે જીવપ્રદેશની સાથે તદરૂપ થઈ ગયેલ હોય છે, આવું કર્મ કાલાંતરે અલગ થાય છે, અર્થાત્ ભિની ભીંત ઉપર ચીકણું ચુનાની જેમ વધારે સમય ગયા પછી જીવપ્રદેશથી અલગ થાય છે. અન્ય કેઈ કર્મ નિકાચિત હોય છે, આવું કર્મ ક્ષીર–નીરના દષ્ટાંતથી જીવની સાથે એક સ્વરૂપ બની જાય છે, આવું કર્મ ઘણું કાળે ભગવાય છે, અર્થાત્ આવું કર્મ અપવર્તન વગેરે કરણને અગ્ય હોય છે, અને એથી વિપાકથી અનુભવ્યા સિવાય જીવપ્રદેશથી અલગ થતું નથી. આ પ્રમાણે પ્રરૂપણ કરતા વિધ્યમુનિને સાંભળીને ગોષામાહિલે કહ્યું : આ પ્રમાણે તે ચોકકસ સર્વ જીવોને મેક્ષને અભાવ થાય. કારણ કે જે જેની સાથે એક સ્વરૂપ બની ગયું હોય તે તેનાથી અલગ
