________________
૪૧૦
શ્રાવકનાં બાર વતી યાને ગયા. તેથી તે રથને સાંધવાને ઈચ્છતા સિદ્ધાર્થદેવને બળદેવે કહ્યું હે મુગ્ધપુરુષ ! તારો જે રથ પર્વતના વિષમસ્થાનોને ઓળંગીને આ સમમાર્ગમાં સેંકડો ટુકડાવાળો થઈ ગયે તે આ રથ તારાથી સંધાતે હોવા છતાં કેવી રીતે સારો (=અખંડ) થાય ? દેવે કહ્યું : જે આ તારે ભાઈ અનેક સેંકડો યુદ્ધોમાં યુદ્ધ કરતે ન મર્યો તે હમણાં યુદ્ધ વિના જ મરી ગયેલ છે. તે જ્યારે જીવશે ત્યારે રથ પણ સારે થશે. ઈત્યાદિ દષ્ટાંતથી દેવે બલદેવને મોહરહિત કર્યો. પછી પોતાનું સ્વરૂપ બતાવીને પૂર્વ (ભવ)નો વૃત્તાંત કહીને બલદેવને પ્રતિબોધ પમાડ્યો અને તેની પાસેથી કૃષ્ણનું મૃતક છોડાવ્યું. બે નદીની મધ્યના તટમાં મૃતકન સંસ્કાર કરાવ્યું.
આ વખતે શ્રી અરિષ્ટનેમિ ભગવાને બલદેવના દીક્ષા સમયને જાણીને એક વિદ્યાધર સાધુને મોકલ્યા. તે સાધુએ બલદેવને દીક્ષા આપી. બલદેવે દીક્ષા લઈને તંગિકા પર્વતના શિખર ઉપર ઘોર તપશ્ચર્યા કરવાનું શરૂ કર્યું. તે પ્રાયઃ મા ખમણને પારણે માસખમણ કરતા હતા, અને જંગલમાંથી ઘાસ લાવનારા, કાષ્ટ લાવનારા વગેરે લોકે પાસેથી ભજન–પાણીની પ્રાપ્તિ થઈ જતી હતી, એ રીતે પ્રાણનિર્વાહ કરતા હતા. '
એકવાર માસખમણના પારણના દિવસે ભિક્ષા માટે એકનગરમાં પ્રવેશ કરી રહ્યા હતા ત્યારે, પૂર્ણ યૌવનને પામેલી, પાણી લેવા માટે કૂવાના કાંઠાની નજીકમાં રહેલી એક સ્ત્રીનું મન તેમના રૂપ પ્રત્યે અતિશય આકર્ષાયું. આથી નજીકમાં રહેલા અને રડતા પિતાના બાળકને પણ નહિ જાણતી તે સ્ત્રીએ ઘડાના કાંઠાના ભ્રમથી બાળકના ગળામાં જ દોરડું નાખીને તે બાળકને કૂવામાં નાખવાનું શરૂ કર્યું. નજીકમાં રહેલા બીજા કેઈએ તેને ઠપકે આપવા પૂર્વક કઠોર શબ્દોથી તેનો તિરસ્કાર કર્યો, અને સાચી - સમજ આપીને જેના માત્ર શ્વાસોશ્વાસ બાકી રહેલા છે એવા બાળકને (દરડાના બંધનથી) મુક્ત કરાવ્યું. આ પ્રસંગ બળદેવ મુનિએ જે. મુનિ મનથી ખેદ પામ્યા કે, મારું રૂપ ખરાબ રૂપ છે, તે રૂપને ધિક્કાર છે કે જે આ પ્રમાણે જેવા માત્રથી પણ સ્ત્રીઓને મેહનું કારણ થવાથી અનુચિત કરાવનારું થાય છે. તેથી હવે મારે આ જ ઉચિત છે કે જ્યાં લોકે ન હોય તેવા જંગલમાં રહેવું. આ પ્રમાણે વિચારતાં જ તેમણે સ્ત્રીલોકથી વ્યાપ્ત ગામ, નગર વગેરે નિવાસસ્થાનમાં આહાર માટે પણ મારે પ્રવેશ ન કરો એ પ્રમાણે ઘેર અભિગ્રહ લીધે. પછી ભિક્ષા લીધા વિના જ ત્યાંથી જ પાછા ફરીને અનેક સસલા, ભૂંડ અને હરણ વગેરે વિવિધ પશુઓના નિવાસવાળા જંગલમાં પ્રવેશ કર્યો. વનમાં રહેલા એમને જંગલના માર્ગમાં આવતા જનસમૂહ વગેરે પાસેથી ક્યારેક દશ દિવસ પછી, ક્યારેક પંદર દિવસ પછી, ઈત્યાદિ આંતરાથી કઈ પણ પ્રકારનો આહાર ક્યારેક ક્યારેક પણ મળી જતું હતું. તેનાથી તેમના પ્રાણને નિર્વાહ થતું હતું. આ પ્રમાણે કેટલાક દિવસો પસાર થઈ જતાં કપટ રહિત સમતારૂપી
