________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૪૨૧ આ પ્રમાણે ગાથાને સંક્ષેપથી અર્થ છે. વિસ્તારથી અર્થ તે બે કથાઓથી જાણ. બે કથાઓમાં પહેલી કથા આ છે -
કૃતપુણ્યનું દૃષ્ટાંત વિજયપુર નામના શહેરમાં વિજયસેન રાજા નીતિથી ધનભંડાર, કોઠાર વગેરે સંપત્તિથી સમૃદ્ધ અને સાત અંગવાળા રાજ્યનું પાલન કરતો હતો ત્યારે, ઘનવસુ શેઠને પશ્રી પત્નીથી વસુદત્ત નામને પુત્ર થયે. તેને જન્મ થતાં જ ધનવસુ શેઠ મૃત્યુ પામ્યું. તેનું મૃત્યુ થતાં સૂર્યાસ્ત થતાં વિશ્વમાં પ્રકાશનું કારણ કિરણસંપત્તિ જેમ નાશ પામે તેમ તેનું સઘળું ધન નાશ પામ્યું. પદ્મશ્રી ખિન્ન બની ગઈ. ત્યાં પિતાના નિર્વાહને નહિ જોતી તેણે વિચાર્યું: માન એ જ જેમનું ધન છે એવા લોકોને ધન અને માન ન રહે ત્યારે વિદેશમાં જવું એ જ ઉચિત છે, નોકરી આદિથી જીવન નિર્વાહ કરીને સ્વદેશમાં જ રહેવું ઉચિત નથી. આ પ્રમાણે વિચારતી તે વસુદત્ત પુત્રને લઈને શ્રીપુર નામના નગરમાં ગઈ ત્યાં કેઈ શેઠને આશ્રય લઈને રહી. વસુદત્તને તે શેઠના જ ઘરે વાછરડાઓનું પાલન કરવા રાખ્યો. શેઠના સંબંધથી પાડોશી લોકેના વાછરડાઓની પણ સંભાળ તે જ રાખવા લાગ્યા. પછી કેટલાક દિવસો જતાં એકવાર તે વાછરડાઓને ચારવા માટે નગરની બહારની ભૂમિમાં ગયે. ત્યાં તેણે એક મહામુનિને જોયાં અને ભાવપૂર્વક વંદન કર્યું.
તે દિવસે તે નગરમાં લોકોને ખીર ખાવાનો મહત્સવ હતું. તેથી આ વસુદત્ત બાળક કેઈકે સમયે વાછરડાઓને ચરાવીને ઘરે આવ્યા ત્યારે તેણે ઘરે ઘરે ખીર રંધાતી જોઈ. તેણે માતા પાસે માગણી કરી કે, હે મા ! મને આજે ખીર આપ. માતાએ સ્વપતિના કાળને યાદ કરીને વિચાર્યું: દુખે કરીને રોકી શકાય એવા ભાગ્યના વિલાસને જે. આ ધનવસુ શેઠને પુત્ર થઈને કેવી રીતે અન્યથી દયા કરવા ગ્ય અવસ્થાને પામે ? એ મારી માતાને આટલી પ્રાપ્તિ ક્યાંથી થાય? એ જાણતું નથી. હા, અમારા પુત્રે લેકેથી જે કહેવાય છે તે સત્ય કર્યું. તે આ પ્રમાણે –“રે, બાળકે, બ્રાહ્મણે, શ્રમ અને રાજાએ આ પાંચ બીજાઓની પીડાને જાણતા નથી.”
આ પ્રમાણે વિચારતી તેણે રડવાનું શરૂ કર્યું. તેનું રુદન સાંભળીને પાડોશી સ્ત્રીઓને દયા આવી. તેમણે આવીને પૂછ્યું : હે બહેન ! કહ કહ એવા વિનિથી તારા ગળાને માર્ગ અટકી ગયો છે, અર્થાત્ તારું ગળું રહી ગયું છે, તું આ રીતે કેમ રડે છે ? તને શું નથી મળતું ? જે કહેવામાં વાંધો ન હોય તે કહે. તેથી તેણે કહ્યું : જેને આ વિલાસ છે તે મારા ભાગ્યને જ તમે પૂછો. આમ કહીને તેણે પુત્રને
