________________
૪૬૮
શ્રાવકનાં બાર વતે યાને વિદ્યાની અધીનતાથી ફરી પણ લકે હાથમાં પુષ્પ વગેરે લઈને આવવા લાગ્યા. તેથી આચાર્યે પહેલાં ગુપ્ત રીતે સાધુ અને સાદેવીના સમુદાયને પૂછ્યું: તમે આ લોકેને કંઈ પણ કહ્યું છે? કે જેથી આ લોકે આવે છે. તેમણે કહ્યુંઃ અમે કંઈ પણ કહ્યું નથી. પછી સૂરિએ તે સાદવીજીને જ પૂછયું. તેણે કહ્યું: હે ગુરુ ! મારાથી વિદ્યાબલથી આકર્ષાયેલા લોકો આવે છે. ગુરુએ કહ્યું : હે આર્યા! આ નથી. તેથી તે તેનાથી નિવૃત્ત થઈ. લોકે આવતા બંધ થઈ ગયા. એ પ્રમાણે ત્રણ વાર કરી કરીને તે સ્થાનનું સમ્યક્ પ્રતિક્રમણ કર્યું. ફરી એથીવાર (મંત્ર-તંત્ર વગેરે ) કહે છે. ( આ પ્રવૃત્તિ ) પૂર્વના અભ્યાસથી કરે છે. તેની આલોચના કર્યા વિના શલ્ય સહિત જ તે કાળધર્મ પામી. સૌધર્મદેવલોકમાં રાવણ દેવની મુખ્ય દેવી થઈ.
આ તરફ રાજગૃહનગરની બહાર ગુણશિલ ઉદ્યાનમાં દેએ રચેલા સમવસરણમાં સિંહાસન ઉપર બિરાજેલા ભગવાન મહાવીર દેવ-મનુષ્ય–અસુરોથી સહિત ૫ર્ષદાને ધર્મ કહેતા હતા. તે અવધિજ્ઞાનથી જાણીને તે દેવી ત્યાં આવી. ભાવપૂર્વક વંદન કર્યું. પછી ધર્મોપદેશ પૂર્ણ થતાં હાથિણીનું રૂપ કરીને દંભ કરતી તેણે નાટક બતાવ્યું. આ સમયે પ્રયત્નશીલ શ્રી ગૌતમસ્વામીએ જાણતા હોવા છતાં જિનને પૂછ્યું: હે સ્વામી ! આ શું? તેથી ભગવાને પણ તેને પૂર્વભવ કહ્યો. પછી ભગવાને કહ્યું : સાધુ–સાધવીઓમાં બીજે કઈ થડી પણ માયા ન કરે એ માટે આ પ્રમાણે દંભ કરતી તેણે નાટક બતાવ્યું. બીજાઓ કહે છે કે, જેમાં પાપકર્મથી છૂટકારે છે એવા નાટકના પ્રકારને મોટા અવાજથી કરતી તેણે તેમાં (નાટકમાં) પ્રશ્ન વગેરે બતાવ્યા. પછી ગૌતમસ્વામીએ ફરી પૂછયું : એ ક્યારે મેક્ષ પામશે? ભગવાને કહ્યું: હે ગૌતમ! દેવલોકમાં પલ્યોપમનું આયુષ્ય પાળીને ત્યાંથી ચવેલી તે મહાવિદેહમાં મનુષ્યપણું અને શુદ્ધ ધર્મને પામીને શાશ્વત સુખવાળા મેક્ષને પામશે. આ પ્રમાણે પંડર આર્યાનું દષ્ટાંત પૂર્ણ થયું.
- અહીં સંભૂતિ સાધુનું નિદાનશલ્યના વેગથી અને પંડર આર્યાનું માયાશલ્યના સંબંધથી બાલ મરણ થયું, અને એથી દુખની પરંપરા થઈ એમ જાણીને બાલમરણને ત્યાગ કરવામાં જ પ્રયત્ન કરવો જોઈએ એવા ઉપદેશના સારવાળો દેષિદ્વારની ગાથાને ભાવાર્થ છે. [૧૩૨] - હવે ગુણદ્વાર છે, તેમાં આ ગાથા છે -
एक पंडियमरणं, छिंदइ जाईसयाई बहुयाई ।
રિહંતો માનો, વંશ નંદ્રજીવો વા છે રૂડું છે - ગાથાર્થ –એક પણ પંડિતમરણ ઘણું સેંકડો જન્મને છેદી નાખે છે. આ વિષયમાં મહાશતકનું અને દમણિયારશેઠનો જીવ દેડકાનું દષ્ટાંત છે.
