________________
४४४
શ્રાવકનાં બાર તે યાને કરાયેલી) તે શરીરપુષ્ટિથી અને કલાસમૂહથી વૃદ્ધિ પામી. કેમે કરીને પૂર્ણ યૌવનને પામી. કેઈ વાર "સર્વતેભદ્ર મહેલમાં રહેલી તેને નગરની બહાર દેવેનું આગમન જોઈને તર્ક-વિતર્કથી પૂર્વ ભવનું સ્મરણ થયું. ક્ષણવાર મૂછને પામી. પરિવારની સ્ત્રીઓએ તેને ચંદનજલથી સીંચી અને પંખાના પવનથી વીંઝી એટલે તેણે ચૈતન્યને પ્રાપ્ત કર્યું. તેણે વિચાર્યું પ્રિય લલિતાંગને મારે કેવી રીતે મેળવવું? અથવા એના વિના મારા જીવવાથી શું? પછી તેણે મૌન સ્વીકાર્યું. તેને નહિ બોલતી જઈને “જૈભક દેવોએ એની વાણી ખેંચી લીધી છે” એમ બેલતા સ્વજનોએ અને કુટુંબીઓએ મંત્ર-યંત્ર વગેરે ઉપાયો કરાવ્યા. તેણે મનને ન મૂક્યું. કોઈ વાર શણગારનારી ધાવમાતાએ તેને એકાંતમાં કહ્યું : હે વત્સ! જે તે કઈ પણ કારણથી મૌનનું આલંબન લઈને રહી હો તે મારી આગળ કહે, કદાચ તેની સિદ્ધિમાં મારી પણ શક્તિ હોય. વસ્તુને જાણ્યા વિના ઉપાય કેવી રીતે વિચારું ? તેણે કહ્યું કે હે માતા ! કારણ છે. તે આ પ્રમાણે – મને જાતિસ્મરણ થયું છે. તેથી પૂર્વ ભવને પતિ લલિતાંગદેવ મને યાદ આવ્યું છે. તેને યાદ કરીને તેના વિયોગ રૂપી અગ્નિથી અતિશય બળતા આત્માને નિર્જીવ જે જાણું છું. તેથી મૌનને આલંબન લઈને રહી છું. ધાવમાતાએ કહ્યું : હે પુત્રી ! કાર્યની સિદ્ધિ મૌન રહેવાથી થતી નથી, કિંતુ ઉપાયથી થાય છે. તેથી તે મને આ જણાવ્યું તે સારું કર્યું. હવે હું તે પ્રમાણે કરું છું કે જે પ્રમાણે જલદી જ તારા પ્રિયને રોગ થાય. * પછી તેણે મહાન ચિત્રપટ કરાવ્યું. તેમાં જે પ્રમાણે શ્રીમતીએ કહ્યું તે પ્રમાણે ધાતકીખંડથી આરંભી દેવલોકમાંથી ચ્યવન સુધી વિસ્તાર પૂર્વક તેના ચરિત્રનું આલેખન કર્યું. પછી રાજકુમાર વગેરે જે કઈ ત્યાં આવે તેને તે પટ બતાવતી હતી. કઈ વાર વાઘ કુમાર કઈ પણ કારણથી લેહાગલપુરથી ત્યાં આવ્યું. શ્રીમતીની ધાવમાતાથી બતાવાતું તે ચિત્રપટ જોઈને જ જંઘને જાતિસ્મરણ થયું. તે બોલ્યા: ખરેખર! જેનું આ ચરિત્ર આલેખેલું છે તે હું લલિતાંગ છું. તેથી કહે કે તેણે આ આલેખ્યું છે ? ચક્કસ સ્વયંપ્રભા દેવીને છેડીને બીજે કઈ આ અર્થને જાણકાર નથી. તેથી હમણું મને તે બતાવ. તેથી ખુશ થયેલી ધાવમાતાએ કહ્યું : હે કુમાર ! તારા પિતાના સસરાની જે શ્રીમતી પુત્રી છે તે આ સ્વયંપ્રભા છે, અને તેણે આ આલેખ્યું છે. તેથી જ્યાં સુધી હું રાજાને કહું ત્યાં સુધી તું રાહ જે. બહુ ઉત્કંઠાવાળો ન થા. આમ કહીને તે શ્રીમતીની પાસે ગઈ. તેને વાજંઘને વૃત્તાંત કહ્યો.
૧. ચાર બારણાવાળા ઘરને કે મહેલને સર્વતોભદ્ર કહેવામાં આવે છે.
૨. અહીં મા અવ્યયના પ્રયોગ વિના અર્થ વધારે સંગત બને છે. આથી અનુવાદમાં તે પ્રમાણે અર્થ કર્યો છે. માં અવ્યયના પ્રયોગથી અર્થ ઘટી શકતા હોય તો ઘટાડ. ;
