________________
૪૫૦
શ્રાવકનાં બાર તે યાને જો નિપક એક જ હોય છે અનશનીએ એક પિતાને આત્મા અને બીજું પ્રવચન એ બેને ત્યાગ કર્યો સમજવું. કારણ કે સહાયકના અભાવે પિતાને અસમાધિ થાય અને પ્રવચનની અવહીલના થાય. માટે નિર્યાપકે વધારે ન મળે તે પણ બે તે અવશ્ય કરવા.”
આવી સામગ્રીથી મૃત્યુ પામનાર જીવ મરણ કાલે ધર્મપ્રાપ્તિના મનુષ્યભવ, ધર્મ શ્રવણ, ધર્મશ્રદ્ધા અને સંયમ એ ચાર અંગોને આરાધક બને છે. (=સફલ બનાવે છે.) [૧૯]
હવે ભેદદ્વારને કહે છે :मरणं सत्तरसविहं, नाउं तत्थतिमाइ मरणाई । पायवइंगिणिमरणं, भत्तपरिणं च कायव्वं ॥ १३ ॥
ગાથાર્થ-સત્તર પ્રકારના મરણને જાણીને તેમાંના અંતિમ પાદપોપગમન, ઇગિની મરણ અને ભક્તપરિણા એ ત્રણમાંથી કઈ એક મૃત્યુનો સ્વીકાર કરવો જોઈએ.
ટીકાથ–મરણ એટલે દશ પ્રકારના પ્રાણ ત્યાગ. તે મૃત્યુ “અવચિ” વગેરે સત્તર પ્રકારનું છે. કહ્યું છે કે
૧ અવીચિ, ૨ અવધિ, ૩ અંત્ય, ૪ વલમ્મરણ, ૫ વશાd, ૬ અંતશલ્ય, ૭ તદ્દભવ, ૮ બાલ, ૯ પંડિત, ૧૦ બાલપંડિત, ૧૧ છદ્મસ્થ, ૧૨ કેવલી, ૧૩ વૈહાયસ, ૧૪ ગૃધ્રપૃ૪, ૧૫ ભક્તપરિણા, ૧૬ ઇંગિની અને ૧૭ પાદપોપગમન એમ મરણના સત્તર પ્રકાર છે.
૧ અવીચિ –વીચિ એટલે વિચ્છેદ. જે મરણમાં વિચિ=વિચ્છેદ ન હોય, અર્થાત્ જે મરણ સતત થયા કરે તે અવચિ. પ્રત્યેક ક્ષણે આયુષ્યના કર્મલિકને ક્ષય એ અવીચિ મરણ છે. આ મૃત્યુ નારક વગેરે ચારે ગતિમાં રહેલા જીવોને ઉત્પત્તિ સમયથી પ્રત્યેક ક્ષણે સદા થયા કરે છે. ર અવધિ:-અવધિ એટલે દ્રવ્ય વગેરેની મર્યાદા. અવધિથી મરણ તે અવધિમરણ. નરક વગેરે કઈ એક ભવના આયુષ્કર્મના દલિકને અનુભવ કરીને જીવ મૃત્યુ પામે, ફરી પણ ભવાંતરમાં તે જ આયુષ્કર્મના દલિકે અનુભવ કરીને મરણ પામે તે અવધિમરણ, પ્રશ્ન –લઈને છોડેલા તે જ કર્મ દલિકને ફરી ગ્રહણ કરવા તે અસંભવિત નથી ? ઉત્તર-ના. કારણ કે પુદ્ગલેને પરિણામ વિચિત્ર હોય છે. ૩ અત્ય:–લીધેલા નારકાદિ ભવના આયુષ્કર્મના દલિકને અનુભવ કરીને વિવક્ષિત ભવમાં મરણ થયા પછી ભવિષ્યમાં ક્યારેય ફરી તે જ ભવના તે જ આયુકર્મના દલિકનો અનુભવ કરીને મરણ ન પામે તે અંત્યમરણ. ૪ વલમરણ – વળતાઓનું પાછા ફરતાઓનું મરણ તે વલમ્મરણ. જેમને વ્રત પરિણામ ભાંગી ગયે
