________________
૪૨૩
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથનો ગુજરાતી ભાવાનુવાદ ઊંચાનીચા વિભાગે નહિ દેખાવાના કારણે રાત્રિ કષ્ટથી ચાલી શકાય તેવી બની ગઈ. નગરના દરવાજા બંધ થઈ ગયા. તેથી તે નગરના દ્વાર આગળ જ ગઢની ભીંતના ખૂણાને આશ્રય લઈને રહ્યો. કેટલાક સમય બાદ શીત પવન વગેરેથી દુખી કરાતા એને સ્નિગ્ધ આહારના અજીર્ણ દેષથી વિશુચિકા ( =પેટપીડા ) થઈ. અત્યંત ગાઢ ફૂલ ઉપડયું. તેનાથી તે મૃત્યુ પામ્યા. સ્વભાવથી જ ભદ્રક વગેરે મધ્યમ ગુણોના વેગથી એણે મનુષ્ય આયુષ્ય બાંધ્યું હતું. રાજગૃહનગરમાં ધન શેઠની કુવલયાવલી નામની પત્ની હતી. તેને એક પણ સંતાન થયું ન હતું. આથી તે પુત્ર માટે અનેક માન્યતાઓ કરીને ખિન્ન બની ગઈ હતી. વસુદત્ત તેના પુત્ર તરીકે ઉત્પન્ન થયો. બારમા દિવસે એનું કૃત પુણ્યક એવું નામ પાડયું. આઠ વર્ષને થયે ત્યારે તેને કળાઓનો અભ્યાસ કરાવ્યું. ઉત્તમ યૌવનને પામ્યા ત્યારે ધનશેઠે તેને વૈશ્રમણશેઠની કન્યા કાંતિમતી પરણાવી. એકવાર કોઈ પણ રીતે માધવસેના વેશ્યાના ઘરમાં તેણે પ્રવેશ કર્યો. ત્યાં તેણે માધવસેનાને જોઈ. તે મને હરરૂપથી અતિશય શોભતી હતી, કામની જાણે કે ત્રિભુવન ઉપર મેળવેલા વિજયની સૂચક જયપતાકા ન હોય તેવી હતી, સર્વ અંગોના આભૂષણોથી અલંકૃત શરીરવાળી હતી, પલંગના મધ્યભાગમાં બેઠી હતી, મોટા મણિના આરીસામાં પોતાના શરીરની શોભા જોઈ રહી હતી. આવી માધવસેનાને જોઈને તેણે વિચાર્યું : અહો! આનું લાવણ્ય ! અહા જગતને જીતનારું રૂપ! અહા ! વિશ્વને વિસ્મય કરનારી સૌભાગ્યસંપત્તિ ! આ દરમિયાન માધવસેનાએ પણ તેને જે. તેણે ઊભી થઈને વિલાસ સહિત અનેક કળાપૂર્વક વાત-ચીતથી તથા કટાક્ષ સહિત નિરીક્ષણેથી જેનું હૃદય (માધવસેના તરફ) ખેંચાઈ રહ્યું છે એવા તેને વિનયસહિત પલંગ ઉપર બેસાડ્યો. તેના પ્રત્યે અનુરાગથી પરવશ મનવાળા તેણે પણ પોતાના ઘરેથી પુષ્પ અને તાંબૂલ વગેરે મંગાવીને એની ઉચિત સેવા કરી. તેના વિયેગને સહન ન કરનાર તે તેના ઘરે જ તેની સાથે રહ્યો. કામાગમાં આસક્ત અંત:કરણવાળે તે દરરોજ માધવસેનાની કુટ્ટણીને ભાડાનું મૂલ્ય એક સે આઠ સેનામહોર આપતો હતો. આ તેની માતા મોકલતી હતી.
પોતાના ઘરેથી આવતા ભોગસાધનોને તે સતત ઉપગ કરતો હતો. આ રીતે તેણે બાર વર્ષ પસાર કર્યા. તે વખતે ક્યારેક તેના માતા-પિતા મૃત્યુ પામ્યા. તેને એની ખબર ન પડી. તેની પત્ની કાંતિમતી તે જ પ્રમાણે સોનામહોર વગેરે મોકલતી હતી. કેટલાક દિવસ બાદ સઘળું ધન પૂર્ણ થઈ ગયું. એક દિવસ તેણે ચાખાની કણિક સહિત પિતાનું આભૂષણ કહ્યું. આ જોઈને માધવસેનાની કુટ્ટણીએ વિચાર્યું : અહો! પતિવ્રતાપણાનું પાલન કરતી જેણે પતિની ભક્તિથી પિતાનું આભરણ પણ
૧. વેશ્યાઓ ઉપર કાબૂ રાખનારી વડિલ સ્ત્રી.
