________________
४०४
શ્રાવકનાં બાર વ્રત યાને - ત્રીજું શિક્ષાવ્રત કર્યું. હવે ચોથા શિક્ષાવ્રતને અવસર છે. તેમાં પણ પ્રથમ દ્વારને અવસર છે. આથી પ્રથમદ્વાર કહે છે –
साहणं जं दाणं, नायागयकप्पमन्नपाणाणं ।
सो अतिहिसंविभागो,सद्धासकारकमसहिओ ॥१२०॥ ગાથાર્થ –ન્યાયથી મેળવેલા અને કથ્ય આહાર–પાણીનું સાધુઓને દાન કરવું તે અતિથિસંવિભાગ છે. શ્રાવકે શ્રદ્ધા, સત્કાર અને કમથી સહિત અતિથિસંવિભાગ કરવો જોઈએ.
ટીકાથ-જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રથી મોક્ષને સાથે તે સાધુ. ન્યાયથી મેળવેલા એટલે (પ્રામાણિક) વેપાર વગેરે નીતિથી મેળવેલા, નહિ કે ચોરી આદિ અનીતિથી મેળવેલા, કણ્ય એટલે સાધુઓને યોગ્ય હોય તેવા, આધાકર્મ આદિ દોષથી દૂષિત હોય તેવા અયોગ્ય નહિ. બહુવચનથી આદિ શબ્દની જેમ ઔષધ, વસ્ત્ર, પાત્ર વગેરે સમજવું. જ્ઞાનાદિગુણોથી યુક્ત જે મહત્મા તિથિ, પર્વ વગેરે (લૌકિક વ્યવહાર)થી નિરપેક્ષ બનીને ભેજન કાલે (ઘરે) પધારે તે અતિથિ. કહ્યું છે કે
જે મહાત્માએ સર્વ તિથિ, પર્વ અને ઉત્સવો (લેકિક વ્યવહારો) છોડયા છે તેને અતિથિ જાણુ, બાકીનાને અભ્યાગત જાણવા.”
અતિથિને સંવિભાગ તે અતિથિસંવિભાગ. સંવિભાગ શબ્દમાં સં અને વિભાગ એ બે શબ્દ છે. સં એટલે સારે, અર્થાત્ નિર્દોષ. વિભાગ એટલે આહાર વગેરેનું દાન. અતિથિને (=સુસાધુઓને) પૂર્વકર્મ, પશ્ચાત્કર્મ વગેરે દોષથી રહિત આહાર આદિનું દાન કરવું તે અતિથિસંવિભાગ. અતિથિ સંવિભાગ શ્રદ્ધા, ક્રમ અને સત્કાર પૂર્વક કરો જોઈએ. શ્રદ્ધા=ભક્તિબહુમાન. સત્કાર એટલે ચરણનું પ્રમાર્જન કરવું, બેસવા આસન આપવું, વંદન કરવું વગેરે પૂજા. જે દેશમાં ભાત વગેરે જે વસ્તુ પહેલાં અપાતી હોય તે પહેલાં આપવી એ ક્રમ છે. દાનના અનેક પ્રકારે છે. કહ્યું છે કે
આદાન, ગર્વ, સંગ્રહ, ભય, અનુકંપા, લજજા, ઉપકાર, ધર્મ, અધમ અને અભય એમ દશ કારણેથી (અપાતુ હેવાથી) દાનના દશ પ્રકાર છે.?
આમ દાન અનેક પ્રકારનું હોવા છતાં અહીં તે ધર્મ માટે જે દાન અપાય તે દાન રૂપ આ અતિથિ સંવિભાગ સૂચવ્યું છે. ધર્મ માટે થતા દાનનું લક્ષણ આ છે –
કે “જે દેય (=આપવા યોગ્ય) વસ્તુ સ્વયં દુઃખી ન થાય, અર્થાત્ જે
