________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૪૦૫ વસ્તુ સચિત્ત ન હોય, (સચિત્ત વસ્તુ છેવસ્વરૂપ હોવાથી ભક્ષણ આદિથી તે દુઃખી થાય,) જે દેય વસ્તુ (ઝેર વગેરે) બીજાના દુઃખમાં નિમિત્ત પણ ન બને, અર્થાત જે વસ્તુના દાનથી બીજાઓને દુખ ન થાય, અને કેવલ (સ્વ–પરને) ઉપકાર કરનાર થાય, તે દેય વસ્તુ ધર્મ માટે થાય છે.
અતિથિ સંવિભાગ શ્રાવકે દરરોજ કરવો જોઈએ. કહ્યું છે કે
શ્રાવક હે ભગવંત! ભાત–પાણીથી અને ઔષધથી (=ભાત–પાણું અને ઔષધ વહોરીને) મારા ઉપર અનુગ્રહ કરો એમ સાધુને દરરોજ નિમંત્રણ કરે.” - સાધુ ઘરમાં પ્રવેશ કરે ત્યારે આ વિધિ છે :
ઘરે આવેલા સાધુને આસન અવશ્ય આપવું, વંદન કરીને સ્વયં વહેરાવે, અથવા બીજા પાસે અપાવે. (૧) જ્યાં સુધી બધી વસ્તુઓ વહેરાવાઈ ન જાય ત્યાં સુધી ઊભે રહે. ફરી પણ વંદન કરીને ગૃહસ્થ પિતે ભોજન કરે. (૨) સાધુ આવે ત્યારે સામે જવું, સાધુ બેસે ત્યારે (પગ દબાવવા વગેરે) સેવા કરવી અને જાય ત્યારે (ડે સુધી) પાછળ જવું એ સુશ્રષા વિનય છે.” (૩)
આમ શ્રાવકે અતિથિસંવિભાગ દરરેજ કરવો જોઈએ, તે પણ (દરરોજ ન થઈ શકે તે) પૌષધસહિત ઉપવાસના પારણે સાધુનો જોગ હોય તે અવશ્ય અતિથિસંવિભાગ કરીને ભોજન કરવું જોઈએ, બાકીના દિવસેમાં નિયમ નથી, એ જણાવવા માટે પૌષધ પછી અતિથિ સંવિભાગ કહ્યો છે. [ ૧૨૦]
હવે અતિથેિ સંવિભાગને ભેદે કહે છે – ... असणं पाणं तहवत्थपत्तभेसज्जसेज्जसंथारो ।
अतिहीण संविभागे, भेया अह एवमाईया ॥१२१॥ ગાથાથ: અશન, પાન, વસ્ત્ર, પાત્ર, ભષજ, શય્યા અને સંસ્કાર વગેરે અતિથિ સંવિભાગમાં ભેદ છે.
જે ખવાય તે અશન. જે પીવાય તે પાન. સાદું પાણી, (ભાત વગેરેનું) ઓસામણ, કાંજી, દ્રાક્ષનું પાણી વગેરે પાન છે. સૂતર વગેરેનું બનેલું હોય તે વસ્ત્ર. પાત્ર=તુંબડું વગેરે. ભષજ ત્રિકટુ વગેરે. (અર્થાત્ અનેક ઔષધિઓનું મિશ્રણ તે ભૈષજ). સંસ્તાર કામળી વગેરે. અશન વગેરે કુલ સાત ભેદે છે.
૧. સુંઠ, મરી અને પીપર એ ત્રણની ત્રિકટુ સંજ્ઞા છે.
