________________
૫૩
-શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
ટીકાથ:-અહીં મિથ્યાત્વની યતના પ્રસ્તુત છે. આથી યતનાનું સામાન્ય લક્ષણ જણાવીને મિથ્યાત્વસંબંધી ચેતના (આ ગાથામાં) જણાવે છે – યતના એટલે લાઘવગૌરવ. જેના વડે કાર્યમાં વિશેષ યત્ન કરાય તે યતના. પ્રસ્તુતમાં યતના એટલે લાઘવ– ગૌરવને વિચાર કર. ભાવાર્થ:-શાસ્ત્રાનુસારી સૂફમબુદ્ધિથી લાઘવ–ગૌરવના વિચારપૂર્વક થેડા લાભનો ત્યાગ કરીને અધિક લાભને સ્વીકાર કરવો એ યતના. (આ યતનાનું સામાન્ય લક્ષણ છે.) મિથ્યાત્વ સંબંધી યતનાને જણાવવા માટે ઉદાહરણ કહે છે – અદત્તાદાનની વિરતિના ભંગથી ભય પામેલા અંબડ પરિવ્રાજકના શિષ્યએ મરણને સ્વીકાર કર્યો એ મિથ્યાત્વની યતના છે.
પ્રશ્ન -આ યતના અદત્તાદાનની વિરતિ સંબંધી છે, મિથ્યાત્વ સંબંધી નથી. તેથી આ અપ્રસ્તુત કેમ કહ્યું? ઉત્તર -જેમ ચારિત્રીના ચારિત્રના પરિણામથી રંગાયેલાં બાહ્ય સર્વ અનુષ્ઠાનો ચારિત્ર કહેવાય છે, તેમ મિથ્યાષ્ટિના મિથ્યાત્વથી રંગાયેલાં બધાં અનુષ્ઠાનો મિથ્યાત્વ કહેવાય છે. આથી આ યતના મિથ્યાત્વસંબંધી હેવાથી અપ્રસ્તુત કહ્યું નથી = પ્રસ્તુત કહ્યું છે.
પ્રશ્ન -અંબડ પરિવ્રાજકના શિષ્યો સમ્યગ્દષ્ટિ અને દેશવિરતિધર હતા એમ (શાસ્ત્રમાં) સંભળાય છે, તે આ યતના મિથ્યાત્વસંબંધી કેવી રીતે છે? ઉત્તર –પરિવ્રાજકપણું મિથ્યાષ્ટિ જીવોનું અનુષ્ઠાન છે. એથી અંબડના શિષ્યો સમ્યગ્દષ્ટિ અને દેશવિરતિધર હોવા છતાં એ વ્યવહારમાં મિથ્યાષ્ટિઓ જેવા ગણાય છે. વ્યવહાર પ્રધાન છે. આ વિષે (પંચવસ્તુ ગાથા ૧૭૨) કહ્યું છે કે
જો તમે જિનમતને સ્વીકાર કરો છે તો વ્યવહાર અને નિશ્ચય નયને મૂકે નહિ. કારણ કે વ્યવહાર વિના તીર્થને ઉછેદ થાય અને નિશ્ચય વિના તવને ઉછેદ થાય."
આ જ વિષયને ફલથી બતાવતા ગ્રંથકાર કહે છે – અંબડના શિષ્ય મિથ્યાત્વની ચેતનાના પ્રભાવથી બ્રહ્મલેક નામના પાંચમા દેવલોકમાં ઉત્પન્ન થયા. અન્યથા તેઓ સમ્યગ્દષ્ટિ હોવાથી કોઈકે બારમા અશ્રુત દેવલોકમાં પણ ઉત્પન્ન થયા હતા. કહ્યું છે કે
“શ્રાવકે ઉત્કૃષ્ટથી અચુત (બારમા ) દેવલેક સુધી તથા ચરક અને પરિવ્રાજકે ઉત્કૃષ્ટથી બ્રહ્મલોક (ચેથા) દેવલોક સુધી ઉત્પન્ન થાય છે.
આ પ્રમાણે ગાથાને અક્ષરાર્થ છે. ભાવાર્થ તે કથાથી જાણ. તે કથા આ -પ્રમાણે છે
અંબડ શિષ્યાનું દૃષ્ટાંત ભરતક્ષેત્રમાં જેમને દિવ્ય અને વિમલ કેવલજ્ઞાન ઉત્પન્ન થયું છે, જે ક્ષાયિક દર્શન અને ચારિત્ર વગેરે ગુણરૂપી રત્નોથી શોભિત છે, ત્રણ જગતને જીતી લેનારા
