________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૩૩૯ વગેરે અશુભકાર્યો છે. અથવા દારૂ, મધ, શસ્ત્ર, સાવરણી, કાંસકી, કેલસા વગેરેનો વેપાર કરવો એ અશુભકાર્ય છે.
નિરર્થક પાપકાર્યોને ત્યાગ – દારૂ વેચવો, મધ વેચવું, વગેરે નિરર્થક કાર્યોનો ત્યાગ કરવો જોઈએ.
પ્રશ્ન – નિષ્ણજન (=બિન જરૂરી) કાર્યોનો ત્યાગ કરવો જોઈએ એનો અર્થ એ થયો કે પ્રજનવાળા (=જરૂરી) કાર્યો કરવા જોઈએ એ ઉપદેશ આપે, એટલે પ્રયોજનવાળાં કાર્યોને ક્યારે પણ ત્યાગ કરવો ઉચિત ન ગણાય.
ઉત્તર :- એવું નથી. જરૂરી કાર્યોને પણ નિર્વાહ થાય તે પ્રમાણે ત્યાગ કરવો. જોઈએ. આથી જ ગ્રંથકાર કહે છે કે-“ચાં જ તરી =કેવલ બિનજરૂરી કાર્યોનો જ ત્યાગ કરવો જોઈએ એવું નથી, જરૂરી કાર્યોને પણ શક્તિ પ્રમાણે એટલે કે અધિક– ઓછા લાભનો વિચાર કરીને જે રીતે નિર્વાહ થાય તે રીતે ત્યાગ કરવો જોઈએ. [૮] હવે અનર્થદંડ વિરમણ વ્રતના જ અતિચારકારની ગાથા –
कंदप्पं कुक्कइयं, मोहरियं संजुयाहिगरणं च ।
उवभोगे अइरेग, पंचइयारे परिहरेजा ॥९॥ ગાથા – કંદપ, કૌમુત્ર્ય, મૌખર્ય, સંયુક્ત-અધિકરણ અને ઉપભેગ-અતિરેક એ પાંચ અતિચારોનો ત્યાગ કરે.
ટીકાથ-કંદપ – કંદપ એટલે કામ=વિષયાગ. કામનું કારણ બને તે વિશિષ્ટ વચનપ્રયોગ પણ કંદર્પ કહેવાય, અર્થાત્ મેહ વધે તેવી હાંસી કરવી એ કંદર્પ છે. અહીં સામાચારી આ પ્રમાણે છે – શ્રાવકને અટ્ટહાસ્ય કરવો યોગ્ય નથી, જે શ્રાવક હશે તે પણ થોડું (સામાન્ય મેઢું મલકાય તેટલું) જ હસે.
કંકુ :- હાસ્ય વગેરે કરાવે તેવી મુખ અને આંખ વગેરેની વિકારવાળી અનેકપ્રકારની ચેષ્ટાઓ કૌમુત્ર્ય છે, અર્થાત્ ભાંડની જેમ નિરર્થક ક્રિયા કરવી એ કીકથ્ય છે. અહીં સામાચારી આ પ્રમાણે છે - જેનાથી લોકોને હસવું આવે તેવા વચનો બોલવાં, એવી ગતિથી જવું, તેવી સ્થિતિથી ઉભા રહેવું કે બેસવું એ શ્રાવકને ન કપે=ગ્ય નથી.
કંદર્પ અને કૌમુશ્ય એ બે અતિચારે પ્રમાદ–આચરણ વ્રતના જાણવા. કારણ કે . તે બે પ્રમાદરૂપ છે. હવે કહેવાશે તે છેલ્લે ઉપભેગ–અતિરેક અતિચાર પણ પ્રમાદઆચરણ વ્રતનો જ છે. કારણ કે તે વિષયરૂપ છે. (પાંચ પ્રકારના પ્રમાદમાં વિષયની ગણતરી હોવાથી વિષયે પ્રમાદરૂપ છે.)
