________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથનો ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૩૪૫ जं मोणंति पासहा तं सम्मति पासहा । जं सम्मति पासहा तं मोणंति पासहा ॥ १॥ “જેને મીન (મુનિનો ધમ–ચારિત્ર) જુએ=જાણે તેને સમ્યજ્ઞાન કે સમ્યગ્દર્શન જુઓ. જેને સમ્યજ્ઞાન કે સમ્યગ્દશન જુઓ તેને મૈન જુઓ.” (આચારાંગ અ. ૫ ઉ. ૩ સૂત્ર ૧૫૫) ( [ સમ્યજ્ઞાન અને સમ્યવ એ બંને સાથે રહેતા હોવાથી એકના ગ્રહણથી બીજાનું પણ ગ્રહણ થઈ જાય એ ન્યાયે અહીં સભ્યપદથી સમ્યજ્ઞાન અને સમ્યગ્દર્શન એ બંનેનું ગ્રહણ કર્યું છે.
જ્ઞાનનું ફળ વિરતિ છે. સમ્યકત્વ જ્ઞાન અને વિરતિની અભિવ્યક્તિનું કારણ છે. (સમ્યકત્વ વિના સમ્યજ્ઞાન અને સમ્યફચારિત્ર ન હોય.) નિશ્ચયનયની દષ્ટિએ કારણ અને કાર્ય અભિન્ન છે=એક જ છે. આથી સમ્યજ્ઞાન, સમ્યગ્દર્શન અને ચારિત્ર એ ત્રણે એક સ્વરૂપ છે. આથી નિશ્ચયનયની દૃષ્ટિએ સમ્યજ્ઞાન અને સમ્યગ્દર્શન હોય ત્યારે ચારિત્ર=સમભાવ હોય છે જ. આવું મૌન અને સમ્યજ્ઞાન-સમ્યગ્દર્શન સાતમા ગુણસ્થાને હોય છે.] જ્ઞાન વિષે પણ કહ્યું છે કે –
तज्ज्ञानमेव न भवति, यस्मिन्नुदिते विभाति रागगणः ।
तमसः कुतोऽस्ति शक्तिर्दिनकरकिरणाग्रतः स्थातुम् ॥१॥
જેનો ઉદય થતાં ( =જેની વિદ્યમાનતામાં) રાગ ગણ પ્રકાશિત થાય, તે જ્ઞાન જ નથી. સૂર્યના કિરણની આગળ રહેવાની અંધકારમાં શક્તિ કયાં છે? અર્થાત્ જેમ સૂર્યના કિરણે આગળ અંધકાર ન રહી શકે તેમ જ્ઞાન આગળ રાગાદિ દોષો ન રહી શકે?
વ્યવહારથી તે સમ્યકત્વ અને શ્રુતમાં ઉપચરિત (અતાત્ત્વિક) જ સમભાવ હોય છે. અથવા ઈસ્વર અને યાવસ્કથિક એમ બે પ્રકારનું સામાયિક છે. તેમાં ઇવર એટલે પરિમિત કાલ સુધીનું. જેમ કે-જ્યાં સુધી સાધુની સેવા કરું=સાધુ પાસે રહું અથવા
જ્યાં સુધી નિયમને સેવું =નિયમમાં રહું ત્યાં સુધી ઈત્યાદિ નક્કી કરેલા કાળ સુધી (મારણાંતિક) ઉપસર્ગને પામેલ શ્રાવક યાવત્રુથિક જીવનપર્યતનું સામાયિક કરે. ઉપસર્ગ આવે ત્યારે મરતાં પણ મારે સાવદ્ય ન સેવવું જોઈએ, ઉપસર્ગ કરનાર ઉપર પણ કેધવાળા ન બનવું જોઈએ ઈત્યાદિરૂપ સામાયિક કરે. [૪], હવે ઉત્પત્તિકાર કહે છે -
कम्मक्खओवसमेण, कयसामइओ जइव्व सो सम्म ।
इय लाभदंसणेणं, पुणो पुणो कुणइ सामइयं ॥ ९५ ॥ ગાથાથ:- દેશચારિત્રાવરણીય બીજા (અપ્રત્યાખ્યાની) કવાયરૂપ કર્મના ક્ષેપ
૪
