________________
૩૫૮
શ્રાવકનાં બાર વ્રતો યાને બે ચરણે બળી રહ્યા હતા. આમ છતાં યુદ્ધ અને કલહનું કારણ રાજ્યનો ત્યાગ કરવાથી, એનું મન સ્વસ્થ હતું. શરીરની પીડા માત્રથી એનું સત્વ ચલિત થયું ન હોવા છતાં અતિશય સુધા, તૃષા અને શ્રમ વગેરેની પીડાથી એનું શરીર વિહલ બની ગયું. આથી તેણે અંતિમ આરાધના કરવા માંડી. તે આ પ્રમાણે – ભૂતકાળમાં થઈ ગયેલા, ભવિષ્યમાં થનારા અને વર્તમાનમાં વિદ્યમાન અરિહંતને નમસ્કાર થાઓ. સર્વ સિદ્ધોને નમસ્કાર, થાઓ. સંસારરૂપી અંધારા કૂવામાં પડેલા અમારા જેવા પ્રાણુ ઓને જિનેશ્વરે કહેલા. સુધર્મની દેશના રૂપ આલંબનથી ખેંચવામાં ( =બહાર કાઢવામાં) તત્પર શ્રીસુસ્થિતસૂરિને નમસ્કાર છે. તેમની કૃપાથી મારી ઉત્તમ અંતિમ આરાધના થાઓ. આ પ્રમાણે ચિતવતા તેણે સર્વ જીવો પ્રત્યે ક્ષમાપના કરીને આગાર રહિત પચ્ચકખાણથી સર્વ વ્યાપારનો ત્યાગ કર્યો. તે જ રીતે વર્તમાનભવમાં રહેલા દશ પ્રકારના પ્રાણોને છોડીને સર્વાર્થસિદ્ધ મહા વિમાનમાં ગયે. ત્યાં તેની અજઘન્યત્કૃષ્ટ ૩૩ સાગરોપમ સ્થિતિ થઈ. ત્યાંથી ચ્ચવીને તે સિદ્ધ થશે. આ પ્રમાણે સામાયિકના વિશુદ્ધ પાલનરૂપ ગુણથી પુંડરીકા થોડા જ કાળમાં આરાધક થયે. કંડરીક એક હજાર વર્ષ સુધી પણ દીક્ષા પાળીને અંતે પડી ગયેલા સામાયિકના પરિણામરૂપ દેષથી વિરાધક છે. આ વિષે શ્રીધર્મદાસગણીએ કહ્યું છે કે- “એક હજાર વર્ષ સુધી પણ અને અતિશય ઘણું પણ સંયમ પાળીને છેવટે ફિલષ્ટ પરિણમવાળો બનેલો સાધુ કંડરીકની જેમ શુદ્ધ બનતો નથી. વળી કોઈક અલપકાળમાં પણ મહાવ્રતરૂપ શીલસંયમનું સ્વીકાર કર્યા પ્રમાણે પાલન કરીને પુંડરીક મહર્ષિની જેમ પોતાના આત્માનું હિતકાર્ય સાધી લે છે.” (ઉ. મા. ૨૫૧-૨૫૨) આ પ્રમાણે વિચારીને સામાયિકના પાલનમાં જ પ્રયત્ન કરવો જોઈએ, ભંગનું તે રક્ષણ કરવું જોઈએ, અર્થાત્ ભંગ ના થવા દેવો જોઈએ, આ પ્રમાણે દેશદ્વારની ગાથાનો ભાવાર્થ છે. [૬]
સામાયિકને બરાબર પાળવામાં ગુણ બતાવવાની ઇરછાવાળા ગ્રંથકાર સામાયિકની. દ્વારગાથાને કહે છે –
सिवसग्गपरमकारणसामाइयसंगमं तु काऊण ।
सागरचंदसुदंसणहेऊउ, चयति नो पत्तं ॥९७॥ ગાથાથ-(સત્ત્વવંત) શ્રાવકો મોક્ષ અને સ્વર્ગના શ્રેષ્ઠહેતુ એવા સામાયિકની સાથે ભાવથી સંબંધ કરીને અર્થાત્ ભાવથી સામાયિકને સ્વીકારીને પ્રાપ્ત થયેલા સામાયિકને સાગરચંદ્ર અને સુદર્શનના દૃષ્ટાંતોથી (=દષ્ટાંતોનું આલંબન લઈને) છોડતા નથી.
ટીકાર્થ – સામાયિક જલદી મોક્ષ અને સ્વર્ગને પમાડતું હોવાથી મેક્ષ અને સ્વર્ગનું શ્રેષ્ઠ કારણ છે.
