________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૩૭૯ ટીકાથ-એકવિધ–ત્રિવિધ ભાંગાના ઉપલક્ષણથી અન્યભાંગાથી પણ સંક્ષેપ કરે. એકવિધ–વિવિધભાંગાથી સર્વત્રને સંક્ષેપ કરે એને ભાવ એ છે કે જે એકવિધત્રિવિધભાંગાથી સર્વત્રતોનો સંક્ષેપ કરે તેને એ જ ભાંગાથી દેશાવગાશિક ઉત્પન્ન થાય છે. કારણકે સર્વત્રત સંક્ષેપરૂપ દેશાવગાશિક આ ભાંગાથી લીધું છે. બીજા કેઈ ભાંગાથી લેનારને બીજા કેઈ ભાંગાથી પણ દેશાવગાશિક ઉત્પન્ન થાય.
સમાધિ પ્રમાણે એટલે સમાધિને ભંગ ન થાય તે પ્રમાણે, અર્થાત્ શક્તિનું ઉલ્લંઘન કર્યા વિના. ગ્રંથિથી પરિમાણ એટલે વસ્ત્રના છેડા વગેરેમાં ગાંઠ બાંધેલી હોય ત્યાં સુધી, અર્થાત્ ગાંઠ છોડું નહિ ત્યાં સુધી. નમસ્કારથી પરિમાણ એટલે જ્યાં સુધી નમસ્કાર મહામંત્ર ગણું ત્યાં સુધી. અહીં ગ્રંથિ અને નમસ્કારના ઉપલક્ષણથી સાધુની પર્ય પાસના, જિનમંદિરમાં અવસ્થાન (=રહેવું), વ્યાખ્યાન શ્રવણ વગેરે પણ સમજવું. ભાવાર્થ આ છેઃ-મહાધનાઢય વગેરે જે શ્રાવક પોતાની નિયમમાં રાખેલી ઘણી છૂટને વિચારીને તે છૂટને દૂર કરવા વસ્ત્રના છેડા વગેરેમાં ગાંઠ બાંધેલી હોય ત્યાં સુધી, અથવા જ્યાં સુધી નમસ્કાર મહામંત્ર ગણું ત્યાં સુધી, અથવા જ્યાં સુધી સાધુઓની ઉપાસના કરું
ત્યાં સુધી મારે આટલા પરિમાણવાળું દેશાવગાશિક છે, એમ દેશાવગાશિકનું પરિમાણ કરે તેને આ પ્રમાણે પણ દેશાવગાશિક ઉત્પન્ન થાય છે. [૧૦] દેશાવગાશિક નહિ કરવામાં થતા દોષને કહે છે –
जाणतस्सवि एवं, अनिवित्तीपच्चओ बह बंधो।
तहवि न करेइ माण, दिया य.राओ पमाएणं ॥१०५॥ ગાથા – આ રીતે (૧૦૪ મી ગાથામાં કહ્યું તેમ) દેશાવગાશિક ન કરવામાં જ્ઞાનને પણ અવિરતિના કારણે ઘણે કર્મબંધ થાય છે, અર્થાત્ જાણકાર પણ જે પરચઉખાણ ન કરે તે તેને પણ કર્મબંધ થાય છે. તો પણ (મહામોહરૂપી ગ્રહે જેના ચિત્તને પકડી લીધા છે એવો) જીવ વિકથા, નિદ્રા વગેરે પ્રમાદથી દિવસે અને રાતે પરિમાણ કરતો નથી.
ટીકાથ– જે પરિમાણ કરતું નથી તેને ઘણે કર્મબંધ થાય એ જ ભયંકર દેષ (=નુકશાન) છે. આ ગાથાને બીજી રીતે અર્થ આ પ્રમાણે છે – નાત-સવિ એ સ્થળે પ્રાકૃત સર એ પ્રાગ છે. મોડ િ(સ્વર પછી સ્વર આવે તે પૂર્વ સ્વરને લેપ થાય.) એ નિયમથી નાગંતા એ પ્રયોગ થય. જેમકે
૧. અહીં “નમસ્કાર ગણું ત્યાં સુધી” અથવા “નમસ્કાર ન ગણું ત્યાં સુધી એમ બંને અર્થ થઈ શકે. નમસ્કાર ગણું ત્યાં સુધી એટલે જ્યાં સુધી હું નમસ્કાર ગણતે રહું ત્યાં સુધી મારે આ નિયમ છે, પછી નહિ. નમસ્કાર ન ગણું ત્યાં સુધી એટલે એક (અથવા બે વગેરે ) નવકાર ન ગણું ત્યાં સુધી મારે નિયમ છે. નમસ્કાર ગણું એટલે નિયમ નહિ.
