________________
૩૭૬
શ્રાવકનાં બાર વ્રત યાને નવકારોથી કહેવું જોઈએ. આથી પ્રથમદ્વારથી દેશાવગાશિકને કહે છે –
देसावगासियं पुण, संखेवो जस्स पुव्वगहियस्स।
जह विसपन्नगदिट्ठी, संखिवई वाइओ कोई ॥१०२॥ ગાથાર્થ:- જેમ સ્થાવર અને જંગમ વિષનો પ્રતીકાર કરનાર મંત્રવાદી ગરલ અને સર્પદષ્ટિને સંકેચ કરે છે તેમ પૂર્વે લીધેલાં વ્રતને જેમાં સંક્ષેપ કરાય છે તે સ્વરૂપથી દેશાવગાશિક જાણવું.
ટીકાથ– દેશાવળાશિક શબ્દમાં દેશ, અવકાશ અને રુવ એમ ત્રણ શબ્દો છે. દેશ એટલે પૂર્વે લીધેલા પ્રાણાતિપાત વગેરે વ્રતના પરિમાણને થડે ભાગ, અર્થાત્ વ્રત લેતી વખતે જેટલું પરિમાણ રાખ્યું હતું તેમાંથી પણ ઓછું કરીને થોડો ભાગ=
ડું પરિમાણ રાખવું તે દેશ. દેશમાં અવકાશ (=અવસ્થાન) એટલે રહેવું તે દેશાવગાશ. દેશાવગાશથી થયેલું વ્રત (ફેરાવારૂ) દેશાવનાશિક
અહીં “પૂર્વે લીધેલા વ્રતો” એ પ્રગથી પૂર્વે લીધેલાં પ્રાણાતિપાત વિરમણ વગેરે બધાં તે સમજવાં. કારણ કે મૂળગ્રંથકારે પ્રાણાતિપાત વિરમણ વગેરે બધાં વ્રતોને સંક્ષેપ જ દેશાવગાશિક છે એવી વિવક્ષા કરી છે. સરવાળે સંવાળ રેસાવાણિ (સર્વ વ્રતનો સંક્ષેપ કરવો તે દેશાવગશિક છે.) એ વચન પ્રામાણિક હોવાથી મૂલગ્રંથકારે આવી વિવક્ષા કરી છે. આ પ્રમાણે ગાથાને અક્ષરાર્થ છે. ભાવાર્થ તે વૃદ્ધ સંપ્રદાયથી જાણવો. તે આ છે –
વૈદ્યનું દૃષ્ટાંત મહા બલવાન શત્રુરાજાના ભયથી કઈ રાજાએ પોતાના દેશમાં રહેલા પાણી અને ઘાસ વગેરેને નાશ કરવાની ઈચ્છાથી પોતાના મંડલને વિષનો કર (=ટેક્ષ) નાખ્યો. તેથી કઈ દશ ઉપલ, કેઈ વિસ પલ, કેઈ પચાસ પલ, કેઈસ પલ જેટલું વિષ લઈ આવ્યા. રાજાના જ વૈશે માત્ર જવ જેટલું વિષ લઈને રાજાને આપ્યું. તેટલું જ વિષ આપવાથી રાજા રેષ પામ્ય. ઇગિત આકારમાં (=અભિપ્રાયને અનુરૂપ ચેષ્ટામાં) કુશળ વૈદ્ય રાજાને રેષવાળે જાણીને કહ્યું: હે દેવ! આ મહાવિષ છે, યવ જેટલા પણ આ વિષથી સે ભાર થાય છે. કારણકે આ વિષ શતધી (= જીવને મારનાર) છે. રાજાએ કહ્યુંઃ એની ખાતરી શી? વૈદ્ય કહ્યુંઃ કઈ મરવાની ઈચ્છાવાળા (=થોડા સમયમાં મૃત્યુ પામે તેવા) કેઈ હાથીને મંગાવો. તેના વચનથી રાજાએ તુરત જ વૃદ્ધાવસ્થાથી શિથિલ થઈ ગયેલ અને રેગથી વિહલ એક માટે હાથી મંગાવ્યું. વૈદ્ય તેના પુછડાને
૧. પલ=ચાર તોલા. ભાર=વીસ તોલા.
