________________
૩૬૨
શ્રાવકનાં બાર વ્રત યાને ભગવાને પણ દેશના શરૂ કરી. દેશનામાં સંસારની અસારતા જણાવી, વિષયોની નિંદા કરી, મોહરૂપી મહામલ્લિ દુજેય છે એમ જણાવ્યું, તેને હણવાના દેશવિરતિ અને સર્વવિરતિસ્વરૂપ ઉપાયનું વર્ણન કર્યું, તેને વિજય કરવાથી કેવલજ્ઞાનરૂપી લક્ષમીના લાભ પૂર્વક શાશ્વત શિવસુખની પ્રાપ્તિ બતાવી. તેથી અનેક જીવો પ્રતિબંધ પામ્યા. કઈ જીવોએ સર્વવિરતિને સ્વીકાર કર્યો. તેનું પાલન કરવા અસમર્થ બીજા કેટલાક જીવોએ દેશવિરતિને સ્વીકાર કર્યો. બીજા કેટલાક અને તે માત્ર સમ્યક્ત્વને જ લાભ થયું. ત્યારબાદ સાગરચંદ્ર સિવાય શેષ પર્ષદા ભુવનબંધુ ભગવાનને વંદન કરીને સ્વસ્થાન તરફ ગઈ. પરમવૈરાગ્યની વાસનાથી વાસિત અંતઃકરણવાળે સાગરચંદ્ર તે ત્રિકરણ શુદ્ધ ભાવથી જિનને નમીને અને અણુવ્રત વગેરે શ્રાવકધર્મને સ્વીકારીને જેટલામાં નગરી તરફ ચાલ્ય તેટલામાં તેના મનમાં થયું કે, ભુવનનાથે સંસારને પાર પામવાનો અનંતર= સીધે ઉપાય સર્વવિરતિ જ જણાવ્યું છે, દેશવિરતિ તો પરંપરાએ ઉપાય છે. તેથી આ સર્વવિરતિને સ્વીકાર મારાથી થઈ શકે છે કે નહિ તેનો નિર્ણય કરવા આત્માની તુલના ( =પરીક્ષા કે ચકાસણી) કરું. તેથી ત્યારબાદ તેણે મહાસત્ત્વના કારણે નગરના નજીકના ઉદ્યાનમાં જ સામાયિકને સ્વીકાર કરીને સંપૂર્ણ રાત્રિમાં કાઉસ્સગ્ગથી પ્રતિમાને મનથી સ્વીકાર કર્યો.
આ તરફ– નભસેને નિમેલે ચરપુરુષ સમવસરણમાં દેશના પૂર્ણ થઈ ત્યારથી જ સાગરચંદ્રની પાછળ લાગ્યો હતો. તેણે તે વૃત્તાંતને જાણીને નભસેનને કહ્યું. નભઃસેન પણ હર્ષ પામીને તે સ્થાને આવ્યું. એને જોઈને પૂર્વના રેષથી અત્યંત ગરમ થયેલા તેણે ભીની માટી લાવીને તેનાથી તેના મસ્તકમાં કુંડાળું કર્યું. તે કુંડાળાને સ્મશાનમાં બળતા અંગારાના સમૂહથી ભરી દીધું. તેથી જિનમતના તને જાણનાર તેણે ભાવના ભાવી કે, “સર્વ જી પૂર્વે કરેલાં કર્મોના વિપાકકાળે કમ પ્રમાણે ફલ મેળવે છે, અપરાધમાં અને લાભમાં બીજાઓ તો નિમિત્તમાત્ર છે. હમણું આટલા પણ શરીર દુઃખમાં બેદને ન પામ. કારણ કે હે જીવ! નરકમાં પડેલા તે આ દુઃખ અનંતગણું સહન કર્યું છે.' ઈત્યાદિ ભાવનાથી આત્માને ભાવિત કરતા તેણે તેના ઉપર જરા પણ શેષ ન કર્યો. દાહદનાને સમાધિથી સહન કરી. અરિહંત વગેરેને નમસ્કાર કર્યો. સમભાવથી અવિચલિત મનવાળો તે આ ભવના ઔદ્યારિક શરીરને છોડીને દેવલોક પામ્યો. ત્યાં ઘણું ઋદ્ધિવાળે વૈમાનિક દેવ થયે. આથી જ કહ્યું છે કે–“સર્વજ્ઞ ભગવતે કહેલ ધમને જાણનારા ગૃહસ્થ પણ નિશ્ચલતાથી વ્રતનું પાલન કરે છે, તો સાધુઓએ તે વિશેષ દઢતા રાખવી જોઈએ. આ વિષે કમલામેલા અને સાગરચંદ્રનું દૃષ્ટાંત છે.*
