________________
३४६
શ્રાવકનાં બાર વતે યાને શમથી જેણે સામાયિક કર્યું છે તે સાધુ જે થાય છે, સામાયિકને આવો લાભ દેખાવાથી શ્રાવક ફરી ફરી સમ્યક્ સામાયિક કરે.
ટીકાથ:- જે ગૃહસ્થ કર્મક્ષ પશમથી સામાયિક કર્યું છે, અને એથી (સામાયિકમાં) સાધુ જે થાય તેને સામાયિકનો આ લાભ દેખાવાથી ફરી ફરી સામાયિ કરવાની ઈચ્છા થાય એ ઈચ્છાથી સામાયિક ઉત્પન્ન થાય છે. આ વિષે કહ્યું છે કે
सामाइयंमि उ कए, समणो इव सावओ हवइ जम्हा ।
guળ જળ, વઘુ સામારૂ ના છે ? સામાયિક કયે છતે શ્રાવક સાધુના જેવો થાય છે. આ કારણથી શ્રાવક બહુવાર સામાયિક કરે.”
અહીં સાધુના જેવો થાય છે એમ જેવો શબ્દથી સામાયિકવાળે પણ શ્રાવક સાક્ષાત્ સાધુ નથી એમ સૂચન કર્યું છે. કારણકે શ્રાવકને સામાયિકમાં પાપની અનુમોદના બંધ થતી નથી, અને તેના સામાયિકને કાળ અનિયત હોય છે. જ્યારે સાધુને તે સામાયિકમાં વિવિધ–ત્રિવિધથી સાવઘની નિવૃત્તિ હોય છે અને સામાયિક જીવનપર્યત હોય છે.
આ સામાયિક જે કરે છે, જ્યાં કરે છે, જે પ્રમાણે કરે છે તે પ્રમાણે અન્ય રચેલી ગાથાના વ્યાખ્યાનથી બતાવવામાં આવે છે, તથા સામાયિક સંબંધી શાસ્ત્રોક્ત સામાચારી પણ ઉપયેગી હોવાથી બતાવવામાં આવે છે. તેમાં (અન્ય રચેલી) ગાથા આ છે –
चेइहरसाहुगिहमाइएसु सामाइयं समो कुज्जा ।
पणिवायाणंतर साहु वंदिउ कुणइ सामाइयं ॥१॥ ગાથાથ:- સમભાવવાળો જીવ ચૈત્યગૃહમાં, સાધુ પાસે અને ઘર વગેરે સ્થળે સામાયિક કરે. પ્રણિપાત કર્યા પછી સાધુઓને વંદન કરીને સામાયિક કરે..
ટીકાર્ય – ઐત્ય=જિનપ્રતિમા. પ્રશ્ન – “ચિત્ત એ જ ત્ય” એવી વ્યુત્પત્તિથી ચૈત્ય શબ્દને ચિત્ત અર્થ થાય છે. તે પછી ચૈત્યને જિનપ્રતિમા અર્થ કેમ થાય? ઉત્તર:- જિનપ્રતિમા પ્રશસ્તભાવવાળા ચિત્તનું ( =ચૈત્યનું) કારણ હોવાથી કારણમાં કાર્યના ઉપચારથી ચૈત્યને જિનપ્રતિમા અર્થ થાય. ચૈત્યનું (=જિનપ્રતિમાઓનું) ગૃહ તે ચૈત્યગૃહ, અર્થાત્ જિનમંદિર,
મેક્ષરૂપ પદાર્થને સાધ=સિદ્ધ કરે તે સાધુ. મમત્વભાવથી લીધેલા જેનાથી જીવ સંસારનું કારણ બને તેવા કર્મથી પડાયતે ગૃહ, અર્થાત્ ઘર. (મમત્વભાવ વિના લીધેલું ઘર કર્મબંધનું કારણ બનતું નથી માટે અહીં “મમત્વભાવથી લીધેલા એવું વિશેષણ છે.)
ગાથામાં રહેલા આદિ શબ્દથી પૌષધશાલા વગેરે સમજવું.
સમ એટલે રાગ-દ્વેષની વચ્ચે રહેલ, અથવા (રાગાદિ) વિકારથી રહિત. સામાયિક જે કરે અને જ્યાં કરે તે (પૂર્વાર્ધથી) કહ્યું. હવે (ઉત્તરાર્ધથી) જેવી રીતે કરે છે. તે કહે છે. પ્રણિપાત એટલે નમુત્થણું વગેરે પ્રણિપાતદંડકસૂત્ર. જિનપ્રતિમા સમક્ષ
