________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૩૪૧ આ કંદર્પ વગેરે પાંચ અતિચારો પાપોપદેશ, હિંસક પ્રદાન અને પ્રમાદ આચરણ વ્રતમાં બતાવ્યા. અપધ્યાન–આચરણ વ્રતમાં તે અનાગ આદિથી અપધ્યાન થાય એ જ અતિચાર છે.
અનાભોગ આદિથી અપધ્યાન થાય એ અતિચાર મૂળગાથામાં કહ્યો ન હોવા છતાં કંદપ વગેરે અતિચારેના અનુસાર સમજી લેવો. માત્ર અપધ્યાન જ અનાગ આદિથી થાય તે અતિચાર છે એમ નથી, કિંતુ કંદર્પ વગેરે પણ અનાગ આદિથી થાય તે જ અતિચાર છે, ઈરાદાપૂર્વક થાય તો તે લંગરૂપ જ છે. હવે પછીની (૯૧ મી) ગાથામાં આ બાબત કહેશે.
પ્રશ્ન – અનાગથી અપધ્યાન વગેરે પણ અતિચારે છે, તે અહીં અતિચારે પાંચ જ કેમ કહ્યા? ઉત્તર- મૂળ ગાથામાં પાંચ અતિચારો કહ્યા હોવાથી (ટકામાં) પાંચ અતિચારે કહ્યા છે. બાકી પાંચ જ અતિચારે છે એ નિયમ નથી. [૬૦]. ભંગાર વિષે કહે છે
कंदप्पाइ उवेच्चा, कुव्वंतो अइकिलिट्ठपरिणामो।
पावस्सुदएण गिही, भंजइ एवं अविण्णाणो ॥९१॥ ગાથાર્થ – વિશિષ્ટ વિવેકથી રહિત ગૃહસ્થ કંદર્પ વગેરે અતિચારોને ઈરાદાપૂર્વક કરે તે પાપના ઉદયથી વ્રતનિરપેક્ષ અધ્યવસાયવાળો (=વતરક્ષાના ભાવથી રહિત) થર્યો છે તે અનર્થદંડ વિરમણ વ્રતને મૂળથી ભાંગે છે. [૧] અનર્થદંડ વિરમણવ્રતની ભાવનામાં આ ગાથા છે –
चितंति करिति सयंति जति जति किंपि जयणाए।
तम्मुवउत्ता सम्मं, जे ते साहू नमसामि ।। ९२॥ ગાથાથ - જેઓ સમ્યક્ (=અવિપરીતપણે) ચિંતનમાં, કરણમાં (ત્રક્રિયા કરવામાં), શયનમાં, ગમનમાં (=જવામાં) અને બેલવામાં ઉપયોગવાળા છે અને (એથી) : યતનાથી ચિતવે છે, ક્રિયા કરે છે, સુવે છે, જાય છે, થોડુંક બેલે છે, તે સાધુઓને હું નમસ્કાર કરું છું.
ટીકાર્થ – ઘેડુક બેલે છે- સાધુઓ ધર્મની પુષ્ટિ કરનારું હોય તેવું થોડુંક જ બોલે છે, નહિ કે બધું જ. આર્તધ્યાન વગેરે પાપને કરાવનારું હોય તેવું પણ બેલતા નથી. યતના એટલે અધિક–અલ્પ લાભની વિચારણું. અહીં “યતનાથી” એમ કહીને એ જણાવે છે કે– યતનાથી કરાતી સઘળીય કિયા પાપબંધનું કારણ બનતી નથી. કહ્યું છે કે
