________________
૨૦૮
શ્રાવકનાં બાર વ્રતે યાને ફૂટમાન અને તત્વતિરૂપવ્યવહાર તો વણિકલા જ છે, આવી સ્વકલ્પનાથી વતરક્ષણમાં તત્પર શ્રાવકને આ બે અતિચાર છે.
પોતાના સ્વામીએ રજા નહિ આપેલા સૈન્યમાં કે દેશમાં પ્રવેશ કરવો એ ૩૯ મી મૂળગાથામાં કહ્યા પ્રમાણે સ્વામી અદત્ત હોવાથી અને તેમ કરનારાઓને ચારીને દંડ થતો હોવાથી ચારી જ છે, એથી તે વ્રતભંગ જ છે, તે પણ વિરુદ્ધ રાજ્યગમન. કરતે હું વેપાર જ કરું છું, ચેરી નહિ, એવા આશયથી તે વ્રતસાપેક્ષ હોવાથી અને લોકમાં આ ચોર છે એ વ્યવહાર થતું ન હોવાથી વિરુદ્ધરાજ્યગમન અતિચાર છે.
અથવા તેનાહત વગેરે પાંચેય દે અનાભોગ વગેરેથી કે અતિક્રમ વગેરેથી. અતિચાર છે, એમ વિચારવું. [૪૫]
હવે ભંગદ્વાર કહે છે –
जो चिंतेइ अदिन्नं गेण्हामि पयंपए तहा.गिण्हे । ... अइयारेसु य वट्टइ पुणो पुणो तस्स भंगोऽत्थ ॥ ४६ ॥
ગાથાર્થ – જે જીવ “હું અદત્ત લઉં” એમ વિચારે છે, તથા “હું અદત્ત લઉં” એમ બોલે છે, અને અદત્ત લે છે, તથા પૂર્વોક્ત તેનાહત વગેરે અતિચારોમાં વારંવાર પ્રવૃત્તિ કરે છે, અતિસંફિલઇ તે જીવના અદત્તાદાન વિરમણવ્રતનો નાશ થાય છે. [૪૬]
ભંગદ્વાર કહ્યું. હવે ભાવનાદ્વાર કહેવામાં આવે છે –
जे दंतसोहणपि हु, गिण्हंति अदिण्णय न य मुर्णिदा । तेसिं नमामि पयओ, निरभिस्संगाण गुत्ताण ॥ ४७ ॥
ગાથાર્થ – જે મુનીદ્રો, સુવર્ણ આદિ તો ઠીક, દાંત ખેતરવાની સળી પણ. માલિકની રજા વિને લેતા નથી, નિરભિન્કંગ અને ગુપ્ત એવા તે મુનીદ્રોને હું આદર પૂર્વક પ્રણામ કરું છું.
ટીકાથ– જગતની ભૂત-ભવિષ્ય–વર્તમાન એ ત્રણ કાળની અવસ્થાને જાણે તે મુનિએ. મુનિઓમાં ઇંદ્ર સમાન તે મુનીંદ્રો, અર્થાત્ ઉત્તમ સાધુઓ. નિરભિવંગ એટલે દ્રવ્ય વગેરે પ્રતિબંધથી રહિત, અર્થાત્ વીતરાગ (=વીતરાગ જેવા). ગુપ્ત એટલે મનવચન-કાયાના નિરોધરૂપ ગુપ્તિથી યુક્ત.
આ ગાથાથી આવા પ્રકારના સાધુઓને નમસ્કાર કરવા દ્વારા પિતે લીધેલ અદત્તાદાન વિરમણરૂપ ગુણ ઉપર બહુમાનરૂપ ભાવનાનું સૂચન કર્યું છે. [૪૭]
ભાવનાદ્વાર કહ્યું, અને ભાવનાદ્વાર કહેવાથી ત્રીજુ અણુવ્રત કહ્યું. હવે ચોથા અણુવ્રતને અવસર છે. તે વ્રત પણ “સ્વરૂપ” વગેરે નવદ્વારવાળું છે. આથી કમથી આવેલા ચેથા અણુવ્રતનું પહેલાદ્વાર વડે નિરૂપણ કરતા ગ્રંથકાર કહે છે –
