________________
૩૦૦
શ્રાવકનાં બાર વતે યાને પામે છે તે જ શિવકુમારના ભવમાં જંબૂસ્વામીના જીવની જેમ ઘણું લોકેથી વંદાય છે.
ટીકાર્થ – પુદગલ=ભેગા થવું અને છૂટા પડવું એવા સ્વભાવવાળા સ્કંધે. પુગલેના પરિણામનું ચિંતન આ રીતે કરવું–જે પુદ્ગલે અશુભ વર્ણવાળા હોવાથી ખરાબ હોય તે જ પુદગલો સંસ્કાર થવાથી શુભવÍદિવાળા થઈ જાય. જેમકે સુબુદ્ધિમંત્રીએ કે હાઈ ગયેલા મડદા આદિથી દુર્ગન્ધવાળું અને મલિન પણ ખાઈનું પાણું વિશિષ્ટ સંસ્કાર કરીને મને હર વર્ણગંધ–રસ–સ્પર્શવાળું બનાવી દીધું. જે પુગલે સુંદર વર્ણાદિવાળા હોય તે પણ અન્ય પદાર્થના સંસર્ગથી ખરાબ વદિવાળા બની જાય. જેમકે શ્રેષ્ઠ ભોજન અને અંગરાગ વગેરે પદાર્થો મોદકપ્રિય કુમારના શરીરના સંબંધથી દુર્ગધાદિવાળા બની ગયા.
ભેગોથી=કામથી (વિષયસુખેથી). વિરાગ પામે છે=ઉદ્દવિગ્ન બને છે. વંદાય છે =સ્તવાય છે. આ અવસર્પિણમાં જ બૂસ્વામી છેલ્લા કેવલી છે. આ પ્રમાણે ગાથાને સંક્ષેપથી અર્થ છે. વિસ્તારથી અર્થ તે કથાથી જાણવો. તે કથા આ છે –
જબૂદ્વીપ નામના દ્વીપમાં વૈતાદ્યપર્વતથી બે વિભાગવાળું કરાયેલું અને અર્ધ-. ચંદ્રના જેવી આકૃતિવાળું ભરતક્ષેત્ર છે. તેના મધ્યખંડમાં અનેક નગર, ગામ, ગોકુલ અને ઉદ્યાનથી સુશોભિત મગધ નામને પ્રસિદ્ધ દેશ છે. તેમાં ગામો સરવરેથી શોભે છે, સરવરે કમલના વેલાઓથી શોભે છે, કમલના વેલાઓ કમલસમૂહથી શોભે છે, કમળો ભ્રમર સમૂહોથી શોભે છે. તેમાં તળાવ, જલાશ, ઉદ્યાને, કૂવાઓ અને વાવડીએથી મનહર અને લોકમાં પ્રસિદ્ધ રાજગૃહ નામનું નગર છે. તેમાં મોતી, પ્રવાલ, રત્નસમૂહ, શંખ અને છીપ વગેરેના ઢગલાઓથી બજારે જાણે ભરતીનાં સ્થાને હોય તેમ શેભે છે. તે નગરમાં અભિમાની શત્રુઓ રૂપી ઉન્મત્ત હાથીઓના માનની હાનિ કરનાર અને સિંહની ઉપમાને ધારણ કરતા શ્રેણિક રાજા હતા. સામંતરાજાઓ જેને નમેલા છે એ શ્રેણિક રાજા નીતિથી પૃથ્વીનું પાલન કરતો હતો ત્યારે કષાય (ત્રે રસ) માત્ર ત્રિફલાચૂર્ણમાં જ હતું, ખારાશ માત્ર મીઠામાં હતી, છિદ્ર માત્ર મેતીએમાં જ હતું, ભાગાકાર માત્ર ગણિતમાં જ હતું, સંતાપ (=ગરમી) માત્ર ઉનાળાના દિવસોમાં જ હતો. કષાય વગેરે પ્રજામાં ન હતા. શ્રેણિકની સકલ અંતાપુરમાં મુખ્ય, અનુપમ રૂપાદિ ગુણવાળી અને જિનશાસનમાં દઢ ભક્તિવાળી ચલણા નામની પત્ની હતી. અપ્સરાની સાથે ઇદ્રની જેમ ચેલણાની સાથે સર્વોત્તમ ઈચ્છિત ભેગસુખોને
૧. કષાય વગેરે શબ્દોના પ્રજાના પક્ષના અર્થ આ પ્રમાણે છે- કષાય=ોધાદિ કષાય. ખારાશ =ક્રોધ, આ માણસ બહુ ખારે છે એમ જે બેલાય છે તે અર્થમાં ખારાશ શબ્દ છે. છિદ્ર=દેશે. ભાગહાર=ભાગ લેનાર સંતાપમાનસિક તપારો. .
