________________
૩૨૧
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
અથવા શ્રાવક અતિશય પાપભીરુ હોવાથી સચિત્ત આહારનો ત્યાગી હોય. આથી શ્રાવક અતુચ્છ (=વૃપ્તિ કરે તેવા) આહારને અચિત્ત કરીને વાપરે તો તે એગ્ય ગણાય. કારણ કે તેણે સચિત્ત વસ્તુનો ત્યાગ કર્યો છે, અચિત્ત વસ્તુને નહિ. પણ તુચ્છ (= તૃપ્તિ ન કરે તે) આહાર લેલુપતાના કારણે અચિત્ત કરીને વાપરે તે તે યોગ્ય ન ગણાય, આથી અતિચાર લાગે. યદ્યપિ અચિત્ત તુચ્છ વસ્તુ ખાવામાં બહારથી (=દ્રવ્યથી) નિયમને ભંગ થયે નથી, પણ ભાવથી વિરતિની વિરાધના થઈ છે. (કારણ કે તેમાં લોલુપતા રહેલી છે, અને તેવી વસ્તુથી પેટ નહિ ભરાતું હોવાથી નિરર્થક વધારે જીવ હિંસાદિ પાપ લાગે છે.) એ પ્રમાણે રાત્રિભોજન, માંસ આદિના નિયમને પણ અનાભેગ, અતિક્રમ આદિથી ભંગ થાય તે અતિચાર લાગે. અતિક્રમ આદિથી અતિચારો વિચારવા=ઘટાડવા.
અથવા ઉપભોગ-પરિગ પરિમાણવ્રત લીધેલા શ્રાવકે (સચિત્તને સર્વથા ત્યાગ ન થઈ શકે તે પણ) અશનમાં અનંતકાયવાળી વસ્તુ, પાનમાં મદિરાપાન, ખાદિમમાં રીંગણું વગેરે, સ્વાદિમમાં ત્રસ જીવોથી સંસક્ત તાંબુલપાન વગેરેનો ત્યાગ કરવો જોઈએ. આથી તેના (=અનંતકાય વગેરેના) ભક્ષણમાં પણ અનુપગ, અતિક્રમ વગેરેથી કઈ જીવને કઈ અતિચારો લાગે એમ કહેવું=સમજવું. કારણ કે (જુદા જુદા જીવને આશ્રયીને) વ્રત વિવિધ પ્રકારનું હોય છે. પ્રશ્ન:- તે પછી અહીં પાંચ જ અતિચારો કેમ કહ્યા? ઉત્તર:- ગાથામાં કહેલા સચિત્ત આહાર વગેરે અતિચારો ઉપલક્ષણ છે. આથી તેવા બીજા પણ અતિચારો સમજવા. [૮૧] અતિચારદ્વાર પૂર્ણ થયું. હવે ભંગદ્વારને અવસર છે. તેમાં આ ગાથા છે
दुविहं तिविहेण गुणव्वयं तु घेत्तण देइ उवएसं।
अहियं वा परिंभुंजइ, जाणतो तो भवे भंगो ।। ८२ ॥ ગાથાર્થ – દ્વિવિધ-ત્રિવિધથી ઉપભેગ–પરિભેગ પરિમાણવ્રત લઈને બીજાને તેને ઉપદેશ આપે=જેનો નિયમ લીધો છે તે વસ્તુ વાપરવાની બીજાને પ્રેરણા કરે, અથવા પોતે જાણતે છતે લીધેલા પરિમાણથી અધિક વાપરે તે નિયમનો ભંગ થાય.
ટીકાથ- દ્વિવિધ-ત્રિવિધથી એટલે ન કરું અને ન કરાવું, મનવચન-કાયાથી એ ભાંગાથી. ગાથામાં તુ શબ્દ બીજા કેઈ ભાંગાથી લીધેલા પણ આ વ્રતનો પ્રેરણા આદિથી ભંગ થાય એ વિશેષ સૂચવવા માટે છે.
ગાથાને ભાવાર્થ - દ્વિવિધ–ત્રિવિધ ભાંગાથી રાત્રિભેજન અને માંસભક્ષણ
૪૧
