________________
૩૨૩
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
ભાવાર્થ – સુસાધુઓની ક્રિયાથી યુક્ત, સંયમનાં અનુષ્ઠાનમાં તત્પર અને સુધાદિ પરીસોથી અચલિત સત્ત્વવાળો હું ક્યારે ગુરુઓની સાથે વિહાર કરીશ? [ ૮૩]
નવમું દ્વાર કહ્યું, અને નવમું દ્વાર કહેવાથી ઉપભેગ–પરિભોગ પરિમાણ નામનું બીજું ગુણવ્રત કહ્યું. હવે અનર્થદંડ નામના ત્રીજા ગુણવ્રતનો અવસર છે. તે પણ આ જ નવદ્વિારોથી કહેવું જોઈએ. આથી પહેલા દ્વારથી ત્રીજા ગુણવ્રતને કહે છે –
धम्मिंदियसयणट्ठा, जे कज्ज तं तु होइ अट्ठाए।
विवरीयं तु अणट्ठा, तविरइ गुणव्वयं तइयं ।। ८४ ॥ ગાથાર્થ – ધર્મ માટે, ઇન્દ્રિય માટે અને સ્વજને માટે જે કરવામાં આવે તે અર્થદંડ (=સકારણદંડ) છે. આનાથી વિપરીત અનર્થદંડ (=નિષ્કારણ દંડ) જાણવું. અનર્થદંડની વિરતિ એ અનર્થદંડ વિરમણ નામનું ત્રીજુ ગુણવ્રત છે.
ટીકાથ– પહેલાં અર્થદંડની પ્રરૂપણ કરીને પછી અનર્થદંડની પ્રરૂપણ કરવામાં આવે તે અનર્થદંડને અર્થ સહેલાઈથી સમજી શકાય એવી બુદ્ધિથી મૂલગ્રંથકારે અહીં લેકના પૂર્વાર્ધથી અર્થદંડની પ્રરૂપણું કરીને ઉત્તરાર્ધમાં અનર્થદંડનો અતિદેશ (=ભલામણ) કરવાપૂર્વક પ્રસ્તુત ગુણવ્રતનું સ્વરૂપ જણાવ્યું છે
ધમ માટે – જિનબિંબ, જિનાલય વગેરે કરાવવા રૂપ પુણ્યવ્યાપાર ધર્મ છે. જીવોને દુર્ગતિમાં પડતા બચાવે અને સુગતિમાં સ્થાપે તે ધર્મ એ ધર્મ શબ્દને વ્યુત્પત્તિથી થતે અર્થ છે. જિનબિંબ, જિનાલય વગેરે કરાવવારૂપ પુણ્યવ્યાપાર જીવોને દુર્ગતિમાં પડતા બચાવે છે અને સુગતિમાં સ્થાપે છે માટે ધર્મ છે. ધર્મ માટે જે ક્રિયા કરવામાં આવે તે અર્થદંડ છે.
ઇદ્રિો માટે– સ્પર્શન વગેરે ઇદ્રિ છે. અહીં વિષય અને વિષયી એ બેના અભેદ ઉપચારથી ઇંદ્રિય શબ્દથી ઇન્દ્રિયના સ્પર્શ વગેરે વિષયે પણ વિવક્ષિત છે. ઇદ્રિચેની તુષ્ટિ માટે, અર્થાત્ સ્ત્રી, ભોજન, તાંબૂલ વગેરે માટે જે ક્રિયા કરવામાં આવે તે અર્થદંડ છે.
સ્વજન માટે – પિતા, માતા, ભાઈ, વગેરે સ્વજન છે. પિતા વગેરેનાં પિષણ વગેરે માટે જે ક્રિયા કરવામાં આવે તે અર્થદંડ છે.
ધર્મ આદિ ત્રણ માટે કારણ વગેરે લાવવું, પૃથ્વી પદવી, ખેતી કરવી, વેપાર કર,
૧. અહીં સુઘરિષદૈચાવિત ઘર જા : સુધાદિપરીસા વડે જેનું સત્વ ચલિત કરાયું નથી એ હું એમ શબ્દાર્થ થાય. પણ વાક્ય ફિલષ્ટ ન બને માટે સુધાદિ પરીસોથી અચલિત સત્ત્વવાળા એમ ભાવાર્થ લખ્યા છે. બીજા પણ અનેક સ્થાનમાં આ પ્રમાણે સમજી લેવું
