________________
૩૩૧
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથને ગુજરાતી ભાવાનુવાદ અને ગંગદત્તને વૃત્તાંત સાંભળીને સાધક ક્ષમાને આચરે. આ દષ્ટાંતે અન્ય ગ્રંથમાંથી જ જાણી લેવાં. [૮૫] ઉત્પત્તિદ્વાર કહે છે -
दट्टण दोसजालं, अणत्थदंडंमि न य गुणो कोइ ।
तविरई होइ दद, विवेगजुत्तस्स सत्तस्स ॥ ८६ ॥ ગાથાર્થ – અનર્થદંડમાં દેષના સમૂહને જોઈને અને અનર્થદંડથી કઈ લાભ થતું નથી એમ જાણને વિવેકયુક્ત જીવને ઘણી અનર્થદંડની વિરતિ થાય છે.
ટીકાથ-વિવેકયુક્ત એટલે ગુણવાળી અને ગુણરહિત વસ્તુની વિચારણાથી યુક્ત, અર્થાત્ લાભ અને હાનિની વિચારણુથી યુક્ત.
ભાવાર્થ-જે અનર્થદંડમાં દેષને જુએ છે, અને તેનાથી કોઈ લાભને જેતે નથી તે વિવેકી જીવનું ચિત્ત અનર્થદંડની વિરતિ કરવામાં ઉત્સાહિત થાય જ છે, એથી પોતાના ઉત્સાહ પ્રમાણે પ્રવૃત્તિ કરનારાઓને અનર્થદંડની વિરતિ થાય છે. [૬] હવે દેષદ્વારા
रागदोषवसट्टा, दुइंतुम्मत्तजायवकुमारा।
खलियारिऊण य मुणिं, निरत्थयं ते गया निहणं ॥ ८७ ।। ગાથાર્થ – રાગ-દ્વેષની આધીનતાથી વ્યાકુલ બનેલા, અંકુશથી રહિત અને મદિરાના મદથી વિહલ બનેલા તે યાદવકુમારો નિરર્થક દ્વૈપાયનમુનિને હેરાન કરીને મૃત્યુ પામ્યા.
ટીકાથ– આ પ્રમાણે ગાથાને અક્ષરાર્થ છે. ભાવાર્થ તે કથાથી જાણો. તે કથા આ છે - - દેવે રચેલી દ્વારિકા નામની મહાનગરીમાં દશ દશાર્દો હતા. તેમના નાનાભાઈ વસુદેવને કૃષ્ણ અને બલરામ એ બે પુત્રો અનુક્રમે વાસુદેવ અને બલદેવ હતા, અને તેમના મોટાભાઈના પુત્ર અરિષ્ટનેમિ તીર્થકર હતા. અરિષ્ટનેમિએ બાલ્યકાળમાં જ હાથી, અશ્વ, રથ અને સુભટ એ ચતુરંગી સૈન્યથી યુક્ત જરાસંધ નામના પ્રતિવાસુદેવના સૈન્યમાં રહેલા મુકુટબદ્ધ લાખ રાજાઓને લીલાથી જીતી લીધા. અરિષ્ટનેમિએ આયુધશાલામાં રહેલા પાંચજન્ય નામના શંખને વગાડ્યો અને શા ધનુષને ચડાવ્યું. આમ કરીને તેમણે કૃષ્ણના ચિત્તમાં આશ્ચર્ય ઉત્પન્ન કર્યું. નેમિકુમારે અને કૃષ્ણ પરસ્પરની બળની પરીક્ષા માટે પરસ્પરની ભુજા નમાવવા વડે યુદ્ધ કર્યું. તેમાં કૃષ્ણ લાંબી કરેલી ભુજાને નેમિકુમારે નેતરની લતાની માકફ વાળી નાખી. પછી નેમિકુમારે પિતાની ભુજા
