________________
૩૩૦
શ્રાવકનાં બાર ત્રત યાને દથી પૂર્ણ હૃદયવાળા તેણે વિચાર્યું જે, મુશ્કેલીથી રોકી શકાય તેવા વિષયેના વ્યસનરૂપ સાગરમાં ડૂબેલા મેં માણસોની ઉપેક્ષા કરી, ધનસમૂહનો નાશ કર્યો, ઘરને વ્યવહાર છોડ્યો. વિશેષથી શું? આ આત્માને સમસ્ત દુઃખનું કારણભૂત દરિદ્રતાનું પાત્ર બનાવ્યું. તેથી હવે શું કરું? અથવા કઈ પણ રીતે ફરી પણ ડું ઘન મેળવું. કારણકે ધન વિનાના માણસોને કેવળ અનાજ અને વસ્ત્ર જેટલું પણ મળતું નથી. તેથી અનેક નિંદ્ય કામ કરીને ફરી પણ કેટલાક રૂપિયા ભેગા કર્યાં એક દિવસ પૂર્વક્રીડાઓને યાદ કરીને સાંજે સ્નાન–વિલેપન કરીને, ઉત્તમ વચ્ચે પહેરીને, તાંબૂલ વગેરે સામગ્રીથી સહિત તે પિતાના ઘર તરફ ચાલ્યો. કુંદકલિકાની માતાએ તેને જે, અને પિતાના ઘરે લઈ ગઈ. વણિકપુત્રે આપેલા રૂપિયા તેણે સ્વીકાર્યા. પોતાની પુત્રીને તેણે કહ્યું છે વત્સ ! આ તારા પ્રાણપ્રિય વેલૂહલને ઘણું કાળથી જોયો એટલે તારી પાસે લઈ આવી. તેથી તારે તેની એવી સેવા કરવી કે જેથી તે પિતાના ઘરને ન સંભારે. અતિશય સંભ્રમ બતાવતી તેણે પણ ચરણપ્રક્ષાલન વગેરે ક્રિયા કરીને પોતાના પલંગમાં તેને બેસાડ્યો.
આ તરફ તેણે એક રાજપુત્રનું ભાડું લીધું હતું. ભવિતવ્યતાવશ તે ત્યારે જ આવ્યું. તેને પલંગ ઉપર બેઠેલે છે. તેથી તેને પોતાના પુરુષથી પકડાવીને પોતાના હાથે છરી ખેંચીને એના કેશસમૂહને કાપી નાખે, બે કાન કાપી નાખ્યા, હેઠ સહિત નાકને પકડયું. પછી ગળાથી પકડીને તે સ્થાનમાંથી બહાર કાઢીને અશુચિસ્થાનમાં નાખી દીધે. વિષમાં લંપટ બનવાથી આ ભવમાં પણ આ પ્રમાણે વિડંબના થાય છે એમ જાણીને પિતાને હિતૈષી કેણ વિષયમાં અત્યંત આસક્તિ કરે ?
મહાન અનર્થનું કારણ કષાયરૂપ પ્રમાદ વિષે કેટલાં છાત લખવાં? તે કષાયોના અશુભ પરિણામે આગમમાં આ પ્રમાણે જણાવ્યા છે –“નહિ નિગ્રહ કરાયેલા ક્રોધ અને માન, તેમ જ વૃદ્ધિ પામતા માયા અને લોભ, આ ચારે સંપૂર્ણ કષા પુન જમરૂપ વૃક્ષના મૂળને સિચે છે.” (. . અ. ૮. ગા. ૪૦) તથા બીજાઓએ પણ કહ્યું છે કે- “ સંપૂર્ણ લોકમાં દુષ્ટ સ્વભાવવાળા કષા જેવો બીજો કોઈ કૃતન નથી. કારણકે જે જીવ પ્રયત્નથી કષાયેનું લાલન કરે છે તેને જ તે કષાયે અગાધ સંકટમાં નાખે છે.” “ કષાયથી પરશુરામે પૃથ્વીને ક્ષત્રિયરહિત કરી, અને સુભૂમે પૃથ્વીને બ્રાહ્મણરહિત કરી. તેથી કષાયે જીવને અનંત ભવરૂપ ખાડામાં નાખે છે. આથી જ મહાત્માઓએ આ ઉપદેશ આપે છે કે, “ગુણુસેન-અગ્નિશર્માને, શ્રેણિક-ણિકને
૧. અહીં જે (સિ. હે રા૨/૮૨) એ સૂત્રથી નિકૃદય એ સ્થળે છઠ્ઠી વિભક્તિનો પ્રયેગા થયો છે.
