________________
શ્રી નવપદ પ્રકરણ ગ્રંથનો ગુજરાતી ભાવાનુવાદ
૩૧૯ -(=પિતાના માટે આરંભ કરીને ન બનાવેલ) આહાર વાપરવો જોઈએ. તેવો ન મળી. શકે તે પોતાના માટે કરેલ વગેરે દેથી દુષ્ટ પણ આહાર વાપરે, પણ અચિત્ત આહાર વાપરે (=સચિત્ત ન વાપરે). અચિત્ત જ આહાર વાપરવાનું ન બને તે સચિત્ત પણ વાપરે, પણ બહુબીજ, અનંતકાય વગેરે અભક્ષ્ય સિવાયનું સચિત્ત વાપરે. જે શ્રાવક (ઉક્ત કમ વિના) પહેલેથી જ અનામેગ વગેરેથી સચિત્ત વાપરે તેની અપેક્ષાએ આ પાંચ અતિચારે ઘટાવાય છે.
(૧) સચિત્ત આહાર- મૂળમાં થનારા કંદ વગેરે.
(૨) સચિત્તપ્રતિબદ્ધ આહાર - સચિત્ત વસ્તુ સાથે જોડાયેલી (ખાવા યોગ્ય) અચિત્ત વસ્તુ સચિત્ત પ્રતિબદ્ધ આહાર કહેવાય. જેમકે સચિત્ત વૃક્ષમાં રહેલ અચિત્ત ગુંદર, પાકાં ફળો વગેરે. (પાકાં ફળોમાં બીજ સચિત્ત છે અને ગર્ભ અચિત્ત છે.)
(૩) અપક્વ આહાર – અગ્નિથી સંસ્કારિત ન કરાયેલે આહાર.
(૪) દગ્ધ આહાર - અર્થે પાકેલે (=અગ્નિથી બરાબર નહિ પકાવેલો) આહાર.
(૫) તુચ્છ ઔષધિભક્ષણ – તુચ્છ એટલે અસાર. ઐાષધિ એટલે ઘઉં, ચણા ચિળા, વાલ, વટાણું વગેરે અનાજ અને કઠોળ. જે ઔષધિઓ ઘણી ખાવા છતાં અલ્પ જ તૃપ્તિ થાય તે તુચ્છ ઔષધિ. જેમકે–ચોળાની શિંગ, વાલની શિંગે વગેરે. તુચ્છ ઔષધિ ખાવી તે તુચ્છ ઔષધિભક્ષણ.
પ્રશ્ન – જે શ્રાવક ઉત્સર્ગથી સચિત્તને ત્યાગી હોય તે સચિત્ત આહાર વાપરવાથી વ્રતને ભંગ જ થાય. તે પછી અહીં સચિત્ત આહારને અતિચાર કેમ કહ્યો? ઉત્તર“જે શ્રાવક (ઉક્ત કમ વિના) પહેલેથી જ અનાગ વગેરેથી સચિત્ત વાપરે તેની અપેક્ષાએ આ પાંચ અતિચારો ઘટાવાય છે.” એમ પૂર્વે જે કહ્યું તેનાથી જ આ પ્રશ્નને ઉત્તર આપી દીધો છે. તે આ પ્રમાણે – સચિત્ત ત્યાગી પણ જે શ્રાવક અનાગ, સહસા કે અતિકમ વગેરેથી સચિત્ત વાપરે છે તેને અતિચાર લાગે.
સચિત્તપ્રતિબદ્ધ આહારમાં અતિચારની ઘટના (ઉક્ત સિવાય) બીજી રીતે પણ કરી શકાય છે. જ્યારે ઠળિયે ફેંકી દઈશ અને ગર્ભ ખાઈ જઈશ એવી બુદ્ધિથી પાકેલી ખજૂર વગેરે ફલને મોઢામાં નાખે ત્યારે જાણી જોઈને પણ સચિત્ત પ્રતિબદ્ધ આહાર ખાનારને વ્રતની અપેક્ષા હોવાથી સચિત્તપ્રતિબદ્ધ આહાર અતિચાર લાગે.
પ્રશ્ન:- અપક્વ ઔષધિઓ (=અગ્નિથી નહિ પકાવેલ આહાર) સચિત્ત છે કે
