________________
૩૦૨
શ્રાવકનાં બાર વ્રતે યાને હતું તે શું છેટું જ છે? ભગવાને કહ્યું તે ખેટું નથી, કિંતુ તે ક્ષણે આને રૌદ્રધ્યાન હતું. શ્રેણિકે ફરી ભગવાનને કહ્યુંઃ હે જિનપુંગવ! મને આ મોટું આશ્ચર્ય થાય છે. તેવું ધ્યાન કેવી રીતે થયું? અને આવું જ્ઞાન કેવી રીતે થયું? મહામુનિના તે ધ્યાનમાં કર્યું કારણ હતું? ભગવાને કહ્યું તારું આ આશ્ચર્ય શું છે?, અર્થાત્ આમાં કાંઈ આશ્ચર્ય જેવું નથી. કારણ કે જીવોને કર્મની આધીનતાના કારણે એક દિવસમાં બાહ્ય નિમિત્તા પ્રમાણે અસંખ્ય (વાર) શુભઅશુભ આત્મપરિણામે થાય છે. હે રાજન્ ! તે ધ્યાનમાં જે કારણ પૂછ્યું તે સાંભળ. હે ગૃપ ! તું જ્યારે વંદન માટે નગરમાંથી નીકળ્યો ત્યારે જ તારી આગળ એક સુમુખ અને બીજે દુર્મુખ (સૈનિક) ગયા. ત્યાં તે સર્વશ્રેષ્ઠ મુનિને જોઈને સુમુખે કહ્યુંઃ અહો ! ઉત્તમ રાજ્યનો ત્યાગ કરીને આ પ્રમાણે ઘેર તપશ્ચર્યા કરનારા અને સંસારસુખમાં નિસ્પૃહ આ મુનિ ધન્ય છે, પુણ્યશાલી છેહુમુખે કહ્યું: બલ વિનાના બાળકને છોડીને દીક્ષા લેનારા આ મુનિ ધન્ય કેવી રીતે? તેને તે પુત્ર હમણાં શત્રુઓથી પરાભવ પામે છે. શત્રુઓની સાથે યુદ્ધ કરવામાં અશક્ત તેને શત્રુઓએ રાજ્યસંપત્તિથી ભ્રષ્ટ કરી દીધો છે. તેનું આ વચન સાંભળીને કષાયને આધીન બનેલા પ્રસન્નચંદ્ર મુનિએ આ વિચાર્યું - મારા જીવતા મારા પુત્રનું રાજ્ય કેણુ લે. છે? મારા પુત્રનું આ પ્રમાણે જે કરે છે તેનું માથું ફોડી નાખું.
આ પ્રમાણે વિચારતાં જ કપના કારણે તેની વિવેકબુદ્ધિ નાશ પામી, અને એથી તે ધર્મધ્યાનને છોડીને રૌદ્રધ્યાનને પામે. કારણ કે ધને વશ બનેલે જીવ ભક્ષ્યઅભક્ષ્ય, પેય–અપેય, કાર્ય–અકાર્ય, આચરણીય–અનાચરણીય, ધર્મ–અધર્મ અને સુખદુઃખને જાણ નથી. વળી–જેને ક્રોધરૂપી અગ્નિ પ્રજવલિત બન્યો છે તે જીવ ઘણું. કાળ સુધી સેંકડે કષ્ટમય અનુષ્ઠાન કરીને જે મેળવ્યું હતું તે ચારિત્રરૂપી કાકને ક્ષણવારમાં બાળી નાખે છે. તેથી એણે અતિશય ધથી પિતાને ભૂલીને તુરત મનથી જ શત્રુઓની સાથે યુદ્ધ શરૂ કર્યું. એનાં બધાં શસ્ત્ર ખતમ થઈ ગયાં ત્યારે મુગુટ લેવાની ઈચ્છાથી તેણે હાથ ઊંચે કર્યો. આવેશને આધીન બનેલા તેણે મુગુટને પ્રાપ્ત ન કર્યું કિંતુ મુંડેલા મસ્તકને સ્પર્શ કર્યો. તેથી ફરી અશુભધ્યાનથી પાછો ફર્યો. હા ! હા! મેં કેધથી ચિત્તને આંધળું કરીને અશુભ ચિંતવ્યું. હવે શુદ્ધ હું એનું મિચ્છામિ દુક્કડંઆપું છું. સદા નરક વગેરે ચારગતિ સ્વરૂપે સંસારના ચક્રમાં ભમતા કેને કેણ પુત્ર છે? કે પિતા છે? કેણ ભાઈ છે? કોણ શત્રુ છે? કારણ કે– સંસારમાં બધા ય છે મારા પિતા થઈ ગયા છે, બધા ય છે મારા પુત્ર થઈ ગયા છે, બધા ય શત્રુઓ થઈ ગયા છે, બધા ય પ્રિય બંધુઓ થઈ ગયા છે. આથી આ પ્રમાણે અસ્થિર સ્વભાવવાળા ભયંકર સંસારમાં બુદ્ધિશાલી કેના ઉપર રાગ-દ્વેષ કરે?
આ પ્રમાણે વિચારતો જ તે અપૂર્વકરણનો આશ્રય લઈને ક્ષપકશ્રેણિ ઉપર આરૂઢ.
