________________
૨૯૮
શ્રાવકનાં બાર તે ય ને કહ્યુંઃ આહા! હે અધમ ! આ શું કર્યું? તમે કેવલ આને જ નથી મારી, એના ગર્ભને પણ નાશ કર્યો છે. તેથી અત્યારે કાલને ઉચિત એ છે કે એના નાશથી પણ ગર્ભનું રક્ષણ કરવું જોઈએ.
આ પ્રમાણે કહીને તેણે તારી માતાનું ઉદર ચીરીને તેને કાઢી લીધો. તારા તાળવાને સ્થાને માખીના પગ જેટલો વિષરસ રહી ગયે. એ વિષરસે તારા મસ્તકમાં બિંદુ ઉત્પન્ન કર્યું. એથી જ તારું બિંદુસાર એવું નામ પડયું. ધાવમાતાના વચનથી રાજાને પશ્ચાત્તાપ થયે. હા ! પરમેપકારી આર્ય ચાણક્ય વિષે મેં સારું ન કર્યું. હજી પણ સન્માન કરીને તેને લઈ આવું એમ બેલતે તે ચાણક્ય પાસે ગયે. રાજાએ સ્નેહપૂર્વક ચાણક્યને કહ્યું. પણ ચાણકયે ઉત્તર ન આપ્યું.
આ દરમિયાન ધાવમાતાએ રાજાને સાચી વિગત કહી એ વૃત્તાંત સુબંધુના જાણવામાં આવ્યું. આથી માયાની પ્રધાનતાવાળા સુબંધુએ રાજાને કહ્યું: હે દેવ ! આ મહાત્મા આર્ય ચાણક્ય ઇંગિની મરણથી અનશનને સ્વીકાર કરીને રહ્યા છે. આથી તે હવે પ્રત્યુત્તર નહિ આપે કે ઘરે નહિ આવે. આ વિષે પૂર્વાપર વિચાર કર્યા વિના માત્ર સાંભળેલું પકડીને આવા મહાપુરુષને કલંક આપનારા આપણે જ ધિકકારથી હણાયેલા છીએ. મહાત્માઓ સર્વ અવસ્થામાં બધી રીતે પૂજવા જ એગ્ય છે, આથી તેની કાળને ઉચિત પૂજાથી ઉપાસના કરીએ. હે મહારાજ! સ્ત્રીજનને ઉચિત આપણા આ વિલાપથી શું? આમ કહીને હાથમાં પુષ્પ, ધૂપ વગેરે લઈને તેની પૂજા કરવાનું શરૂ કર્યું.
રાજા કેટલોક વખત ત્યાં રહીને પોતાના સ્થાન તરફ ચાલે. સુબંધુ હમણાં કઈ નથી એમ જાણીને ક્ષણવારમાં છાણની ઉપર ધૂપનો અંગારે મૂકીને પોતાના ઘરે જતો રહ્યો. ક્રમશઃ વધતા છાણુના અગ્નિએ ચાણક્યના દેહને લપેટી લીધો. ચાણક્ય મરીને દેવ થયો. કેટલાક દિવસો ગયા પછી સુબંધુએ રાજાને જણાવીને ચાણક્યના ઘરમાં પ્રવેશ કર્યો. ત્યાં તાળાથી બંધ કરેલ એક ઓરડે છે. ચક્કસ આ સારભૂત દ્રવ્યનું સ્થાન છે એમ વિચારતા તેણે ઓરડાને ઉઘાડ્યો. એટલામાં તેની અંદર પેટી ઈ. હર્ષિત ચિત્તવાળા તેણે તે પેટી ઉઘાડી. તે પેટની અંદર દાબડી જઈ. તેને પણ ઉઘાડીને જોયું તે સુગંધી ચૂર્ણોને જોયાં. ચૂર્ણને તેણે સંધ્યાં. આટલા પ્રયત્નથી આ ચૂર્ણો કેમ રાખ્યા છે એમ વિચારતા તેણે સૂમદષ્ટિથી જોયું તો તેની અંદર રહેલ લખેલું ભેજપત્ર (=ચિઠ્ઠી) તેની નજરમાં આવ્યું. તેણે વાંચ્યું – “જે આ ચૂર્ણને સુંઘીને મુનિની જેમ બ્રહ્મચર્ય આદિનું પાલન નહિ કરે, તે તુરત મૃત્યુ પામશે.” તેથી મરણયથી ગભરાયેલા તેણે લખેલાની પરીક્ષા કરવા માટે એક પુરુષને તે ચૂર્ણ સુંઘાડીને, સ્નાનાદિ કરાવીને સ્ત્રીસંગ કરાવ્યા. ચૂર્ણની ગંધથી તે વ્યાકુલ બની ગયા અને ક્ષણવારમાં મૃત્યુ
